Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / మజ్ఝిమనికాయ (అట్ఠకథా) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
౫. సునక్ఖత్తసుత్తవణ్ణనా
5. Sunakkhattasuttavaṇṇanā
౫౫. ఏవం మే సుతన్తి సునక్ఖత్తసుత్తం. తత్థ అఞ్ఞాతి అరహత్తం. బ్యాకతాతి ఖీణా జాతీతిఆదీహి చతూహి పదేహి కథితా. అధిమానేనాతి అప్పత్తే పత్తసఞ్ఞినో, అనధిగతే అధిగతసఞ్ఞినో హుత్వా అధిగతం అమ్హేహీతి మానేన బ్యాకరింసు.
55.Evaṃme sutanti sunakkhattasuttaṃ. Tattha aññāti arahattaṃ. Byākatāti khīṇā jātītiādīhi catūhi padehi kathitā. Adhimānenāti appatte pattasaññino, anadhigate adhigatasaññino hutvā adhigataṃ amhehīti mānena byākariṃsu.
౫౬. ఏవఞ్చేత్థ సునక్ఖత్త తథాగతస్స హోతీతి సునక్ఖత్త ఏత్థ ఏతేసం భిక్ఖూనం పఞ్హబ్యాకరణే – ‘‘ఇదం ఠానం ఏతేసం అవిభూతం అన్ధకారం, తేనిమే అనధిగతే అధిగతసఞ్ఞినో, హన్ద నేసం విసోధేత్వా పాకటం కత్వా ధమ్మం దేసేమీ’’తి, ఏవఞ్చ తథాగతస్స హోతి. అథ చ పనిధేకచ్చే…పే॰… తస్సపి హోతి అఞ్ఞథత్తన్తి భగవా పటిపన్నకానం ధమ్మం దేసేతి. యత్థ పన ఇచ్ఛాచారే ఠితా ఏకచ్చే మోఘపురిసా హోన్తి, తత్ర భగవా పస్సతి – ‘‘ఇమే ఇమం పఞ్హం ఉగ్గహేత్వా అజానిత్వావ జానన్తా వియ అప్పత్తే పత్తసఞ్ఞినో హుత్వా గామనిగమాదీసు విసేవమానా విచరిస్సన్తి, తం నేసం భవిస్సతి దీఘరత్తం అహితాయ దుక్ఖాయా’’తి ఏవమస్సాయం ఇచ్ఛాచారే ఠితానం కారణా పటిపన్నకానమ్పి అత్థాయ ‘‘ధమ్మం దేసిస్సామీ’’తి ఉప్పన్నస్స చిత్తస్స అఞ్ఞథాభావో హోతి. తం సన్ధాయేతం వుత్తం.
56.Evañcettha sunakkhatta tathāgatassa hotīti sunakkhatta ettha etesaṃ bhikkhūnaṃ pañhabyākaraṇe – ‘‘idaṃ ṭhānaṃ etesaṃ avibhūtaṃ andhakāraṃ, tenime anadhigate adhigatasaññino, handa nesaṃ visodhetvā pākaṭaṃ katvā dhammaṃ desemī’’ti, evañca tathāgatassa hoti. Atha ca panidhekacce…pe… tassapi hoti aññathattanti bhagavā paṭipannakānaṃ dhammaṃ deseti. Yattha pana icchācāre ṭhitā ekacce moghapurisā honti, tatra bhagavā passati – ‘‘ime imaṃ pañhaṃ uggahetvā ajānitvāva jānantā viya appatte pattasaññino hutvā gāmanigamādīsu visevamānā vicarissanti, taṃ nesaṃ bhavissati dīgharattaṃ ahitāya dukkhāyā’’ti evamassāyaṃ icchācāre ṭhitānaṃ kāraṇā paṭipannakānampi atthāya ‘‘dhammaṃ desissāmī’’ti uppannassa cittassa aññathābhāvo hoti. Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
౫౮. లోకామిసాధిముత్తోతి వట్టామిస-కామామిస-లోకామిసభూతేసు పఞ్చసు కామగుణేసు అధిముత్తో తన్నిన్నో తగ్గరుకో తప్పబ్భారో. తప్పతిరూపీతి కామగుణసభాగా. ఆనేఞ్జపటిసంయుత్తాయాతి ఆనేఞ్జసమాపత్తిపటిసంయుత్తాయ. సంసేయ్యాతి కథేయ్య. ఆనేఞ్జసంయోజనేన హి ఖో విసంయుత్తోతి ఆనేఞ్జసమాపత్తిసంయోజనేన విసంసట్ఠో. లోకామిసాధిముత్తోతి ఏవరూపో హి లూఖచీవరధరో మత్తికాపత్తం ఆదాయ అత్తనో సదిసేహి కతిపయేహి సద్ధిం పచ్చన్తజనపదం గచ్ఛతి, గామం పిణ్డాయ పవిట్ఠకాలే మనుస్సా దిస్వా ‘‘మహాపంసుకులికా ఆగతా’’తి యాగుభత్తాదీని సమ్పాదేత్వా సక్కచ్చం దానం దేన్తి, భత్తకిచ్చే నిట్ఠితే అనుమోదనం సుత్వా – ‘‘స్వేపి, భన్తే, ఇధేవ పిణ్డాయ పవిసథా’’తి వదన్తి. అలం ఉపాసకా, అజ్జాపి వో బహూనం దిన్నన్తి. తేన హి, భన్తే, అన్తోవస్సం ఇధ వసేయ్యాథాతి అధివాసేత్వా విహారమగ్గం పుచ్ఛిత్వా విహారం గచ్ఛన్తి. తత్థ సేనాసనం గహేత్వా పత్తచీవరం పటిసామేన్తి. సాయం ఏకో ఆవాసికో తే భిక్ఖూ పుచ్ఛతి ‘‘కత్థ పిణ్డాయ చరిత్థా’’తి? అసుకగామేతి. భిక్ఖాసమ్పన్నాతి? ఆమ ఏవరూపా నామ మనుస్సానం సద్ధా హోతి. ‘‘అజ్జేవ ను ఖో ఏతే ఏదిసా, నిచ్చమ్పి ఏదిసా’’తి? సద్ధా తే మనుస్సా నిచ్చమ్పి ఏదిసా, తే నిస్సాయేవ అయం విహారో వడ్ఢతీతి. తతో తే పంసుకులికా పునప్పునం తేసం వణ్ణం కథేన్తి , దివసావసేసం కథేత్వా రత్తిమ్పి కథేన్తి. ఏత్తావతా ఇచ్ఛాచారే ఠితస్స సీసం నిక్ఖన్తం హోతి ఉదరం ఫాలితం. ఏవం లోకామిసాధిముత్తో వేదితబ్బో.
58.Lokāmisādhimuttoti vaṭṭāmisa-kāmāmisa-lokāmisabhūtesu pañcasu kāmaguṇesu adhimutto tanninno taggaruko tappabbhāro. Tappatirūpīti kāmaguṇasabhāgā. Āneñjapaṭisaṃyuttāyāti āneñjasamāpattipaṭisaṃyuttāya. Saṃseyyāti katheyya. Āneñjasaṃyojanena hi kho visaṃyuttoti āneñjasamāpattisaṃyojanena visaṃsaṭṭho. Lokāmisādhimuttoti evarūpo hi lūkhacīvaradharo mattikāpattaṃ ādāya attano sadisehi katipayehi saddhiṃ paccantajanapadaṃ gacchati, gāmaṃ piṇḍāya paviṭṭhakāle manussā disvā ‘‘mahāpaṃsukulikā āgatā’’ti yāgubhattādīni sampādetvā sakkaccaṃ dānaṃ denti, bhattakicce niṭṭhite anumodanaṃ sutvā – ‘‘svepi, bhante, idheva piṇḍāya pavisathā’’ti vadanti. Alaṃ upāsakā, ajjāpi vo bahūnaṃ dinnanti. Tena hi, bhante, antovassaṃ idha vaseyyāthāti adhivāsetvā vihāramaggaṃ pucchitvā vihāraṃ gacchanti. Tattha senāsanaṃ gahetvā pattacīvaraṃ paṭisāmenti. Sāyaṃ eko āvāsiko te bhikkhū pucchati ‘‘kattha piṇḍāya caritthā’’ti? Asukagāmeti. Bhikkhāsampannāti? Āma evarūpā nāma manussānaṃ saddhā hoti. ‘‘Ajjeva nu kho ete edisā, niccampi edisā’’ti? Saddhā te manussā niccampi edisā, te nissāyeva ayaṃ vihāro vaḍḍhatīti. Tato te paṃsukulikā punappunaṃ tesaṃ vaṇṇaṃ kathenti , divasāvasesaṃ kathetvā rattimpi kathenti. Ettāvatā icchācāre ṭhitassa sīsaṃ nikkhantaṃ hoti udaraṃ phālitaṃ. Evaṃ lokāmisādhimutto veditabbo.
౫౯. ఇదాని ఆనేఞ్జసమాపత్తిలాభిం అధిమానికం దస్సేన్తో ఠానం ఖో పనేతన్తిఆదిమాహ. ఆనేఞ్జాధిముత్తస్సాతి కిలేససిఞ్చనవిరహితాసు హేట్ఠిమాసు ఛసు సమాపత్తీసు అధిముత్తస్స తన్నిన్నస్స తగ్గరునో తప్పబ్భారస్స. సే పవుత్తేతి తం పవుత్తం. ఛ సమాపత్తిలాభినో హి అధిమానికస్స పఞ్చకామగుణామిసబన్ధనా పతితపణ్డుపలాసో వియ ఉపట్ఠాతి. తేనేతం వుత్తం.
59. Idāni āneñjasamāpattilābhiṃ adhimānikaṃ dassento ṭhānaṃ kho panetantiādimāha. Āneñjādhimuttassāti kilesasiñcanavirahitāsu heṭṭhimāsu chasu samāpattīsu adhimuttassa tanninnassa taggaruno tappabbhārassa. Se pavutteti taṃ pavuttaṃ. Cha samāpattilābhino hi adhimānikassa pañcakāmaguṇāmisabandhanā patitapaṇḍupalāso viya upaṭṭhāti. Tenetaṃ vuttaṃ.
౬౦. ఇదాని ఆకిఞ్చఞ్ఞాయతనసమాపత్తి లాభినో అధిమానికస్స నిఘంసం దస్సేతుం ఠానం ఖో పనాతిఆదిమాహ. తత్థ ద్వేధా భిన్నాతి మజ్ఝే భిన్నా. అప్పటిసన్ధికాతి ఖుద్దకా ముట్ఠిపాసాణమత్తా జతునా వా సిలేసేన వా అల్లీయాపేత్వా పటిసన్ధాతుం సక్కా. మహన్తం పన కుటాగారప్పమాణం సన్ధాయేతం వుత్తం. సే భిన్నేతి తం భిన్నం. ఉపరి సమాపత్తిలాభినో హి హేట్ఠాసమాపత్తి ద్వేధాభిన్నా సేలా వియ హోతి, తం సమాపజ్జిస్సామీతి చిత్తం న ఉప్పజ్జతి. తేనేతం వుత్తం.
60. Idāni ākiñcaññāyatanasamāpatti lābhino adhimānikassa nighaṃsaṃ dassetuṃ ṭhānaṃ kho panātiādimāha. Tattha dvedhā bhinnāti majjhe bhinnā. Appaṭisandhikāti khuddakā muṭṭhipāsāṇamattā jatunā vā silesena vā allīyāpetvā paṭisandhātuṃ sakkā. Mahantaṃ pana kuṭāgārappamāṇaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Se bhinneti taṃ bhinnaṃ. Upari samāpattilābhino hi heṭṭhāsamāpatti dvedhābhinnā selā viya hoti, taṃ samāpajjissāmīti cittaṃ na uppajjati. Tenetaṃ vuttaṃ.
౬౧. ఇదాని నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనలాభినో అధిమానికస్స చ నిఘంసం దస్సేన్తో ఠానం ఖో పనాతిఆదిమాహ. తత్థ సే వన్తేతి తం వన్తం. అట్ఠసమాపత్తిలాభినో హి హేట్ఠాసమాపత్తియో వన్తసదిసా హుత్వా ఉపట్ఠహన్తి, పున సమాపజ్జిస్సామీతి చిత్తం న ఉప్పజ్జతి. తేనేతం వుత్తం.
61. Idāni nevasaññānāsaññāyatanalābhino adhimānikassa ca nighaṃsaṃ dassento ṭhānaṃ kho panātiādimāha. Tattha se vanteti taṃ vantaṃ. Aṭṭhasamāpattilābhino hi heṭṭhāsamāpattiyo vantasadisā hutvā upaṭṭhahanti, puna samāpajjissāmīti cittaṃ na uppajjati. Tenetaṃ vuttaṃ.
౬౨. ఇదాని ఖీణాసవస్స నిఘంసం దస్సేన్తో ఠానం ఖో పనాతిఆదిమాహ. తత్థ సే ఉచ్ఛిన్నమూలేతి సో ఉచ్ఛిన్నమూలో. ఉపరి సమాపత్తిలాభినో హి హేట్ఠాసమాపత్తి మూలచ్ఛిన్నతాలో వియ ఉపట్ఠాతి, తం సమాపజ్జిస్సామీతి చిత్తం న ఉప్పజ్జతి. తేనేతం వుత్తం.
62. Idāni khīṇāsavassa nighaṃsaṃ dassento ṭhānaṃ kho panātiādimāha. Tattha se ucchinnamūleti so ucchinnamūlo. Upari samāpattilābhino hi heṭṭhāsamāpatti mūlacchinnatālo viya upaṭṭhāti, taṃ samāpajjissāmīti cittaṃ na uppajjati. Tenetaṃ vuttaṃ.
౬౩. ఠానం ఖో పనాతి పాటియేక్కో అనుసన్ధి. హేట్ఠా హి సమాపత్తిలాభినో అధిమానికస్సపి ఖీణాసవస్సపి నిఘంసో కథితో, సుక్ఖవిపస్సకస్స పన అధిమానికస్సపి ఖీణాసవస్సపి న కథితో. తేసం ద్విన్నమ్పి నిఘంసం దస్సేతుం ఇమం దేసనం ఆరభి. తం పన పటిక్ఖిత్తం. సమాపత్తిలాభినో హి అధిమానికస్స నిఘంసే కథితే సుక్ఖవిపస్సకస్సపి అధిమానికస్స కథితోవ హోతి, సమాపత్తిలాభినో చ ఖీణాసవస్స కథితే సుక్ఖవిపస్సకఖీణాసవస్స కథితోవ హోతి. ఏతేసం పన ద్విన్నం భిక్ఖూనం సప్పాయాసప్పాయం కథేతుం ఇమం దేసనం ఆరభి.
63.Ṭhānaṃkho panāti pāṭiyekko anusandhi. Heṭṭhā hi samāpattilābhino adhimānikassapi khīṇāsavassapi nighaṃso kathito, sukkhavipassakassa pana adhimānikassapi khīṇāsavassapi na kathito. Tesaṃ dvinnampi nighaṃsaṃ dassetuṃ imaṃ desanaṃ ārabhi. Taṃ pana paṭikkhittaṃ. Samāpattilābhino hi adhimānikassa nighaṃse kathite sukkhavipassakassapi adhimānikassa kathitova hoti, samāpattilābhino ca khīṇāsavassa kathite sukkhavipassakakhīṇāsavassa kathitova hoti. Etesaṃ pana dvinnaṃ bhikkhūnaṃ sappāyāsappāyaṃ kathetuṃ imaṃ desanaṃ ārabhi.
తత్థ సియా – పుథుజ్జనస్స తావ ఆరమ్మణం అసప్పాయం హోతు, ఖీణాసవస్స కథం అసప్పాయన్తి. యదగ్గేన పుథుజ్జనస్స అసప్పాయం, తదగ్గేన ఖీణాసవస్సాపి అసప్పాయమేవ. విసం నామ జానిత్వా ఖాదితమ్పి అజానిత్వా ఖాదితమ్పి విసమేవ. న హి ఖీణాసవేనపి ‘‘అహం ఖీణాసవో’’తి అసంవుతేన భవితబ్బం. ఖీణాసవేనపి యుత్తపయుత్తేనేవ భవితుం వట్టతి.
Tattha siyā – puthujjanassa tāva ārammaṇaṃ asappāyaṃ hotu, khīṇāsavassa kathaṃ asappāyanti. Yadaggena puthujjanassa asappāyaṃ, tadaggena khīṇāsavassāpi asappāyameva. Visaṃ nāma jānitvā khāditampi ajānitvā khāditampi visameva. Na hi khīṇāsavenapi ‘‘ahaṃ khīṇāsavo’’ti asaṃvutena bhavitabbaṃ. Khīṇāsavenapi yuttapayutteneva bhavituṃ vaṭṭati.
౬౪. తత్థ సమణేనాతి బుద్ధసమణేన. ఛన్దరాగబ్యాపాదేనాతి సో అవిజ్జాసఙ్ఖాతో విసదోసో ఛన్దరాగేన చ బ్యాపాదేన చ రుప్పతి కుప్పతి. అసప్పాయానీతి అవడ్ఢికరాని ఆరమ్మణాని. అనుద్ధంసేయ్యాతి సోసేయ్య మిలాపేయ్య. సఉపాదిసేసన్తి సగహణసేసం, ఉపాదితబ్బం గణ్హితబ్బం ఇధ ఉపాదీతి వుత్తం. అనలఞ్చ తే అన్తరాయాయాతి జీవితన్తరాయం తే కాతుం అసమత్థం. రజోసూకన్తి రజో చ వీహిసుకాది చ సూకం. అసు చ విసదోసోతి సో చ విసదోసో. తదుభయేనాతి యా సా అసప్పాయకిరియా చ యో విసదోసో చ, తేన ఉభయేన. పుథుత్తన్తి మహన్తభావం.
64. Tattha samaṇenāti buddhasamaṇena. Chandarāgabyāpādenāti so avijjāsaṅkhāto visadoso chandarāgena ca byāpādena ca ruppati kuppati. Asappāyānīti avaḍḍhikarāni ārammaṇāni. Anuddhaṃseyyāti soseyya milāpeyya. Saupādisesanti sagahaṇasesaṃ, upāditabbaṃ gaṇhitabbaṃ idha upādīti vuttaṃ. Analañca te antarāyāyāti jīvitantarāyaṃ te kātuṃ asamatthaṃ. Rajosūkanti rajo ca vīhisukādi ca sūkaṃ. Asu ca visadosoti so ca visadoso. Tadubhayenāti yā sā asappāyakiriyā ca yo visadoso ca, tena ubhayena. Puthuttanti mahantabhāvaṃ.
ఏవమేవ ఖోతి ఏత్థ సఉపాదానసల్లుద్ధారో వియ అప్పహీనో అవిజ్జావిసదోసో దట్ఠబ్బో, అసప్పాయకిరియాయ ఠితభావో వియ ఛసు ద్వారేసు అసంవుతకాలో, తదుభయేన వణే పుథుత్తం గతే మరణం వియ సిక్ఖం పచ్చక్ఖాయ హీనాయావత్తనం, మరణమత్తం దుక్ఖం వియ అఞ్ఞతరాయ గరుకాయ సంకిలిట్ఠాయ ఆపత్తియా ఆపజ్జనం దట్ఠబ్బం. సుక్కపక్ఖేపి ఇమినావ నయేన ఓపమ్మసంసన్దనం వేదితబ్బం.
Evameva khoti ettha saupādānasalluddhāro viya appahīno avijjāvisadoso daṭṭhabbo, asappāyakiriyāya ṭhitabhāvo viya chasu dvāresu asaṃvutakālo, tadubhayena vaṇe puthuttaṃ gate maraṇaṃ viya sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattanaṃ, maraṇamattaṃ dukkhaṃ viya aññatarāya garukāya saṃkiliṭṭhāya āpattiyā āpajjanaṃ daṭṭhabbaṃ. Sukkapakkhepi imināva nayena opammasaṃsandanaṃ veditabbaṃ.
౬౫. సతియాయేతం అధివచనన్తి ఏత్థ సతి పఞ్ఞాగతికా. లోకికాయ పఞ్ఞాయ లోకికా హోతి, లోకుత్తరాయ లోకుత్తరా. అరియాయేతం పఞ్ఞాయాతి పరిసుద్ధాయ విపస్సనాపఞ్ఞాయ.
65.Satiyāyetaṃadhivacananti ettha sati paññāgatikā. Lokikāya paññāya lokikā hoti, lokuttarāya lokuttarā. Ariyāyetaṃ paññāyāti parisuddhāya vipassanāpaññāya.
ఇదాని ఖీణాసవస్స బలం దస్సేన్తో సో వతాతిఆదిమాహ. తత్థ సంవుతకారీతి పిహితకారీ. ఇతి విదిత్వా నిరుపధీతి ఏవం జానిత్వా కిలేసుపధిపహానా నిరుపధి హోతి, నిరుపాదానోతి అత్థో. ఉపధిసఙ్ఖయే విముత్తోతి ఉపధీనం సఙ్ఖయభూతే నిబ్బానే ఆరమ్మణతో విముత్తో. ఉపధిస్మిన్తి కాముపధిస్మిం. కాయం ఉపసంహరిస్సతీతి కాయం అల్లీయాపేస్సతి. ఇదం వుత్తం హోతి – తణ్హక్ఖయే నిబ్బానే ఆరమ్మణతో విముత్తో ఖీణాసవో పఞ్చ కామగుణే సేవితుం, కాయం వా ఉపసంహరిస్సతి చిత్తం వా ఉప్పాదేస్సతీతి నేతం ఠానం విజ్జతి. సేసం సబ్బత్థ ఉత్తానత్థమేవాతి.
Idāni khīṇāsavassa balaṃ dassento so vatātiādimāha. Tattha saṃvutakārīti pihitakārī. Itividitvā nirupadhīti evaṃ jānitvā kilesupadhipahānā nirupadhi hoti, nirupādānoti attho. Upadhisaṅkhaye vimuttoti upadhīnaṃ saṅkhayabhūte nibbāne ārammaṇato vimutto. Upadhisminti kāmupadhismiṃ. Kāyaṃ upasaṃharissatīti kāyaṃ allīyāpessati. Idaṃ vuttaṃ hoti – taṇhakkhaye nibbāne ārammaṇato vimutto khīṇāsavo pañca kāmaguṇe sevituṃ, kāyaṃ vā upasaṃharissati cittaṃ vā uppādessatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
పపఞ్చసూదనియా మజ్ఝిమనికాయట్ఠకథాయ
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
సునక్ఖత్తసుత్తవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Sunakkhattasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / మజ్ఝిమనికాయ • Majjhimanikāya / ౫. సునక్ఖత్తసుత్తం • 5. Sunakkhattasuttaṃ
టీకా • Tīkā / సుత్తపిటక (టీకా) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / మజ్ఝిమనికాయ (టీకా) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ౫. సునక్ఖత్తసుత్తవణ్ణనా • 5. Sunakkhattasuttavaṇṇanā