Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මජ්ඣිමනිකාය (අට්ඨකථා) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
5. සුනක්ඛත්තසුත්තවණ්ණනා
5. Sunakkhattasuttavaṇṇanā
55. එවං මෙ සුතන්ති සුනක්ඛත්තසුත්තං. තත්ථ අඤ්ඤාති අරහත්තං. බ්යාකතාති ඛීණා ජාතීතිආදීහි චතූහි පදෙහි කථිතා. අධිමානෙනාති අප්පත්තෙ පත්තසඤ්ඤිනො, අනධිගතෙ අධිගතසඤ්ඤිනො හුත්වා අධිගතං අම්හෙහීති මානෙන බ්යාකරිංසු.
55.Evaṃme sutanti sunakkhattasuttaṃ. Tattha aññāti arahattaṃ. Byākatāti khīṇā jātītiādīhi catūhi padehi kathitā. Adhimānenāti appatte pattasaññino, anadhigate adhigatasaññino hutvā adhigataṃ amhehīti mānena byākariṃsu.
56. එවඤ්චෙත්ථ සුනක්ඛත්ත තථාගතස්ස හොතීති සුනක්ඛත්ත එත්ථ එතෙසං භික්ඛූනං පඤ්හබ්යාකරණෙ – ‘‘ඉදං ඨානං එතෙසං අවිභූතං අන්ධකාරං, තෙනිමෙ අනධිගතෙ අධිගතසඤ්ඤිනො, හන්ද නෙසං විසොධෙත්වා පාකටං කත්වා ධම්මං දෙසෙමී’’ති, එවඤ්ච තථාගතස්ස හොති. අථ ච පනිධෙකච්චෙ…පෙ.… තස්සපි හොති අඤ්ඤථත්තන්ති භගවා පටිපන්නකානං ධම්මං දෙසෙති. යත්ථ පන ඉච්ඡාචාරෙ ඨිතා එකච්චෙ මොඝපුරිසා හොන්ති, තත්ර භගවා පස්සති – ‘‘ඉමෙ ඉමං පඤ්හං උග්ගහෙත්වා අජානිත්වාව ජානන්තා විය අප්පත්තෙ පත්තසඤ්ඤිනො හුත්වා ගාමනිගමාදීසු විසෙවමානා විචරිස්සන්ති, තං නෙසං භවිස්සති දීඝරත්තං අහිතාය දුක්ඛායා’’ති එවමස්සායං ඉච්ඡාචාරෙ ඨිතානං කාරණා පටිපන්නකානම්පි අත්ථාය ‘‘ධම්මං දෙසිස්සාමී’’ති උප්පන්නස්ස චිත්තස්ස අඤ්ඤථාභාවො හොති. තං සන්ධායෙතං වුත්තං.
56.Evañcettha sunakkhatta tathāgatassa hotīti sunakkhatta ettha etesaṃ bhikkhūnaṃ pañhabyākaraṇe – ‘‘idaṃ ṭhānaṃ etesaṃ avibhūtaṃ andhakāraṃ, tenime anadhigate adhigatasaññino, handa nesaṃ visodhetvā pākaṭaṃ katvā dhammaṃ desemī’’ti, evañca tathāgatassa hoti. Atha ca panidhekacce…pe… tassapi hoti aññathattanti bhagavā paṭipannakānaṃ dhammaṃ deseti. Yattha pana icchācāre ṭhitā ekacce moghapurisā honti, tatra bhagavā passati – ‘‘ime imaṃ pañhaṃ uggahetvā ajānitvāva jānantā viya appatte pattasaññino hutvā gāmanigamādīsu visevamānā vicarissanti, taṃ nesaṃ bhavissati dīgharattaṃ ahitāya dukkhāyā’’ti evamassāyaṃ icchācāre ṭhitānaṃ kāraṇā paṭipannakānampi atthāya ‘‘dhammaṃ desissāmī’’ti uppannassa cittassa aññathābhāvo hoti. Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
58. ලොකාමිසාධිමුත්තොති වට්ටාමිස-කාමාමිස-ලොකාමිසභූතෙසු පඤ්චසු කාමගුණෙසු අධිමුත්තො තන්නින්නො තග්ගරුකො තප්පබ්භාරො. තප්පතිරූපීති කාමගුණසභාගා. ආනෙඤ්ජපටිසංයුත්තායාති ආනෙඤ්ජසමාපත්තිපටිසංයුත්තාය. සංසෙය්යාති කථෙය්ය. ආනෙඤ්ජසංයොජනෙන හි ඛො විසංයුත්තොති ආනෙඤ්ජසමාපත්තිසංයොජනෙන විසංසට්ඨො. ලොකාමිසාධිමුත්තොති එවරූපො හි ලූඛචීවරධරො මත්තිකාපත්තං ආදාය අත්තනො සදිසෙහි කතිපයෙහි සද්ධිං පච්චන්තජනපදං ගච්ඡති, ගාමං පිණ්ඩාය පවිට්ඨකාලෙ මනුස්සා දිස්වා ‘‘මහාපංසුකුලිකා ආගතා’’ති යාගුභත්තාදීනි සම්පාදෙත්වා සක්කච්චං දානං දෙන්ති, භත්තකිච්චෙ නිට්ඨිතෙ අනුමොදනං සුත්වා – ‘‘ස්වෙපි, භන්තෙ, ඉධෙව පිණ්ඩාය පවිසථා’’ති වදන්ති. අලං උපාසකා, අජ්ජාපි වො බහූනං දින්නන්ති. තෙන හි, භන්තෙ, අන්තොවස්සං ඉධ වසෙය්යාථාති අධිවාසෙත්වා විහාරමග්ගං පුච්ඡිත්වා විහාරං ගච්ඡන්ති. තත්ථ සෙනාසනං ගහෙත්වා පත්තචීවරං පටිසාමෙන්ති. සායං එකො ආවාසිකො තෙ භික්ඛූ පුච්ඡති ‘‘කත්ථ පිණ්ඩාය චරිත්ථා’’ති? අසුකගාමෙති. භික්ඛාසම්පන්නාති? ආම එවරූපා නාම මනුස්සානං සද්ධා හොති. ‘‘අජ්ජෙව නු ඛො එතෙ එදිසා, නිච්චම්පි එදිසා’’ති? සද්ධා තෙ මනුස්සා නිච්චම්පි එදිසා, තෙ නිස්සායෙව අයං විහාරො වඩ්ඪතීති. තතො තෙ පංසුකුලිකා පුනප්පුනං තෙසං වණ්ණං කථෙන්ති , දිවසාවසෙසං කථෙත්වා රත්තිම්පි කථෙන්ති. එත්තාවතා ඉච්ඡාචාරෙ ඨිතස්ස සීසං නික්ඛන්තං හොති උදරං ඵාලිතං. එවං ලොකාමිසාධිමුත්තො වෙදිතබ්බො.
58.Lokāmisādhimuttoti vaṭṭāmisa-kāmāmisa-lokāmisabhūtesu pañcasu kāmaguṇesu adhimutto tanninno taggaruko tappabbhāro. Tappatirūpīti kāmaguṇasabhāgā. Āneñjapaṭisaṃyuttāyāti āneñjasamāpattipaṭisaṃyuttāya. Saṃseyyāti katheyya. Āneñjasaṃyojanena hi kho visaṃyuttoti āneñjasamāpattisaṃyojanena visaṃsaṭṭho. Lokāmisādhimuttoti evarūpo hi lūkhacīvaradharo mattikāpattaṃ ādāya attano sadisehi katipayehi saddhiṃ paccantajanapadaṃ gacchati, gāmaṃ piṇḍāya paviṭṭhakāle manussā disvā ‘‘mahāpaṃsukulikā āgatā’’ti yāgubhattādīni sampādetvā sakkaccaṃ dānaṃ denti, bhattakicce niṭṭhite anumodanaṃ sutvā – ‘‘svepi, bhante, idheva piṇḍāya pavisathā’’ti vadanti. Alaṃ upāsakā, ajjāpi vo bahūnaṃ dinnanti. Tena hi, bhante, antovassaṃ idha vaseyyāthāti adhivāsetvā vihāramaggaṃ pucchitvā vihāraṃ gacchanti. Tattha senāsanaṃ gahetvā pattacīvaraṃ paṭisāmenti. Sāyaṃ eko āvāsiko te bhikkhū pucchati ‘‘kattha piṇḍāya caritthā’’ti? Asukagāmeti. Bhikkhāsampannāti? Āma evarūpā nāma manussānaṃ saddhā hoti. ‘‘Ajjeva nu kho ete edisā, niccampi edisā’’ti? Saddhā te manussā niccampi edisā, te nissāyeva ayaṃ vihāro vaḍḍhatīti. Tato te paṃsukulikā punappunaṃ tesaṃ vaṇṇaṃ kathenti , divasāvasesaṃ kathetvā rattimpi kathenti. Ettāvatā icchācāre ṭhitassa sīsaṃ nikkhantaṃ hoti udaraṃ phālitaṃ. Evaṃ lokāmisādhimutto veditabbo.
59. ඉදානි ආනෙඤ්ජසමාපත්තිලාභිං අධිමානිකං දස්සෙන්තො ඨානං ඛො පනෙතන්තිආදිමාහ. ආනෙඤ්ජාධිමුත්තස්සාති කිලෙසසිඤ්චනවිරහිතාසු හෙට්ඨිමාසු ඡසු සමාපත්තීසු අධිමුත්තස්ස තන්නින්නස්ස තග්ගරුනො තප්පබ්භාරස්ස. සෙ පවුත්තෙති තං පවුත්තං. ඡ සමාපත්තිලාභිනො හි අධිමානිකස්ස පඤ්චකාමගුණාමිසබන්ධනා පතිතපණ්ඩුපලාසො විය උපට්ඨාති. තෙනෙතං වුත්තං.
59. Idāni āneñjasamāpattilābhiṃ adhimānikaṃ dassento ṭhānaṃ kho panetantiādimāha. Āneñjādhimuttassāti kilesasiñcanavirahitāsu heṭṭhimāsu chasu samāpattīsu adhimuttassa tanninnassa taggaruno tappabbhārassa. Se pavutteti taṃ pavuttaṃ. Cha samāpattilābhino hi adhimānikassa pañcakāmaguṇāmisabandhanā patitapaṇḍupalāso viya upaṭṭhāti. Tenetaṃ vuttaṃ.
60. ඉදානි ආකිඤ්චඤ්ඤායතනසමාපත්ති ලාභිනො අධිමානිකස්ස නිඝංසං දස්සෙතුං ඨානං ඛො පනාතිආදිමාහ. තත්ථ ද්වෙධා භින්නාති මජ්ඣෙ භින්නා. අප්පටිසන්ධිකාති ඛුද්දකා මුට්ඨිපාසාණමත්තා ජතුනා වා සිලෙසෙන වා අල්ලීයාපෙත්වා පටිසන්ධාතුං සක්කා. මහන්තං පන කුටාගාරප්පමාණං සන්ධායෙතං වුත්තං. සෙ භින්නෙති තං භින්නං. උපරි සමාපත්තිලාභිනො හි හෙට්ඨාසමාපත්ති ද්වෙධාභින්නා සෙලා විය හොති, තං සමාපජ්ජිස්සාමීති චිත්තං න උප්පජ්ජති. තෙනෙතං වුත්තං.
60. Idāni ākiñcaññāyatanasamāpatti lābhino adhimānikassa nighaṃsaṃ dassetuṃ ṭhānaṃ kho panātiādimāha. Tattha dvedhā bhinnāti majjhe bhinnā. Appaṭisandhikāti khuddakā muṭṭhipāsāṇamattā jatunā vā silesena vā allīyāpetvā paṭisandhātuṃ sakkā. Mahantaṃ pana kuṭāgārappamāṇaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Se bhinneti taṃ bhinnaṃ. Upari samāpattilābhino hi heṭṭhāsamāpatti dvedhābhinnā selā viya hoti, taṃ samāpajjissāmīti cittaṃ na uppajjati. Tenetaṃ vuttaṃ.
61. ඉදානි නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනලාභිනො අධිමානිකස්ස ච නිඝංසං දස්සෙන්තො ඨානං ඛො පනාතිආදිමාහ. තත්ථ සෙ වන්තෙති තං වන්තං. අට්ඨසමාපත්තිලාභිනො හි හෙට්ඨාසමාපත්තියො වන්තසදිසා හුත්වා උපට්ඨහන්ති, පුන සමාපජ්ජිස්සාමීති චිත්තං න උප්පජ්ජති. තෙනෙතං වුත්තං.
61. Idāni nevasaññānāsaññāyatanalābhino adhimānikassa ca nighaṃsaṃ dassento ṭhānaṃ kho panātiādimāha. Tattha se vanteti taṃ vantaṃ. Aṭṭhasamāpattilābhino hi heṭṭhāsamāpattiyo vantasadisā hutvā upaṭṭhahanti, puna samāpajjissāmīti cittaṃ na uppajjati. Tenetaṃ vuttaṃ.
62. ඉදානි ඛීණාසවස්ස නිඝංසං දස්සෙන්තො ඨානං ඛො පනාතිආදිමාහ. තත්ථ සෙ උච්ඡින්නමූලෙති සො උච්ඡින්නමූලො. උපරි සමාපත්තිලාභිනො හි හෙට්ඨාසමාපත්ති මූලච්ඡින්නතාලො විය උපට්ඨාති, තං සමාපජ්ජිස්සාමීති චිත්තං න උප්පජ්ජති. තෙනෙතං වුත්තං.
62. Idāni khīṇāsavassa nighaṃsaṃ dassento ṭhānaṃ kho panātiādimāha. Tattha se ucchinnamūleti so ucchinnamūlo. Upari samāpattilābhino hi heṭṭhāsamāpatti mūlacchinnatālo viya upaṭṭhāti, taṃ samāpajjissāmīti cittaṃ na uppajjati. Tenetaṃ vuttaṃ.
63. ඨානං ඛො පනාති පාටියෙක්කො අනුසන්ධි. හෙට්ඨා හි සමාපත්තිලාභිනො අධිමානිකස්සපි ඛීණාසවස්සපි නිඝංසො කථිතො, සුක්ඛවිපස්සකස්ස පන අධිමානිකස්සපි ඛීණාසවස්සපි න කථිතො. තෙසං ද්වින්නම්පි නිඝංසං දස්සෙතුං ඉමං දෙසනං ආරභි. තං පන පටික්ඛිත්තං. සමාපත්තිලාභිනො හි අධිමානිකස්ස නිඝංසෙ කථිතෙ සුක්ඛවිපස්සකස්සපි අධිමානිකස්ස කථිතොව හොති, සමාපත්තිලාභිනො ච ඛීණාසවස්ස කථිතෙ සුක්ඛවිපස්සකඛීණාසවස්ස කථිතොව හොති. එතෙසං පන ද්වින්නං භික්ඛූනං සප්පායාසප්පායං කථෙතුං ඉමං දෙසනං ආරභි.
63.Ṭhānaṃkho panāti pāṭiyekko anusandhi. Heṭṭhā hi samāpattilābhino adhimānikassapi khīṇāsavassapi nighaṃso kathito, sukkhavipassakassa pana adhimānikassapi khīṇāsavassapi na kathito. Tesaṃ dvinnampi nighaṃsaṃ dassetuṃ imaṃ desanaṃ ārabhi. Taṃ pana paṭikkhittaṃ. Samāpattilābhino hi adhimānikassa nighaṃse kathite sukkhavipassakassapi adhimānikassa kathitova hoti, samāpattilābhino ca khīṇāsavassa kathite sukkhavipassakakhīṇāsavassa kathitova hoti. Etesaṃ pana dvinnaṃ bhikkhūnaṃ sappāyāsappāyaṃ kathetuṃ imaṃ desanaṃ ārabhi.
තත්ථ සියා – පුථුජ්ජනස්ස තාව ආරම්මණං අසප්පායං හොතු, ඛීණාසවස්ස කථං අසප්පායන්ති. යදග්ගෙන පුථුජ්ජනස්ස අසප්පායං, තදග්ගෙන ඛීණාසවස්සාපි අසප්පායමෙව. විසං නාම ජානිත්වා ඛාදිතම්පි අජානිත්වා ඛාදිතම්පි විසමෙව. න හි ඛීණාසවෙනපි ‘‘අහං ඛීණාසවො’’ති අසංවුතෙන භවිතබ්බං. ඛීණාසවෙනපි යුත්තපයුත්තෙනෙව භවිතුං වට්ටති.
Tattha siyā – puthujjanassa tāva ārammaṇaṃ asappāyaṃ hotu, khīṇāsavassa kathaṃ asappāyanti. Yadaggena puthujjanassa asappāyaṃ, tadaggena khīṇāsavassāpi asappāyameva. Visaṃ nāma jānitvā khāditampi ajānitvā khāditampi visameva. Na hi khīṇāsavenapi ‘‘ahaṃ khīṇāsavo’’ti asaṃvutena bhavitabbaṃ. Khīṇāsavenapi yuttapayutteneva bhavituṃ vaṭṭati.
64. තත්ථ සමණෙනාති බුද්ධසමණෙන. ඡන්දරාගබ්යාපාදෙනාති සො අවිජ්ජාසඞ්ඛාතො විසදොසො ඡන්දරාගෙන ච බ්යාපාදෙන ච රුප්පති කුප්පති. අසප්පායානීති අවඩ්ඪිකරානි ආරම්මණානි. අනුද්ධංසෙය්යාති සොසෙය්ය මිලාපෙය්ය. සඋපාදිසෙසන්ති සගහණසෙසං, උපාදිතබ්බං ගණ්හිතබ්බං ඉධ උපාදීති වුත්තං. අනලඤ්ච තෙ අන්තරායායාති ජීවිතන්තරායං තෙ කාතුං අසමත්ථං. රජොසූකන්ති රජො ච වීහිසුකාදි ච සූකං. අසු ච විසදොසොති සො ච විසදොසො. තදුභයෙනාති යා සා අසප්පායකිරියා ච යො විසදොසො ච, තෙන උභයෙන. පුථුත්තන්ති මහන්තභාවං.
64. Tattha samaṇenāti buddhasamaṇena. Chandarāgabyāpādenāti so avijjāsaṅkhāto visadoso chandarāgena ca byāpādena ca ruppati kuppati. Asappāyānīti avaḍḍhikarāni ārammaṇāni. Anuddhaṃseyyāti soseyya milāpeyya. Saupādisesanti sagahaṇasesaṃ, upāditabbaṃ gaṇhitabbaṃ idha upādīti vuttaṃ. Analañca te antarāyāyāti jīvitantarāyaṃ te kātuṃ asamatthaṃ. Rajosūkanti rajo ca vīhisukādi ca sūkaṃ. Asu ca visadosoti so ca visadoso. Tadubhayenāti yā sā asappāyakiriyā ca yo visadoso ca, tena ubhayena. Puthuttanti mahantabhāvaṃ.
එවමෙව ඛොති එත්ථ සඋපාදානසල්ලුද්ධාරො විය අප්පහීනො අවිජ්ජාවිසදොසො දට්ඨබ්බො, අසප්පායකිරියාය ඨිතභාවො විය ඡසු ද්වාරෙසු අසංවුතකාලො, තදුභයෙන වණෙ පුථුත්තං ගතෙ මරණං විය සික්ඛං පච්චක්ඛාය හීනායාවත්තනං, මරණමත්තං දුක්ඛං විය අඤ්ඤතරාය ගරුකාය සංකිලිට්ඨාය ආපත්තියා ආපජ්ජනං දට්ඨබ්බං. සුක්කපක්ඛෙපි ඉමිනාව නයෙන ඔපම්මසංසන්දනං වෙදිතබ්බං.
Evameva khoti ettha saupādānasalluddhāro viya appahīno avijjāvisadoso daṭṭhabbo, asappāyakiriyāya ṭhitabhāvo viya chasu dvāresu asaṃvutakālo, tadubhayena vaṇe puthuttaṃ gate maraṇaṃ viya sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattanaṃ, maraṇamattaṃ dukkhaṃ viya aññatarāya garukāya saṃkiliṭṭhāya āpattiyā āpajjanaṃ daṭṭhabbaṃ. Sukkapakkhepi imināva nayena opammasaṃsandanaṃ veditabbaṃ.
65. සතියායෙතං අධිවචනන්ති එත්ථ සති පඤ්ඤාගතිකා. ලොකිකාය පඤ්ඤාය ලොකිකා හොති, ලොකුත්තරාය ලොකුත්තරා. අරියායෙතං පඤ්ඤායාති පරිසුද්ධාය විපස්සනාපඤ්ඤාය.
65.Satiyāyetaṃadhivacananti ettha sati paññāgatikā. Lokikāya paññāya lokikā hoti, lokuttarāya lokuttarā. Ariyāyetaṃ paññāyāti parisuddhāya vipassanāpaññāya.
ඉදානි ඛීණාසවස්ස බලං දස්සෙන්තො සො වතාතිආදිමාහ. තත්ථ සංවුතකාරීති පිහිතකාරී. ඉති විදිත්වා නිරුපධීති එවං ජානිත්වා කිලෙසුපධිපහානා නිරුපධි හොති, නිරුපාදානොති අත්ථො. උපධිසඞ්ඛයෙ විමුත්තොති උපධීනං සඞ්ඛයභූතෙ නිබ්බානෙ ආරම්මණතො විමුත්තො. උපධිස්මින්ති කාමුපධිස්මිං. කායං උපසංහරිස්සතීති කායං අල්ලීයාපෙස්සති. ඉදං වුත්තං හොති – තණ්හක්ඛයෙ නිබ්බානෙ ආරම්මණතො විමුත්තො ඛීණාසවො පඤ්ච කාමගුණෙ සෙවිතුං, කායං වා උපසංහරිස්සති චිත්තං වා උප්පාදෙස්සතීති නෙතං ඨානං විජ්ජති. සෙසං සබ්බත්ථ උත්තානත්ථමෙවාති.
Idāni khīṇāsavassa balaṃ dassento so vatātiādimāha. Tattha saṃvutakārīti pihitakārī. Itividitvā nirupadhīti evaṃ jānitvā kilesupadhipahānā nirupadhi hoti, nirupādānoti attho. Upadhisaṅkhaye vimuttoti upadhīnaṃ saṅkhayabhūte nibbāne ārammaṇato vimutto. Upadhisminti kāmupadhismiṃ. Kāyaṃ upasaṃharissatīti kāyaṃ allīyāpessati. Idaṃ vuttaṃ hoti – taṇhakkhaye nibbāne ārammaṇato vimutto khīṇāsavo pañca kāmaguṇe sevituṃ, kāyaṃ vā upasaṃharissati cittaṃ vā uppādessatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
පපඤ්චසූදනියා මජ්ඣිමනිකායට්ඨකථාය
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
සුනක්ඛත්තසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.
Sunakkhattasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්තපිටක • Suttapiṭaka / මජ්ඣිමනිකාය • Majjhimanikāya / 5. සුනක්ඛත්තසුත්තං • 5. Sunakkhattasuttaṃ
ටීකා • Tīkā / සුත්තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / මජ්ඣිමනිකාය (ටීකා) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / 5. සුනක්ඛත්තසුත්තවණ්ණනා • 5. Sunakkhattasuttavaṇṇanā