| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
੯. ਸੁਨ੍ਦਰਿਕਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
9. Sundarikasuttavaṇṇanā
੧੯੫. ਆਨੇਤ੍વਾ ਹੁਨਿਤਬ੍ਬਤੋ ਆਹੁਤਿ। ਸਪ੍ਪਿਮਧੁਪਾਯਸਾਦੀਹਿ ਅਗ੍ਗਿਂ ਜੁਹੋਤਿ ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਅਗ੍ਗਿਹੁਤ੍ਤਂ, ਸਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅਗ੍ਯਾਯਤਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ। ਸੁવਿਸੋਧਿਤੋ ਚਸ੍ਸਾਤਿ ਨਿਹੀਨਜਾਤਿਕਾਨਂ ਅਨੇਨ ਸੁਟ੍ਠੁ વਿਸੋਧਿਤੋ ਚ ਭવੇਯ੍ਯ। ‘‘ਮੇ’’ਤਿ ਪਦਂ ਆਨੇਤ੍વਾ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ।
195. Ānetvā hunitabbato āhuti. Sappimadhupāyasādīhi aggiṃ juhoti etthāti aggihuttaṃ, sādhiṭṭhānaṃ veditabbaṃ. Tenāha ‘‘agyāyatana’’ntiādi. Suvisodhito cassāti nihīnajātikānaṃ anena suṭṭhu visodhito ca bhaveyya. ‘‘Me’’ti padaṃ ānetvā sambandho.
ਅਫਲਂ ਕਰੋਤੀਤਿ ਇਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਯਾવ ਦੇਮੀਤਿ ਪਦਂ। ਤਾવ ਅਨਨ੍ਤਰਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾਯ ਆਗਤਸਦਿਸਮੇવਾਤਿ ਪੇਯ੍ਯਾਲવਸੇਨ ਠਪੇਸਿ, ਨ ਸਪ੍ਪਿਸਙ੍ਖਾਰਟ੍ਠਪਨਂ। ਹਿਮਪਾਤਸ੍ਸ ਚ ਸੀਤવਾਤਸ੍ਸ ਚ ਪਟਿਬਾਹਨਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਅਕਾਰਣਮੇਤਨ੍ਤਿ ਤਂ ਅਨਾਦਿਯਿਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਮੇવ ਸੁਕਾਰਣਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਪਟਿਬਲੋવਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਞ੍ਜਾਨਿਤ੍વਾਤਿ ‘‘ਨਾਯਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ’’ਤਿ ਸਞ੍ਜਾਨਿਤ੍વਾ।
Aphalaṃ karotīti ito paṭṭhāya yāva demīti padaṃ. Tāva anantarasuttavaṇṇanāya āgatasadisamevāti peyyālavasena ṭhapesi, na sappisaṅkhāraṭṭhapanaṃ. Himapātassa ca sītavātassa ca paṭibāhanatthanti akāraṇametanti taṃ anādiyitvā aññameva sukāraṇaṃ dassetuṃ ‘‘paṭibalovā’’tiādi vuttaṃ. Sañjānitvāti ‘‘nāyaṃ brāhmaṇo’’ti sañjānitvā.
ਨੀਚਕੇਸਨ੍ਤਨ੍ਤਿ ਰਸ੍ਸਕੇਸਨ੍ਤਂ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨਂ ਸੁਦ੍ਧਿਅਤ੍ਥਾ ਸਿਖਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਪવਤ੍ਤਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ, ਸਿਖਂ ਅਦਿਸ੍વਾ’’ਤਿ, ‘‘ਪਰਮਹਂਸਪਰਿਕ੍ਖਾਦਿਨਾ’’ਤਿ ਕੇਚਿ।
Nīcakesantanti rassakesantaṃ. Brāhmaṇānaṃ suddhiatthā sikhāti āha ‘‘pavattamattampi, sikhaṃ adisvā’’ti, ‘‘paramahaṃsaparikkhādinā’’ti keci.
ਅਕਾਰਣਂ ਦਕ੍ਖਿਣੇਯ੍ਯਭਾવਸ੍ਸ ਜਾਤਿ ਅਦਕ੍ਖਿਣੇਯ੍ਯਭਾવਹੇਤੂਨਂ ਪਾਪਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਪਟਿਕ੍ਖੇਪਭਾવਤੋ। ਏਤਨ੍ਤਿ ਸੀਲਾਦਿਭੇਦਂ ਚਰਣਂ। ਦਕ੍ਖਿਣੇਯ੍ਯਭਾવਸ੍ਸ ਕਾਰਣਂ ਅਦਕ੍ਖਿਣੇਯ੍ਯਭਾવਕਾਰਕਪਾਪਧਮ੍ਮਾਨਂ ਤਦਙ੍ਗਾਦਿવਸੇਨ ਪਜਹਨਤੋ। ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ। ਤਮਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਤਂ ਦਕ੍ਖਿਣੇਯ੍ਯਭਾવਸ੍ਸ ਕਾਰਣਤਾਸਙ੍ਖਾਤਮਤ੍ਥਂ ਉਪਮਾਯ વਿਭਾવੇਨ੍ਤੋ। ਸਾਲਾਦਿਕਟ੍ਠਾ ਜਾਤੋવਾਤਿ ਸਾਲਾਦਿવਿਸੁਦ੍ਧਕਟ੍ਠਾવ ਜਾਤੋ। ਸਾਪਾਨਦੋਣਿਆਦਿਅવਿਸੁਦ੍ਧਕਟ੍ਠਾ ਜਾਤੋ ਅਗ੍ਗਿਕਿਚ੍ਚਂ ਨ ਚ ਨ ਕਰੋਤਿ। ਏવਨ੍ਤਿ ਯਥਾ ਅਗ੍ਗਿ ਯਤੋ ਕੁਤੋਚਿ ਜਾਤੋਪਿ ਅਗ੍ਗਿਕਿਚ੍ਚਂ ਕਰੋਤਿਯੇવ, ਏવਂ ਚਣ੍ਡਾਲਕੁਲਾਦੀਸੁ ਜਾਤੋਪਿ ਦਕ੍ਖਿਣੇਯ੍ਯੋ ਨ ਨ ਹੋਤਿ ਗੁਣਸਮ੍ਪਦਾવਸੇਨ ਅਰਿਯਾਨਂ વਂਸੇ ਪਜਾਤਤ੍ਤਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਗੁਣਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਜਾਤਿਮਾ’’ਤਿ। ਧਿਤਿਯਾ ਗੁਣਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਪਮੁਖਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਸੋ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਧਿਤਿਯਾਤਿ વੀਰਿਯੇਨ। ਤਞ੍ਹਿ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਂ ਕੁਸਲਧਮ੍ਮਾਨਂ ਉਪ੍ਪਾਦਨਪਰਿਬ੍ਰੂਹਨੇਹਿ ਤੇ ਧਾਰੇਤਿ। ਹਿਰਿਯਾ ਦੋਸੇ ਨਿਸੇਧੇਤਿ, ਸਮ੍ਮਦੇવ ਪਾਪਾਨਂ ਜਿਗੁਚ੍ਛਨੇ ਸਤਿ ਤੇਸਂ ਪવਤ੍ਤਿਯਾ ਅવਸਰੋ ਏવ ਨਤ੍ਥਿ। ਮੋਨਧਮ੍ਮੇਨ ਞਾਣਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਓਤ੍ਤਪ੍ਪਧਮ੍ਮੇਨ। ਕਾਰਣਾਕਾਰਣਜਾਨਨਕੋਤਿ ਤੇਸਂ ਤੇਸਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਠਾਨਂ, ਪਾਪਧਮ੍ਮਾਨਂ વਾ વਿਪ੍ਪਕਾਰਸਭਾવਟ੍ਠਾਨਂ ਜਾਨਨਕੋ।
Akāraṇaṃ dakkhiṇeyyabhāvassa jāti adakkhiṇeyyabhāvahetūnaṃ pāpadhammānaṃ apaṭikkhepabhāvato. Etanti sīlādibhedaṃ caraṇaṃ. Dakkhiṇeyyabhāvassa kāraṇaṃ adakkhiṇeyyabhāvakārakapāpadhammānaṃ tadaṅgādivasena pajahanato. Assāti brāhmaṇassa. Tamatthanti taṃ dakkhiṇeyyabhāvassa kāraṇatāsaṅkhātamatthaṃ upamāya vibhāvento. Sālādikaṭṭhā jātovāti sālādivisuddhakaṭṭhāva jāto. Sāpānadoṇiādiavisuddhakaṭṭhā jāto aggikiccaṃ na ca na karoti. Evanti yathā aggi yato kutoci jātopi aggikiccaṃ karotiyeva, evaṃ caṇḍālakulādīsu jātopi dakkhiṇeyyo na na hoti guṇasampadāvasena ariyānaṃ vaṃse pajātattāti āha ‘‘guṇasampattiyā jātimā’’ti. Dhitiyā guṇasampattiyā pamukhabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘so hī’’tiādi vuttaṃ. Tattha dhitiyāti vīriyena. Tañhi anuppannānaṃ kusaladhammānaṃ uppādanaparibrūhanehi te dhāreti. Hiriyā dose nisedheti, sammadeva pāpānaṃ jigucchane sati tesaṃ pavattiyā avasaro eva natthi. Monadhammena ñāṇasaṅkhātena ottappadhammena. Kāraṇākāraṇajānanakoti tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ yathābhūtaṃ ṭhānaṃ, pāpadhammānaṃ vā vippakārasabhāvaṭṭhānaṃ jānanako.
ਪਰਮਤ੍ਥਸਚ੍ਚੇਨ ਨਿਬ੍ਬਾਨੇਨ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਭੂਤੇਨ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੇਨ ਦਨ੍ਤੋ। ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਦਮੇਨਾਤਿ ਤਤੋ ਏવ ਅਰਿਯੇਨ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰੇਨ ਉਪਗਤੋ। વਿਦਨ੍ਤਿ ਤੇਹਿ ਸਚ੍ਚਾਨੀਤਿ વੇਦਾ। ਮਗ੍ਗવੇਦਾਨਂ ਅਨ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਰਿਯਫਲਂ। ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਅਨ੍ਤਨ੍ਤਿ ਤੇਸਂ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਨਿਰੋਧਟ੍ਠਾਨਂ। ਯਞ੍ਞੋਤਿ ਅਗ੍ਗਫਲਂ। ਨਿਰਤ੍ਥਕਨ੍ਤਿ ਅਫਲਂ ਤੇਸਂ ਅਨਾਗਮਨਤੋ, ਆਗਤਾਨਮ੍ਪਿ ਅਗ੍ਗਦਕ੍ਖਿਣੇਯ੍ਯਾਭਾવਤੋ। ਜੁਹਤਿ ਦੇਤਿ।
Paramatthasaccena nibbānena ārammaṇapaccayabhūtena ariyamaggena danto. Indriyadamenāti tato eva ariyena indriyasaṃvarena upagato. Vidanti tehi saccānīti vedā. Maggavedānaṃ antanti ariyaphalaṃ. Kilesānaṃ antanti tesaṃ anuppādanirodhaṭṭhānaṃ. Yaññoti aggaphalaṃ. Niratthakanti aphalaṃ tesaṃ anāgamanato, āgatānampi aggadakkhiṇeyyābhāvato. Juhati deti.
ਸੁਯਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਸੁਦਾਨਂ ਅਗ੍ਗਦਕ੍ਖਿਣੇਯ੍ਯਲਾਭੇਨ। ਸੁਹੁਤਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਸੇવ વੇવਚਨਂ। ਅਥ વਾ ਸੁਯਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਸੁਟ੍ਠੁ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਯਿਟ੍ਠਂ ਸਾਰੇ ਉਪਨੀਤਂ ਮਮ ਇਦਂ ਦੇਯ੍ਯવਤ੍ਥੁ। ਸੁਹੁਤਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
Suyiṭṭhanti sudānaṃ aggadakkhiṇeyyalābhena. Suhutanti tasseva vevacanaṃ. Atha vā suyiṭṭhanti suṭṭhu sammadeva yiṭṭhaṃ sāre upanītaṃ mama idaṃ deyyavatthu. Suhutanti etthāpi eseva nayo.
ਉਪਹਟਮਤ੍ਤੇਤਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਨ ‘‘ਭੁਞ੍ਜਤੁ ਭવ’’ਨ੍ਤਿ ਉਪਨੀਤਮਤ੍ਤੇ। ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤੋਜਮੇવਾਤਿ ਸવਤ੍ਥੁਕਂ ਅਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ વਤ੍ਥੁਤੋ વਿવੇਚਿਤਓਜਮੇવ। ਤੇਨ ਤਂ ਸੁਖੁਮਤ੍ਤਂ ਗਤਨ੍ਤਿ ਤਂ ਹਬ੍ਯਸੇਸਂ ਸਬ੍ਬਸੋ ਸੁਖੁਮਭਾવਂ ਗਤਨ੍ਤਿ ਓਜਾਯ ਅਨੋਲ਼ਾਰਿਕਤਾਯ ਪੁਰਿਮਾਕਾਰੇਨੇવ ਪਞ੍ਞਾਯਮਾਨਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ, ਨ ਪਨ ਓਜਾਯ ਏવ ਕੇવਲਾਯ ਗਹਣਂ ਸਨ੍ਧਾਯ। ਸਾ ਹਿ ਅવਿਨਿਬ੍ਭੋਗવੁਤ੍ਤਿਤਾਯ વਿਸੁਂ ਗਣ੍ਹਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਦੇવਤਾਹਿਪਿ ਸવਤ੍ਥੁਕਾ ਗਯ੍ਹਤਿ। ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ વਤ੍ਥੂਤਿ ਕਰਜਕਾਯਮਾਹ। ਓਲ਼ਾਰਿਕવਤ੍ਥੁਤਾਯ ਦੇવਾਨਂ વਿਯ ਗਹਣੀ ਨ ਤਿਕ੍ਖਾਤਿ ਦਿਬ੍ਬੋਜਸਮ੍ਮਿਸ੍ਸਤਾਯ ਸਮ੍ਮਾ ਪਰਿਣਾਮਂ ਨ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਸੁਖੁਮਾਪਿ ਸਮਾਨਾ ਦਿਬ੍ਬੋਜਾ ਤੇਨ ਪਾਯਸੇਨ ਮਿਸ੍ਸਿਤਾ ਓਲ਼ਾਰਿਕਸਮ੍ਮਿਸ੍ਸਤਾਯ ਸੁਖੁਮવਤ੍ਥੁਕਾਨਂ ਦੇવਾਨਂ ਸੁਖਦਾ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਇਮਮਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ ‘‘ਗੋਯੂਸੇ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ। ਪਰਿਭੋਗવਤ੍ਥੁਨੋ ਓਲ਼ਾਰਿਕਤਾਯ વਾ ਦੇવਾਨਂ ਦੁਕ੍ਕਰਂ ਸਮ੍ਮਾ ਪਰਿਣਾਮੇਤੁਂ, ਦਿਬ੍ਬੋਜਾਯ ਗਰੁਤਰਭਾવੇਨ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ। ਤੇਨਾਹ ਭਗવਾ ‘‘ਨ ਖ੍વਾਹ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ। ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਿਤਾ ਤੇਜੋਧਾਤੁ ਝਾਨਾਨੁਭਾવਸਨ੍ਤੇਜਿਤਾ ਤਿਕ੍ਖਤਰਾ ਹੋਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਅਟ੍ਠ…ਪੇ॰… ਪਰਿਣਾਮੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ। ਭਗવਤੋ ਪਨ ਸੁਦ੍ਧੇਨੇવ ਪਰਿਣਮਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਪਾਕਤਿਕੇਨੇવਾ’’ਤਿ, ਝਾਨਾਨੁਭਾવਪ੍ਪਤ੍ਤੇਨ ਝਾਨੇਨ વਿਨਾ ਸਭਾવਸਿਦ੍ਧੇਨੇવ।
Upahaṭamatteti brāhmaṇena ‘‘bhuñjatu bhava’’nti upanītamatte. Nibbattitojamevāti savatthukaṃ aggahetvā vatthuto vivecitaojameva. Tena taṃ sukhumattaṃ gatanti taṃ habyasesaṃ sabbaso sukhumabhāvaṃ gatanti ojāya anoḷārikatāya purimākāreneva paññāyamānataṃ sandhāya vuttaṃ, na pana ojāya eva kevalāya gahaṇaṃ sandhāya. Sā hi avinibbhogavuttitāya visuṃ gaṇhituṃ na sakkā, tasmā devatāhipi savatthukā gayhati. Manussānaṃ vatthūti karajakāyamāha. Oḷārikavatthutāya devānaṃ viya gahaṇī na tikkhāti dibbojasammissatāya sammā pariṇāmaṃ na gacchati. Sukhumāpi samānā dibbojā tena pāyasena missitā oḷārikasammissatāya sukhumavatthukānaṃ devānaṃ sukhadā na hotīti imamatthaṃ dasseti ‘‘goyūse panā’’tiādinā. Paribhogavatthuno oḷārikatāya vā devānaṃ dukkaraṃ sammā pariṇāmetuṃ, dibbojāya garutarabhāvena manussānaṃ. Tenāha bhagavā ‘‘na khvāha’’ntiādi. Samāpatticittasamuṭṭhitā tejodhātu jhānānubhāvasantejitā tikkhatarā hotīti vuttaṃ ‘‘aṭṭha…pe… pariṇāmeyyā’’ti. Bhagavato pana suddheneva pariṇamatīti vuttaṃ ‘‘pākatikenevā’’ti, jhānānubhāvappattena jhānena vinā sabhāvasiddheneva.
‘‘ਅਪ੍ਪਹਰਿਤੇ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਪ੍ਪ-ਸਦ੍ਦੋ ‘‘ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ વਿਯ ਅਭਾવਤ੍ਥੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਪ੍ਪਹਰਿਤੇਤਿ ਅਹਰਿਤੇ’’ਤਿ। ਪਾਤਿਸਤੇਪਿ ਪਾਯਸੇ। ਨ ਆਲੁਲ਼ਤੀਤਿ ਨ ਆવਿਲਂ ਹੋਤਿ। ਅਨਾਗਨ੍ਤਾવ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ‘‘ਅਤ੍ਤਨਾਪਿ ਨ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿ, ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਨ ਦਾਪੇਸਿ, ਕੇવਲਂ ਪਾਯਸਂ ਨਾਸੇਸੀ’’ਤਿ ਦੋਮਨਸ੍ਸਪ੍ਪਤ੍ਤੋ।
‘‘Appaharite’’ti ettha appa-saddo ‘‘appiccho’’tiādīsu viya abhāvatthoti āha ‘‘appahariteti aharite’’ti. Pātisatepi pāyase. Na āluḷatīti na āvilaṃ hoti. Anāgantāva gaccheyya ‘‘attanāpi na paribhuñji, aññesaṃ na dāpesi, kevalaṃ pāyasaṃ nāsesī’’ti domanassappatto.
ਦਾਰੁ ਸਮਾਦਹਾਨੋਤਿ ਦਾਰੁਹਰਿਦ੍ਦਿ ਦਾਰੁਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਸ ਦਹਨ੍ਤੋ। ਯਦੀਤਿਆਦਿ ਦਾਰੁਝਾਪਨਸ੍ਸ ਬਹਿਦ੍ਧਭਾવਸਾਧਨਂ ਅਸੁਦ੍ਧਹੇਤੂਨਂ ਪਟਿਪਕ੍ਖਾਭਾવਤੋ ਤਸ੍ਸ। ਖਨ੍ਧਾਦੀਸੁ ਕੁਸਲਾਤਿ ਤੇਸੁ ਸਭਾવਤੋ ਸਮੁਦਯਤੋ ਅਤ੍ਥਙ੍ਗਮਤੋ ਅਸ੍ਸਾਦਤੋ ਆਦੀਨવਤੋ ਨਿਸ੍ਸਰਣਤੋ ਜਾਨਨਤੋ ਛੇਕਾ ਪਣ੍ਡਿਤਾ। ਞਾਣਜੋਤਿਨ੍ਤਿ ਞਾਣਮਯਂ ਜੋਤਿਂ। ਜਾਲੇਮੀਤਿ ਪਜ੍ਜਲਿਤਂ ਕਰੋਮਿ। ਨਿਚ੍ਚਂ ਪਜ੍ਜਲਿਤਗ੍ਗਿ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਕਮੇવ વਿਗਤਸਮ੍ਮੋਹਨ੍ਧਕਾਰਤਾਯ ਏਕੋਭਾਸਭਾવਤੋ। ਸਬ੍ਬਸੋ વਿਕ੍ਖੇਪਾਭਾવਤੋ ਨਿਚ੍ਚਸਮਾਹਿਤਤ੍ਤੋ। ਏવਂ વਦਤੀਤਿ ਚਰਿਤਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਚਰਾਮੀਤਿ ਏવਂ વਤ੍ਤਮਾਨਂ વਿਯ વਦਤਿ ਆਸਨ੍ਨਤਂ ਹਦਯੇ ਠਪੇਤ੍વਾ।
Dārusamādahānoti dāruhariddi dārusmiṃ tassa dahanto. Yadītiādi dārujhāpanassa bahiddhabhāvasādhanaṃ asuddhahetūnaṃ paṭipakkhābhāvato tassa. Khandhādīsu kusalāti tesu sabhāvato samudayato atthaṅgamato assādato ādīnavato nissaraṇato jānanato chekā paṇḍitā. Ñāṇajotinti ñāṇamayaṃ jotiṃ. Jālemīti pajjalitaṃ karomi. Niccaṃ pajjalitaggi sabbatthakameva vigatasammohandhakāratāya ekobhāsabhāvato. Sabbaso vikkhepābhāvato niccasamāhitatto. Evaṃ vadatīti caritaṃ brahmacariyaṃ gahetvā carāmīti evaṃ vattamānaṃ viya vadati āsannataṃ hadaye ṭhapetvā.
ਖਾਰਿਭਾਰੋਤਿ ਖਾਰਿਭਾਰਸਦਿਸੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਯਥਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਖਨ੍ਧੇਨ વਯ੍ਹਮਾਨੋਤਿ ਕਾਜੇ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਖਨ੍ਧੇਨ વਯ੍ਹਮਾਨੋ। ਪਥવਿਯਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਫੁਸੇਤਿ ਭਾਰਸ੍ਸ ਗਰੁਕਭਾવੇਨ ਕਾਜਸ੍ਸ ਪਰਿਣਮਨੇਨ। ਮਾਨੇਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਜਾਤਿਆਦੀਨਿ ਪਗ੍ਗਣ੍ਹਤੋ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਤਾਨਿ ਨ ਸਹਤੀਤਿ ਆਹ – ‘‘ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਇਸ੍ਸਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤੋ’’ਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਜਾਤਿਆਦਿਮਾਨવਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ ਗਰੁਤਰਗ੍ਗਹਣੇਨ ਸਂਸੀਦੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਕੋਧੋ ਧੂਮੋਤਿ ਯਥਾਪਿ ਭਾਸੁਰੋ ਅਗ੍ਗਿ ਧੂਮੇਨ ਉਪਕ੍ਕਿਲਿਟ੍ਠੋ, ਏવਂ ਕੋਧੇਨ ਉਪਕ੍ਕਿਲਿਟ੍ਠੋ। ਞਾਣਗ੍ਗੀਤਿ ਤਸ੍ਸ ਕੋਧੋ ਧੂਮੋ। ਮੁਸਾવਾਦੋવ ਮੋਸવਜ੍ਜਂ। ਯਥਾ ਞਾਣੇ ਸਤਿ ਮੁਸਾવਾਦੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਏવਂ ਮੁਸਾવਾਦੇ ਸਤਿ ਞਾਣਮ੍ਪੀਤਿ ਤੇਨ ਤਂ ਨਿਰੋਧਿਤਂ વਿਯ ਹੋਤੀਤਿ ਆਹ – ‘‘ਮੁਸਾવਾਦੇਨ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਂ ਞਾਣ’’ਨ੍ਤਿ। ਯਥਾ ਸੁਜਾਯ વਿਨਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨਂ ਯਾਗੋ ਨ ਇਜ੍ਝਤਿ, ਏવਂ ਪਹੂਤਜਿવ੍ਹਾਯ વਿਨਾ ਸਤ੍ਥੁ ਧਮ੍ਮਯਾਗੋ ਨ ਇਜ੍ਝਤੀਤਿ ਜਿવ੍ਹਾ ਸੁਜਾਪਰਿਯਾਯਾ વੁਤ੍ਤਾ। ਜੋਤਿ ਠਿਯਤਿ ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਜੋਤਿਟ੍ਠਾਨਂ વੇਦਿ, ਯਂ ਅਗ੍ਗਿਕੁਣ੍ਡਂ। ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਹਦਯਂ ਜੋਤਿਟ੍ਠਾਨਂ ਞਾਣਗ੍ਗਿਨੋ ਤਤ੍ਥ ਸਮੁਜ੍ਜਲਨਤੋ। ਅਤ੍ਤਾਤਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ‘‘ਆਹਿਤੋ ਅਹਂ ਮਾਨੋ ਏਤ੍ਥਾ’’ਤਿ ਕਤ੍વਾ।
Khāribhāroti khāribhārasadiso. Tenāha ‘‘yathā’’tiādi. Khandhena vayhamānoti kāje pakkhipitvā khandhena vayhamāno. Pathaviyā saddhiṃ phuseti bhārassa garukabhāvena kājassa pariṇamanena. Mānena attano jātiādīni paggaṇhato aññassa tāni na sahatīti āha – ‘‘tattha tattha issaṃ uppādento’’ti, tattha tattha jātiādimānavatthusmiṃ garutaraggahaṇena saṃsīdeyyāti adhippāyo. Kodho dhūmoti yathāpi bhāsuro aggi dhūmena upakkiliṭṭho, evaṃ kodhena upakkiliṭṭho. Ñāṇaggīti tassa kodho dhūmo. Musāvādova mosavajjaṃ. Yathā ñāṇe sati musāvādo natthi, evaṃ musāvāde sati ñāṇampīti tena taṃ nirodhitaṃ viya hotīti āha – ‘‘musāvādena paṭicchannaṃ ñāṇa’’nti. Yathā sujāya vinā brāhmaṇānaṃ yāgo na ijjhati, evaṃ pahūtajivhāya vinā satthu dhammayāgo na ijjhatīti jivhā sujāpariyāyā vuttā. Joti ṭhiyati etthāti jotiṭṭhānaṃ vedi, yaṃ aggikuṇḍaṃ. Sattānaṃ hadayaṃ jotiṭṭhānaṃ ñāṇaggino tattha samujjalanato. Attāti cittaṃ ‘‘āhito ahaṃ māno etthā’’ti katvā.
ਧਮ੍ਮੋ ਰਹਦੋਤਿ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧਿਯਾਦਿਆਲਸਿਯਾਭਾવਤੋ ਕਿਲੇਸਮਲਪਕ੍ਖਾਲਨਤੋ ਪਰਮਗ੍ਗਿਨਿਬ੍ਬੁਤਾવਹਨਤੋ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਧਮ੍ਮੋ ਅਨਾવਿਲੋ ਰਹਦੋ। ਹੇਟ੍ਠੁਪਰਿਯવਾਲੁਕਾਤਿ વਿਪਰਿવਤ੍ਤਿਤવਾਲੁਕਾ ਹੁਤ੍વਾ। ਆਲੁਲ਼ਾਤਿ ਆਕੁਲਜਾਤਾ। ਪਣ੍ਡਿਤਾਨਂ ਪਸਤ੍ਥੋਤਿ ਪਣ੍ਡਿਤਾਨਂ ਪੁਰਤੋ ਸੇਟ੍ਠੋ। ਸੇਟ੍ਠਭਾવੇਨ ਸਨ੍ਤੋ ਪਾਸਂਸੋ ਹੁਤ੍વਾ ਕਿਲੇਸੇ ਭਿਨ੍ਦਤਿ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਦਤੀਤਿ ਸਬ੍ਭੀਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਉਤ੍ਤਮਟ੍ਠੇਨਾ’’ਤਿ। ਤਥਾ ਚਾਹ ਭਗવਾ ‘‘ਮਗ੍ਗਾਨਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕੋ ਸੇਟ੍ਠੋ’’ਤਿ (ਧ॰ ਪ॰ ੨੭੩)।
Dhammo rahadoti assaddhiyādiālasiyābhāvato kilesamalapakkhālanato paramagginibbutāvahanato ariyamaggadhammo anāvilo rahado. Heṭṭhupariyavālukāti viparivattitavālukā hutvā. Āluḷāti ākulajātā. Paṇḍitānaṃ pasatthoti paṇḍitānaṃ purato seṭṭho. Seṭṭhabhāvena santo pāsaṃso hutvā kilese bhindati samucchindatīti sabbhīti vuccati. Tenāha ‘‘uttamaṭṭhenā’’ti. Tathā cāha bhagavā ‘‘maggānaṭṭhaṅgiko seṭṭho’’ti (dha. pa. 273).
વਚੀਸਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ‘‘ਚਤੁਰਙ੍ਗਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ વਾਚਾ ਸੁਪਰਿਸੁਦ੍ਧਾ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਸਮ੍ਮਾવਾਚਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਸਚ੍ਚਸਂਯਮਪਦੇਹਿ ਦਸ੍ਸਿਤਾ ਮਗ੍ਗਧਮ੍ਮਾ ਇਧ ‘‘ਧਮ੍ਮੋ’’ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾਤਿ ਆਹ – ‘‘ਧਮ੍ਮੋਤਿ ਇਮਿਨਾ…ਪੇ॰… ਦਸ੍ਸੇਤੀ’’ਤਿ। ਮਗ੍ਗਸਚ੍ਚਂ ਗਹਿਤਂ ਅਨਨ੍ਤਰਗਾਥਾਯ ਅਨੇਕੇਹਿ વਿਸੇਸੇਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ। ਅਤ੍ਥਤੋਤਿ ਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਤ੍ਤਾਦਿਅਤ੍ਥਤੋ। ਤਾਯ ਹਿ ਸਕਿਚ੍ਚਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿਯਾ ਇਤਰੇ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਤਦਨੁવਤ੍ਤਿਕਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤਗ੍ਗਤਿਕਤ੍ਤਾਤਿ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਉਪਕਾਰਕਭਾવੇਨ ਤਾਯ ਸਮਾਨਗਤਿਕਤ੍ਤਾ। ਆਰਮ੍ਮਣਞ੍ਹਿ વਿਤਕ੍ਕੇਨਾਹਟਂ ਪਞ੍ਞਾ વਿਚਿਨਿਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋਤਿ। ਤਥਾ ਹਿ ਸੋ ਪਞ੍ਞਾਕ੍ਖਨ੍ਧੇਨ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਤੋ। ਧਮ੍ਮੋਤਿ ਸਭਾવਤੋ ਸਮਾਧਿ ਗਹਿਤੋ, ਇਤਰੇ ਦ੍વੇ ਤਦੁਪਕਾਰਤ੍ਤਾ। ਤਥਾ ਹਿ ‘‘ਏવਂਧਮ੍ਮਾ ਤੇ ਭਗવਨ੍ਤੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੨.੧੩; ਮ॰ ਨਿ॰ ੩.੧੯੭; ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੩੭੮) ਸਮਾਧਿ ‘‘ਧਮ੍ਮੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੋ। ਪਰਮਤ੍ਥਸਚ੍ਚਂ ਗਹਿਤਂ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਸੇਟ੍ਠਭਾવਤੋ। ਯਥਾਹ – ‘‘ਯਾવਤਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧਮ੍ਮਾ ਸਙ੍ਖਤਾ વਾ ਅਸਙ੍ਖਤਾ વਾ, વਿਰਾਗੋ ਤੇਸਂ ਅਗ੍ਗਮਕ੍ਖਾਯਤੀ’’ਤਿ (ਇਤਿવੁ॰ ੯੦; ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੩੪)। ਅਤ੍ਥਤੋਤਿ ਤਤੋ ਏવ ਪਰਮਤ੍ਥਤੋ, ਅਨਨ੍ਤਰਂ વੁਚ੍ਚਮਾਨਾਨਂ વਾ ਮਗ੍ਗਧਮ੍ਮਾਨਂ ਆਰਮ੍ਮਣਭਾવਤੋ। ਪਞ੍ਚਙ੍ਗਾਨਿ ਗਹਿਤਾਨਿ ਤਾਸਂ ਮਗ੍ਗਭਾવਤੋ। ਤੀਣਿ ਅਙ੍ਗਾਨਿ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਨਾਮਾਤਿ ਏਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਗਾਮਿ ਉਤ੍ਤਮਟ੍ਠੇਨ ਮਗ੍ਗਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਨਾਮ। ਮਜ੍ਝੇ ਸਿਤਾਤਿ ਲੀਨੁਦ੍ਧਚ੍ਚਾਦਿਅਨ੍ਤਦ੍વਯવਿવਜ੍ਜਨੇਨ ਮਜ੍ਝੇ ਮਜ੍ਝਿਮਪਟਿਪਦਾਭਾવਨਂ ਨਿਸ੍ਸਿਤਾ। ਸਸ੍ਸਤੁਚ੍ਛੇਦਗ੍ਗਹਣਂ ਹੇਤ੍ਥ ਪਧਾਨਤਾਯ ਨਿਦਸ੍ਸਨਮਤ੍ਤਂ। ਸੇਟ੍ਠਪ੍ਪਤ੍ਤੀਤਿ ਸੇਟ੍ਠਭਾવਪ੍ਪਤ੍ਤਿ। ਤ-ਕਾਰੋ ਪਦਸਨ੍ਧਿਕਰੋਤਿ ‘‘ਸ ਉਜੁਭੂਤੇਸੂ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬੇ ਮਜ੍ਝੇ ਤ-ਕਾਰੋ ਪਦਸਨ੍ਧਿਕਰੋ, ‘‘ਸ ਦੁਜ੍ਜੁਭੂਤੇਸੂਤਿ ਕੇਚਿ ਪਠਨ੍ਤਿ, ਤੇਸਂ ਦ-ਕਾਰੋ ਪਦਸਨ੍ਧਿਕਰੋ। ਸ-ਇਤਿ ਸੁਨ੍ਦਰਿਕੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ વੁਤ੍ਤੋਤਿ ਕਤ੍વਾ ਆਹ ‘‘ਸ ਤ੍વ’’ਨ੍ਤਿ, ਸੋ ਤ੍વਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਧਮ੍ਮੋ ਸਾਰਿਯੋ ਪਰਿਧਾਨਭੂਤਾ ਅਲਙ੍ਕਾਰਾ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿ ਧਮ੍ਮਸਾਰੀ। ਅਥ વਾ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਾਰਿਤવਾਤਿ ਧਮ੍ਮਸਾਰੀ, ਤੇਹਿ ਸਾਰੇਤ੍વਾ ਠਿਤવਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਕੁਸਲਧਮ੍ਮੇਹੀ’’ਤਿਆਦਿ।
Vacīsaccanti iminā ‘‘caturaṅgasamannāgatā vācā suparisuddhā hotī’’ti sammāvācaṃ dasseti. Saccasaṃyamapadehi dassitā maggadhammā idha ‘‘dhammo’’ti adhippetāti āha – ‘‘dhammoti iminā…pe… dassetī’’ti. Maggasaccaṃ gahitaṃ anantaragāthāya anekehi visesetvā vuttattā. Atthatoti pubbaṅgamattādiatthato. Tāya hi sakiccaṃ karontiyā itare sabbepi tadanuvattikā honti. Taggatikattāti sammādiṭṭhiyā upakārakabhāvena tāya samānagatikattā. Ārammaṇañhi vitakkenāhaṭaṃ paññā vicinituṃ sakkoti. Tathā hi so paññākkhandhena saṅgahaṃ gato. Dhammoti sabhāvato samādhi gahito, itare dve tadupakārattā. Tathā hi ‘‘evaṃdhammā te bhagavanto’’tiādīsu (dī. ni. 2.13; ma. ni. 3.197; saṃ. ni. 5.378) samādhi ‘‘dhammo’’ti vutto. Paramatthasaccaṃ gahitaṃ sabbesaṃ seṭṭhabhāvato. Yathāha – ‘‘yāvatā, bhikkhave, dhammā saṅkhatā vā asaṅkhatā vā, virāgo tesaṃ aggamakkhāyatī’’ti (itivu. 90; a. ni. 4.34). Atthatoti tato eva paramatthato, anantaraṃ vuccamānānaṃ vā maggadhammānaṃ ārammaṇabhāvato. Pañcaṅgāni gahitāni tāsaṃ maggabhāvato. Tīṇi aṅgāni. Brahmacariyaṃ nāmāti etaṃ nibbānagāmi uttamaṭṭhena maggabrahmacariyaṃ nāma. Majjhe sitāti līnuddhaccādiantadvayavivajjanena majjhe majjhimapaṭipadābhāvanaṃ nissitā. Sassatucchedaggahaṇaṃ hettha padhānatāya nidassanamattaṃ. Seṭṭhappattīti seṭṭhabhāvappatti. Ta-kāro padasandhikaroti ‘‘sa ujubhūtesū’’ti vattabbe majjhe ta-kāro padasandhikaro, ‘‘sa dujjubhūtesūti keci paṭhanti, tesaṃ da-kāro padasandhikaro. Sa-iti sundariko brāhmaṇo vuttoti katvā āha ‘‘sa tva’’nti, so tvanti attho. Dhammo sāriyo paridhānabhūtā alaṅkārā etassāti dhammasārī. Atha vā dhammehi sāritavāti dhammasārī, tehi sāretvā ṭhitavāti attho. Tenāha ‘‘kusaladhammehī’’tiādi.
ਸੁਨ੍ਦਰਿਕਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Sundarikasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ • Saṃyuttanikāya / ੯. ਸੁਨ੍ਦਰਿਕਸੁਤ੍ਤਂ • 9. Sundarikasuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ੯. ਸੁਨ੍ਦਰਿਕਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 9. Sundarikasuttavaṇṇanā
