| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / उदान-अट्ठकथा • Udāna-aṭṭhakathā |
८. सुन्दरीसुत्तवण्णना
8. Sundarīsuttavaṇṇanā
३८. अट्ठमे सक्कतोतिआदीनं पदानं अत्थो हेट्ठा वण्णितोयेव। असहमानाति न सहमाना, उसूयन्ताति अत्थो। भिक्खुसङ्घस्स च सक्कारं असहमानाति सम्बन्धो।
38. Aṭṭhame sakkatotiādīnaṃ padānaṃ attho heṭṭhā vaṇṇitoyeva. Asahamānāti na sahamānā, usūyantāti attho. Bhikkhusaṅghassa ca sakkāraṃ asahamānāti sambandho.
सुन्दरीति तस्सा नामं। सा किर तस्मिं काले सब्बपरिब्बाजिकासु अभिरूपा दस्सनीया पासादिका परमाय वण्णपोक्खरताय समन्नागता, तेनेव सा ‘‘सुन्दरी’’ति पञ्ञायित्थ। सा च अनतीतयोब्बना असंयतसमाचाराव होति, तस्मा ते सुन्दरिं परिब्बाजिकं पापकम्मे उय्योजेसुं। ते हि अञ्ञतित्थिया बुद्धुप्पादतो पट्ठाय सयं हतलाभसक्कारा हेट्ठा अक्कोससुत्तवण्णनायं आगतनयेन भगवतो भिक्खुसङ्घस्स च उळारं अपरिमितं लाभसक्कारं पवत्तमानं दिस्वा इस्सापकता एकतो हुत्वा सम्मन्तयिंसु – मयं समणस्स गोतमस्स उप्पन्नकालतो पट्ठाय नट्ठा हतलाभसक्कारा, न नो कोचि अत्थिभावम्पि जानाति, किं निस्साय नु खो लोको समणे गोतमे अभिप्पसन्नो उळारं सक्कारसम्मानं उपनेतीति? तत्थेको आह – ‘‘उच्चाकुलप्पसुतो असम्भिन्नाय महासम्मतप्पवेणिया जातो’’ति, अपरो ‘‘अभिजातियं तस्स अनेकानि अच्छरियानि पातुभूतानी’’ति, अञ्ञो ‘‘कालदेविलं वन्दापेतुं उपनीतस्स पादा परिवत्तित्वा तस्स जटासु पतिट्ठिता’’ति, अपरो ‘‘वप्पमङ्गलकाले जम्बुच्छायाय सयापितस्स वीतिक्कन्तेपि मज्झन्हिके जम्बुच्छाया अपरिवत्तित्वा ठिता’’ति, अञ्ञो ‘‘अभिरूपो दस्सनीयो पासादिको रूपसम्पत्तिया’’ति, अपरो ‘‘जिण्णातुरमतपब्बजितसङ्खातनिमित्ते दिस्वा संवेगजातो आगामिनं चक्कवत्तिरज्जं पहाय पब्बजितो’’ति। एवं अपरिमाणकाले सम्भतं अनञ्ञसाधारणं भगवतो पुञ्ञञाणसम्भारं उक्कंसपारमिप्पत्तं निरुपमं सल्लेखप्पटिपदं अनुत्तरञ्च ञाणपहानसम्पदादिबुद्धानुभावं अजानन्ता अत्तना यथादिट्ठं यथासुतं धरमानं तं तं भगवतो बहुमानकारणं कित्तेत्वा अबहुमानकारणं परियेसित्वा अपस्सन्ता ‘‘केन नु खो कारणेन मयं समणस्स गोतमस्स अयसं उप्पादेत्वा लाभसक्कारं नासेय्यामा’’ति। तेसु एको तिखिणमन्ती एवमाह – ‘‘अम्भो इमस्मिं सत्तलोके मातुगामसुखे असत्तसत्ता नाम नत्थि, अयञ्च समणो गोतमो अभिरूपो देवसमो तरुणो, अत्तनो समरूपं मातुगामं लभित्वा सज्जेय्य। अथापि न सज्जेय्य, जनस्स पन सङ्कियो भवेय्य, हन्द मयं सुन्दरिं परिब्बाजिकं तथा उय्योजेम, यथा समणस्स गोतमस्स अयसो पथवियं पत्थरेय्या’’ति।
Sundarīti tassā nāmaṃ. Sā kira tasmiṃ kāle sabbaparibbājikāsu abhirūpā dassanīyā pāsādikā paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgatā, teneva sā ‘‘sundarī’’ti paññāyittha. Sā ca anatītayobbanā asaṃyatasamācārāva hoti, tasmā te sundariṃ paribbājikaṃ pāpakamme uyyojesuṃ. Te hi aññatitthiyā buddhuppādato paṭṭhāya sayaṃ hatalābhasakkārā heṭṭhā akkosasuttavaṇṇanāyaṃ āgatanayena bhagavato bhikkhusaṅghassa ca uḷāraṃ aparimitaṃ lābhasakkāraṃ pavattamānaṃ disvā issāpakatā ekato hutvā sammantayiṃsu – mayaṃ samaṇassa gotamassa uppannakālato paṭṭhāya naṭṭhā hatalābhasakkārā, na no koci atthibhāvampi jānāti, kiṃ nissāya nu kho loko samaṇe gotame abhippasanno uḷāraṃ sakkārasammānaṃ upanetīti? Tattheko āha – ‘‘uccākulappasuto asambhinnāya mahāsammatappaveṇiyā jāto’’ti, aparo ‘‘abhijātiyaṃ tassa anekāni acchariyāni pātubhūtānī’’ti, añño ‘‘kāladevilaṃ vandāpetuṃ upanītassa pādā parivattitvā tassa jaṭāsu patiṭṭhitā’’ti, aparo ‘‘vappamaṅgalakāle jambucchāyāya sayāpitassa vītikkantepi majjhanhike jambucchāyā aparivattitvā ṭhitā’’ti, añño ‘‘abhirūpo dassanīyo pāsādiko rūpasampattiyā’’ti, aparo ‘‘jiṇṇāturamatapabbajitasaṅkhātanimitte disvā saṃvegajāto āgāminaṃ cakkavattirajjaṃ pahāya pabbajito’’ti. Evaṃ aparimāṇakāle sambhataṃ anaññasādhāraṇaṃ bhagavato puññañāṇasambhāraṃ ukkaṃsapāramippattaṃ nirupamaṃ sallekhappaṭipadaṃ anuttarañca ñāṇapahānasampadādibuddhānubhāvaṃ ajānantā attanā yathādiṭṭhaṃ yathāsutaṃ dharamānaṃ taṃ taṃ bhagavato bahumānakāraṇaṃ kittetvā abahumānakāraṇaṃ pariyesitvā apassantā ‘‘kena nu kho kāraṇena mayaṃ samaṇassa gotamassa ayasaṃ uppādetvā lābhasakkāraṃ nāseyyāmā’’ti. Tesu eko tikhiṇamantī evamāha – ‘‘ambho imasmiṃ sattaloke mātugāmasukhe asattasattā nāma natthi, ayañca samaṇo gotamo abhirūpo devasamo taruṇo, attano samarūpaṃ mātugāmaṃ labhitvā sajjeyya. Athāpi na sajjeyya, janassa pana saṅkiyo bhaveyya, handa mayaṃ sundariṃ paribbājikaṃ tathā uyyojema, yathā samaṇassa gotamassa ayaso pathaviyaṃ patthareyyā’’ti.
तं सुत्वा इतरे ‘‘इदं सुट्ठु तया चिन्तितं, एवञ्हि कते समणो गोतमो अयसकेन उपद्दुतो सीसं उक्खिपितुं असक्कोन्तो येन वा तेन वा पलायिस्सती’’ति सब्बेव एकज्झासया हुत्वा तथा उय्योजेतुं सुन्दरिया सन्तिकं अगमंसु। सा ते दिस्वा ‘‘किं तुम्हे एकतो आगतत्था’’ति आह। तित्थिया अनालपन्ता आरामपरियन्ते पटिच्छन्ने ठाने निसीदिंसु। सा तत्थ गन्त्वा पुनप्पुनं आलपन्ती पटिवचनं अलभित्वा किं तुम्हाकं अपरज्झं? कस्मा मे पटिवचनं न देथाति? तथा हि पन त्वं अम्हे विहेठियमाने अज्झुपेक्खसीति । को तुम्हे विहेठेतीति? ‘‘किं पन त्वं न पस्ससि, समणं गोतमं अम्हे विहेठेत्वा हतलाभसक्कारे कत्वा विचरन्त’’न्ति वत्वा ‘‘तत्थ मया किं कातब्ब’’न्ति वुत्ते ‘‘तेन हि त्वं अभिक्खणं जेतवनसमीपं गन्त्वा महाजनस्स एवञ्चेवञ्च वदेय्यासी’’ति आहंसु। सापि ‘‘साधू’’ति सम्पटिच्छि। तेन वुत्तं – ‘‘अञ्ञतित्थिया परिब्बाजका भगवतो सक्कारं असहमाना’’तिआदि।
Taṃ sutvā itare ‘‘idaṃ suṭṭhu tayā cintitaṃ, evañhi kate samaṇo gotamo ayasakena upadduto sīsaṃ ukkhipituṃ asakkonto yena vā tena vā palāyissatī’’ti sabbeva ekajjhāsayā hutvā tathā uyyojetuṃ sundariyā santikaṃ agamaṃsu. Sā te disvā ‘‘kiṃ tumhe ekato āgatatthā’’ti āha. Titthiyā anālapantā ārāmapariyante paṭicchanne ṭhāne nisīdiṃsu. Sā tattha gantvā punappunaṃ ālapantī paṭivacanaṃ alabhitvā kiṃ tumhākaṃ aparajjhaṃ? Kasmā me paṭivacanaṃ na dethāti? Tathā hi pana tvaṃ amhe viheṭhiyamāne ajjhupekkhasīti . Ko tumhe viheṭhetīti? ‘‘Kiṃ pana tvaṃ na passasi, samaṇaṃ gotamaṃ amhe viheṭhetvā hatalābhasakkāre katvā vicaranta’’nti vatvā ‘‘tattha mayā kiṃ kātabba’’nti vutte ‘‘tena hi tvaṃ abhikkhaṇaṃ jetavanasamīpaṃ gantvā mahājanassa evañcevañca vadeyyāsī’’ti āhaṃsu. Sāpi ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchi. Tena vuttaṃ – ‘‘aññatitthiyā paribbājakā bhagavatosakkāraṃ asahamānā’’tiādi.
तत्थ उस्सहसीति सक्कोसि। अत्थन्ति हितं किच्चं वा। क्याहन्ति किं अहं। यस्मा ते तित्थिया तस्सा अञ्ञातकापि समाना पब्बज्जसम्बन्धमत्तेन सङ्गण्हितुं ञातका विय हुत्वा ‘‘उस्सहसि त्वं भगिनि ञातीनं अत्थं कातु’’न्ति आहंसु। तस्मा सापि मिगं वल्लि विय पादे लग्गा जीवितम्पि मे परिच्चत्तं ञातीनं अत्थायाति आह।
Tattha ussahasīti sakkosi. Atthanti hitaṃ kiccaṃ vā. Kyāhanti kiṃ ahaṃ. Yasmā te titthiyā tassā aññātakāpi samānā pabbajjasambandhamattena saṅgaṇhituṃ ñātakā viya hutvā ‘‘ussahasi tvaṃ bhagini ñātīnaṃ atthaṃ kātu’’nti āhaṃsu. Tasmā sāpi migaṃ valli viya pāde laggā jīvitampi me pariccattaṃ ñātīnaṃ atthāyāti āha.
तेन हीति ‘‘यस्मा त्वं ‘जीवितम्पि मे तुम्हाकं अत्थाय परिच्चत्त’न्ति वदसि, त्वञ्च पठमवये ठिता अभिरूपा सोभग्गप्पत्ता च, तस्मा यथा तं निस्साय समणस्स गोतमस्स अयसो उप्पज्जिस्सति, तथा करेय्यासी’’ति वत्वा ‘‘अभिक्खणं जेतवनं गच्छाही’’ति उय्योजेसुं। सापि खो बाला ककचदन्तपन्तिया पुप्फावलिकीळं कीळितुकामा विय, पभिन्नमदं चण्डहत्थिं सोण्डाय परामसन्ती विय, नलाटेन मच्चुं गण्हन्ती विय तित्थियानं वचनं सम्पटिच्छित्वा मालागन्धविलेपनतम्बूलमुखवासादीनि गहेत्वा महाजनस्स सत्थु धम्मदेसनं सुत्वा नगरं पविसनकाले जेतवनाभिमुखी गच्छन्ती ‘‘कहं गच्छसी’’ति च पुट्ठा ‘‘समणस्स गोतमस्स सन्तिकं, अहञ्हि तेन सद्धिं एकगन्धकुटियं वसामी’’ति वत्वा अञ्ञतरस्मिं तित्थियारामे वसित्वा पातोव जेतवनमग्गं ओतरित्वा नगराभिमुखी आगच्छन्ती ‘‘किं सुन्दरि कहं गतासी’’ति च पुट्ठा ‘‘समणेन गोतमेन सद्धिं एकगन्धकुटियं वसित्वा तं किलेसरतिया रमापेत्वा आगताम्ही’’ति वदति। तेन वुत्तं – ‘‘एवं अय्याति खो सुन्दरी परिब्बाजिका तेसं अञ्ञतित्थियानं परिब्बाजकानं पटिस्सुत्वा अभिक्खणं जेतवनं अगमासी’’ति।
Tena hīti ‘‘yasmā tvaṃ ‘jīvitampi me tumhākaṃ atthāya pariccatta’nti vadasi, tvañca paṭhamavaye ṭhitā abhirūpā sobhaggappattā ca, tasmā yathā taṃ nissāya samaṇassa gotamassa ayaso uppajjissati, tathā kareyyāsī’’ti vatvā ‘‘abhikkhaṇaṃ jetavanaṃ gacchāhī’’ti uyyojesuṃ. Sāpi kho bālā kakacadantapantiyā pupphāvalikīḷaṃ kīḷitukāmā viya, pabhinnamadaṃ caṇḍahatthiṃ soṇḍāya parāmasantī viya, nalāṭena maccuṃ gaṇhantī viya titthiyānaṃ vacanaṃ sampaṭicchitvā mālāgandhavilepanatambūlamukhavāsādīni gahetvā mahājanassa satthu dhammadesanaṃ sutvā nagaraṃ pavisanakāle jetavanābhimukhī gacchantī ‘‘kahaṃ gacchasī’’ti ca puṭṭhā ‘‘samaṇassa gotamassa santikaṃ, ahañhi tena saddhiṃ ekagandhakuṭiyaṃ vasāmī’’ti vatvā aññatarasmiṃ titthiyārāme vasitvā pātova jetavanamaggaṃ otaritvā nagarābhimukhī āgacchantī ‘‘kiṃ sundari kahaṃ gatāsī’’ti ca puṭṭhā ‘‘samaṇena gotamena saddhiṃ ekagandhakuṭiyaṃ vasitvā taṃ kilesaratiyā ramāpetvā āgatāmhī’’ti vadati. Tena vuttaṃ – ‘‘evaṃ ayyāti kho sundarī paribbājikā tesaṃ aññatitthiyānaṃ paribbājakānaṃ paṭissutvā abhikkhaṇaṃ jetavanaṃ agamāsī’’ti.
तित्थिया कतिपाहस्स अच्चयेन धुत्तानं कहापणे दत्वा ‘‘गच्छथ, सुन्दरिं मारेत्वा समणस्स गोतमस्स गन्धकुटिया अविदूरे मालाकचवरन्तरे निक्खिपित्वा एथा’’ति वदिंसु। ते तथा अकंसु। ततो तित्थिया ‘‘सुन्दरिं न पस्सामा’’ति कोलाहलं कत्वा रञ्ञो आरोचेत्वा ‘‘कत्थ पन तुम्हे परिसङ्कथा’’ति रञ्ञा वुत्ता इमेसु दिवसेसु जेतवने वसति, तत्थस्सा पवत्तिं न जानामाति। ‘‘तेन हि गच्छथ, नं तत्थ विचिनथा’’ति रञ्ञा अनुञ्ञाता अत्तनो उपट्ठाके गहेत्वा जेतवनं गन्त्वा विचिनन्ता विय हुत्वा मालाकचवरं ब्यूहित्वा तस्सा सरीरं मञ्चकं आरोपेत्वा नगरं पवेसेत्वा ‘‘समणस्स गोतमस्स सावका ‘सत्थुना कतं पापकम्मं पटिच्छादेस्सामा’ति सुन्दरिं मारेत्वा मालाकचवरन्तरे निक्खिपिंसू’’ति रञ्ञो आरोचेसुं। राजापि अनुपपरिक्खित्वा ‘‘तेन हि गच्छथ, नगरं आहिण्डथा’’ति आह। ते नगरवीथीसु ‘‘पस्सथ समणानं सक्यपुत्तियानं कम्म’’न्तिआदीनि वदन्ता विचरित्वा पुन रञ्ञो निवेसनद्वारं अगमंसु। राजा सुन्दरिया सरीरं आमकसुसाने अट्टकं आरोपेत्वा रक्खापेसि। सावत्थिवासिनो ठपेत्वा अरियसावके येभुय्येन ‘‘पस्सथ समणानं सक्यपुत्तियानं कम्म’’न्तिआदीनि वत्वा अन्तोनगरे बहिनगरे च भिक्खू अक्कोसन्ता विचरिंसु। तेन वुत्तं – ‘‘यदा ते अञ्ञिंसु तित्थिया परिब्बाजका ‘वोदिट्ठा खो सुन्दरी’’’तिआदि।
Titthiyā katipāhassa accayena dhuttānaṃ kahāpaṇe datvā ‘‘gacchatha, sundariṃ māretvā samaṇassa gotamassa gandhakuṭiyā avidūre mālākacavarantare nikkhipitvā ethā’’ti vadiṃsu. Te tathā akaṃsu. Tato titthiyā ‘‘sundariṃ na passāmā’’ti kolāhalaṃ katvā rañño ārocetvā ‘‘kattha pana tumhe parisaṅkathā’’ti raññā vuttā imesu divasesu jetavane vasati, tatthassā pavattiṃ na jānāmāti. ‘‘Tena hi gacchatha, naṃ tattha vicinathā’’ti raññā anuññātā attano upaṭṭhāke gahetvā jetavanaṃ gantvā vicinantā viya hutvā mālākacavaraṃ byūhitvā tassā sarīraṃ mañcakaṃ āropetvā nagaraṃ pavesetvā ‘‘samaṇassa gotamassa sāvakā ‘satthunā kataṃ pāpakammaṃ paṭicchādessāmā’ti sundariṃ māretvā mālākacavarantare nikkhipiṃsū’’ti rañño ārocesuṃ. Rājāpi anupaparikkhitvā ‘‘tena hi gacchatha, nagaraṃ āhiṇḍathā’’ti āha. Te nagaravīthīsu ‘‘passatha samaṇānaṃ sakyaputtiyānaṃ kamma’’ntiādīni vadantā vicaritvā puna rañño nivesanadvāraṃ agamaṃsu. Rājā sundariyā sarīraṃ āmakasusāne aṭṭakaṃ āropetvā rakkhāpesi. Sāvatthivāsino ṭhapetvā ariyasāvake yebhuyyena ‘‘passatha samaṇānaṃ sakyaputtiyānaṃ kamma’’ntiādīni vatvā antonagare bahinagare ca bhikkhū akkosantā vicariṃsu. Tena vuttaṃ – ‘‘yadā te aññiṃsu titthiyā paribbājakā ‘vodiṭṭhā kho sundarī’’’tiādi.
तत्थ अञ्ञिंसूति जानिंसु। वोदिट्ठाति ब्यपदिट्ठा, जेतवनं आगच्छन्ती च गच्छन्ती च विसेसतो दिट्ठा, बहुलं दिट्ठाति अत्थो। परिखाकूपेति दीघिकावाटे । या सा, महाराज, सुन्दरीति, महाराज, या सा इमस्मिं नगरे रूपसुन्दरताय ‘‘सुन्दरी’’ति पाकटा अभिञ्ञाता परिब्बाजिका। सा नो न दिस्सतीति सा अम्हाकं चक्खु विय जीवितं विय च पियायितब्बा, इदानि न दिस्सति। यथानिक्खित्तन्ति पुरिसे आणापेत्वा मालाकचवरन्तरे अत्तना यथाठपितं। ‘‘यथानिखात’’न्तिपि पाठो, पथवियं निखातप्पकारन्ति अत्थो।
Tattha aññiṃsūti jāniṃsu. Vodiṭṭhāti byapadiṭṭhā, jetavanaṃ āgacchantī ca gacchantī ca visesato diṭṭhā, bahulaṃ diṭṭhāti attho. Parikhākūpeti dīghikāvāṭe . Yā sā, mahārāja, sundarīti, mahārāja, yā sā imasmiṃ nagare rūpasundaratāya ‘‘sundarī’’ti pākaṭā abhiññātā paribbājikā. Sā no na dissatīti sā amhākaṃ cakkhu viya jīvitaṃ viya ca piyāyitabbā, idāni na dissati. Yathānikkhittanti purise āṇāpetvā mālākacavarantare attanā yathāṭhapitaṃ. ‘‘Yathānikhāta’’ntipi pāṭho, pathaviyaṃ nikhātappakāranti attho.
रथियाय रथियन्ति वीथितो वीथिं। वीथीति हि विनिविज्झनकरच्छा। सिङ्घाटकन्ति तिकोणरच्छा। अलज्जिनोति न लज्जिनो, पापजिगुच्छाविरहिताति अत्थो। दुस्सीलाति निस्सीला। पापधम्माति लामकसभावा निहीनाचारा। मुसावादिनोति दुस्सीला समाना ‘‘सीलवन्तो मय’’न्ति अलिकवादिताय मुसावादिनो। अब्रह्मचारिनोति ‘‘मेथुनप्पटिसेविताय असेट्ठचारिनो इमे हि नामा’’ति हीळेन्ता वदन्ति। धम्मचारिनोति कुसलधम्मचारिनो। समचारिनोति कायकम्मादिसमचारिनो। कल्याणधम्माति सुन्दरसभावा, पटिजानिस्सन्ति नामाति सम्बन्धो। नामसद्दयोगेन हि एत्थ पटिजानिस्सन्तीति अनागतकालवचनं। सामञ्ञन्ति समणभावो समितपापता। ब्रह्मञ्ञन्ति सेट्ठभावो बाहितपापता। कुतोति केन कारणेन। अपगताति अपेता परिभट्ठा। पुरिसकिच्चन्ति मेथुनप्पटिसेवनं सन्धाय वदन्ति।
Rathiyāya rathiyanti vīthito vīthiṃ. Vīthīti hi vinivijjhanakaracchā. Siṅghāṭakanti tikoṇaracchā. Alajjinoti na lajjino, pāpajigucchāvirahitāti attho. Dussīlāti nissīlā. Pāpadhammāti lāmakasabhāvā nihīnācārā. Musāvādinoti dussīlā samānā ‘‘sīlavanto maya’’nti alikavāditāya musāvādino. Abrahmacārinoti ‘‘methunappaṭisevitāya aseṭṭhacārino ime hi nāmā’’ti hīḷentā vadanti. Dhammacārinoti kusaladhammacārino. Samacārinoti kāyakammādisamacārino. Kalyāṇadhammāti sundarasabhāvā, paṭijānissanti nāmāti sambandho. Nāmasaddayogena hi ettha paṭijānissantīti anāgatakālavacanaṃ. Sāmaññanti samaṇabhāvo samitapāpatā. Brahmaññanti seṭṭhabhāvo bāhitapāpatā. Kutoti kena kāraṇena. Apagatāti apetā paribhaṭṭhā. Purisakiccanti methunappaṭisevanaṃ sandhāya vadanti.
अथ भिक्खू तं पवत्तिं भगवतो आरोचेसुं। सत्था ‘‘तेन हि, भिक्खवे, तुम्हेपि ते मनुस्से इमाय गाथाय पटिचोदेथा’’ति वत्वा ‘‘अभूतवादी’’ति गाथमाह। तं सन्धाय वुत्तं – ‘‘अथ खो सम्बहुला…पे॰… निहीनकम्मा मनुजा परत्था’’ति। तत्थ नेसो, भिक्खवे, सद्दो चिरं भविस्सतीति इदं सत्था तस्स अयसस्स निप्फत्तिं सब्बञ्ञुतञ्ञाणेन जानित्वा भिक्खू समस्सासेन्तो आह।
Atha bhikkhū taṃ pavattiṃ bhagavato ārocesuṃ. Satthā ‘‘tena hi, bhikkhave, tumhepi te manusse imāya gāthāya paṭicodethā’’ti vatvā ‘‘abhūtavādī’’ti gāthamāha. Taṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘atha kho sambahulā…pe… nihīnakammā manujā paratthā’’ti. Tattha neso, bhikkhave, saddo ciraṃbhavissatīti idaṃ satthā tassa ayasassa nipphattiṃ sabbaññutaññāṇena jānitvā bhikkhū samassāsento āha.
गाथायं अभूतवादीति परस्स दोसं अदिस्वाव मुसावादं कत्वा अभूतेन अतच्छेन परं अब्भाचिक्खन्तो। यो वापि कत्वाति यो वा पन पापकम्मं कत्वा ‘‘नाहं एतं करोमी’’ति आह। पेच्च समा भवन्तीति ते उभोपि जना इतो परलोकं गन्त्वा निरयूपगमनेन गतिया समा भवन्ति। गतियेव हि नेसं परिच्छिन्ना, आयू पन अपरिच्छिन्ना। बहुकञ्हि पापं कत्वा चिरं निरये पच्चति, परित्तकं कत्वा अप्पमत्तकमेव कालं पच्चति। यस्मा पन नेसं उभिन्नम्पि लामकमेव कम्मं, तेन वुत्तं – निहीनकम्मा मनुजा परत्थाति। ‘‘परत्था’’ति इमस्स पन पदस्स पुरतो ‘‘पेच्चा’’तिपदेन सम्बन्धो, पेच्च परत्थ इतो गन्त्वा ते निहीनकम्मा परलोके समा भवन्तीति अत्थो।
Gāthāyaṃ abhūtavādīti parassa dosaṃ adisvāva musāvādaṃ katvā abhūtena atacchena paraṃ abbhācikkhanto. Yo vāpi katvāti yo vā pana pāpakammaṃ katvā ‘‘nāhaṃ etaṃ karomī’’ti āha. Pecca samā bhavantīti te ubhopi janā ito paralokaṃ gantvā nirayūpagamanena gatiyā samā bhavanti. Gatiyeva hi nesaṃ paricchinnā, āyū pana aparicchinnā. Bahukañhi pāpaṃ katvā ciraṃ niraye paccati, parittakaṃ katvā appamattakameva kālaṃ paccati. Yasmā pana nesaṃ ubhinnampi lāmakameva kammaṃ, tena vuttaṃ – nihīnakammā manujā paratthāti. ‘‘Paratthā’’ti imassa pana padassa purato ‘‘peccā’’tipadena sambandho, pecca parattha ito gantvā te nihīnakammā paraloke samā bhavantīti attho.
परियापुणित्वाति उग्गहेत्वा। अकारकाति अपराधस्स न कारका। नयिमेहि कतन्ति एवं किर नेसमहोसि – इमेहि समणेहि सक्यपुत्तियेहि अद्धा तं पापकम्मं न कतं, यं अञ्ञतित्थिया उग्घोसित्वा सकलनगरं आहिण्डिंसु, यस्मा इमे अम्हेसु एवं असब्भाहि फरुसाहि वाचाहि अब्भाचिक्खन्तेसुपि न किञ्चि विकारं दस्सेन्ति, खन्तिसोरच्चञ्च न विजहन्ति, केवलं पन ‘‘अभूतवादी निरयं उपेती’’ति धम्मंयेव वदन्ता सपन्तियेव, इमे समणा सक्यपुत्तिया अम्हे अनुपधारेत्वा अब्भाचिक्खन्ते सपन्ति, सपथं करोन्ता विय वदन्ति । अथ वा ‘‘यो वापि कत्वा ‘न करोमि’ चाहा’’ति वदन्ता सपन्ति, अत्तनो अकारकभावं बोधेतुं अम्हाकं सपथं करोन्ति इमेति अत्थो।
Pariyāpuṇitvāti uggahetvā. Akārakāti aparādhassa na kārakā. Nayimehi katanti evaṃ kira nesamahosi – imehi samaṇehi sakyaputtiyehi addhā taṃ pāpakammaṃ na kataṃ, yaṃ aññatitthiyā ugghositvā sakalanagaraṃ āhiṇḍiṃsu, yasmā ime amhesu evaṃ asabbhāhi pharusāhi vācāhi abbhācikkhantesupi na kiñci vikāraṃ dassenti, khantisoraccañca na vijahanti, kevalaṃ pana ‘‘abhūtavādī nirayaṃ upetī’’ti dhammaṃyeva vadantā sapantiyeva, ime samaṇā sakyaputtiyā amhe anupadhāretvā abbhācikkhante sapanti, sapathaṃ karontā viya vadanti . Atha vā ‘‘yo vāpi katvā ‘na karomi’ cāhā’’ti vadantā sapanti, attano akārakabhāvaṃ bodhetuṃ amhākaṃ sapathaṃ karonti imeti attho.
तेसञ्हि मनुस्सानं भगवता भासितगाथाय सवनसमनन्तरमेव बुद्धानुभावेन सारज्जं ओक्कमि, संवेगो उप्पज्जि ‘‘नयिदं अम्हेहि पच्चक्खतो दिट्ठं, सुतं नाम तथापि होति, अञ्ञथापि होति, एते च अञ्ञतित्थिया इमेसं अनत्थकामा अहितकामा, तस्मा ते सद्धाय नयिदं अम्हेहि वत्तब्बं, दुज्जाना हि समणा’’ति। ते ततो पट्ठाय ततो ओरमिंसु।
Tesañhi manussānaṃ bhagavatā bhāsitagāthāya savanasamanantarameva buddhānubhāvena sārajjaṃ okkami, saṃvego uppajji ‘‘nayidaṃ amhehi paccakkhato diṭṭhaṃ, sutaṃ nāma tathāpi hoti, aññathāpi hoti, ete ca aññatitthiyā imesaṃ anatthakāmā ahitakāmā, tasmā te saddhāya nayidaṃ amhehi vattabbaṃ, dujjānā hi samaṇā’’ti. Te tato paṭṭhāya tato oramiṃsu.
राजापि येहि सुन्दरी मारिता, तेसं जाननत्थं पुरिसे आणापेसि। अथ ते धुत्ता तेहि कहापणेहि सुरं पिवन्ता अञ्ञमञ्ञं कलहं करिंसु। तेसु हि एको एकं आह – ‘‘त्वं सुन्दरिं एकप्पहारेन मारेत्वा मालाकचवरन्तरे खिपित्वा ततो लद्धकहापणेहि सुरं पिवसि, होतु होतू’’ति। राजपुरिसा तं सुत्वा ते धुत्ते गहेत्वा रञ्ञो दस्सेसुं। राजा ‘‘तुम्हेहि सा मारिता’’ति ते धुत्ते पुच्छि। ‘‘आम, देवा’’ति। ‘‘केहि मारापिता’’ति? ‘‘अञ्ञतित्थियेहि, देवा’’ति। राजा तित्थिये पक्कोसापेत्वा तमत्थं पटिजानापेत्वा, ‘‘अयं सुन्दरी तस्स समणस्स गोतमस्स अवण्णं आरोपेतुकामेहि अम्हेहि मारापिता, नेव गोतमस्स, न गोतमसावकानं दोसो अत्थि, अम्हाकमेव दोसोति एवं वदन्ता नगरं आहिण्डथा’’ति आणापेसि। ते तथा अकंसु। महाजनो सम्मदेव सद्दहि। तित्थियानं धिक्कारं अकासि, तित्थिया मनुस्सवधदण्डं पापुणिंसु। ततो पट्ठाय बुद्धस्स भिक्खुसङ्घस्स च भिय्योसोमत्ताय सक्कारसम्मानो महा अहोसि। भिक्खू अच्छरियब्भुतचित्तजाता भगवन्तं अभिवादेत्वा अत्तमना पटिवेदेसुं। तेन वुत्तं – ‘‘अथ खो सम्बहुला भिक्खू…पे॰… अन्तरहितो सो, भन्ते, सद्दो’’ति।
Rājāpi yehi sundarī māritā, tesaṃ jānanatthaṃ purise āṇāpesi. Atha te dhuttā tehi kahāpaṇehi suraṃ pivantā aññamaññaṃ kalahaṃ kariṃsu. Tesu hi eko ekaṃ āha – ‘‘tvaṃ sundariṃ ekappahārena māretvā mālākacavarantare khipitvā tato laddhakahāpaṇehi suraṃ pivasi, hotu hotū’’ti. Rājapurisā taṃ sutvā te dhutte gahetvā rañño dassesuṃ. Rājā ‘‘tumhehi sā māritā’’ti te dhutte pucchi. ‘‘Āma, devā’’ti. ‘‘Kehi mārāpitā’’ti? ‘‘Aññatitthiyehi, devā’’ti. Rājā titthiye pakkosāpetvā tamatthaṃ paṭijānāpetvā, ‘‘ayaṃ sundarī tassa samaṇassa gotamassa avaṇṇaṃ āropetukāmehi amhehi mārāpitā, neva gotamassa, na gotamasāvakānaṃ doso atthi, amhākameva dosoti evaṃ vadantā nagaraṃ āhiṇḍathā’’ti āṇāpesi. Te tathā akaṃsu. Mahājano sammadeva saddahi. Titthiyānaṃ dhikkāraṃ akāsi, titthiyā manussavadhadaṇḍaṃ pāpuṇiṃsu. Tato paṭṭhāya buddhassa bhikkhusaṅghassa ca bhiyyosomattāya sakkārasammāno mahā ahosi. Bhikkhū acchariyabbhutacittajātā bhagavantaṃ abhivādetvā attamanā paṭivedesuṃ. Tena vuttaṃ – ‘‘atha kho sambahulā bhikkhū…pe… antarahito so, bhante, saddo’’ti.
कस्मा पन भगवा ‘‘तित्थियानं इदं कम्म’’न्ति भिक्खूनं नारोचेसि? अरियानं ताव आरोचनेन पयोजनं नत्थि, पुथुज्जनेसु पन ‘‘ये न सद्दहेय्युं, तेसं तं दीघरत्तं अहिताय दुक्खाय संवत्तेय्या’’ति नारोचेसि। अपिचेतं बुद्धानं अनाचिण्णं, यं अनागतस्स ईदिसस्स वत्थुस्स आचिक्खनं। परानुद्देसिकमेव हि भगवा संकिलेसपक्खं विभावेति , कम्मञ्च कतोकासं न सक्का निवत्तेतुन्ति अब्भक्खानं तन्निमित्तञ्च भगवा अज्झुपेक्खन्तो निसीदि। वुत्तञ्हेतं –
Kasmā pana bhagavā ‘‘titthiyānaṃ idaṃ kamma’’nti bhikkhūnaṃ nārocesi? Ariyānaṃ tāva ārocanena payojanaṃ natthi, puthujjanesu pana ‘‘ye na saddaheyyuṃ, tesaṃ taṃ dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya saṃvatteyyā’’ti nārocesi. Apicetaṃ buddhānaṃ anāciṇṇaṃ, yaṃ anāgatassa īdisassa vatthussa ācikkhanaṃ. Parānuddesikameva hi bhagavā saṃkilesapakkhaṃ vibhāveti , kammañca katokāsaṃ na sakkā nivattetunti abbhakkhānaṃ tannimittañca bhagavā ajjhupekkhanto nisīdi. Vuttañhetaṃ –
‘‘न अन्तलिक्खे न समुद्दमज्झे,
‘‘Na antalikkhe na samuddamajjhe,
न पब्बतानं विवरं पविस्स।
Na pabbatānaṃ vivaraṃ pavissa;
न विज्जती सो जगतिप्पदेसो,
Na vijjatī so jagatippadeso,
यत्थट्ठितो मुच्चेय्य पापकम्मा’’ति॥ (ध॰ प॰ १२७; मि॰ प॰ ४.२.४)।
Yatthaṭṭhito mucceyya pāpakammā’’ti. (dha. pa. 127; mi. pa. 4.2.4);
एतमत्थं विदित्वाति मम्मच्छेदनवसेनापि बालजनेहि पवत्तितं दुरुत्तवचनं खन्तिबलसमन्नागतस्स धीरस्स दुत्तितिक्खा नाम नत्थीति इममत्थं सब्बाकारतो विदित्वा। इमं उदानन्ति इमं अधिवासनखन्तिबलविभावनं उदानं उदानेसि।
Etamatthaṃ viditvāti mammacchedanavasenāpi bālajanehi pavattitaṃ duruttavacanaṃ khantibalasamannāgatassa dhīrassa duttitikkhā nāma natthīti imamatthaṃ sabbākārato viditvā. Imaṃ udānanti imaṃ adhivāsanakhantibalavibhāvanaṃ udānaṃ udānesi.
तत्थ तुदन्ति वाचाय जना असञ्ञता, सरेहि सङ्गामगतंव कुञ्जरन्ति कायिकसंवरादीसु कस्सचिपि संवरस्स अभावेन असंयता अविनीता बालजना सरेहि सायकेहि सङ्गामगतं युद्धगतं कुञ्जरंव हत्थिनागं पटियोधा विय वाचासत्तीहि तुदन्ति विज्झन्ति, अयं तेसं सभावो । सुत्वान वाक्यं फरुसं उदीरितं, अधिवासये भिक्खु अदुट्ठचित्तोति तं पन तेहि बालजनेहि उदीरितं भासितं मम्मघट्टनवसेन पवत्तितं फरुसं वाक्यं वचनं अभूतं भूततो निब्बेठेन्तो मम ककचूपमओवादं (म॰ नि॰ १.२२२ आदयो) अनुस्सरन्तो ईसकम्पि अदुट्ठचित्तो हुत्वा ‘‘संसारसभावो एसो’’ति संसारे भयं इक्खणसीलो भिक्खु अधिवासये, अधिवासनखन्तियं ठत्वा खमेय्याति अत्थो।
Tattha tudanti vācāya janā asaññatā, sarehi saṅgāmagataṃvakuñjaranti kāyikasaṃvarādīsu kassacipi saṃvarassa abhāvena asaṃyatā avinītā bālajanā sarehi sāyakehi saṅgāmagataṃ yuddhagataṃ kuñjaraṃva hatthināgaṃ paṭiyodhā viya vācāsattīhi tudanti vijjhanti, ayaṃ tesaṃ sabhāvo . Sutvāna vākyaṃ pharusaṃ udīritaṃ, adhivāsaye bhikkhu aduṭṭhacittoti taṃ pana tehi bālajanehi udīritaṃ bhāsitaṃ mammaghaṭṭanavasena pavattitaṃ pharusaṃ vākyaṃ vacanaṃ abhūtaṃ bhūtato nibbeṭhento mama kakacūpamaovādaṃ (ma. ni. 1.222 ādayo) anussaranto īsakampi aduṭṭhacitto hutvā ‘‘saṃsārasabhāvo eso’’ti saṃsāre bhayaṃ ikkhaṇasīlo bhikkhu adhivāsaye, adhivāsanakhantiyaṃ ṭhatvā khameyyāti attho.
एत्थाह – किं पन तं कम्मं, यं अपरिमाणकालं सक्कच्चं उपचितविपुलपुञ्ञसम्भारो सत्था एवं दारुणं अभूतब्भक्खानं पापुणीति? वुच्चते – अयं सो भगवा बोधिसत्तभूतो अतीतजातियं मुनाळि नाम धुत्तो हुत्वा पापजनसेवी अयोनिसोमनसिकारबहुलो विचरति। सो एकदिवसं सुरभिं नाम पच्चेकसम्बुद्धं नगरं पिण्डाय पविसितुं चीवरं पारुपन्तं पस्सि। तस्मिञ्च समये अञ्ञतरा इत्थी तस्स अविदूरेन गच्छति। धुत्तो ‘‘अब्रह्मचारी अयं समणो’’ति अब्भाचिक्खि। सो तेन कम्मेन बहूनि वस्ससतसहस्सानि निरये पच्चित्वा तस्सेव कम्मस्स विपाकावसेसेन इदानि बुद्धो हुत्वापि सुन्दरिया कारणा अभूतब्भक्खानं पापुणि। यथा चेतं, एवं चिञ्चमाणविकादीनं विकारकित्थीनं भगवतो अब्भक्खानादीनि दुक्खानि पत्तानि, सब्बानि पुब्बे कतस्स कम्मस्स विपाकावसेसानि, यानि ‘‘कम्मपिलोतिकानी’’ति वुच्चन्ति। वुत्तञ्हेतं अपदाने (अप॰ थेर १.३९.६४-९६) –
Etthāha – kiṃ pana taṃ kammaṃ, yaṃ aparimāṇakālaṃ sakkaccaṃ upacitavipulapuññasambhāro satthā evaṃ dāruṇaṃ abhūtabbhakkhānaṃ pāpuṇīti? Vuccate – ayaṃ so bhagavā bodhisattabhūto atītajātiyaṃ munāḷi nāma dhutto hutvā pāpajanasevī ayonisomanasikārabahulo vicarati. So ekadivasaṃ surabhiṃ nāma paccekasambuddhaṃ nagaraṃ piṇḍāya pavisituṃ cīvaraṃ pārupantaṃ passi. Tasmiñca samaye aññatarā itthī tassa avidūrena gacchati. Dhutto ‘‘abrahmacārī ayaṃ samaṇo’’ti abbhācikkhi. So tena kammena bahūni vassasatasahassāni niraye paccitvā tasseva kammassa vipākāvasesena idāni buddho hutvāpi sundariyā kāraṇā abhūtabbhakkhānaṃ pāpuṇi. Yathā cetaṃ, evaṃ ciñcamāṇavikādīnaṃ vikārakitthīnaṃ bhagavato abbhakkhānādīni dukkhāni pattāni, sabbāni pubbe katassa kammassa vipākāvasesāni, yāni ‘‘kammapilotikānī’’ti vuccanti. Vuttañhetaṃ apadāne (apa. thera 1.39.64-96) –
‘‘अनोतत्तसरासन्ने, रमणीये सिलातले।
‘‘Anotattasarāsanne, ramaṇīye silātale;
नानारतनपज्जोते, नानागन्धवनन्तरे॥
Nānāratanapajjote, nānāgandhavanantare.
‘‘महता भिक्खुसङ्घेन, परेतो लोकनायको।
‘‘Mahatā bhikkhusaṅghena, pareto lokanāyako;
आसीनो ब्याकरी तत्थ, पुब्बकम्मानि अत्तनो॥
Āsīno byākarī tattha, pubbakammāni attano.
‘‘सुणाथ भिक्खवो मय्हं, यं कम्मं पकतं मया।
‘‘Suṇātha bhikkhavo mayhaṃ, yaṃ kammaṃ pakataṃ mayā;
पिलोतिकस्स कम्मस्स, बुद्धत्तेपि विपच्चति॥
Pilotikassa kammassa, buddhattepi vipaccati.
१.
1.
‘‘मुनाळि नामहं धुत्तो, पुब्बे अञ्ञासु जातिसु।
‘‘Munāḷi nāmahaṃ dhutto, pubbe aññāsu jātisu;
पच्चेकबुद्धं सुरभिं, अब्भाचिक्खिं अदूसकं॥
Paccekabuddhaṃ surabhiṃ, abbhācikkhiṃ adūsakaṃ.
‘‘तेन कम्मविपाकेन, निरये संसरिं चिरं।
‘‘Tena kammavipākena, niraye saṃsariṃ ciraṃ;
बहू वस्ससहस्सानि, दुक्खं वेदेमि वेदनं॥
Bahū vassasahassāni, dukkhaṃ vedemi vedanaṃ.
‘‘तेन कम्मावसेसेन, इध पच्छिमके भवे।
‘‘Tena kammāvasesena, idha pacchimake bhave;
अब्भक्खानं मया लद्धं, सुन्दरिकाय कारणा॥
Abbhakkhānaṃ mayā laddhaṃ, sundarikāya kāraṇā.
२.
2.
‘‘सब्बाभिभुस्स बुद्धस्स, नन्दो नामासि सावको।
‘‘Sabbābhibhussa buddhassa, nando nāmāsi sāvako;
तं अब्भक्खाय निरये, चिरं संसरितं मया॥
Taṃ abbhakkhāya niraye, ciraṃ saṃsaritaṃ mayā.
‘‘दस वस्ससहस्सानि, निरये संसरिं चिरं।
‘‘Dasa vassasahassāni, niraye saṃsariṃ ciraṃ;
मनुस्सभावं लद्धाहं, अब्भक्खानं बहुं लभिं॥
Manussabhāvaṃ laddhāhaṃ, abbhakkhānaṃ bahuṃ labhiṃ.
‘‘तेन कम्मावसेसेन, चिञ्चमाणविका ममं।
‘‘Tena kammāvasesena, ciñcamāṇavikā mamaṃ;
अब्भाचिक्खि अभूतेन, जनकायस्स अग्गतो॥
Abbhācikkhi abhūtena, janakāyassa aggato.
३.
3.
‘‘ब्राह्मणो सुतवा आसिं, अहं सक्कतपूजितो।
‘‘Brāhmaṇo sutavā āsiṃ, ahaṃ sakkatapūjito;
महावने पञ्चसते, मन्ते वाचेमि माणवे॥
Mahāvane pañcasate, mante vācemi māṇave.
‘‘तत्थागतो इसी भीमो, पञ्चाभिञ्ञो महिद्धिको।
‘‘Tatthāgato isī bhīmo, pañcābhiñño mahiddhiko;
तञ्चाहं आगतं दिस्वा, अब्भाचिक्खिं अदूसकं॥
Tañcāhaṃ āgataṃ disvā, abbhācikkhiṃ adūsakaṃ.
‘‘ततोहं अवचं सिस्से, कामभोगी अयं इसि।
‘‘Tatohaṃ avacaṃ sisse, kāmabhogī ayaṃ isi;
मय्हम्पि भासमानस्स, अनुमोदिंसु माणवा॥
Mayhampi bhāsamānassa, anumodiṃsu māṇavā.
‘‘ततो माणवका सब्बे, भिक्खमानं कुले कुले।
‘‘Tato māṇavakā sabbe, bhikkhamānaṃ kule kule;
महाजनस्स आहंसु, कामभोगी अयं इसि॥
Mahājanassa āhaṃsu, kāmabhogī ayaṃ isi.
‘‘तेन कम्मविपाकेन, पञ्च भिक्खुसता इमे।
‘‘Tena kammavipākena, pañca bhikkhusatā ime;
अब्भक्खानं लभुं सब्बे, सुन्दरिकाय कारणा॥
Abbhakkhānaṃ labhuṃ sabbe, sundarikāya kāraṇā.
४.
4.
‘‘वेमातुभातिकं पुब्बे, धनहेतु हनिं अहं।
‘‘Vemātubhātikaṃ pubbe, dhanahetu haniṃ ahaṃ;
पक्खिपिंगिरिदुग्गस्मिं, सिलाय च अपिंसयिं॥
Pakkhipiṃgiriduggasmiṃ, silāya ca apiṃsayiṃ.
‘‘तेन कम्मविपाकेन, देवदत्तो सिलं खिपि।
‘‘Tena kammavipākena, devadatto silaṃ khipi;
अङ्गुट्ठं पिंसयी पादे, मम पासाणसक्खरा॥
Aṅguṭṭhaṃ piṃsayī pāde, mama pāsāṇasakkharā.
५.
5.
‘‘पुरेहं दारको हुत्वा, कीळमानो महापथे।
‘‘Purehaṃ dārako hutvā, kīḷamāno mahāpathe;
पच्चेकबुद्धं दिस्वान, मग्गे सकलिकं खिपिं॥
Paccekabuddhaṃ disvāna, magge sakalikaṃ khipiṃ.
‘‘तेन कम्मविपाकेन, इध पच्छिमके भवे।
‘‘Tena kammavipākena, idha pacchimake bhave;
वधत्थं मं देवदत्तो, अभिमारे पयोजयि॥
Vadhatthaṃ maṃ devadatto, abhimāre payojayi.
६.
6.
‘‘हत्थारोहो पुरे आसिं, पच्चेकमुनिमुत्तमं।
‘‘Hatthāroho pure āsiṃ, paccekamunimuttamaṃ;
पिण्डाय विचरन्तं तं, आसादेसिं गजेनहं॥
Piṇḍāya vicarantaṃ taṃ, āsādesiṃ gajenahaṃ.
‘‘तेन कम्मविपाकेन, भन्तो नाळागिरी गजो।
‘‘Tena kammavipākena, bhanto nāḷāgirī gajo;
गिरिब्बजे पुरवरे, दारुणो समुपागमि॥
Giribbaje puravare, dāruṇo samupāgami.
७.
7.
‘‘राजाहं पत्थिवो आसिं, सत्तिया पुरिसे हनिं।
‘‘Rājāhaṃ patthivo āsiṃ, sattiyā purise haniṃ;
तेन कम्मविपाकेन, निरये पच्चिसं भुसं॥
Tena kammavipākena, niraye paccisaṃ bhusaṃ.
‘‘कम्मुनो तस्स सेसेन, सोदानि सकलं मम।
‘‘Kammuno tassa sesena, sodāni sakalaṃ mama;
पादे छविं पकप्पेसि, न हि कम्मं विनस्सति॥
Pāde chaviṃ pakappesi, na hi kammaṃ vinassati.
८.
8.
‘‘अहं केवट्टगामस्मिं, अहुं केवट्टदारको।
‘‘Ahaṃ kevaṭṭagāmasmiṃ, ahuṃ kevaṭṭadārako;
मच्छके घातिते दिस्वा, जनयिं सोमनस्सकं॥
Macchake ghātite disvā, janayiṃ somanassakaṃ.
‘‘तेन कम्मविपाकेन, सीसदुक्खं अहू मम।
‘‘Tena kammavipākena, sīsadukkhaṃ ahū mama;
सक्का च सब्बे हञ्ञिंसु, यदा हनि विटटूभो॥
Sakkā ca sabbe haññiṃsu, yadā hani viṭaṭūbho.
९.
9.
‘‘फुस्सस्साहं पावचने, सावके परिभासयिं।
‘‘Phussassāhaṃ pāvacane, sāvake paribhāsayiṃ;
यवं खादथ भुञ्जथ, मा च भुञ्जथ सालयो॥
Yavaṃ khādatha bhuñjatha, mā ca bhuñjatha sālayo.
‘‘तेन कम्मविपाकेन, तेमासं खादितं यवं।
‘‘Tena kammavipākena, temāsaṃ khāditaṃ yavaṃ;
निमन्तितो ब्राह्मणेन, वेरञ्जायं वसिं तदा॥
Nimantito brāhmaṇena, verañjāyaṃ vasiṃ tadā.
१०.
10.
‘‘निब्बुद्धे वत्तमानम्हि, मल्लपुत्तं निहेठयिं।
‘‘Nibbuddhe vattamānamhi, mallaputtaṃ niheṭhayiṃ;
तेन कम्मविपाकेन, पिट्ठिदुक्खं अहू मम॥
Tena kammavipākena, piṭṭhidukkhaṃ ahū mama.
११.
11.
‘‘तिकिच्छको अहं आसिं, सेट्ठिपुत्तं विरेचयिं।
‘‘Tikicchako ahaṃ āsiṃ, seṭṭhiputtaṃ virecayiṃ;
तेन कम्मविपाकेन, होति पक्खन्दिका मम॥
Tena kammavipākena, hoti pakkhandikā mama.
१२.
12.
‘‘अवचाहं जोतिपालो, कस्सपं सुगतं तदा।
‘‘Avacāhaṃ jotipālo, kassapaṃ sugataṃ tadā;
कुतो नु बोधि मुण्डस्स, बोधि परमदुल्लभा॥
Kuto nu bodhi muṇḍassa, bodhi paramadullabhā.
‘‘तेन कम्मविपाकेन, अचरिं दुक्करं बहुं।
‘‘Tena kammavipākena, acariṃ dukkaraṃ bahuṃ;
छब्बस्सानुरुवेलायं, ततो बोधिं अपापुणिं॥
Chabbassānuruvelāyaṃ, tato bodhiṃ apāpuṇiṃ.
‘‘नाहं एतेन मग्गेन, पापुणिं बोधिमुत्तमं।
‘‘Nāhaṃ etena maggena, pāpuṇiṃ bodhimuttamaṃ;
कुम्मग्गेन गवेसिस्सं, पुब्बकम्मेन वारितो॥
Kummaggena gavesissaṃ, pubbakammena vārito.
‘‘पुञ्ञपापपरिक्खीणो, सब्बसन्तापवज्जितो।
‘‘Puññapāpaparikkhīṇo, sabbasantāpavajjito;
असोको अनुपायासो, निब्बायिस्समनासवो॥
Asoko anupāyāso, nibbāyissamanāsavo.
‘‘एवं जिनो वियाकासि, भिक्खुसङ्घस्स अग्गतो।
‘‘Evaṃ jino viyākāsi, bhikkhusaṅghassa aggato;
सब्बाभिञ्ञाबलप्पत्तो, अनोतत्तमहासरे’’ति॥ (अप॰ थेर १.३९.६४-९६)।
Sabbābhiññābalappatto, anotattamahāsare’’ti. (apa. thera 1.39.64-96);
अट्ठमसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Aṭṭhamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / उदानपाळि • Udānapāḷi / ८. सुन्दरीसुत्तं • 8. Sundarīsuttaṃ
