| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဥဒာန-အဋ္ဌကထာ • Udāna-aṭṭhakathā |
၈. သုန္ဒရီသုတ္တဝဏ္ဏနာ
8. Sundarīsuttavaṇṇanā
၃၈. အဋ္ဌမေ သက္ကတောတိအာဒီနံ ပဒာနံ အတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဝဏ္ဏိတောယေဝ။ အသဟမာနာတိ န သဟမာနာ, ဥသူယန္တာတိ အတ္ထော။ ဘိက္ခုသင္ဃသ္သ စ သက္ကာရံ အသဟမာနာတိ သမ္ဗန္ဓော။
38. Aṭṭhame sakkatotiādīnaṃ padānaṃ attho heṭṭhā vaṇṇitoyeva. Asahamānāti na sahamānā, usūyantāti attho. Bhikkhusaṅghassa ca sakkāraṃ asahamānāti sambandho.
သုန္ဒရီတိ တသ္သာ နာမံ။ သာ ကိရ တသ္မိံ ကာလေ သဗ္ဗပရိဗ္ဗာဇိကာသု အဘိရူပာ ဒသ္သနီယာ ပာသာဒိကာ ပရမာယ ဝဏ္ဏပောက္ခရတာယ သမန္နာဂတာ, တေနေဝ သာ ‘‘သုန္ဒရီ’’တိ ပညာယိတ္ထ။ သာ စ အနတီတယောဗ္ဗနာ အသံယတသမာစာရာဝ ဟောတိ, တသ္မာ တေ သုန္ဒရိံ ပရိဗ္ဗာဇိကံ ပာပကမ္မေ ဥယ္ယောဇေသုံ။ တေ ဟိ အညတိတ္ထိယာ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒတော ပဋ္ဌာယ သယံ ဟတလာဘသက္ကာရာ ဟေဋ္ဌာ အက္ကောသသုတ္တဝဏ္ဏနာယံ အာဂတနယေန ဘဂဝတော ဘိက္ခုသင္ဃသ္သ စ ဥဠာရံ အပရိမိတံ လာဘသက္ကာရံ ပဝတ္တမာနံ ဒိသ္ဝာ ဣသ္သာပကတာ ဧကတော ဟုတ္ဝာ သမ္မန္တယိံသု – မယံ သမဏသ္သ ဂောတမသ္သ ဥပ္ပန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ နဋ္ဌာ ဟတလာဘသက္ကာရာ, န နော ကောစိ အတ္ထိဘာဝမ္ပိ ဇာနာတိ, ကိံ နိသ္သာယ နု ခော လောကော သမဏေ ဂောတမေ အဘိပ္ပသန္နော ဥဠာရံ သက္ကာရသမ္မာနံ ဥပနေတီတိ? တတ္ထေကော အာဟ – ‘‘ဥစ္စာကုလပ္ပသုတော အသမ္ဘိန္နာယ မဟာသမ္မတပ္ပဝေဏိယာ ဇာတော’’တိ, အပရော ‘‘အဘိဇာတိယံ တသ္သ အနေကာနိ အစ္ဆရိယာနိ ပာတုဘူတာနီ’’တိ, အညော ‘‘ကာလဒေဝိလံ ဝန္ဒာပေတုံ ဥပနီတသ္သ ပာဒာ ပရိဝတ္တိတ္ဝာ တသ္သ ဇဋာသု ပတိဋ္ဌိတာ’’တိ, အပရော ‘‘ဝပ္ပမင္ဂလကာလေ ဇမ္ဗုစ္ဆာယာယ သယာပိတသ္သ ဝီတိက္ကန္တေပိ မဇ္ဈန္ဟိကေ ဇမ္ဗုစ္ဆာယာ အပရိဝတ္တိတ္ဝာ ဌိတာ’’တိ, အညော ‘‘အဘိရူပော ဒသ္သနီယော ပာသာဒိကော ရူပသမ္ပတ္တိယာ’’တိ, အပရော ‘‘ဇိဏ္ဏာတုရမတပဗ္ဗဇိတသင္ခာတနိမိတ္တေ ဒိသ္ဝာ သံဝေဂဇာတော အာဂာမိနံ စက္ကဝတ္တိရဇ္ဇံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတော’’တိ။ ဧဝံ အပရိမာဏကာလေ သမ္ဘတံ အနညသာဓာရဏံ ဘဂဝတော ပုညဉာဏသမ္ဘာရံ ဥက္ကံသပာရမိပ္ပတ္တံ နိရုပမံ သလ္လေခပ္ပဋိပဒံ အနုတ္တရဉ္စ ဉာဏပဟာနသမ္ပဒာဒိဗုဒ္ဓာနုဘာဝံ အဇာနန္တာ အတ္တနာ ယထာဒိဋ္ဌံ ယထာသုတံ ဓရမာနံ တံ တံ ဘဂဝတော ဗဟုမာနကာရဏံ ကိတ္တေတ္ဝာ အဗဟုမာနကာရဏံ ပရိယေသိတ္ဝာ အပသ္သန္တာ ‘‘ကေန နု ခော ကာရဏေန မယံ သမဏသ္သ ဂောတမသ္သ အယသံ ဥပ္ပာဒေတ္ဝာ လာဘသက္ကာရံ နာသေယ္ယာမာ’’တိ။ တေသု ဧကော တိခိဏမန္တီ ဧဝမာဟ – ‘‘အမ္ဘော ဣမသ္မိံ သတ္တလောကေ မာတုဂာမသုခေ အသတ္တသတ္တာ နာမ နတ္ထိ, အယဉ္စ သမဏော ဂောတမော အဘိရူပော ဒေဝသမော တရုဏော, အတ္တနော သမရူပံ မာတုဂာမံ လဘိတ္ဝာ သဇ္ဇေယ္ယ။ အထာပိ န သဇ္ဇေယ္ယ, ဇနသ္သ ပန သင္ကိယော ဘဝေယ္ယ, ဟန္ဒ မယံ သုန္ဒရိံ ပရိဗ္ဗာဇိကံ တထာ ဥယ္ယောဇေမ, ယထာ သမဏသ္သ ဂောတမသ္သ အယသော ပထဝိယံ ပတ္ထရေယ္ယာ’’တိ။
Sundarīti tassā nāmaṃ. Sā kira tasmiṃ kāle sabbaparibbājikāsu abhirūpā dassanīyā pāsādikā paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgatā, teneva sā ‘‘sundarī’’ti paññāyittha. Sā ca anatītayobbanā asaṃyatasamācārāva hoti, tasmā te sundariṃ paribbājikaṃ pāpakamme uyyojesuṃ. Te hi aññatitthiyā buddhuppādato paṭṭhāya sayaṃ hatalābhasakkārā heṭṭhā akkosasuttavaṇṇanāyaṃ āgatanayena bhagavato bhikkhusaṅghassa ca uḷāraṃ aparimitaṃ lābhasakkāraṃ pavattamānaṃ disvā issāpakatā ekato hutvā sammantayiṃsu – mayaṃ samaṇassa gotamassa uppannakālato paṭṭhāya naṭṭhā hatalābhasakkārā, na no koci atthibhāvampi jānāti, kiṃ nissāya nu kho loko samaṇe gotame abhippasanno uḷāraṃ sakkārasammānaṃ upanetīti? Tattheko āha – ‘‘uccākulappasuto asambhinnāya mahāsammatappaveṇiyā jāto’’ti, aparo ‘‘abhijātiyaṃ tassa anekāni acchariyāni pātubhūtānī’’ti, añño ‘‘kāladevilaṃ vandāpetuṃ upanītassa pādā parivattitvā tassa jaṭāsu patiṭṭhitā’’ti, aparo ‘‘vappamaṅgalakāle jambucchāyāya sayāpitassa vītikkantepi majjhanhike jambucchāyā aparivattitvā ṭhitā’’ti, añño ‘‘abhirūpo dassanīyo pāsādiko rūpasampattiyā’’ti, aparo ‘‘jiṇṇāturamatapabbajitasaṅkhātanimitte disvā saṃvegajāto āgāminaṃ cakkavattirajjaṃ pahāya pabbajito’’ti. Evaṃ aparimāṇakāle sambhataṃ anaññasādhāraṇaṃ bhagavato puññañāṇasambhāraṃ ukkaṃsapāramippattaṃ nirupamaṃ sallekhappaṭipadaṃ anuttarañca ñāṇapahānasampadādibuddhānubhāvaṃ ajānantā attanā yathādiṭṭhaṃ yathāsutaṃ dharamānaṃ taṃ taṃ bhagavato bahumānakāraṇaṃ kittetvā abahumānakāraṇaṃ pariyesitvā apassantā ‘‘kena nu kho kāraṇena mayaṃ samaṇassa gotamassa ayasaṃ uppādetvā lābhasakkāraṃ nāseyyāmā’’ti. Tesu eko tikhiṇamantī evamāha – ‘‘ambho imasmiṃ sattaloke mātugāmasukhe asattasattā nāma natthi, ayañca samaṇo gotamo abhirūpo devasamo taruṇo, attano samarūpaṃ mātugāmaṃ labhitvā sajjeyya. Athāpi na sajjeyya, janassa pana saṅkiyo bhaveyya, handa mayaṃ sundariṃ paribbājikaṃ tathā uyyojema, yathā samaṇassa gotamassa ayaso pathaviyaṃ patthareyyā’’ti.
တံ သုတ္ဝာ ဣတရေ ‘‘ဣဒံ သုဋ္ဌု တယာ စိန္တိတံ, ဧဝဉ္ဟိ ကတေ သမဏော ဂောတမော အယသကေန ဥပဒ္ဒုတော သီသံ ဥက္ခိပိတုံ အသက္ကောန္တော ယေန ဝာ တေန ဝာ ပလာယိသ္သတီ’’တိ သဗ္ဗေဝ ဧကဇ္ဈာသယာ ဟုတ္ဝာ တထာ ဥယ္ယောဇေတုံ သုန္ဒရိယာ သန္တိကံ အဂမံသု။ သာ တေ ဒိသ္ဝာ ‘‘ကိံ တုမ္ဟေ ဧကတော အာဂတတ္ထာ’’တိ အာဟ။ တိတ္ထိယာ အနာလပန္တာ အာရာမပရိယန္တေ ပဋိစ္ဆန္နေ ဌာနေ နိသီဒိံသု။ သာ တတ္ထ ဂန္တ္ဝာ ပုနပ္ပုနံ အာလပန္တီ ပဋိဝစနံ အလဘိတ္ဝာ ကိံ တုမ္ဟာကံ အပရဇ္ဈံ? ကသ္မာ မေ ပဋိဝစနံ န ဒေထာတိ? တထာ ဟိ ပန တ္ဝံ အမ္ဟေ ဝိဟေဌိယမာနေ အဇ္ဈုပေက္ခသီတိ ။ ကော တုမ္ဟေ ဝိဟေဌေတီတိ? ‘‘ကိံ ပန တ္ဝံ န ပသ္သသိ, သမဏံ ဂောတမံ အမ္ဟေ ဝိဟေဌေတ္ဝာ ဟတလာဘသက္ကာရေ ကတ္ဝာ ဝိစရန္တ’’န္တိ ဝတ္ဝာ ‘‘တတ္ထ မယာ ကိံ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘တေန ဟိ တ္ဝံ အဘိက္ခဏံ ဇေတဝနသမီပံ ဂန္တ္ဝာ မဟာဇနသ္သ ဧဝဉ္စေဝဉ္စ ဝဒေယ္ယာသီ’’တိ အာဟံသု။ သာပိ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အညတိတ္ထိယာ ပရိဗ္ဗာဇကာ ဘဂဝတော သက္ကာရံ အသဟမာနာ’’တိအာဒိ။
Taṃ sutvā itare ‘‘idaṃ suṭṭhu tayā cintitaṃ, evañhi kate samaṇo gotamo ayasakena upadduto sīsaṃ ukkhipituṃ asakkonto yena vā tena vā palāyissatī’’ti sabbeva ekajjhāsayā hutvā tathā uyyojetuṃ sundariyā santikaṃ agamaṃsu. Sā te disvā ‘‘kiṃ tumhe ekato āgatatthā’’ti āha. Titthiyā anālapantā ārāmapariyante paṭicchanne ṭhāne nisīdiṃsu. Sā tattha gantvā punappunaṃ ālapantī paṭivacanaṃ alabhitvā kiṃ tumhākaṃ aparajjhaṃ? Kasmā me paṭivacanaṃ na dethāti? Tathā hi pana tvaṃ amhe viheṭhiyamāne ajjhupekkhasīti . Ko tumhe viheṭhetīti? ‘‘Kiṃ pana tvaṃ na passasi, samaṇaṃ gotamaṃ amhe viheṭhetvā hatalābhasakkāre katvā vicaranta’’nti vatvā ‘‘tattha mayā kiṃ kātabba’’nti vutte ‘‘tena hi tvaṃ abhikkhaṇaṃ jetavanasamīpaṃ gantvā mahājanassa evañcevañca vadeyyāsī’’ti āhaṃsu. Sāpi ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchi. Tena vuttaṃ – ‘‘aññatitthiyā paribbājakā bhagavatosakkāraṃ asahamānā’’tiādi.
တတ္ထ ဥသ္သဟသီတိ သက္ကောသိ။ အတ္ထန္တိ ဟိတံ ကိစ္စံ ဝာ။ က္ယာဟန္တိ ကိံ အဟံ။ ယသ္မာ တေ တိတ္ထိယာ တသ္သာ အညာတကာပိ သမာနာ ပဗ္ဗဇ္ဇသမ္ဗန္ဓမတ္တေန သင္ဂဏ္ဟိတုံ ဉာတကာ ဝိယ ဟုတ္ဝာ ‘‘ဥသ္သဟသိ တ္ဝံ ဘဂိနိ ဉာတီနံ အတ္ထံ ကာတု’’န္တိ အာဟံသု။ တသ္မာ သာပိ မိဂံ ဝလ္လိ ဝိယ ပာဒေ လဂ္ဂာ ဇီဝိတမ္ပိ မေ ပရိစ္စတ္တံ ဉာတီနံ အတ္ထာယာတိ အာဟ။
Tattha ussahasīti sakkosi. Atthanti hitaṃ kiccaṃ vā. Kyāhanti kiṃ ahaṃ. Yasmā te titthiyā tassā aññātakāpi samānā pabbajjasambandhamattena saṅgaṇhituṃ ñātakā viya hutvā ‘‘ussahasi tvaṃ bhagini ñātīnaṃ atthaṃ kātu’’nti āhaṃsu. Tasmā sāpi migaṃ valli viya pāde laggā jīvitampi me pariccattaṃ ñātīnaṃ atthāyāti āha.
တေန ဟီတိ ‘‘ယသ္မာ တ္ဝံ ‘ဇီဝိတမ္ပိ မေ တုမ္ဟာကံ အတ္ထာယ ပရိစ္စတ္တ’န္တိ ဝဒသိ, တ္ဝဉ္စ ပဌမဝယေ ဌိတာ အဘိရူပာ သောဘဂ္ဂပ္ပတ္တာ စ, တသ္မာ ယထာ တံ နိသ္သာယ သမဏသ္သ ဂောတမသ္သ အယသော ဥပ္ပဇ္ဇိသ္သတိ, တထာ ကရေယ္ယာသီ’’တိ ဝတ္ဝာ ‘‘အဘိက္ခဏံ ဇေတဝနံ ဂစ္ဆာဟီ’’တိ ဥယ္ယောဇေသုံ။ သာပိ ခော ဗာလာ ကကစဒန္တပန္တိယာ ပုပ္ဖာဝလိကီဠံ ကီဠိတုကာမာ ဝိယ, ပဘိန္နမဒံ စဏ္ဍဟတ္ထိံ သောဏ္ဍာယ ပရာမသန္တီ ဝိယ, နလာဋေန မစ္စုံ ဂဏ္ဟန္တီ ဝိယ တိတ္ထိယာနံ ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတ္ဝာ မာလာဂန္ဓဝိလေပနတမ္ဗူလမုခဝာသာဒီနိ ဂဟေတ္ဝာ မဟာဇနသ္သ သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုတ္ဝာ နဂရံ ပဝိသနကာလေ ဇေတဝနာဘိမုခီ ဂစ္ဆန္တီ ‘‘ကဟံ ဂစ္ဆသီ’’တိ စ ပုဋ္ဌာ ‘‘သမဏသ္သ ဂောတမသ္သ သန္တိကံ, အဟဉ္ဟိ တေန သဒ္ဓိံ ဧကဂန္ဓကုဋိယံ ဝသာမီ’’တိ ဝတ္ဝာ အညတရသ္မိံ တိတ္ထိယာရာမေ ဝသိတ္ဝာ ပာတောဝ ဇေတဝနမဂ္ဂံ ဩတရိတ္ဝာ နဂရာဘိမုခီ အာဂစ္ဆန္တီ ‘‘ကိံ သုန္ဒရိ ကဟံ ဂတာသီ’’တိ စ ပုဋ္ဌာ ‘‘သမဏေန ဂောတမေန သဒ္ဓိံ ဧကဂန္ဓကုဋိယံ ဝသိတ္ဝာ တံ ကိလေသရတိယာ ရမာပေတ္ဝာ အာဂတာမ္ဟီ’’တိ ဝဒတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဧဝံ အယ္ယာတိ ခော သုန္ဒရီ ပရိဗ္ဗာဇိကာ တေသံ အညတိတ္ထိယာနံ ပရိဗ္ဗာဇကာနံ ပဋိသ္သုတ္ဝာ အဘိက္ခဏံ ဇေတဝနံ အဂမာသီ’’တိ။
Tena hīti ‘‘yasmā tvaṃ ‘jīvitampi me tumhākaṃ atthāya pariccatta’nti vadasi, tvañca paṭhamavaye ṭhitā abhirūpā sobhaggappattā ca, tasmā yathā taṃ nissāya samaṇassa gotamassa ayaso uppajjissati, tathā kareyyāsī’’ti vatvā ‘‘abhikkhaṇaṃ jetavanaṃ gacchāhī’’ti uyyojesuṃ. Sāpi kho bālā kakacadantapantiyā pupphāvalikīḷaṃ kīḷitukāmā viya, pabhinnamadaṃ caṇḍahatthiṃ soṇḍāya parāmasantī viya, nalāṭena maccuṃ gaṇhantī viya titthiyānaṃ vacanaṃ sampaṭicchitvā mālāgandhavilepanatambūlamukhavāsādīni gahetvā mahājanassa satthu dhammadesanaṃ sutvā nagaraṃ pavisanakāle jetavanābhimukhī gacchantī ‘‘kahaṃ gacchasī’’ti ca puṭṭhā ‘‘samaṇassa gotamassa santikaṃ, ahañhi tena saddhiṃ ekagandhakuṭiyaṃ vasāmī’’ti vatvā aññatarasmiṃ titthiyārāme vasitvā pātova jetavanamaggaṃ otaritvā nagarābhimukhī āgacchantī ‘‘kiṃ sundari kahaṃ gatāsī’’ti ca puṭṭhā ‘‘samaṇena gotamena saddhiṃ ekagandhakuṭiyaṃ vasitvā taṃ kilesaratiyā ramāpetvā āgatāmhī’’ti vadati. Tena vuttaṃ – ‘‘evaṃ ayyāti kho sundarī paribbājikā tesaṃ aññatitthiyānaṃ paribbājakānaṃ paṭissutvā abhikkhaṇaṃ jetavanaṃ agamāsī’’ti.
တိတ္ထိယာ ကတိပာဟသ္သ အစ္စယေန ဓုတ္တာနံ ကဟာပဏေ ဒတ္ဝာ ‘‘ဂစ္ဆထ, သုန္ဒရိံ မာရေတ္ဝာ သမဏသ္သ ဂောတမသ္သ ဂန္ဓကုဋိယာ အဝိဒူရေ မာလာကစဝရန္တရေ နိက္ခိပိတ္ဝာ ဧထာ’’တိ ဝဒိံသု။ တေ တထာ အကံသု။ တတော တိတ္ထိယာ ‘‘သုန္ဒရိံ န ပသ္သာမာ’’တိ ကောလာဟလံ ကတ္ဝာ ရညော အာရောစေတ္ဝာ ‘‘ကတ္ထ ပန တုမ္ဟေ ပရိသင္ကထာ’’တိ ရညာ ဝုတ္တာ ဣမေသု ဒိဝသေသု ဇေတဝနေ ဝသတိ, တတ္ထသ္သာ ပဝတ္တိံ န ဇာနာမာတိ။ ‘‘တေန ဟိ ဂစ္ဆထ, နံ တတ္ထ ဝိစိနထာ’’တိ ရညာ အနုညာတာ အတ္တနော ဥပဋ္ဌာကေ ဂဟေတ္ဝာ ဇေတဝနံ ဂန္တ္ဝာ ဝိစိနန္တာ ဝိယ ဟုတ္ဝာ မာလာကစဝရံ ဗ္ယူဟိတ္ဝာ တသ္သာ သရီရံ မဉ္စကံ အာရောပေတ္ဝာ နဂရံ ပဝေသေတ္ဝာ ‘‘သမဏသ္သ ဂောတမသ္သ သာဝကာ ‘သတ္ထုနာ ကတံ ပာပကမ္မံ ပဋိစ္ဆာဒေသ္သာမာ’တိ သုန္ဒရိံ မာရေတ္ဝာ မာလာကစဝရန္တရေ နိက္ခိပိံသူ’’တိ ရညော အာရောစေသုံ။ ရာဇာပိ အနုပပရိက္ခိတ္ဝာ ‘‘တေန ဟိ ဂစ္ဆထ, နဂရံ အာဟိဏ္ဍထာ’’တိ အာဟ။ တေ နဂရဝီထီသု ‘‘ပသ္သထ သမဏာနံ သက္ယပုတ္တိယာနံ ကမ္မ’’န္တိအာဒီနိ ဝဒန္တာ ဝိစရိတ္ဝာ ပုန ရညော နိဝေသနဒ္ဝာရံ အဂမံသု။ ရာဇာ သုန္ဒရိယာ သရီရံ အာမကသုသာနေ အဋ္ဋကံ အာရောပေတ္ဝာ ရက္ခာပေသိ။ သာဝတ္ထိဝာသိနော ဌပေတ္ဝာ အရိယသာဝကေ ယေဘုယ္ယေန ‘‘ပသ္သထ သမဏာနံ သက္ယပုတ္တိယာနံ ကမ္မ’’န္တိအာဒီနိ ဝတ္ဝာ အန္တောနဂရေ ဗဟိနဂရေ စ ဘိက္ခူ အက္ကောသန္တာ ဝိစရိံသု။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ယဒာ တေ အညိံသု တိတ္ထိယာ ပရိဗ္ဗာဇကာ ‘ဝောဒိဋ္ဌာ ခော သုန္ဒရီ’’’တိအာဒိ။
Titthiyā katipāhassa accayena dhuttānaṃ kahāpaṇe datvā ‘‘gacchatha, sundariṃ māretvā samaṇassa gotamassa gandhakuṭiyā avidūre mālākacavarantare nikkhipitvā ethā’’ti vadiṃsu. Te tathā akaṃsu. Tato titthiyā ‘‘sundariṃ na passāmā’’ti kolāhalaṃ katvā rañño ārocetvā ‘‘kattha pana tumhe parisaṅkathā’’ti raññā vuttā imesu divasesu jetavane vasati, tatthassā pavattiṃ na jānāmāti. ‘‘Tena hi gacchatha, naṃ tattha vicinathā’’ti raññā anuññātā attano upaṭṭhāke gahetvā jetavanaṃ gantvā vicinantā viya hutvā mālākacavaraṃ byūhitvā tassā sarīraṃ mañcakaṃ āropetvā nagaraṃ pavesetvā ‘‘samaṇassa gotamassa sāvakā ‘satthunā kataṃ pāpakammaṃ paṭicchādessāmā’ti sundariṃ māretvā mālākacavarantare nikkhipiṃsū’’ti rañño ārocesuṃ. Rājāpi anupaparikkhitvā ‘‘tena hi gacchatha, nagaraṃ āhiṇḍathā’’ti āha. Te nagaravīthīsu ‘‘passatha samaṇānaṃ sakyaputtiyānaṃ kamma’’ntiādīni vadantā vicaritvā puna rañño nivesanadvāraṃ agamaṃsu. Rājā sundariyā sarīraṃ āmakasusāne aṭṭakaṃ āropetvā rakkhāpesi. Sāvatthivāsino ṭhapetvā ariyasāvake yebhuyyena ‘‘passatha samaṇānaṃ sakyaputtiyānaṃ kamma’’ntiādīni vatvā antonagare bahinagare ca bhikkhū akkosantā vicariṃsu. Tena vuttaṃ – ‘‘yadā te aññiṃsu titthiyā paribbājakā ‘vodiṭṭhā kho sundarī’’’tiādi.
တတ္ထ အညိံသူတိ ဇာနိံသု။ ဝောဒိဋ္ဌာတိ ဗ္ယပဒိဋ္ဌာ, ဇေတဝနံ အာဂစ္ဆန္တီ စ ဂစ္ဆန္တီ စ ဝိသေသတော ဒိဋ္ဌာ, ဗဟုလံ ဒိဋ္ဌာတိ အတ္ထော။ ပရိခာကူပေတိ ဒီဃိကာဝာဋေ ။ ယာ သာ, မဟာရာဇ, သုန္ဒရီတိ, မဟာရာဇ, ယာ သာ ဣမသ္မိံ နဂရေ ရူပသုန္ဒရတာယ ‘‘သုန္ဒရီ’’တိ ပာကဋာ အဘိညာတာ ပရိဗ္ဗာဇိကာ။ သာ နော န ဒိသ္သတီတိ သာ အမ္ဟာကံ စက္ခု ဝိယ ဇီဝိတံ ဝိယ စ ပိယာယိတဗ္ဗာ, ဣဒာနိ န ဒိသ္သတိ။ ယထာနိက္ခိတ္တန္တိ ပုရိသေ အာဏာပေတ္ဝာ မာလာကစဝရန္တရေ အတ္တနာ ယထာဌပိတံ။ ‘‘ယထာနိခာတ’’န္တိပိ ပာဌော, ပထဝိယံ နိခာတပ္ပကာရန္တိ အတ္ထော။
Tattha aññiṃsūti jāniṃsu. Vodiṭṭhāti byapadiṭṭhā, jetavanaṃ āgacchantī ca gacchantī ca visesato diṭṭhā, bahulaṃ diṭṭhāti attho. Parikhākūpeti dīghikāvāṭe . Yā sā, mahārāja, sundarīti, mahārāja, yā sā imasmiṃ nagare rūpasundaratāya ‘‘sundarī’’ti pākaṭā abhiññātā paribbājikā. Sā no na dissatīti sā amhākaṃ cakkhu viya jīvitaṃ viya ca piyāyitabbā, idāni na dissati. Yathānikkhittanti purise āṇāpetvā mālākacavarantare attanā yathāṭhapitaṃ. ‘‘Yathānikhāta’’ntipi pāṭho, pathaviyaṃ nikhātappakāranti attho.
ရထိယာယ ရထိယန္တိ ဝီထိတော ဝီထိံ။ ဝီထီတိ ဟိ ဝိနိဝိဇ္ဈနကရစ္ဆာ။ သိင္ဃာဋကန္တိ တိကောဏရစ္ဆာ။ အလဇ္ဇိနောတိ န လဇ္ဇိနော, ပာပဇိဂုစ္ဆာဝိရဟိတာတိ အတ္ထော။ ဒုသ္သီလာတိ နိသ္သီလာ။ ပာပဓမ္မာတိ လာမကသဘာဝာ နိဟီနာစာရာ။ မုသာဝာဒိနောတိ ဒုသ္သီလာ သမာနာ ‘‘သီလဝန္တော မယ’’န္တိ အလိကဝာဒိတာယ မုသာဝာဒိနော။ အဗ္ရဟ္မစာရိနောတိ ‘‘မေထုနပ္ပဋိသေဝိတာယ အသေဋ္ဌစာရိနော ဣမေ ဟိ နာမာ’’တိ ဟီဠေန္တာ ဝဒန္တိ။ ဓမ္မစာရိနောတိ ကုသလဓမ္မစာရိနော။ သမစာရိနောတိ ကာယကမ္မာဒိသမစာရိနော။ ကလ္ယာဏဓမ္မာတိ သုန္ဒရသဘာဝာ, ပဋိဇာနိသ္သန္တိ နာမာတိ သမ္ဗန္ဓော။ နာမသဒ္ဒယောဂေန ဟိ ဧတ္ထ ပဋိဇာနိသ္သန္တီတိ အနာဂတကာလဝစနံ။ သာမညန္တိ သမဏဘာဝော သမိတပာပတာ။ ဗ္ရဟ္မညန္တိ သေဋ္ဌဘာဝော ဗာဟိတပာပတာ။ ကုတောတိ ကေန ကာရဏေန။ အပဂတာတိ အပေတာ ပရိဘဋ္ဌာ။ ပုရိသကိစ္စန္တိ မေထုနပ္ပဋိသေဝနံ သန္ဓာယ ဝဒန္တိ။
Rathiyāya rathiyanti vīthito vīthiṃ. Vīthīti hi vinivijjhanakaracchā. Siṅghāṭakanti tikoṇaracchā. Alajjinoti na lajjino, pāpajigucchāvirahitāti attho. Dussīlāti nissīlā. Pāpadhammāti lāmakasabhāvā nihīnācārā. Musāvādinoti dussīlā samānā ‘‘sīlavanto maya’’nti alikavāditāya musāvādino. Abrahmacārinoti ‘‘methunappaṭisevitāya aseṭṭhacārino ime hi nāmā’’ti hīḷentā vadanti. Dhammacārinoti kusaladhammacārino. Samacārinoti kāyakammādisamacārino. Kalyāṇadhammāti sundarasabhāvā, paṭijānissanti nāmāti sambandho. Nāmasaddayogena hi ettha paṭijānissantīti anāgatakālavacanaṃ. Sāmaññanti samaṇabhāvo samitapāpatā. Brahmaññanti seṭṭhabhāvo bāhitapāpatā. Kutoti kena kāraṇena. Apagatāti apetā paribhaṭṭhā. Purisakiccanti methunappaṭisevanaṃ sandhāya vadanti.
အထ ဘိက္ခူ တံ ပဝတ္တိံ ဘဂဝတော အာရောစေသုံ။ သတ္ထာ ‘‘တေန ဟိ, ဘိက္ခဝေ, တုမ္ဟေပိ တေ မနုသ္သေ ဣမာယ ဂာထာယ ပဋိစောဒေထာ’’တိ ဝတ္ဝာ ‘‘အဘူတဝာဒီ’’တိ ဂာထမာဟ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခော သမ္ဗဟုလာ။ပေ.။ နိဟီနကမ္မာ မနုဇာ ပရတ္ထာ’’တိ။ တတ္ထ နေသော, ဘိက္ခဝေ, သဒ္ဒော စိရံ ဘဝိသ္သတီတိ ဣဒံ သတ္ထာ တသ္သ အယသသ္သ နိပ္ဖတ္တိံ သဗ္ဗညုတညာဏေန ဇာနိတ္ဝာ ဘိက္ခူ သမသ္သာသေန္တော အာဟ။
Atha bhikkhū taṃ pavattiṃ bhagavato ārocesuṃ. Satthā ‘‘tena hi, bhikkhave, tumhepi te manusse imāya gāthāya paṭicodethā’’ti vatvā ‘‘abhūtavādī’’ti gāthamāha. Taṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘atha kho sambahulā…pe… nihīnakammā manujā paratthā’’ti. Tattha neso, bhikkhave, saddo ciraṃbhavissatīti idaṃ satthā tassa ayasassa nipphattiṃ sabbaññutaññāṇena jānitvā bhikkhū samassāsento āha.
ဂာထာယံ အဘူတဝာဒီတိ ပရသ္သ ဒောသံ အဒိသ္ဝာဝ မုသာဝာဒံ ကတ္ဝာ အဘူတေန အတစ္ဆေန ပရံ အဗ္ဘာစိက္ခန္တော။ ယော ဝာပိ ကတ္ဝာတိ ယော ဝာ ပန ပာပကမ္မံ ကတ္ဝာ ‘‘နာဟံ ဧတံ ကရောမီ’’တိ အာဟ။ ပေစ္စ သမာ ဘဝန္တီတိ တေ ဥဘောပိ ဇနာ ဣတော ပရလောကံ ဂန္တ္ဝာ နိရယူပဂမနေန ဂတိယာ သမာ ဘဝန္တိ။ ဂတိယေဝ ဟိ နေသံ ပရိစ္ဆိန္နာ, အာယူ ပန အပရိစ္ဆိန္နာ။ ဗဟုကဉ္ဟိ ပာပံ ကတ္ဝာ စိရံ နိရယေ ပစ္စတိ, ပရိတ္တကံ ကတ္ဝာ အပ္ပမတ္တကမေဝ ကာလံ ပစ္စတိ။ ယသ္မာ ပန နေသံ ဥဘိန္နမ္ပိ လာမကမေဝ ကမ္မံ, တေန ဝုတ္တံ – နိဟီနကမ္မာ မနုဇာ ပရတ္ထာတိ။ ‘‘ပရတ္ထာ’’တိ ဣမသ္သ ပန ပဒသ္သ ပုရတော ‘‘ပေစ္စာ’’တိပဒေန သမ္ဗန္ဓော, ပေစ္စ ပရတ္ထ ဣတော ဂန္တ္ဝာ တေ နိဟီနကမ္မာ ပရလောကေ သမာ ဘဝန္တီတိ အတ္ထော။
Gāthāyaṃ abhūtavādīti parassa dosaṃ adisvāva musāvādaṃ katvā abhūtena atacchena paraṃ abbhācikkhanto. Yo vāpi katvāti yo vā pana pāpakammaṃ katvā ‘‘nāhaṃ etaṃ karomī’’ti āha. Pecca samā bhavantīti te ubhopi janā ito paralokaṃ gantvā nirayūpagamanena gatiyā samā bhavanti. Gatiyeva hi nesaṃ paricchinnā, āyū pana aparicchinnā. Bahukañhi pāpaṃ katvā ciraṃ niraye paccati, parittakaṃ katvā appamattakameva kālaṃ paccati. Yasmā pana nesaṃ ubhinnampi lāmakameva kammaṃ, tena vuttaṃ – nihīnakammā manujā paratthāti. ‘‘Paratthā’’ti imassa pana padassa purato ‘‘peccā’’tipadena sambandho, pecca parattha ito gantvā te nihīnakammā paraloke samā bhavantīti attho.
ပရိယာပုဏိတ္ဝာတိ ဥဂ္ဂဟေတ္ဝာ။ အကာရကာတိ အပရာဓသ္သ န ကာရကာ။ နယိမေဟိ ကတန္တိ ဧဝံ ကိရ နေသမဟောသိ – ဣမေဟိ သမဏေဟိ သက္ယပုတ္တိယေဟိ အဒ္ဓာ တံ ပာပကမ္မံ န ကတံ, ယံ အညတိတ္ထိယာ ဥဂ္ဃောသိတ္ဝာ သကလနဂရံ အာဟိဏ္ဍိံသု, ယသ္မာ ဣမေ အမ္ဟေသု ဧဝံ အသဗ္ဘာဟိ ဖရုသာဟိ ဝာစာဟိ အဗ္ဘာစိက္ခန္တေသုပိ န ကိဉ္စိ ဝိကာရံ ဒသ္သေန္တိ, ခန္တိသောရစ္စဉ္စ န ဝိဇဟန္တိ, ကေဝလံ ပန ‘‘အဘူတဝာဒီ နိရယံ ဥပေတီ’’တိ ဓမ္မံယေဝ ဝဒန္တာ သပန္တိယေဝ, ဣမေ သမဏာ သက္ယပုတ္တိယာ အမ္ဟေ အနုပဓာရေတ္ဝာ အဗ္ဘာစိက္ခန္တေ သပန္တိ, သပထံ ကရောန္တာ ဝိယ ဝဒန္တိ ။ အထ ဝာ ‘‘ယော ဝာပိ ကတ္ဝာ ‘န ကရောမိ’ စာဟာ’’တိ ဝဒန္တာ သပန္တိ, အတ္တနော အကာရကဘာဝံ ဗောဓေတုံ အမ္ဟာကံ သပထံ ကရောန္တိ ဣမေတိ အတ္ထော။
Pariyāpuṇitvāti uggahetvā. Akārakāti aparādhassa na kārakā. Nayimehi katanti evaṃ kira nesamahosi – imehi samaṇehi sakyaputtiyehi addhā taṃ pāpakammaṃ na kataṃ, yaṃ aññatitthiyā ugghositvā sakalanagaraṃ āhiṇḍiṃsu, yasmā ime amhesu evaṃ asabbhāhi pharusāhi vācāhi abbhācikkhantesupi na kiñci vikāraṃ dassenti, khantisoraccañca na vijahanti, kevalaṃ pana ‘‘abhūtavādī nirayaṃ upetī’’ti dhammaṃyeva vadantā sapantiyeva, ime samaṇā sakyaputtiyā amhe anupadhāretvā abbhācikkhante sapanti, sapathaṃ karontā viya vadanti . Atha vā ‘‘yo vāpi katvā ‘na karomi’ cāhā’’ti vadantā sapanti, attano akārakabhāvaṃ bodhetuṃ amhākaṃ sapathaṃ karonti imeti attho.
တေသဉ္ဟိ မနုသ္သာနံ ဘဂဝတာ ဘာသိတဂာထာယ သဝနသမနန္တရမေဝ ဗုဒ္ဓာနုဘာဝေန သာရဇ္ဇံ ဩက္ကမိ, သံဝေဂော ဥပ္ပဇ္ဇိ ‘‘နယိဒံ အမ္ဟေဟိ ပစ္စက္ခတော ဒိဋ္ဌံ, သုတံ နာမ တထာပိ ဟောတိ, အညထာပိ ဟောတိ, ဧတေ စ အညတိတ္ထိယာ ဣမေသံ အနတ္ထကာမာ အဟိတကာမာ, တသ္မာ တေ သဒ္ဓာယ နယိဒံ အမ္ဟေဟိ ဝတ္တဗ္ဗံ, ဒုဇ္ဇာနာ ဟိ သမဏာ’’တိ။ တေ တတော ပဋ္ဌာယ တတော ဩရမိံသု။
Tesañhi manussānaṃ bhagavatā bhāsitagāthāya savanasamanantarameva buddhānubhāvena sārajjaṃ okkami, saṃvego uppajji ‘‘nayidaṃ amhehi paccakkhato diṭṭhaṃ, sutaṃ nāma tathāpi hoti, aññathāpi hoti, ete ca aññatitthiyā imesaṃ anatthakāmā ahitakāmā, tasmā te saddhāya nayidaṃ amhehi vattabbaṃ, dujjānā hi samaṇā’’ti. Te tato paṭṭhāya tato oramiṃsu.
ရာဇာပိ ယေဟိ သုန္ဒရီ မာရိတာ, တေသံ ဇာနနတ္ထံ ပုရိသေ အာဏာပေသိ။ အထ တေ ဓုတ္တာ တေဟိ ကဟာပဏေဟိ သုရံ ပိဝန္တာ အညမညံ ကလဟံ ကရိံသု။ တေသု ဟိ ဧကော ဧကံ အာဟ – ‘‘တ္ဝံ သုန္ဒရိံ ဧကပ္ပဟာရေန မာရေတ္ဝာ မာလာကစဝရန္တရေ ခိပိတ္ဝာ တတော လဒ္ဓကဟာပဏေဟိ သုရံ ပိဝသိ, ဟောတု ဟောတူ’’တိ။ ရာဇပုရိသာ တံ သုတ္ဝာ တေ ဓုတ္တေ ဂဟေတ္ဝာ ရညော ဒသ္သေသုံ။ ရာဇာ ‘‘တုမ္ဟေဟိ သာ မာရိတာ’’တိ တေ ဓုတ္တေ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အာမ, ဒေဝာ’’တိ။ ‘‘ကေဟိ မာရာပိတာ’’တိ? ‘‘အညတိတ္ထိယေဟိ, ဒေဝာ’’တိ။ ရာဇာ တိတ္ထိယေ ပက္ကောသာပေတ္ဝာ တမတ္ထံ ပဋိဇာနာပေတ္ဝာ, ‘‘အယံ သုန္ဒရီ တသ္သ သမဏသ္သ ဂောတမသ္သ အဝဏ္ဏံ အာရောပေတုကာမေဟိ အမ္ဟေဟိ မာရာပိတာ, နေဝ ဂောတမသ္သ, န ဂောတမသာဝကာနံ ဒောသော အတ္ထိ, အမ္ဟာကမေဝ ဒောသောတိ ဧဝံ ဝဒန္တာ နဂရံ အာဟိဏ္ဍထာ’’တိ အာဏာပေသိ။ တေ တထာ အကံသု။ မဟာဇနော သမ္မဒေဝ သဒ္ဒဟိ။ တိတ္ထိယာနံ ဓိက္ကာရံ အကာသိ, တိတ္ထိယာ မနုသ္သဝဓဒဏ္ဍံ ပာပုဏိံသု။ တတော ပဋ္ဌာယ ဗုဒ္ဓသ္သ ဘိက္ခုသင္ဃသ္သ စ ဘိယ္ယောသောမတ္တာယ သက္ကာရသမ္မာနော မဟာ အဟောသိ။ ဘိက္ခူ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတစိတ္တဇာတာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝာဒေတ္ဝာ အတ္တမနာ ပဋိဝေဒေသုံ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခော သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ။ပေ.။ အန္တရဟိတော သော, ဘန္တေ, သဒ္ဒော’’တိ။
Rājāpi yehi sundarī māritā, tesaṃ jānanatthaṃ purise āṇāpesi. Atha te dhuttā tehi kahāpaṇehi suraṃ pivantā aññamaññaṃ kalahaṃ kariṃsu. Tesu hi eko ekaṃ āha – ‘‘tvaṃ sundariṃ ekappahārena māretvā mālākacavarantare khipitvā tato laddhakahāpaṇehi suraṃ pivasi, hotu hotū’’ti. Rājapurisā taṃ sutvā te dhutte gahetvā rañño dassesuṃ. Rājā ‘‘tumhehi sā māritā’’ti te dhutte pucchi. ‘‘Āma, devā’’ti. ‘‘Kehi mārāpitā’’ti? ‘‘Aññatitthiyehi, devā’’ti. Rājā titthiye pakkosāpetvā tamatthaṃ paṭijānāpetvā, ‘‘ayaṃ sundarī tassa samaṇassa gotamassa avaṇṇaṃ āropetukāmehi amhehi mārāpitā, neva gotamassa, na gotamasāvakānaṃ doso atthi, amhākameva dosoti evaṃ vadantā nagaraṃ āhiṇḍathā’’ti āṇāpesi. Te tathā akaṃsu. Mahājano sammadeva saddahi. Titthiyānaṃ dhikkāraṃ akāsi, titthiyā manussavadhadaṇḍaṃ pāpuṇiṃsu. Tato paṭṭhāya buddhassa bhikkhusaṅghassa ca bhiyyosomattāya sakkārasammāno mahā ahosi. Bhikkhū acchariyabbhutacittajātā bhagavantaṃ abhivādetvā attamanā paṭivedesuṃ. Tena vuttaṃ – ‘‘atha kho sambahulā bhikkhū…pe… antarahito so, bhante, saddo’’ti.
ကသ္မာ ပန ဘဂဝာ ‘‘တိတ္ထိယာနံ ဣဒံ ကမ္မ’’န္တိ ဘိက္ခူနံ နာရောစေသိ? အရိယာနံ တာဝ အာရောစနေန ပယောဇနံ နတ္ထိ, ပုထုဇ္ဇနေသု ပန ‘‘ယေ န သဒ္ဒဟေယ္ယုံ, တေသံ တံ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ သံဝတ္တေယ္ယာ’’တိ နာရောစေသိ။ အပိစေတံ ဗုဒ္ဓာနံ အနာစိဏ္ဏံ, ယံ အနာဂတသ္သ ဤဒိသသ္သ ဝတ္ထုသ္သ အာစိက္ခနံ။ ပရာနုဒ္ဒေသိကမေဝ ဟိ ဘဂဝာ သံကိလေသပက္ခံ ဝိဘာဝေတိ , ကမ္မဉ္စ ကတောကာသံ န သက္ကာ နိဝတ္တေတုန္တိ အဗ္ဘက္ခာနံ တန္နိမိတ္တဉ္စ ဘဂဝာ အဇ္ဈုပေက္ခန္တော နိသီဒိ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ –
Kasmā pana bhagavā ‘‘titthiyānaṃ idaṃ kamma’’nti bhikkhūnaṃ nārocesi? Ariyānaṃ tāva ārocanena payojanaṃ natthi, puthujjanesu pana ‘‘ye na saddaheyyuṃ, tesaṃ taṃ dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya saṃvatteyyā’’ti nārocesi. Apicetaṃ buddhānaṃ anāciṇṇaṃ, yaṃ anāgatassa īdisassa vatthussa ācikkhanaṃ. Parānuddesikameva hi bhagavā saṃkilesapakkhaṃ vibhāveti , kammañca katokāsaṃ na sakkā nivattetunti abbhakkhānaṃ tannimittañca bhagavā ajjhupekkhanto nisīdi. Vuttañhetaṃ –
‘‘န အန္တလိက္ခေ န သမုဒ္ဒမဇ္ဈေ၊
‘‘Na antalikkhe na samuddamajjhe,
န ပဗ္ဗတာနံ ဝိဝရံ ပဝိသ္သ။
Na pabbatānaṃ vivaraṃ pavissa;
န ဝိဇ္ဇတီ သော ဇဂတိပ္ပဒေသော၊
Na vijjatī so jagatippadeso,
ယတ္ထဋ္ဌိတော မုစ္စေယ္ယ ပာပကမ္မာ’’တိ။ (ဓ. ပ. ၁၂၇; မိ. ပ. ၄.၂.၄)။
Yatthaṭṭhito mucceyya pāpakammā’’ti. (dha. pa. 127; mi. pa. 4.2.4);
ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတ္ဝာတိ မမ္မစ္ဆေဒနဝသေနာပိ ဗာလဇနေဟိ ပဝတ္တိတံ ဒုရုတ္တဝစနံ ခန္တိဗလသမန္နာဂတသ္သ ဓီရသ္သ ဒုတ္တိတိက္ခာ နာမ နတ္ထီတိ ဣမမတ္ထံ သဗ္ဗာကာရတော ဝိဒိတ္ဝာ။ ဣမံ ဥဒာနန္တိ ဣမံ အဓိဝာသနခန္တိဗလဝိဘာဝနံ ဥဒာနံ ဥဒာနေသိ။
Etamatthaṃ viditvāti mammacchedanavasenāpi bālajanehi pavattitaṃ duruttavacanaṃ khantibalasamannāgatassa dhīrassa duttitikkhā nāma natthīti imamatthaṃ sabbākārato viditvā. Imaṃ udānanti imaṃ adhivāsanakhantibalavibhāvanaṃ udānaṃ udānesi.
တတ္ထ တုဒန္တိ ဝာစာယ ဇနာ အသညတာ, သရေဟိ သင္ဂာမဂတံဝ ကုဉ္ဇရန္တိ ကာယိကသံဝရာဒီသု ကသ္သစိပိ သံဝရသ္သ အဘာဝေန အသံယတာ အဝိနီတာ ဗာလဇနာ သရေဟိ သာယကေဟိ သင္ဂာမဂတံ ယုဒ္ဓဂတံ ကုဉ္ဇရံဝ ဟတ္ထိနာဂံ ပဋိယောဓာ ဝိယ ဝာစာသတ္တီဟိ တုဒန္တိ ဝိဇ္ဈန္တိ, အယံ တေသံ သဘာဝော ။ သုတ္ဝာန ဝာက္ယံ ဖရုသံ ဥဒီရိတံ, အဓိဝာသယေ ဘိက္ခု အဒုဋ္ဌစိတ္တောတိ တံ ပန တေဟိ ဗာလဇနေဟိ ဥဒီရိတံ ဘာသိတံ မမ္မဃဋ္ဋနဝသေန ပဝတ္တိတံ ဖရုသံ ဝာက္ယံ ဝစနံ အဘူတံ ဘူတတော နိဗ္ဗေဌေန္တော မမ ကကစူပမဩဝာဒံ (မ. နိ. ၁.၂၂၂ အာဒယော) အနုသ္သရန္တော ဤသကမ္ပိ အဒုဋ္ဌစိတ္တော ဟုတ္ဝာ ‘‘သံသာရသဘာဝော ဧသော’’တိ သံသာရေ ဘယံ ဣက္ခဏသီလော ဘိက္ခု အဓိဝာသယေ, အဓိဝာသနခန္တိယံ ဌတ္ဝာ ခမေယ္ယာတိ အတ္ထော။
Tattha tudanti vācāya janā asaññatā, sarehi saṅgāmagataṃvakuñjaranti kāyikasaṃvarādīsu kassacipi saṃvarassa abhāvena asaṃyatā avinītā bālajanā sarehi sāyakehi saṅgāmagataṃ yuddhagataṃ kuñjaraṃva hatthināgaṃ paṭiyodhā viya vācāsattīhi tudanti vijjhanti, ayaṃ tesaṃ sabhāvo . Sutvāna vākyaṃ pharusaṃ udīritaṃ, adhivāsaye bhikkhu aduṭṭhacittoti taṃ pana tehi bālajanehi udīritaṃ bhāsitaṃ mammaghaṭṭanavasena pavattitaṃ pharusaṃ vākyaṃ vacanaṃ abhūtaṃ bhūtato nibbeṭhento mama kakacūpamaovādaṃ (ma. ni. 1.222 ādayo) anussaranto īsakampi aduṭṭhacitto hutvā ‘‘saṃsārasabhāvo eso’’ti saṃsāre bhayaṃ ikkhaṇasīlo bhikkhu adhivāsaye, adhivāsanakhantiyaṃ ṭhatvā khameyyāti attho.
ဧတ္ထာဟ – ကိံ ပန တံ ကမ္မံ, ယံ အပရိမာဏကာလံ သက္ကစ္စံ ဥပစိတဝိပုလပုညသမ္ဘာရော သတ္ထာ ဧဝံ ဒာရုဏံ အဘူတဗ္ဘက္ခာနံ ပာပုဏီတိ? ဝုစ္စတေ – အယံ သော ဘဂဝာ ဗောဓိသတ္တဘူတော အတီတဇာတိယံ မုနာဠိ နာမ ဓုတ္တော ဟုတ္ဝာ ပာပဇနသေဝီ အယောနိသောမနသိကာရဗဟုလော ဝိစရတိ။ သော ဧကဒိဝသံ သုရဘိံ နာမ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓံ နဂရံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိတုံ စီဝရံ ပာရုပန္တံ ပသ္သိ။ တသ္မိဉ္စ သမယေ အညတရာ ဣတ္ထီ တသ္သ အဝိဒူရေန ဂစ္ဆတိ။ ဓုတ္တော ‘‘အဗ္ရဟ္မစာရီ အယံ သမဏော’’တိ အဗ္ဘာစိက္ခိ။ သော တေန ကမ္မေန ဗဟူနိ ဝသ္သသတသဟသ္သာနိ နိရယေ ပစ္စိတ္ဝာ တသ္သေဝ ကမ္မသ္သ ဝိပာကာဝသေသေန ဣဒာနိ ဗုဒ္ဓော ဟုတ္ဝာပိ သုန္ဒရိယာ ကာရဏာ အဘူတဗ္ဘက္ခာနံ ပာပုဏိ။ ယထာ စေတံ, ဧဝံ စိဉ္စမာဏဝိကာဒီနံ ဝိကာရကိတ္ထီနံ ဘဂဝတော အဗ္ဘက္ခာနာဒီနိ ဒုက္ခာနိ ပတ္တာနိ, သဗ္ဗာနိ ပုဗ္ဗေ ကတသ္သ ကမ္မသ္သ ဝိပာကာဝသေသာနိ, ယာနိ ‘‘ကမ္မပိလောတိကာနီ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ အပဒာနေ (အပ. ထေရ ၁.၃၉.၆၄-၉၆) –
Etthāha – kiṃ pana taṃ kammaṃ, yaṃ aparimāṇakālaṃ sakkaccaṃ upacitavipulapuññasambhāro satthā evaṃ dāruṇaṃ abhūtabbhakkhānaṃ pāpuṇīti? Vuccate – ayaṃ so bhagavā bodhisattabhūto atītajātiyaṃ munāḷi nāma dhutto hutvā pāpajanasevī ayonisomanasikārabahulo vicarati. So ekadivasaṃ surabhiṃ nāma paccekasambuddhaṃ nagaraṃ piṇḍāya pavisituṃ cīvaraṃ pārupantaṃ passi. Tasmiñca samaye aññatarā itthī tassa avidūrena gacchati. Dhutto ‘‘abrahmacārī ayaṃ samaṇo’’ti abbhācikkhi. So tena kammena bahūni vassasatasahassāni niraye paccitvā tasseva kammassa vipākāvasesena idāni buddho hutvāpi sundariyā kāraṇā abhūtabbhakkhānaṃ pāpuṇi. Yathā cetaṃ, evaṃ ciñcamāṇavikādīnaṃ vikārakitthīnaṃ bhagavato abbhakkhānādīni dukkhāni pattāni, sabbāni pubbe katassa kammassa vipākāvasesāni, yāni ‘‘kammapilotikānī’’ti vuccanti. Vuttañhetaṃ apadāne (apa. thera 1.39.64-96) –
‘‘အနောတတ္တသရာသန္နေ၊ ရမဏီယေ သိလာတလေ။
‘‘Anotattasarāsanne, ramaṇīye silātale;
နာနာရတနပဇ္ဇောတေ၊ နာနာဂန္ဓဝနန္တရေ။
Nānāratanapajjote, nānāgandhavanantare.
‘‘မဟတာ ဘိက္ခုသင္ဃေန၊ ပရေတော လောကနာယကော။
‘‘Mahatā bhikkhusaṅghena, pareto lokanāyako;
အာသီနော ဗ္ယာကရီ တတ္ထ၊ ပုဗ္ဗကမ္မာနိ အတ္တနော။
Āsīno byākarī tattha, pubbakammāni attano.
‘‘သုဏာထ ဘိက္ခဝော မယ္ဟံ၊ ယံ ကမ္မံ ပကတံ မယာ။
‘‘Suṇātha bhikkhavo mayhaṃ, yaṃ kammaṃ pakataṃ mayā;
ပိလောတိကသ္သ ကမ္မသ္သ၊ ဗုဒ္ဓတ္တေပိ ဝိပစ္စတိ။
Pilotikassa kammassa, buddhattepi vipaccati.
၁.
1.
‘‘မုနာဠိ နာမဟံ ဓုတ္တော၊ ပုဗ္ဗေ အညာသု ဇာတိသု။
‘‘Munāḷi nāmahaṃ dhutto, pubbe aññāsu jātisu;
ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ သုရဘိံ၊ အဗ္ဘာစိက္ခိံ အဒူသကံ။
Paccekabuddhaṃ surabhiṃ, abbhācikkhiṃ adūsakaṃ.
‘‘တေန ကမ္မဝိပာကေန၊ နိရယေ သံသရိံ စိရံ။
‘‘Tena kammavipākena, niraye saṃsariṃ ciraṃ;
ဗဟူ ဝသ္သသဟသ္သာနိ၊ ဒုက္ခံ ဝေဒေမိ ဝေဒနံ။
Bahū vassasahassāni, dukkhaṃ vedemi vedanaṃ.
‘‘တေန ကမ္မာဝသေသေန၊ ဣဓ ပစ္ဆိမကေ ဘဝေ။
‘‘Tena kammāvasesena, idha pacchimake bhave;
အဗ္ဘက္ခာနံ မယာ လဒ္ဓံ၊ သုန္ဒရိကာယ ကာရဏာ။
Abbhakkhānaṃ mayā laddhaṃ, sundarikāya kāraṇā.
၂.
2.
‘‘သဗ္ဗာဘိဘုသ္သ ဗုဒ္ဓသ္သ၊ နန္ဒော နာမာသိ သာဝကော။
‘‘Sabbābhibhussa buddhassa, nando nāmāsi sāvako;
တံ အဗ္ဘက္ခာယ နိရယေ၊ စိရံ သံသရိတံ မယာ။
Taṃ abbhakkhāya niraye, ciraṃ saṃsaritaṃ mayā.
‘‘ဒသ ဝသ္သသဟသ္သာနိ၊ နိရယေ သံသရိံ စိရံ။
‘‘Dasa vassasahassāni, niraye saṃsariṃ ciraṃ;
မနုသ္သဘာဝံ လဒ္ဓာဟံ၊ အဗ္ဘက္ခာနံ ဗဟုံ လဘိံ။
Manussabhāvaṃ laddhāhaṃ, abbhakkhānaṃ bahuṃ labhiṃ.
‘‘တေန ကမ္မာဝသေသေန၊ စိဉ္စမာဏဝိကာ မမံ။
‘‘Tena kammāvasesena, ciñcamāṇavikā mamaṃ;
အဗ္ဘာစိက္ခိ အဘူတေန၊ ဇနကာယသ္သ အဂ္ဂတော။
Abbhācikkhi abhūtena, janakāyassa aggato.
၃.
3.
‘‘ဗ္ရာဟ္မဏော သုတဝာ အာသိံ၊ အဟံ သက္ကတပူဇိတော။
‘‘Brāhmaṇo sutavā āsiṃ, ahaṃ sakkatapūjito;
မဟာဝနေ ပဉ္စသတေ၊ မန္တေ ဝာစေမိ မာဏဝေ။
Mahāvane pañcasate, mante vācemi māṇave.
‘‘တတ္ထာဂတော ဣသီ ဘီမော၊ ပဉ္စာဘိညော မဟိဒ္ဓိကော။
‘‘Tatthāgato isī bhīmo, pañcābhiñño mahiddhiko;
တဉ္စာဟံ အာဂတံ ဒိသ္ဝာ၊ အဗ္ဘာစိက္ခိံ အဒူသကံ။
Tañcāhaṃ āgataṃ disvā, abbhācikkhiṃ adūsakaṃ.
‘‘တတောဟံ အဝစံ သိသ္သေ၊ ကာမဘောဂီ အယံ ဣသိ။
‘‘Tatohaṃ avacaṃ sisse, kāmabhogī ayaṃ isi;
မယ္ဟမ္ပိ ဘာသမာနသ္သ၊ အနုမောဒိံသု မာဏဝာ။
Mayhampi bhāsamānassa, anumodiṃsu māṇavā.
‘‘တတော မာဏဝကာ သဗ္ဗေ၊ ဘိက္ခမာနံ ကုလေ ကုလေ။
‘‘Tato māṇavakā sabbe, bhikkhamānaṃ kule kule;
မဟာဇနသ္သ အာဟံသု၊ ကာမဘောဂီ အယံ ဣသိ။
Mahājanassa āhaṃsu, kāmabhogī ayaṃ isi.
‘‘တေန ကမ္မဝိပာကေန၊ ပဉ္စ ဘိက္ခုသတာ ဣမေ။
‘‘Tena kammavipākena, pañca bhikkhusatā ime;
အဗ္ဘက္ခာနံ လဘုံ သဗ္ဗေ၊ သုန္ဒရိကာယ ကာရဏာ။
Abbhakkhānaṃ labhuṃ sabbe, sundarikāya kāraṇā.
၄.
4.
‘‘ဝေမာတုဘာတိကံ ပုဗ္ဗေ၊ ဓနဟေတု ဟနိံ အဟံ။
‘‘Vemātubhātikaṃ pubbe, dhanahetu haniṃ ahaṃ;
ပက္ခိပိံဂိရိဒုဂ္ဂသ္မိံ၊ သိလာယ စ အပိံသယိံ။
Pakkhipiṃgiriduggasmiṃ, silāya ca apiṃsayiṃ.
‘‘တေန ကမ္မဝိပာကေန၊ ဒေဝဒတ္တော သိလံ ခိပိ။
‘‘Tena kammavipākena, devadatto silaṃ khipi;
အင္ဂုဋ္ဌံ ပိံသယီ ပာဒေ၊ မမ ပာသာဏသက္ခရာ။
Aṅguṭṭhaṃ piṃsayī pāde, mama pāsāṇasakkharā.
၅.
5.
‘‘ပုရေဟံ ဒာရကော ဟုတ္ဝာ၊ ကီဠမာနော မဟာပထေ။
‘‘Purehaṃ dārako hutvā, kīḷamāno mahāpathe;
ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ ဒိသ္ဝာန၊ မဂ္ဂေ သကလိကံ ခိပိံ။
Paccekabuddhaṃ disvāna, magge sakalikaṃ khipiṃ.
‘‘တေန ကမ္မဝိပာကေန၊ ဣဓ ပစ္ဆိမကေ ဘဝေ။
‘‘Tena kammavipākena, idha pacchimake bhave;
ဝဓတ္ထံ မံ ဒေဝဒတ္တော၊ အဘိမာရေ ပယောဇယိ။
Vadhatthaṃ maṃ devadatto, abhimāre payojayi.
၆.
6.
‘‘ဟတ္ထာရောဟော ပုရေ အာသိံ၊ ပစ္စေကမုနိမုတ္တမံ။
‘‘Hatthāroho pure āsiṃ, paccekamunimuttamaṃ;
ပိဏ္ဍာယ ဝိစရန္တံ တံ၊ အာသာဒေသိံ ဂဇေနဟံ။
Piṇḍāya vicarantaṃ taṃ, āsādesiṃ gajenahaṃ.
‘‘တေန ကမ္မဝိပာကေန၊ ဘန္တော နာဠာဂိရီ ဂဇော။
‘‘Tena kammavipākena, bhanto nāḷāgirī gajo;
ဂိရိဗ္ဗဇေ ပုရဝရေ၊ ဒာရုဏော သမုပာဂမိ။
Giribbaje puravare, dāruṇo samupāgami.
၇.
7.
‘‘ရာဇာဟံ ပတ္ထိဝော အာသိံ၊ သတ္တိယာ ပုရိသေ ဟနိံ။
‘‘Rājāhaṃ patthivo āsiṃ, sattiyā purise haniṃ;
တေန ကမ္မဝိပာကေန၊ နိရယေ ပစ္စိသံ ဘုသံ။
Tena kammavipākena, niraye paccisaṃ bhusaṃ.
‘‘ကမ္မုနော တသ္သ သေသေန၊ သောဒာနိ သကလံ မမ။
‘‘Kammuno tassa sesena, sodāni sakalaṃ mama;
ပာဒေ ဆဝိံ ပကပ္ပေသိ၊ န ဟိ ကမ္မံ ဝိနသ္သတိ။
Pāde chaviṃ pakappesi, na hi kammaṃ vinassati.
၈.
8.
‘‘အဟံ ကေဝဋ္ဋဂာမသ္မိံ၊ အဟုံ ကေဝဋ္ဋဒာရကော။
‘‘Ahaṃ kevaṭṭagāmasmiṃ, ahuṃ kevaṭṭadārako;
မစ္ဆကေ ဃာတိတေ ဒိသ္ဝာ၊ ဇနယိံ သောမနသ္သကံ။
Macchake ghātite disvā, janayiṃ somanassakaṃ.
‘‘တေန ကမ္မဝိပာကေန၊ သီသဒုက္ခံ အဟူ မမ။
‘‘Tena kammavipākena, sīsadukkhaṃ ahū mama;
သက္ကာ စ သဗ္ဗေ ဟညိံသု၊ ယဒာ ဟနိ ဝိဋဋူဘော။
Sakkā ca sabbe haññiṃsu, yadā hani viṭaṭūbho.
၉.
9.
‘‘ဖုသ္သသ္သာဟံ ပာဝစနေ၊ သာဝကေ ပရိဘာသယိံ။
‘‘Phussassāhaṃ pāvacane, sāvake paribhāsayiṃ;
ယဝံ ခာဒထ ဘုဉ္ဇထ၊ မာ စ ဘုဉ္ဇထ သာလယော။
Yavaṃ khādatha bhuñjatha, mā ca bhuñjatha sālayo.
‘‘တေန ကမ္မဝိပာကေန၊ တေမာသံ ခာဒိတံ ယဝံ။
‘‘Tena kammavipākena, temāsaṃ khāditaṃ yavaṃ;
နိမန္တိတော ဗ္ရာဟ္မဏေန၊ ဝေရဉ္ဇာယံ ဝသိံ တဒာ။
Nimantito brāhmaṇena, verañjāyaṃ vasiṃ tadā.
၁၀.
10.
‘‘နိဗ္ဗုဒ္ဓေ ဝတ္တမာနမ္ဟိ၊ မလ္လပုတ္တံ နိဟေဌယိံ။
‘‘Nibbuddhe vattamānamhi, mallaputtaṃ niheṭhayiṃ;
တေန ကမ္မဝိပာကေန၊ ပိဋ္ဌိဒုက္ခံ အဟူ မမ။
Tena kammavipākena, piṭṭhidukkhaṃ ahū mama.
၁၁.
11.
‘‘တိကိစ္ဆကော အဟံ အာသိံ၊ သေဋ္ဌိပုတ္တံ ဝိရေစယိံ။
‘‘Tikicchako ahaṃ āsiṃ, seṭṭhiputtaṃ virecayiṃ;
တေန ကမ္မဝိပာကေန၊ ဟောတိ ပက္ခန္ဒိကာ မမ။
Tena kammavipākena, hoti pakkhandikā mama.
၁၂.
12.
‘‘အဝစာဟံ ဇောတိပာလော၊ ကသ္သပံ သုဂတံ တဒာ။
‘‘Avacāhaṃ jotipālo, kassapaṃ sugataṃ tadā;
ကုတော နု ဗောဓိ မုဏ္ဍသ္သ၊ ဗောဓိ ပရမဒုလ္လဘာ။
Kuto nu bodhi muṇḍassa, bodhi paramadullabhā.
‘‘တေန ကမ္မဝိပာကေန၊ အစရိံ ဒုက္ကရံ ဗဟုံ။
‘‘Tena kammavipākena, acariṃ dukkaraṃ bahuṃ;
ဆဗ္ဗသ္သာနုရုဝေလာယံ၊ တတော ဗောဓိံ အပာပုဏိံ။
Chabbassānuruvelāyaṃ, tato bodhiṃ apāpuṇiṃ.
‘‘နာဟံ ဧတေန မဂ္ဂေန၊ ပာပုဏိံ ဗောဓိမုတ္တမံ။
‘‘Nāhaṃ etena maggena, pāpuṇiṃ bodhimuttamaṃ;
ကုမ္မဂ္ဂေန ဂဝေသိသ္သံ၊ ပုဗ္ဗကမ္မေန ဝာရိတော။
Kummaggena gavesissaṃ, pubbakammena vārito.
‘‘ပုညပာပပရိက္ခီဏော၊ သဗ္ဗသန္တာပဝဇ္ဇိတော။
‘‘Puññapāpaparikkhīṇo, sabbasantāpavajjito;
အသောကော အနုပာယာသော၊ နိဗ္ဗာယိသ္သမနာသဝော။
Asoko anupāyāso, nibbāyissamanāsavo.
‘‘ဧဝံ ဇိနော ဝိယာကာသိ၊ ဘိက္ခုသင္ဃသ္သ အဂ္ဂတော။
‘‘Evaṃ jino viyākāsi, bhikkhusaṅghassa aggato;
သဗ္ဗာဘိညာဗလပ္ပတ္တော၊ အနောတတ္တမဟာသရေ’’တိ။ (အပ. ထေရ ၁.၃၉.၆၄-၉၆)။
Sabbābhiññābalappatto, anotattamahāsare’’ti. (apa. thera 1.39.64-96);
အဋ္ဌမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Aṭṭhamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ဥဒာနပာဠိ • Udānapāḷi / ၈. သုန္ဒရီသုတ္တံ • 8. Sundarīsuttaṃ
