Library / Tipiṭaka / ཏིཔིཊཀ • Tipiṭaka / མཧཱཝགྒཔཱལི༹ • Mahāvaggapāḷi |
༡༧༤. སུནིདྷཝསྶཀཱརཝཏྠུ
174. Sunidhavassakāravatthu
༢༨༦. ཏེན ཁོ པན སམཡེན སུནིདྷཝསྶཀཱརཱ མགདྷམཧཱམཏྟཱ པཱཊལིགཱམེ ནགརཾ མཱཔེནྟི ཝཛྫཱིནཾ པཊིབཱཧཱཡ། ཨདྡསཱ ཁོ བྷགཝཱ རཏྟིཡཱ པཙྩཱུསསམཡཾ པཙྩུཊྛཱཡ དིབྦེན ཙཀྑུནཱ ཝིསུདྡྷེན ཨཏིཀྐནྟམཱནུསཀེན སམྦཧུལཱ དེཝཏཱཡོ པཱཊལིགཱམེ ཝཏྠཱུནི པརིགྒཎྷནྟིཡོ། ཡསྨིཾ པདེསེ མཧེསཀྑཱ དེཝཏཱ ཝཏྠཱུནི པརིགྒཎྷནྟི, མཧེསཀྑཱནཾ ཏཏྠ རཱཛཱུནཾ རཱཛམཧཱམཏྟཱནཾ ཙིཏྟཱནི ནམནྟི ནིཝེསནཱནི མཱཔེཏུཾ། ཡསྨིཾ པདེསེ མཛ྄ཛྷིམཱ དེཝཏཱ ཝཏྠཱུནི པརིགྒཎྷནྟི, མཛ྄ཛྷིམཱནཾ ཏཏྠ རཱཛཱུནཾ རཱཛམཧཱམཏྟཱནཾ ཙིཏྟཱནི ནམནྟི ནིཝེསནཱནི མཱཔེཏུཾ། ཡསྨིཾ པདེསེ ནཱིཙཱ དེཝཏཱ ཝཏྠཱུནི པརིགྒཎྷནྟི, ནཱིཙཱནཾ ཏཏྠ རཱཛཱུནཾ རཱཛམཧཱམཏྟཱནཾ ཙིཏྟཱནི ནམནྟི ནིཝེསནཱནི མཱཔེཏུཾ། ཨཐ ཁོ བྷགཝཱ ཨཱཡསྨནྟཾ ཨཱནནྡཾ ཨཱམནྟེསི – ‘‘ཀེ ནུ ཁོ ཏེ, ཨཱནནྡ, པཱཊལིགཱམེ ནགརཾ མཱཔེནྟཱི’’ཏི? ‘‘སུནིདྷཝསྶཀཱརཱ , བྷནྟེ, མགདྷམཧཱམཏྟཱ པཱཊལིགཱམེ ནགརཾ མཱཔེནྟི ཝཛྫཱིནཾ པཊིབཱཧཱཡཱ’’ཏི། སེཡྻཐཱཔི, ཨཱནནྡ, དེཝེཧི ཏཱཝཏིཾསེཧི སདྡྷིཾ མནྟེཏྭཱ, ཨེཝམེཝ ཁོ, ཨཱནནྡ, སུནིདྷཝསྶཀཱརཱ མགདྷམཧཱམཏྟཱ པཱཊལིགཱམེ ནགརཾ མཱཔེནྟི ཝཛྫཱིནཾ པཊིབཱཧཱཡ། ཨིདྷཱཧཾ, ཨཱནནྡ, རཏྟིཡཱ པཙྩཱུསསམཡཾ པཙྩུཊྛཱཡ ཨདྡསཾ དིབྦེན ཙཀྑུནཱ ཝིསུདྡྷེན ཨཏིཀྐནྟམཱནུསཀེན སམྦཧུལཱ དེཝཏཱཡོ པཱཊལིགཱམེ ཝཏྠཱུནི པརིགྒཎྷནྟིཡོ། ཡསྨིཾ པདེསེ མཧེསཀྑཱ དེཝཏཱ ཝཏྠཱུནི པརིགྒཎྷནྟི, མཧེསཀྑཱནཾ ཏཏྠ རཱཛཱུནཾ རཱཛམཧཱམཏྟཱནཾ ཙིཏྟཱནི ནམནྟི ནིཝེསནཱནི མཱཔེཏུཾ། ཡསྨིཾ པདེསེ མཛ྄ཛྷིམཱ དེཝཏཱ ཝཏྠཱུནི པརིགྒཎྷནྟི, མཛ྄ཛྷིམཱནཾ ཏཏྠ རཱཛཱུནཾ རཱཛམཧཱམཏྟཱནཾ ཙིཏྟཱནི ནམནྟི ནིཝེསནཱནི མཱཔེཏུཾ། ཡསྨིཾ པདེསེ ནཱིཙཱ དེཝཏཱ ཝཏྠཱུནི པརིགྒཎྷནྟི, ནཱིཙཱནཾ ཏཏྠ རཱཛཱུནཾ རཱཛམཧཱམཏྟཱནཾ ཙིཏྟཱནི ནམནྟི ནིཝེསནཱནི མཱཔེཏུཾ། ཡཱཝཏཱ, ཨཱནནྡ, ཨརིཡཾ ཨཱཡཏནཾ, ཡཱཝཏཱ ཝཎིཔྤཐོ, ཨིདཾ ཨགྒནགརཾ བྷཝིསྶཏི པཱཊལིཔུཏྟཾ པུཊབྷེདནཾ། པཱཊལིཔུཏྟསྶ ཁོ, ཨཱནནྡ, ཏཡོ ཨནྟརཱཡཱ བྷཝིསྶནྟི – ཨགྒིཏོ ཝཱ ཨུདཀཏོ ཝཱ ཨབྦྷནྟརཏོ ཝཱ མིཐུབྷེདཱཏི།
286. Tena kho pana samayena sunidhavassakārā magadhamahāmattā pāṭaligāme nagaraṃ māpenti vajjīnaṃ paṭibāhāya. Addasā kho bhagavā rattiyā paccūsasamayaṃ paccuṭṭhāya dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena sambahulā devatāyo pāṭaligāme vatthūni pariggaṇhantiyo. Yasmiṃ padese mahesakkhā devatā vatthūni pariggaṇhanti, mahesakkhānaṃ tattha rājūnaṃ rājamahāmattānaṃ cittāni namanti nivesanāni māpetuṃ. Yasmiṃ padese majjhimā devatā vatthūni pariggaṇhanti, majjhimānaṃ tattha rājūnaṃ rājamahāmattānaṃ cittāni namanti nivesanāni māpetuṃ. Yasmiṃ padese nīcā devatā vatthūni pariggaṇhanti, nīcānaṃ tattha rājūnaṃ rājamahāmattānaṃ cittāni namanti nivesanāni māpetuṃ. Atha kho bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘ke nu kho te, ānanda, pāṭaligāme nagaraṃ māpentī’’ti? ‘‘Sunidhavassakārā , bhante, magadhamahāmattā pāṭaligāme nagaraṃ māpenti vajjīnaṃ paṭibāhāyā’’ti. Seyyathāpi, ānanda, devehi tāvatiṃsehi saddhiṃ mantetvā, evameva kho, ānanda, sunidhavassakārā magadhamahāmattā pāṭaligāme nagaraṃ māpenti vajjīnaṃ paṭibāhāya. Idhāhaṃ, ānanda, rattiyā paccūsasamayaṃ paccuṭṭhāya addasaṃ dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena sambahulā devatāyo pāṭaligāme vatthūni pariggaṇhantiyo. Yasmiṃ padese mahesakkhā devatā vatthūni pariggaṇhanti, mahesakkhānaṃ tattha rājūnaṃ rājamahāmattānaṃ cittāni namanti nivesanāni māpetuṃ. Yasmiṃ padese majjhimā devatā vatthūni pariggaṇhanti, majjhimānaṃ tattha rājūnaṃ rājamahāmattānaṃ cittāni namanti nivesanāni māpetuṃ. Yasmiṃ padese nīcā devatā vatthūni pariggaṇhanti, nīcānaṃ tattha rājūnaṃ rājamahāmattānaṃ cittāni namanti nivesanāni māpetuṃ. Yāvatā, ānanda, ariyaṃ āyatanaṃ, yāvatā vaṇippatho, idaṃ agganagaraṃ bhavissati pāṭaliputtaṃ puṭabhedanaṃ. Pāṭaliputtassa kho, ānanda, tayo antarāyā bhavissanti – aggito vā udakato vā abbhantarato vā mithubhedāti.
ཨཐ ཁོ སུནིདྷཝསྶཀཱརཱ མགདྷམཧཱམཏྟཱ ཡེན བྷགཝཱ ཏེནུཔསངྐམིཾསུ, ཨུཔསངྐམིཏྭཱ བྷགཝཏཱ སདྡྷིཾ སམྨོདིཾསུ, སམྨོདནཱིཡཾ ཀཐཾ སཱརཎཱིཡཾ ཝཱིཏིསཱརེཏྭཱ ཨེཀམནྟཾ ཨཊྛཾསུ། ཨེཀམནྟཾ ཋིཏཱ ཁོ སུནིདྷཝསྶཀཱརཱ མགདྷམཧཱམཏྟཱ བྷགཝནྟཾ ཨེཏདཝོཙུཾ – ‘‘ཨདྷིཝཱསེཏུ ནོ བྷཝཾ གོཏམོ ཨཛྫཏནཱཡ བྷཏྟཾ སདྡྷིཾ བྷིཀྑུསངྒྷེནཱ’’ཏི། ཨདྷིཝཱསེསི བྷགཝཱ ཏུཎྷཱིབྷཱཝེན། ཨཐ ཁོ སུནིདྷཝསྶཀཱརཱ མགདྷམཧཱམཏྟཱ བྷགཝཏོ ཨདྷིཝཱསནཾ ཝིདིཏྭཱ པཀྐམིཾསུ། ཨཐ ཁོ སུནིདྷཝསྶཀཱརཱ མགདྷམཧཱམཏྟཱ པཎཱིཏཾ ཁཱདནཱིཡཾ བྷོཛནཱིཡཾ པཊིཡཱདཱཔེཏྭཱ བྷགཝཏོ ཀཱལཾ ཨཱརོཙཱཔེསུཾ – ‘‘ཀཱལོ, བྷོ གོཏམ, ནིཊྛིཏཾ བྷཏྟ’’ནྟི། ཨཐ ཁོ བྷགཝཱ པུབྦཎྷསམཡཾ ནིཝཱསེཏྭཱ པཏྟཙཱིཝརམཱདཱཡ ཡེན སུནིདྷཝསྶཀཱརཱནཾ མགདྷམཧཱམཏྟཱནཾ པརིཝེསནཱ ཏེནུཔསངྐམི; ཨུཔསངྐམིཏྭཱ པཉྙཏྟེ ཨཱསནེ ནིསཱིདི སདྡྷིཾ བྷིཀྑུསངྒྷེན ། ཨཐ ཁོ སུནིདྷཝསྶཀཱརཱ མགདྷམཧཱམཏྟཱ བུདྡྷཔྤམུཁཾ བྷིཀྑུསངྒྷཾ པཎཱིཏེན ཁཱདནཱིཡེན བྷོཛནཱིཡེན སཧཏྠཱ སནྟཔྤེཏྭཱ སམྤཝཱརེཏྭཱ བྷགཝནྟཾ བྷུཏྟཱཝིཾ ཨོནཱིཏཔཏྟཔཱཎིཾ ཨེཀམནྟཾ ནིསཱིདིཾསུ། ཨེཀམནྟཾ ནིསིནྣེ ཁོ སུནིདྷཝསྶཀཱརེ མགདྷམཧཱམཏྟེ བྷགཝཱ ཨིམཱཧི གཱཐཱཧི ཨནུམོདི –
Atha kho sunidhavassakārā magadhamahāmattā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu, upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodiṃsu, sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu. Ekamantaṃ ṭhitā kho sunidhavassakārā magadhamahāmattā bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘adhivāsetu no bhavaṃ gotamo ajjatanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṅghenā’’ti. Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena. Atha kho sunidhavassakārā magadhamahāmattā bhagavato adhivāsanaṃ viditvā pakkamiṃsu. Atha kho sunidhavassakārā magadhamahāmattā paṇītaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ paṭiyādāpetvā bhagavato kālaṃ ārocāpesuṃ – ‘‘kālo, bho gotama, niṭṭhitaṃ bhatta’’nti. Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya yena sunidhavassakārānaṃ magadhamahāmattānaṃ parivesanā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi saddhiṃ bhikkhusaṅghena . Atha kho sunidhavassakārā magadhamahāmattā buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ paṇītena khādanīyena bhojanīyena sahatthā santappetvā sampavāretvā bhagavantaṃ bhuttāviṃ onītapattapāṇiṃ ekamantaṃ nisīdiṃsu. Ekamantaṃ nisinne kho sunidhavassakāre magadhamahāmatte bhagavā imāhi gāthāhi anumodi –
‘‘ཡསྨིཾ པདེསེ ཀཔྤེཏི, ཝཱསཾ པཎྜིཏཛཱཏིཡོ།
‘‘Yasmiṃ padese kappeti, vāsaṃ paṇḍitajātiyo;
‘‘ཡཱ ཏཏྠ དེཝཏཱ ཨཱསུཾ, ཏཱསཾ དཀྑིཎམཱདིསེ།
‘‘Yā tattha devatā āsuṃ, tāsaṃ dakkhiṇamādise;
ཏཱ པཱུཛིཏཱ པཱུཛཡནྟི, མཱནིཏཱ མཱནཡནྟི ནཾ༎
Tā pūjitā pūjayanti, mānitā mānayanti naṃ.
‘‘ཏཏོ ནཾ ཨནུཀམྤནྟི, མཱཏཱ པུཏྟཾཝ ཨོརསཾ།
‘‘Tato naṃ anukampanti, mātā puttaṃva orasaṃ;
དེཝཏཱནུཀམྤིཏོ པོསོ, སདཱ བྷདྲཱནི པསྶཏཱི’’ཏི༎
Devatānukampito poso, sadā bhadrāni passatī’’ti.
ཨཐ ཁོ བྷགཝཱ སུནིདྷཝསྶཀཱརེ མགདྷམཧཱམཏྟེ ཨིམཱཧི གཱཐཱཧི ཨནུམོདིཏྭཱ ཨུཊྛཱཡཱསནཱ པཀྐཱམི། ཏེན ཁོ པན སམཡེན སུནིདྷཝསྶཀཱརཱ མགདྷམཧཱམཏྟཱ བྷགཝནྟཾ པིཊྛིཏོ པིཊྛིཏོ ཨནུབནྡྷཱ ཧོནྟི, ‘‘ཡེནཛྫ སམཎོ གོཏམོ དྭཱརེན ནིཀྑམིསྶཏི, ཏཾ གོཏམདྭཱརཾ ནཱམ བྷཝིསྶཏི ; ཡེན ཏིཏྠེན གངྒཾ ནདིཾ ཨུཏྟརིསྶཏི, ཏཾ གོཏམཏིཏྠཾ ནཱམ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི། ཨཐ ཁོ བྷགཝཱ ཡེན དྭཱརེན ནིཀྑམི, ཏཾ གོཏམདྭཱརཾ ནཱམ ཨཧོསི། ཨཐ ཁོ བྷགཝཱ ཡེན གངྒཱ ནདཱི ཏེནུཔསངྐམི། ཏེན ཁོ པན སམཡེན གངྒཱ ནདཱི པཱུརཱ ཧོཏི སམཏིཏྟིཀཱ ཀཱཀཔེཡྻཱ། མནུསྶཱ ཨཉྙེ ནཱཝཾ པརིཡེསནྟི , ཨཉྙེ ཨུལུ༹མྤཾ པརིཡེསནྟི, ཨཉྙེ ཀུལླཾ བནྡྷནྟི ཨོརཱ པཱརཾ གནྟུཀཱམཱ། ཨདྡསཱ ཁོ བྷགཝཱ ཏེ མནུསྶེ ཨཉྙེ ནཱཝཾ པརིཡེསནྟེ, ཨཉྙེ ཨུལུ༹མྤཾ པརིཡེསནྟེ, ཨཉྙེ ཀུལླཾ བནྡྷནྟེ ཨོརཱ པཱརཾ གནྟུཀཱམེ, དིསྭཱན སེཡྻཐཱཔི ནཱམ བལཝཱ པུརིསོ སམིཉྫིཏཾ ཝཱ བཱཧཾ པསཱརེཡྻ, པསཱརིཏཾ ཝཱ བཱཧཾ སམིཉྫེཡྻ, ཨེཝམེཝ ཁོ གངྒཱཡ ནདིཡཱ ཨོརིམཏཱིརེ ཨནྟརཧིཏོ པཱརིམཏཱིརེ པཙྩུཊྛཱསི སདྡྷིཾ བྷིཀྑུསངྒྷེན། ཨཐ ཁོ བྷགཝཱ ཨེཏམཏྠཾ ཝིདིཏྭཱ ཏཱཡཾ ཝེལཱཡཾ ཨིམཾ ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེསི –
Atha kho bhagavā sunidhavassakāre magadhamahāmatte imāhi gāthāhi anumoditvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi. Tena kho pana samayena sunidhavassakārā magadhamahāmattā bhagavantaṃ piṭṭhito piṭṭhito anubandhā honti, ‘‘yenajja samaṇo gotamo dvārena nikkhamissati, taṃ gotamadvāraṃ nāma bhavissati ; yena titthena gaṅgaṃ nadiṃ uttarissati, taṃ gotamatitthaṃ nāma bhavissatī’’ti. Atha kho bhagavā yena dvārena nikkhami, taṃ gotamadvāraṃ nāma ahosi. Atha kho bhagavā yena gaṅgā nadī tenupasaṅkami. Tena kho pana samayena gaṅgā nadī pūrā hoti samatittikā kākapeyyā. Manussā aññe nāvaṃ pariyesanti , aññe uḷumpaṃ pariyesanti, aññe kullaṃ bandhanti orā pāraṃ gantukāmā. Addasā kho bhagavā te manusse aññe nāvaṃ pariyesante, aññe uḷumpaṃ pariyesante, aññe kullaṃ bandhante orā pāraṃ gantukāme, disvāna seyyathāpi nāma balavā puriso samiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya, pasāritaṃ vā bāhaṃ samiñjeyya, evameva kho gaṅgāya nadiyā orimatīre antarahito pārimatīre paccuṭṭhāsi saddhiṃ bhikkhusaṅghena. Atha kho bhagavā etamatthaṃ viditvā tāyaṃ velāyaṃ imaṃ udānaṃ udānesi –
‘‘ཡེ ཏརནྟི ཨཎྞཝཾ སརཾ།
‘‘Ye taranti aṇṇavaṃ saraṃ;
སེཏུཾ ཀཏྭཱན ཝིསཛྫ པལླལཱནི།
Setuṃ katvāna visajja pallalāni;
ཀུལླཉྷི ཛནོ བནྡྷཏི།
Kullañhi jano bandhati;
ཏིཎྞཱ མེདྷཱཝིནོ ཛནཱ’’ཏི༎
Tiṇṇā medhāvino janā’’ti.
སུནིདྷཝསྶཀཱརཝཏྠུ ནིཊྛིཏཾ།
Sunidhavassakāravatthu niṭṭhitaṃ.
Footnotes:
Related texts:
ཨཊྛཀཐཱ • Aṭṭhakathā / ཝིནཡཔིཊཀ (ཨཊྛཀཐཱ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / མཧཱཝགྒ-ཨཊྛཀཐཱ • Mahāvagga-aṭṭhakathā / པཱཊལིགཱམཝཏྠུཀཐཱ • Pāṭaligāmavatthukathā
ཊཱིཀཱ • Tīkā / ཝིནཡཔིཊཀ (ཊཱིཀཱ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / སཱརཏྠདཱིཔནཱི-ཊཱིཀཱ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / སུནིདྷཝསྶཀཱརཝཏྠུཀཐཱཝཎྞནཱ • Sunidhavassakāravatthukathāvaṇṇanā
ཊཱིཀཱ • Tīkā / ཝིནཡཔིཊཀ (ཊཱིཀཱ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ཝིམཏིཝིནོདནཱི-ཊཱིཀཱ • Vimativinodanī-ṭīkā / པཱཊལིགཱམཝཏྠུཀཐཱཝཎྞནཱ • Pāṭaligāmavatthukathāvaṇṇanā
ཊཱིཀཱ • Tīkā / ཝིནཡཔིཊཀ (ཊཱིཀཱ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / པཱཙིཏྱཱདིཡོཛནཱཔཱལི༹ • Pācityādiyojanāpāḷi / ༡༧༣. པཱཊལིགཱམཝཏྠུཀཐཱ • 173. Pāṭaligāmavatthukathā