| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / विमानवत्थु-अट्ठकथा • Vimānavatthu-aṭṭhakathā |
११. सुनिक्खित्तविमानवण्णना
11. Sunikkhittavimānavaṇṇanā
उच्चमिदं मणिथूणं विमानन्ति सुनिक्खित्तविमानं। तस्स का उप्पत्ति? भगवा सावत्थियं विहरति जेतवने। तेन समयेन आयस्मा महामोग्गल्लानो हेट्ठा वुत्तनयेनेव देवचारिकं चरन्तो तावतिंसभवनं उपगतो। तस्मिञ्च खणे अञ्ञतरो देवपुत्तो अत्तनो विमानद्वारे ठितो आयस्मन्तं महामोग्गल्लानं दिस्वा सञ्जातगारवबहुमानो उपसङ्कमित्वा पञ्चपतिट्ठितेन वन्दित्वा अञ्जलिं पग्गय्ह अट्ठासि।
Uccamidaṃ maṇithūṇaṃ vimānanti sunikkhittavimānaṃ. Tassa kā uppatti? Bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane. Tena samayena āyasmā mahāmoggallāno heṭṭhā vuttanayeneva devacārikaṃ caranto tāvatiṃsabhavanaṃ upagato. Tasmiñca khaṇe aññataro devaputto attano vimānadvāre ṭhito āyasmantaṃ mahāmoggallānaṃ disvā sañjātagāravabahumāno upasaṅkamitvā pañcapatiṭṭhitena vanditvā añjaliṃ paggayha aṭṭhāsi.
सो किर अतीते कस्सपसम्मासम्बुद्धे परिनिब्बुते तस्स सरीरधातुयो पक्खिपित्वा योजनिके कनकथूपे च कते चतस्सो परिसा कालेन कालं उपसङ्कमित्वा गन्धपुप्फधूपादीहि चेतिये पूजं करोन्ति, तत्थ अञ्ञतरो उपासको अञ्ञेसु पुप्फपूजं कत्वा गतेसु तेहि पूजितट्ठाने दुन्निक्खित्तानि पुप्फानि दिस्वा तत्थेव तानि सम्मदेव ठपेन्तो सन्निवेसवसेन दस्सनीयं पासादिकं विभत्तिविसेसयुत्तं पुप्फपूजं अकासि। कत्वा च पन एतं आरम्मणं गण्हन्तो सत्थु गुणे अनुस्सरित्वा पसन्नचित्तो तं पुञ्ञं हदये ठपेसि।
So kira atīte kassapasammāsambuddhe parinibbute tassa sarīradhātuyo pakkhipitvā yojanike kanakathūpe ca kate catasso parisā kālena kālaṃ upasaṅkamitvā gandhapupphadhūpādīhi cetiye pūjaṃ karonti, tattha aññataro upāsako aññesu pupphapūjaṃ katvā gatesu tehi pūjitaṭṭhāne dunnikkhittāni pupphāni disvā tattheva tāni sammadeva ṭhapento sannivesavasena dassanīyaṃ pāsādikaṃ vibhattivisesayuttaṃ pupphapūjaṃ akāsi. Katvā ca pana etaṃ ārammaṇaṃ gaṇhanto satthu guṇe anussaritvā pasannacitto taṃ puññaṃ hadaye ṭhapesi.
सो अपरभागे कालं कत्वा तस्सेव कम्मस्स आनुभावेन तावतिंसभवने द्वादसयोजनिके कनकविमाने निब्बत्ति, महानुभावो महा चस्स परिवारो अहोसि। तं सन्धाय वुत्तं ‘‘तस्मिञ्च खणे अञ्ञतरो देवपुत्तो…पे॰… अट्ठासी’’ति। अथ नं आयस्मा महामोग्गल्लानो यथालद्धसम्पत्तिकित्तनमुखेन कतसुचरितकम्मं इमाहि गाथाहि पुच्छि –
So aparabhāge kālaṃ katvā tasseva kammassa ānubhāvena tāvatiṃsabhavane dvādasayojanike kanakavimāne nibbatti, mahānubhāvo mahā cassa parivāro ahosi. Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘tasmiñca khaṇe aññataro devaputto…pe… aṭṭhāsī’’ti. Atha naṃ āyasmā mahāmoggallāno yathāladdhasampattikittanamukhena katasucaritakammaṃ imāhi gāthāhi pucchi –
१२८२.
1282.
‘‘उच्चमिदं मणिथूणं विमानं, समन्ततो द्वादसयोजनानि।
‘‘Uccamidaṃ maṇithūṇaṃ vimānaṃ, samantato dvādasayojanāni;
कूटागारा सत्तसता उळारा, वेळुरियथम्भा रुचकत्थता सुभा॥
Kūṭāgārā sattasatā uḷārā, veḷuriyathambhā rucakatthatā subhā.
१२८३.
1283.
‘‘तत्थच्छसि पिवसि खादसि च, दिब्बा च वीणा पवदन्ति वग्गुं।
‘‘Tatthacchasi pivasi khādasi ca, dibbā ca vīṇā pavadanti vagguṃ;
दिब्बा रसा कामगुणेत्थ पञ्च, नारियो च नच्चन्ति सुवण्णछन्ना॥
Dibbā rasā kāmaguṇettha pañca, nāriyo ca naccanti suvaṇṇachannā.
१२८४.
1284.
‘‘केन तेतादिसो वण्णो, केन ते इध मिज्झति।
‘‘Kena tetādiso vaṇṇo, kena te idha mijjhati;
उप्पज्जन्ति च ते भोगा, ये केचि मनसो पिया॥
Uppajjanti ca te bhogā, ye keci manaso piyā.
१२८५.
1285.
‘‘पुच्छामि तं देव महानुभाव, मनुस्सभूतो किमकासि पुञ्ञं।
‘‘Pucchāmi taṃ deva mahānubhāva, manussabhūto kimakāsi puññaṃ;
केनासि एवं जलितानुभावो, वण्णो च ते सब्बदिसा पभासती’’ति॥
Kenāsi evaṃ jalitānubhāvo, vaṇṇo ca te sabbadisā pabhāsatī’’ti.
सोपि तस्स अत्तनो कतकम्मं इमाहि गाथाहि कथेसि। तं दस्सेन्ता सङ्गीतिकारा आहंसु –
Sopi tassa attano katakammaṃ imāhi gāthāhi kathesi. Taṃ dassentā saṅgītikārā āhaṃsu –
१२८६.
1286.
‘‘सो देवपुत्तो अत्तमनो, मोग्गल्लानेन पुच्छितो।
‘‘So devaputto attamano, moggallānena pucchito;
पञ्हं पुट्ठो वियाकासि, यस्स कम्मस्सिदं फलं’’॥
Pañhaṃ puṭṭho viyākāsi, yassa kammassidaṃ phalaṃ’’.
१२८७.
1287.
‘‘दुन्निक्खित्तं मालं सुनिक्खिपित्वा, पतिट्ठपेत्वा सुगतस्स थूपे।
‘‘Dunnikkhittaṃ mālaṃ sunikkhipitvā, patiṭṭhapetvā sugatassa thūpe;
महिद्धिको चम्हि महानुभावो, दिब्बेहि कामेहि समङ्गिभूतो॥
Mahiddhiko camhi mahānubhāvo, dibbehi kāmehi samaṅgibhūto.
१२८८.
1288.
‘‘तेन मेतादिसो वण्णो, तेन मे इध मिज्झति।
‘‘Tena metādiso vaṇṇo, tena me idha mijjhati;
उप्पज्जन्ति च मे भोगा, ये केचि मनसो पिया॥
Uppajjanti ca me bhogā, ye keci manaso piyā.
१२८९.
1289.
‘‘अक्खामि ते भिक्खु महानुभाव, मनुस्सभूतो यमहं अकासिं।
‘‘Akkhāmi te bhikkhu mahānubhāva, manussabhūto yamahaṃ akāsiṃ;
तेनम्हि एवं जलितानुभावो, वण्णो च मे सब्बदिसा पभासती’’ति॥
Tenamhi evaṃ jalitānubhāvo, vaṇṇo ca me sabbadisā pabhāsatī’’ti.
१२८७. तत्थ दुन्निक्खित्तं मालन्ति चेतिये पूजाकरणट्ठाने निरन्तरट्ठपनादिना रचनाविसेसेन अट्ठपेत्वा यथानिक्खित्तताय न सुट्ठु निक्खित्तं, वातेन वा पहरित्वा दुन्निक्खित्तं पुप्फं। सुनिक्खिपित्वाति सुट्ठु निक्खिपित्वा रचनाविसेसेन दस्सनीयं पासादिकं कत्वा निक्खिपिय। पतिट्ठपेत्वाति विभत्तिविसेसादिवसेन पुप्फं पतिट्ठापेत्वा। तं वा पुप्फं निक्खिपन्तो सत्थु चेतियं उद्दिस्स मम सन्ताने कुसलधम्मं पतिट्ठापेत्वाति एवं एत्थ अत्थो दट्ठब्बो। सेसं वुत्तनयमेव।
1287. Tattha dunnikkhittaṃ mālanti cetiye pūjākaraṇaṭṭhāne nirantaraṭṭhapanādinā racanāvisesena aṭṭhapetvā yathānikkhittatāya na suṭṭhu nikkhittaṃ, vātena vā paharitvā dunnikkhittaṃ pupphaṃ. Sunikkhipitvāti suṭṭhu nikkhipitvā racanāvisesena dassanīyaṃ pāsādikaṃ katvā nikkhipiya. Patiṭṭhapetvāti vibhattivisesādivasena pupphaṃ patiṭṭhāpetvā. Taṃ vā pupphaṃ nikkhipanto satthu cetiyaṃ uddissa mama santāne kusaladhammaṃ patiṭṭhāpetvāti evaṃ ettha attho daṭṭhabbo. Sesaṃ vuttanayameva.
एवं देवपुत्तेन अत्तनो सुचरितकम्मे पकासिते थेरो तस्स धम्मं देसेत्वा आगन्त्वा भगवतो तमत्थं निवेदेसि। भगवा तं अट्ठुप्पत्तिं कत्वा सम्पत्तमहाजनस्स धम्मं देसेसि। देसना महाजनस्स सात्थिका अहोसीति।
Evaṃ devaputtena attano sucaritakamme pakāsite thero tassa dhammaṃ desetvā āgantvā bhagavato tamatthaṃ nivedesi. Bhagavā taṃ aṭṭhuppattiṃ katvā sampattamahājanassa dhammaṃ desesi. Desanā mahājanassa sātthikā ahosīti.
सुनिक्खित्तविमानवण्णना निट्ठिता।
Sunikkhittavimānavaṇṇanā niṭṭhitā.
इति परमत्थदीपनिया खुद्दक-अट्ठकथाय विमानवत्थुस्मिं
Iti paramatthadīpaniyā khuddaka-aṭṭhakathāya vimānavatthusmiṃ
एकादसवत्थुपटिमण्डितस्स सत्तमस्स
Ekādasavatthupaṭimaṇḍitassa sattamassa
सुनिक्खित्तवग्गस्स अत्थवण्णना निट्ठिता।
Sunikkhittavaggassa atthavaṇṇanā niṭṭhitā.
निट्ठिता च पुरिसविमानवण्णना।
Niṭṭhitā ca purisavimānavaṇṇanā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / विमानवत्थुपाळि • Vimānavatthupāḷi / ११. सुनिक्खित्तविमानवत्थु • 11. Sunikkhittavimānavatthu
