| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සාරත්‌ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
සුඞ්‌කඝාතකථාවණ්‌ණනා
Suṅkaghātakathāvaṇṇanā
113. සුඞ්‌කඝාතකථායං තතො හනන්‌තීති තතො නීහරන්‌තා හනන්‌ති. තන්‌ති සුඞ්‌කට්‌ඨානං. යතොති යතො නීහරියමානභණ්‌ඩතො. රාජකන්‌ති රාජායත්‌තං. තම්‌පි රාජාරහමෙවාති ආහ ‘‘අයමෙවත්‌ථො’’ති. ඉතොති ඉතො භණ්‌ඩතො. දුතියං පාදං අතික්‌කාමෙතීති එත්‌ථ ‘‘පඨමං පාදං පරිච්‌ඡෙදතො බහි ඨපෙත්‌වා දුතියෙ පාදෙ උද්‌ධටමත්‌තෙ පාරාජික’’න්‌ති වදන්‌ති උද්‌ධරිත්‌වා බහි අට්‌ඨපිතොපි බහි ඨිතොයෙව නාම හොතීති කත්‌වා. යත්‌ථ යත්‌ථ පදවාරෙන ආපත්‌ති කාරෙතබ්‌බා, තත්‌ථ තත්‌ථ සබ්‌බත්‌ථාපි එසෙව නයොති වදන්‌ති. සුඞ්‌කඝාතතො බහි බහිසුඞ්‌කඝාතං. අවස්‌සං පතනකන්‌ති අවස්‌සං සුඞ්‌කඝාතතො බහි පතනකං. පුබ්‌බෙ වුත්‌තනයෙනෙවාති අවස්‌සං පතනකෙ හත්‌ථතො මුත්‌තමත්‌තෙති වුත්‌තං හොති. වට්‌ටන්‌තං පුන අන්‌තො පවිසතීති මහාඅට්‌ඨකථාවචනස්‌ස කුරුන්‌දිසඞ්‌ඛෙපට්‌ඨකථාහි අධිප්‌පායො පකාසිතො. අන්‌තො ඨත්‌වා බහි ගච්‌ඡන්‌තං රක්‌ඛතීති භික්‌ඛුනො පයොගෙන ගමනවෙගස්‌ස අන්‌තොයෙව වූපසන්‌තත්‌තා. පරිවත්‌තෙත්‌වා අබ්‌භන්‌තරිමං බහි ඨපෙතීති අබ්‌භන්‌තරෙ ඨිතං පුටකං පරිවත්‌තෙත්‌වා බහි ඨපෙති. එත්‌ථ ච ‘‘අබ්‌භන්‌තරිමෙ පුටකෙ භූමිතො මොචිතමත්‌තෙ පාරාජික’’න්‌ති වදන්‌ති.
113. Suṅkaghātakathāyaṃ tato hanantīti tato nīharantā hananti. Tanti suṅkaṭṭhānaṃ. Yatoti yato nīhariyamānabhaṇḍato. Rājakanti rājāyattaṃ. Tampi rājārahamevāti āha ‘‘ayamevattho’’ti. Itoti ito bhaṇḍato. Dutiyaṃ pādaṃ atikkāmetīti ettha ‘‘paṭhamaṃ pādaṃ paricchedato bahi ṭhapetvā dutiye pāde uddhaṭamatte pārājika’’nti vadanti uddharitvā bahi aṭṭhapitopi bahi ṭhitoyeva nāma hotīti katvā. Yattha yattha padavārena āpatti kāretabbā, tattha tattha sabbatthāpi eseva nayoti vadanti. Suṅkaghātato bahi bahisuṅkaghātaṃ. Avassaṃ patanakanti avassaṃ suṅkaghātato bahi patanakaṃ. Pubbe vuttanayenevāti avassaṃ patanake hatthato muttamatteti vuttaṃ hoti. Vaṭṭantaṃ puna anto pavisatīti mahāaṭṭhakathāvacanassa kurundisaṅkhepaṭṭhakathāhi adhippāyo pakāsito. Anto ṭhatvā bahi gacchantaṃ rakkhatīti bhikkhuno payogena gamanavegassa antoyeva vūpasantattā. Parivattetvā abbhantarimaṃ bahi ṭhapetīti abbhantare ṭhitaṃ puṭakaṃ parivattetvā bahi ṭhapeti. Ettha ca ‘‘abbhantarime puṭake bhūmito mocitamatte pārājika’’nti vadanti.
‘‘ගච්‌ඡන්‌තෙ යානෙ වා…පෙ.… ඨපෙතීති සුඞ්‌කඝාතං අපවිසිත්‌වා බහියෙව ඨපෙතී’’ති තීසුපි ගණ්‌ඨිපදෙසු වුත්‌තං සුඞ්‌කට්‌ඨානස්‌ස බහි ඨපිතන්‌ති වක්‌ඛමානත්‌තා. ආචරියා පන ‘‘සුඞ්‌කට්‌ඨානස්‌ස බහි ඨිත’’න්‌ති පාඨං විකප්‌පෙත්‌වා ‘‘පඨමං අන්‌තොසුඞ්‌කඝාතං පවිට්‌ඨෙසුයෙව යානාදීසු ඨපිතං පච්‌ඡා යානෙන සද්‌ධිං නීහටං සුඞ්‌කඝාතස්‌ස බහි ඨිතං, න ච තෙන නීත’’න්‌ති අත්‌ථං වදන්‌ති. අයං පන තෙසං අධිප්‌පායො – සුඞ්‌කට්‌ඨානස්‌ස අන්‌තො පවිට්‌ඨයානාදීසු ඨපිතෙපි භික්‌ඛුස්‌ස පයොගං විනා අඤ්‌ඤෙන නීහටත්‌තා නෙවත්‌ථි පාරාජිකං, ‘‘අත්‍ර පවිට්‌ඨස්‌ස සුඞ්‌කං ගණ්‌හන්‌තූ’’ති වුත්‌තත්‌තා අඤ්‌ඤෙන නීහටස්‌ස බහි ඨිතෙ භණ්‌ඩදෙය්‍යම්‌පි න හොතීති. අයමෙව ච නයො ‘‘වට්‌ටිත්‌වා ගමිස්‌සතීති වා අඤ්‌ඤො නං වට්‌ටෙස්‌සතීති වා අන්‌තො ඨපිතං පච්‌ඡා සයං වා වට්‌ටමානං අඤ්‌ඤෙන වා වට්‌ටිතං බහි ගච්‌ඡති, රක්‌ඛතියෙවා’’ති ඉමිනා වචනෙන සමෙතීති යුත්‌තතරො විය දිස්‌සති. සුඞ්‌කට්‌ඨානස්‌ස අන්‌තො පවිසිත්‌වා පුන පච්‌චාගච්‌ඡතොපි තෙන පස්‌සෙන පරිච්‌ඡෙදං අතික්‌කමන්‌තස්‌ස යදි තතොපි ගච්‌ඡන්‌තානං හත්‌ථතො සුඞ්‌කං ගණ්‌හන්‌ති, සීමාතික්‌කමෙ පාරාජිකමෙව.
‘‘Gacchante yāne vā…pe… ṭhapetīti suṅkaghātaṃ apavisitvā bahiyeva ṭhapetī’’ti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ suṅkaṭṭhānassa bahi ṭhapitanti vakkhamānattā. Ācariyā pana ‘‘suṅkaṭṭhānassa bahi ṭhita’’nti pāṭhaṃ vikappetvā ‘‘paṭhamaṃ antosuṅkaghātaṃ paviṭṭhesuyeva yānādīsu ṭhapitaṃ pacchā yānena saddhiṃ nīhaṭaṃ suṅkaghātassa bahi ṭhitaṃ, na ca tena nīta’’nti atthaṃ vadanti. Ayaṃ pana tesaṃ adhippāyo – suṅkaṭṭhānassa anto paviṭṭhayānādīsu ṭhapitepi bhikkhussa payogaṃ vinā aññena nīhaṭattā nevatthi pārājikaṃ, ‘‘atra paviṭṭhassa suṅkaṃ gaṇhantū’’ti vuttattā aññena nīhaṭassa bahi ṭhite bhaṇḍadeyyampi na hotīti. Ayameva ca nayo ‘‘vaṭṭitvā gamissatīti vā añño naṃ vaṭṭessatīti vā anto ṭhapitaṃ pacchā sayaṃ vā vaṭṭamānaṃ aññena vā vaṭṭitaṃ bahi gacchati, rakkhatiyevā’’ti iminā vacanena sametīti yuttataro viya dissati. Suṅkaṭṭhānassa anto pavisitvā puna paccāgacchatopi tena passena paricchedaṃ atikkamantassa yadi tatopi gacchantānaṃ hatthato suṅkaṃ gaṇhanti, sīmātikkame pārājikameva.
හත්‌ථිසුත්‌තාදීසූති හත්‌ථිසික්‌ඛාදීසු. ඉමස්‌මිං ඨානෙති යථාවුත්‌තයානාදීහි වුත්‌තප්‌පකාරෙන නීහරණෙ. අනාපත්‌තීති තත්‌ථ ‘‘සහත්‌ථා’’ති වචනතො අඤ්‌ඤෙන නීහරාපෙන්‌තස්‌ස අනාපත්‌ති. ඉධාති ඉමස්‌මිං අදින්‌නාදානසික්‌ඛාපදෙ. තත්‍රාති තස්‌මිං එළකලොමසික්‌ඛාපදෙ. හොන්‌තීති එත්‌ථ ඉති-සද්‌දො හෙතුඅත්‌ථො, යස්‌මා එළකලොමානි නිස්‌සග්‌ගියානි හොන්‌ති, තස්‌මා පාචිත්‌තියන්‌ති අත්‌ථො. ඉධ අනාපත්‌තීති ඉමස්‌මිං සික්‌ඛාපදෙ අවහාරාභාවා අනාපත්‌ති. උපචාරන්‌ති සුඞ්‌කඝාතපරිච්‌ඡෙදතො බහි සමන්‌තා ද්‌වින්‌නං ලෙඩ්‌ඩුපාතානං අබ්‌භන්‌තරං වතිආසන්‌නප්‌පදෙසසඞ්‌ඛාතං උපචාරං. තාදිසං උපචාරං ඔක්‌කමිත්‌වා පරිහරණෙ සාදීනවත්‌තා දුක්‌කටං වුත්‌තං. එත්‌ථාති සුඞ්‌කඝාතෙ. ‘‘ද්‌වීහි ලෙඩ්‌ඩුපාතෙහීති අයං නියමො ආචරියපරම්‌පරාභතො’’ති මහාගණ්‌ඨිපදෙ වුත්‌තං.
Hatthisuttādīsūti hatthisikkhādīsu. Imasmiṃ ṭhāneti yathāvuttayānādīhi vuttappakārena nīharaṇe. Anāpattīti tattha ‘‘sahatthā’’ti vacanato aññena nīharāpentassa anāpatti. Idhāti imasmiṃ adinnādānasikkhāpade. Tatrāti tasmiṃ eḷakalomasikkhāpade. Hontīti ettha iti-saddo hetuattho, yasmā eḷakalomāni nissaggiyāni honti, tasmā pācittiyanti attho. Idha anāpattīti imasmiṃ sikkhāpade avahārābhāvā anāpatti. Upacāranti suṅkaghātaparicchedato bahi samantā dvinnaṃ leḍḍupātānaṃ abbhantaraṃ vatiāsannappadesasaṅkhātaṃ upacāraṃ. Tādisaṃ upacāraṃ okkamitvā pariharaṇe sādīnavattā dukkaṭaṃ vuttaṃ. Etthāti suṅkaghāte. ‘‘Dvīhi leḍḍupātehīti ayaṃ niyamo ācariyaparamparābhato’’ti mahāgaṇṭhipade vuttaṃ.
සුඞ්‌කඝාතකථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Suṅkaghātakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / මහාවිභඞ්‌ග • Mahāvibhaṅga / 2. දුතියපාරාජිකං • 2. Dutiyapārājikaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්‌ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / මහාවිභඞ්‌ග-අට්‌ඨකථා • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / 2. දුතියපාරාජිකං • 2. Dutiyapārājikaṃ
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā / භූමට්‌ඨකථාදිවණ්‌ණනා • Bhūmaṭṭhakathādivaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā / සුඞ්‌කඝාතකථාවණ්‌ණනා • Suṅkaghātakathāvaṇṇanā
