| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
੧੦. ਸੁਞ੍ਞਕਥਾ
10. Suññakathā
ਸੁਞ੍ਞਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ
Suññakathāvaṇṇanā
੪੬. ਇਦਾਨਿ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਬਲਪਰਿਯੋਸਾਨਾਯ ਬਲਕਥਾਯ ਅਨਨ੍ਤਰਂ ਕਥਿਤਾਯ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਸੁਞ੍ਞਤਾਪਰਿਯੋਸਾਨਾਯ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਾਯ ਸੁਞ੍ਞਤਾਕਥਾਯ ਅਪੁਬ੍ਬਤ੍ਥਾਨੁવਣ੍ਣਨਾ। ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤੇ ਤਾવ ਅਥਾਤਿ વਚਨੋਪਾਦਾਨੇ ਨਿਪਾਤੋ। ਏਤੇਨ ਆਯਸ੍ਮਾਤਿਆਦਿવਚਨਸ੍ਸ ਉਪਾਦਾਨਂ ਕਤਂ ਹੋਤਿ। ਖੋਤਿ ਪਦਪੂਰਣਤ੍ਥੇ ਨਿਪਾਤੋ। ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮੀਤਿ ਭੁਮ੍ਮਤ੍ਥੇ ਕਰਣવਚਨਂ। ਤਸ੍ਮਾ ਯਤ੍ਥ ਭਗવਾ, ਤਤ੍ਥ ਉਪਸਙ੍ਕਮੀਤਿ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਯੇਨ વਾ ਕਾਰਣੇਨ ਭਗવਾ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਹਿ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤਬ੍ਬੋ, ਤੇਨੇવ ਕਾਰਣੇਨ ਉਪਸਙ੍ਕਮੀਤਿ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਕੇਨ ਚ ਕਾਰਣੇਨ ਭਗવਾ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤਬ੍ਬੋ? ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਗੁਣવਿਸੇਸਾਧਿਗਮਾਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨ, ਸਾਦੁਫਲੂਪਭੋਗਾਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨ ਦਿਜਗਣੇਹਿ ਨਿਚ੍ਚਫਲਿਤਮਹਾਰੁਕ੍ਖੋ વਿਯ, ਤੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਉਪਸਙ੍ਕਮੀਤਿ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਉਪਸਙ੍ਕਮੀਤਿ ਚ ਗਤੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾਤਿ ਉਪਸਙ੍ਕਮਨਪਰਿਯੋਸਾਨਦੀਪਨਂ। ਅਥ વਾ ਏવਞ੍ਚ ਗਤੋ ਤਤੋ ਆਸਨ੍ਨਤਰਂ ਠਾਨਂ ਭਗવਤੋ ਸਮੀਪਸਙ੍ਖਾਤਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾਤਿਪਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।
46. Idāni lokuttarabalapariyosānāya balakathāya anantaraṃ kathitāya lokuttarasuññatāpariyosānāya suttantapubbaṅgamāya suññatākathāya apubbatthānuvaṇṇanā. Suttante tāva athāti vacanopādāne nipāto. Etena āyasmātiādivacanassa upādānaṃ kataṃ hoti. Khoti padapūraṇatthe nipāto. Yena bhagavā tenupasaṅkamīti bhummatthe karaṇavacanaṃ. Tasmā yattha bhagavā, tattha upasaṅkamīti evamettha attho daṭṭhabbo. Yena vā kāraṇena bhagavā devamanussehi upasaṅkamitabbo, teneva kāraṇena upasaṅkamīti evamettha attho daṭṭhabbo. Kena ca kāraṇena bhagavā upasaṅkamitabbo? Nānappakāraguṇavisesādhigamādhippāyena, sāduphalūpabhogādhippāyena dijagaṇehi niccaphalitamahārukkho viya, tena kāraṇena upasaṅkamīti evamettha attho daṭṭhabbo. Upasaṅkamīti ca gatoti vuttaṃ hoti. Upasaṅkamitvāti upasaṅkamanapariyosānadīpanaṃ. Atha vā evañca gato tato āsannataraṃ ṭhānaṃ bhagavato samīpasaṅkhātaṃ gantvātipi vuttaṃ hoti.
ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾਤਿ ਪਞ੍ਚਪਤਿਟ੍ਠਿਤੇਨ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ। ਇਦਾਨਿ ਯੇਨਟ੍ਠੇਨ ਲੋਕੇ ਅਗ੍ਗਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਉਪਟ੍ਠਾਨਂ ਆਗਤੋ, ਤਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤੁਕਾਮੋ ਦਸਨਖਸਮੋਧਾਨਸਮੁਜ੍ਜਲਂ ਅਞ੍ਜਲਿਂ ਸਿਰਸਿ ਪਤਿਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਨ੍ਤਿ ਚ ਭਾવਨਪੁਂਸਕਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ‘‘વਿਸਮਂ ਚਨ੍ਦਿਮਸੂਰਿਯਾ ਪਰਿਹਰਨ੍ਤੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੭੦) વਿਯ। ਤਸ੍ਮਾ ਯਥਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ, ਤਥਾ ਨਿਸੀਦੀਤਿ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਭੁਮ੍ਮਤ੍ਥੇ વਾ ਏਤਂ ਉਪਯੋਗવਚਨਂ। ਨਿਸੀਦੀਤਿ ਨਿਸਜ੍ਜਂ ਕਪ੍ਪੇਸਿ। ਪਣ੍ਡਿਤਾ ਹਿ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾ ਗਰੁਟ੍ਠਾਨੀਯਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਆਸਨਕੁਸਲਤਾਯ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਨ੍ਤਿ, ਅਯਞ੍ਚ ਥੇਰੋ ਤੇਸਂ ਅਞ੍ਞਤਰੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ।
Abhivādetvāti pañcapatiṭṭhitena vanditvā. Idāni yenaṭṭhena loke aggapuggalassa upaṭṭhānaṃ āgato, taṃ pucchitukāmo dasanakhasamodhānasamujjalaṃ añjaliṃ sirasi patiṭṭhapetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantanti ca bhāvanapuṃsakaniddeso ‘‘visamaṃ candimasūriyā pariharantī’’tiādīsu (a. ni. 4.70) viya. Tasmā yathā nisinno ekamantaṃ nisinno hoti, tathā nisīdīti evamettha attho daṭṭhabbo. Bhummatthe vā etaṃ upayogavacanaṃ. Nisīdīti nisajjaṃ kappesi. Paṇḍitā hi devamanussā garuṭṭhānīyaṃ upasaṅkamitvā āsanakusalatāya ekamantaṃ nisīdanti, ayañca thero tesaṃ aññataro, tasmā ekamantaṃ nisīdi.
ਕਥਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਪਨ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਹੋਤੀਤਿ? ਛ ਨਿਸਜ੍ਜਦੋਸੇ વਜ੍ਜੇਤ੍વਾ। ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਅਤਿਦੂਰਂ ਅਚ੍ਚਾਸਨ੍ਨਂ ਉਪਰਿવਾਤਂ ਉਨ੍ਨਤਪ੍ਪਦੇਸਂ ਅਤਿਸਮ੍ਮੁਖਂ ਅਤਿਪਚ੍ਛਾਤਿ। ਅਤਿਦੂਰੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਹਿ ਸਚੇ ਕਥੇਤੁਕਾਮੋ ਹੋਤਿ, ਉਚ੍ਚਾਸਦ੍ਦੇਨ ਕਥੇਤਬ੍ਬਂ ਹੋਤਿ। ਅਚ੍ਚਾਸਨ੍ਨੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਸਙ੍ਘਟ੍ਟਨਂ ਕਰੋਤਿ। ਉਪਰਿવਾਤੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਸਰੀਰਗਨ੍ਧੇਨ ਬਾਧਤਿ। ਉਨ੍ਨਤਪ੍ਪਦੇਸੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਅਗਾਰવਂ ਪਕਾਸੇਤਿ। ਅਤਿਸਮ੍ਮੁਖਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਸਚੇ ਦਟ੍ਠੁਕਾਮੋ ਹੋਤਿ, ਚਕ੍ਖੁਨਾ ਚਕ੍ਖੁਂ ਆਹਚ੍ਚ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ ਹੋਤਿ। ਅਤਿਪਚ੍ਛਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਸਚੇ ਦਟ੍ਠੁਕਾਮੋ ਹੋਤਿ, ਗੀવਂ ਪਸਾਰੇਤ੍વਾ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਅਯਮ੍ਪਿ ਏਤੇ ਛ ਨਿਸਜ੍ਜਦੋਸੇ વਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦੀ’’ਤਿ। ਏਤਦવੋਚਾਤਿ ਏਤਂ ਅવੋਚ।
Kathaṃ nisinno pana ekamantaṃ nisinno hotīti? Cha nisajjadose vajjetvā. Seyyathidaṃ – atidūraṃ accāsannaṃ uparivātaṃ unnatappadesaṃ atisammukhaṃ atipacchāti. Atidūre nisinno hi sace kathetukāmo hoti, uccāsaddena kathetabbaṃ hoti. Accāsanne nisinno saṅghaṭṭanaṃ karoti. Uparivāte nisinno sarīragandhena bādhati. Unnatappadese nisinno agāravaṃ pakāseti. Atisammukhā nisinno sace daṭṭhukāmo hoti, cakkhunā cakkhuṃ āhacca daṭṭhabbaṃ hoti. Atipacchā nisinno sace daṭṭhukāmo hoti, gīvaṃ pasāretvā daṭṭhabbaṃ hoti. Tasmā ayampi ete cha nisajjadose vajjetvā nisīdi. Tena vuttaṃ ‘‘ekamantaṃ nisīdī’’ti. Etadavocāti etaṃ avoca.
ਸੁਞ੍ਞੋ ਲੋਕੋ ਸੁਞ੍ਞੋ ਲੋਕੋਤਿ, ਭਨ੍ਤੇ, વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸਾਸਨੇ ਪਟਿਪਨ੍ਨੇਹਿ ਤੇਹਿ ਤੇਹਿ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ ‘‘ਸੁਞ੍ਞੋ ਲੋਕੋ ਸੁਞ੍ਞੋ ਲੋਕੋ’’ਤਿ ਕਥੀਯਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਹਿਂ ਤਹਿਂ ਤਾਦਿਸਾਨਂ વਚਨਾਨਂ ਬਹੁਕਤ੍ਤਾ ਤੇਸਂ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਨਤ੍ਥਂ ਆਮੇਡਿਤવਚਨਂ ਕਤਂ। ਏવਞ੍ਹਿ વੁਤ੍ਤੇ ਸਬ੍ਬਾਨਿ ਤਾਨਿ વਚਨਾਨਿ ਸਙ੍ਗਹਿਤਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਕਿਤ੍ਤਾવਤਾਤਿ ਕਿਤ੍ਤਕੇਨ ਪਰਿਮਾਣੇਨ। ਨੁ-ਇਤਿ ਸਂਸਯਤ੍ਥੇ ਨਿਪਾਤੋ। ਸੁਞ੍ਞਂ ਅਤ੍ਤੇਨ વਾ ਅਤ੍ਤਨਿਯੇਨ વਾਤਿ ‘‘ਕਾਰਕੋ વੇਦਕੋ ਸਯਂવਸੀ’’ਤਿ ਏવਂ ਲੋਕਪਰਿਕਪ੍ਪਿਤੇਨ ਅਤ੍ਤਨਾ ਚ ਅਤ੍ਤਾਭਾવਤੋਯੇવ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਨ੍ਤਕੇਨ ਪਰਿਕ੍ਖਾਰੇਨ ਚ ਸੁਞ੍ਞਂ। ਸਬ੍ਬਂ ਚਕ੍ਖਾਦਿ ਲੋਕਿਯਂ ਧਮ੍ਮਜਾਤਂ, ਤਂਯੇવ ਲੁਜ੍ਜਨਪਲੁਜ੍ਜਨਟ੍ਠੇਨ ਲੋਕੋ ਨਾਮ। ਯਸ੍ਮਾ ਚ ਅਤ੍ਤਾ ਚ ਏਤ੍ਥ ਨਤ੍ਥਿ, ਅਤ੍ਤਨਿਯਞ੍ਚ ਏਤ੍ਥ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਸੁਞ੍ਞੋ ਲੋਕੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਲੋਕੁਤ੍ਤਰੋਪਿ ਚ ਧਮ੍ਮੋ ਅਤ੍ਤਤ੍ਤਨਿਯੇਹਿ ਸੁਞ੍ਞੋ ਏવ, ਪੁਚ੍ਛਾਨੁਰੂਪੇਨ ਪਨ ਲੋਕਿਯੋવ ਧਮ੍ਮੋ વੁਤ੍ਤੋ। ਸੁਞ੍ਞੋਤਿ ਚ ਧਮ੍ਮੋ ਨਤ੍ਥੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਨ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਧਮ੍ਮੇ ਅਤ੍ਤਤ੍ਤਨਿਯਸਾਰਸ੍ਸ ਨਤ੍ਥਿਭਾવੋ વੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ। ਲੋਕੇ ਚ ‘‘ਸੁਞ੍ਞਂ ਘਰਂ, ਸੁਞ੍ਞੋ ਘਟੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਘਰਸ੍ਸ ਘਟਸ੍ਸ ਚ ਨਤ੍ਥਿਭਾવੋ વੁਤ੍ਤੋ ਨ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਘਰੇ ਘਟੇ ਚ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਨਤ੍ਥਿਭਾવੋ વੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ। ਭਗવਤਾ ਚ ‘‘ਇਤਿ ਯਞ੍ਹਿ ਖੋ ਤਤ੍ਥ ਨ ਹੋਤਿ, ਤੇਨ ਤਂ ਸੁਞ੍ਞਂ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਤਿ। ਯਂ ਪਨ ਤਤ੍ਥ ਅવਸਿਟ੍ਠਂ ਹੋਤਿ, ਤਂ ਸਨ੍ਤਂ ਇਦਮਤ੍ਥੀਤਿ ਪਜਾਨਾਤੀ’’ਤਿ ਅਯਮੇવ ਅਤ੍ਥੋ વੁਤ੍ਤੋ। ਤਥਾ ਞਾਯਗਨ੍ਥੇ ਚ ਸਦ੍ਦਗਨ੍ਥੇ ਚ ਅਯਮੇવ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤੇ ਅਨਤ੍ਤਲਕ੍ਖਣਮੇવ ਕਥਿਤਂ।
Suñño loko suñño lokoti, bhante, vuccatīti imasmiṃ sāsane paṭipannehi tehi tehi bhikkhūhi ‘‘suñño loko suñño loko’’ti kathīyatīti attho. Tahiṃ tahiṃ tādisānaṃ vacanānaṃ bahukattā tesaṃ sabbesaṃ saṅgaṇhanatthaṃ āmeḍitavacanaṃ kataṃ. Evañhi vutte sabbāni tāni vacanāni saṅgahitāni honti. Kittāvatāti kittakena parimāṇena. Nu-iti saṃsayatthe nipāto. Suññaṃ attena vā attaniyena vāti ‘‘kārako vedako sayaṃvasī’’ti evaṃ lokaparikappitena attanā ca attābhāvatoyeva attano santakena parikkhārena ca suññaṃ. Sabbaṃ cakkhādi lokiyaṃ dhammajātaṃ, taṃyeva lujjanapalujjanaṭṭhena loko nāma. Yasmā ca attā ca ettha natthi, attaniyañca ettha natthi, tasmā suñño lokoti vuccatīti attho. Lokuttaropi ca dhammo attattaniyehi suñño eva, pucchānurūpena pana lokiyova dhammo vutto. Suññoti ca dhammo natthīti vuttaṃ na hoti, tasmiṃ dhamme attattaniyasārassa natthibhāvo vutto hoti. Loke ca ‘‘suññaṃ gharaṃ, suñño ghaṭo’’ti vutte gharassa ghaṭassa ca natthibhāvo vutto na hoti, tasmiṃ ghare ghaṭe ca aññassa natthibhāvo vutto hoti. Bhagavatā ca ‘‘iti yañhi kho tattha na hoti, tena taṃ suññaṃ samanupassati. Yaṃ pana tattha avasiṭṭhaṃ hoti, taṃ santaṃ idamatthīti pajānātī’’ti ayameva attho vutto. Tathā ñāyaganthe ca saddaganthe ca ayameva attho. Iti imasmiṃ suttante anattalakkhaṇameva kathitaṃ.
੪੭. ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਸੁਞ੍ਞਸੁਞ੍ਞਨ੍ਤਿਆਦੀਨਿ ਪਞ੍ਚવੀਸਤਿ ਮਾਤਿਕਾਪਦਾਨਿ ਸੁਞ੍ਞਸਮ੍ਬਨ੍ਧੇਨ ਉਦ੍ਦਿਸਿਤ੍વਾ ਤੇਸਂ ਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਕਤੋ। ਤਤ੍ਥ ਮਾਤਿਕਾਯ ਤਾવ ਸੁਞ੍ਞਸਙ੍ਖਾਤਂ ਸੁਞ੍ਞਂ, ਨ ਅਞ੍ਞੇਨ ਉਪਪਦੇਨ વਿਸੇਸਿਤਨ੍ਤਿ ਸੁਞ੍ਞਸੁਞ੍ਞਂ। ਅਸੁਕਨ੍ਤਿ ਅਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਤ੍ਤਾ ਚੇਤ੍ਥ ਸੁਞ੍ਞਤ੍ਤਮੇવ વਾ ਅਪੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਨਪੁਂਸਕવਚਨਂ ਕਤਂ। ਏવਂ ਸੇਸੇਸੁਪਿ। ਸਙ੍ਖਾਰੋਯੇવ ਸੇਸਸਙ੍ਖਾਰੇਹਿ ਸੁਞ੍ਞੋਤਿ ਸਙ੍ਖਾਰਸੁਞ੍ਞਂ। ਜਰਾਭਙ੍ਗવਸੇਨ વਿਰੂਪੋ ਪਰਿਣਾਮੋ વਿਪਰਿਣਾਮੋ, ਤੇਨ વਿਪਰਿਣਾਮੇਨ ਸੁਞ੍ਞਂ વਿਪਰਿਣਾਮਸੁਞ੍ਞਂ। ਅਗ੍ਗਞ੍ਚ ਤਂ ਅਤ੍ਤਤ੍ਤਨਿਯੇਹਿ, ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਾਰੇਹਿ વਾ ਸੁਞ੍ਞਞ੍ਚਾਤਿ ਅਗ੍ਗਸੁਞ੍ਞਂ। ਲਕ੍ਖਣਮੇવ ਸੇਸਲਕ੍ਖਣੇਹਿ ਸੁਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਲਕ੍ਖਣਸੁਞ੍ਞਂ। ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਾਦਿਨਾ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨੇਨ ਸੁਞ੍ਞਂ। વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਸੁਞ੍ਞਂ। ਤਦਙ੍ਗਸੁਞ੍ਞਾਦੀਸੁਪਿ ਚਤੂਸੁ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਞ੍ਚ ਤਂ ਅਤ੍ਤਤ੍ਤਨਿਯਾਦੀਹਿ ਸੁਞ੍ਞਞ੍ਚਾਤਿ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਸੁਞ੍ਞਂ। ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਚ ਤਂ ਅਤ੍ਤਤ੍ਤਨਿਯਾਦੀਹਿ ਸੁਞ੍ਞਞ੍ਚਾਤਿ ਬਹਿਦ੍ਧਾਸੁਞ੍ਞਂ। ਤਦੁਭਯਂ ਅਤ੍ਤਤ੍ਤਨਿਯਾਦੀਹਿ ਸੁਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਦੁਭਤੋਸੁਞ੍ਞਂ। ਸਮਾਨੋ ਭਾਗੋ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿ ਸਭਾਗਂ, ਸਭਾਗਞ੍ਚ ਤਂ ਅਤ੍ਤਤ੍ਤਨਿਯਾਦੀਹਿ ਸੁਞ੍ਞਞ੍ਚਾਤਿ ਸਭਾਗਸੁਞ੍ਞਂ, ਸਦਿਸਸੁਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વਿਗਤਂ ਸਭਾਗਂ વਿਸਭਾਗਂ, વਿਸਭਾਗਞ੍ਚ ਤਂ ਅਤ੍ਤਤ੍ਤਨਿਯਾਦੀਹਿ ਸੁਞ੍ਞਞ੍ਚਾਤਿ વਿਸਭਾਗਸੁਞ੍ਞਂ, વਿਸਦਿਸਸੁਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕੇਸੁਚਿ ਪੋਤ੍ਥਕੇਸੁ ਸਭਾਗਸੁਞ੍ਞਂ વਿਸਭਾਗਸੁਞ੍ਞਂ ਨਿਸ੍ਸਰਣਸੁਞ੍ਞਾਨਨ੍ਤਰਂ ਲਿਖਿਤਂ। ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਾਦਿਏਸਨਾ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਾਦਿਨਾ ਸੁਞ੍ਞਾਤਿ ਏਸਨਾਸੁਞ੍ਞਂ। ਪਰਿਗ੍ਗਹਸੁਞ੍ਞਾਦੀਸੁ ਤੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਏਕਾਰਮ੍ਮਣੇ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਤ੍ਤਾ ਨਾਨਾਰਮ੍ਮਣવਿਕ੍ਖੇਪਾਭਾવਤੋ ਏਕਤ੍ਤਞ੍ਚ ਤਂ ਨਾਨਤ੍ਤੇਨ ਸੁਞ੍ਞਞ੍ਚਾਤਿ ਏਕਤ੍ਤਸੁਞ੍ਞਂ। ਤਬ੍ਬਿਪਰੀਤੇਨ ਨਾਨਤ੍ਤਞ੍ਚ ਤਂ ਏਕਤ੍ਤੇਨ ਸੁਞ੍ਞਞ੍ਚਾਤਿ ਨਾਨਤ੍ਤਸੁਞ੍ਞਂ। ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਾਦਿਖਨ੍ਤਿ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਾਦਿਨਾ ਸੁਞ੍ਞਾਤਿ ਖਨ੍ਤਿਸੁਞ੍ਞਂ। ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਸੁਞ੍ਞੇ ਪਰਿਯੋਗਾਹਨਸੁਞ੍ਞੇ ਚ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਪਰਿਯੋਗਹਨਸੁਞ੍ਞਨ੍ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ। ਸਮ੍ਪਜਾਨਸ੍ਸਾਤਿ ਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਸ੍ਸ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅਰਹਤੋ। ਪવਤ੍ਤਪਰਿਯਾਦਾਨਨ੍ਤਿ ਅਨੁਪਾਦਾਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਂ। ਸਬ੍ਬਸੁਞ੍ਞਤਾਨਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਸੁਞ੍ਞਾਨਂ। ਪਰਮਤ੍ਥਸੁਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਾਰਾਭਾવਤੋ ਉਤ੍ਤਮਤ੍ਥਭੂਤਂ ਸੁਞ੍ਞਂ।
47. Suttantaniddese suññasuññantiādīni pañcavīsati mātikāpadāni suññasambandhena uddisitvā tesaṃ niddeso kato. Tattha mātikāya tāva suññasaṅkhātaṃ suññaṃ, na aññena upapadena visesitanti suññasuññaṃ. Asukanti aniddiṭṭhattā cettha suññattameva vā apekkhitvā napuṃsakavacanaṃ kataṃ. Evaṃ sesesupi. Saṅkhāroyeva sesasaṅkhārehi suññoti saṅkhārasuññaṃ. Jarābhaṅgavasena virūpo pariṇāmo vipariṇāmo, tena vipariṇāmena suññaṃ vipariṇāmasuññaṃ. Aggañca taṃ attattaniyehi, sabbasaṅkhārehi vā suññañcāti aggasuññaṃ. Lakkhaṇameva sesalakkhaṇehi suññanti lakkhaṇasuññaṃ. Nekkhammādinā vikkhambhanena suññaṃ. Vikkhambhanasuññaṃ. Tadaṅgasuññādīsupi catūsu eseva nayo. Ajjhattañca taṃ attattaniyādīhi suññañcāti ajjhattasuññaṃ. Bahiddhā ca taṃ attattaniyādīhi suññañcāti bahiddhāsuññaṃ. Tadubhayaṃ attattaniyādīhi suññanti dubhatosuññaṃ. Samāno bhāgo etassāti sabhāgaṃ, sabhāgañca taṃ attattaniyādīhi suññañcāti sabhāgasuññaṃ, sadisasuññanti attho. Vigataṃ sabhāgaṃ visabhāgaṃ, visabhāgañca taṃ attattaniyādīhi suññañcāti visabhāgasuññaṃ, visadisasuññanti attho. Kesuci potthakesu sabhāgasuññaṃ visabhāgasuññaṃ nissaraṇasuññānantaraṃ likhitaṃ. Nekkhammādiesanā kāmacchandādinā suññāti esanāsuññaṃ. Pariggahasuññādīsu tīsupi eseva nayo. Ekārammaṇe patiṭṭhitattā nānārammaṇavikkhepābhāvato ekattañca taṃ nānattena suññañcāti ekattasuññaṃ. Tabbiparītena nānattañca taṃ ekattena suññañcāti nānattasuññaṃ. Nekkhammādikhanti kāmacchandādinā suññāti khantisuññaṃ. Adhiṭṭhānasuññe pariyogāhanasuññe ca eseva nayo. Pariyogahanasuññantipi pāṭho. Sampajānassāti sampajaññena samannāgatassa parinibbāyantassa arahato. Pavattapariyādānanti anupādāparinibbānaṃ. Sabbasuññatānanti sabbasuññānaṃ. Paramatthasuññanti sabbasaṅkhārābhāvato uttamatthabhūtaṃ suññaṃ.
੪੮. ਮਾਤਿਕਾਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਨਿਚ੍ਚੇਨ વਾਤਿ ਭਙ੍ਗਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਮਾਨਸ੍ਸ ਕਸ੍ਸਚਿ ਨਿਚ੍ਚਸ੍ਸ ਅਭਾવਤੋ ਨਿਚ੍ਚੇਨ ਚ ਸੁਞ੍ਞਂ। ਧੁવੇਨ વਾਤਿ વਿਜ੍ਜਮਾਨਕਾਲੇਪਿ ਪਚ੍ਚਯਾਯਤ੍ਤવੁਤ੍ਤਿਤਾਯ ਥਿਰਸ੍ਸ ਕਸ੍ਸਚਿ ਅਭਾવਤੋ ਧੁવੇਨ ਚ ਸੁਞ੍ਞਂ। ਸਸ੍ਸਤੇਨ વਾਤਿ ਅਬ੍ਬੋਚ੍ਛਿਨ੍ਨਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬਕਾਲੇ વਿਜ੍ਜਮਾਨਸ੍ਸ ਕਸ੍ਸਚਿ ਅਭਾવਤੋ ਸਸ੍ਸਤੇਨ ਚ ਸੁਞ੍ਞਂ। ਅવਿਪਰਿਣਾਮਧਮ੍ਮੇਨ વਾਤਿ ਜਰਾਭਙ੍ਗવਸੇਨ ਅવਿਪਰਿਣਾਮਪਕਤਿਕਸ੍ਸ ਕਸ੍ਸਚਿ ਅਭਾવਤੋ ਅવਿਪਰਿਣਾਮਧਮ੍ਮੇਨ ਚ ਸੁਞ੍ਞਂ। ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤੇ ਅਤ੍ਤਸੁਞ੍ਞਤਾਯ ਏવ વੁਤ੍ਤਾਯਪਿ ਨਿਚ੍ਚਸੁਞ੍ਞਤਞ੍ਚ ਸੁਖਸੁਞ੍ਞਤਞ੍ਚ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਇਧ ਨਿਚ੍ਚੇਨ વਾਤਿਆਦੀਨਿਪਿ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਅਨਿਚ੍ਚਸ੍ਸੇવ ਹਿ ਪੀਲ਼ਾਯੋਗੇਨ ਦੁਕ੍ਖਤ੍ਤਾ ਨਿਚ੍ਚਸੁਞ੍ਞਤਾਯ વੁਤ੍ਤਾਯ ਸੁਖਸੁਞ੍ਞਤਾਪਿ વੁਤ੍ਤਾવ ਹੋਤਿ। ਰੂਪਾਦਯੋ ਪਨੇਤ੍ਥ ਛ વਿਸਯਾ, ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਾਦੀਨਿ ਛ વਿਞ੍ਞਾਣਾਨਿ, ਚਕ੍ਖੁਸਮ੍ਫਸ੍ਸਾਦਯੋ ਛ ਫਸ੍ਸਾ, ਚਕ੍ਖੁਸਮ੍ਫਸ੍ਸਜਾ વੇਦਨਾਦਯੋ ਛ વੇਦਨਾ ਛ ਸਙ੍ਖਿਤ੍ਤਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
48. Mātikāniddese niccena vāti bhaṅgaṃ atikkamitvā pavattamānassa kassaci niccassa abhāvato niccena ca suññaṃ. Dhuvena vāti vijjamānakālepi paccayāyattavuttitāya thirassa kassaci abhāvato dhuvena ca suññaṃ. Sassatena vāti abbocchinnassa sabbakāle vijjamānassa kassaci abhāvato sassatena ca suññaṃ. Avipariṇāmadhammena vāti jarābhaṅgavasena avipariṇāmapakatikassa kassaci abhāvato avipariṇāmadhammena ca suññaṃ. Suttante attasuññatāya eva vuttāyapi niccasuññatañca sukhasuññatañca dassetuṃ idha niccena vātiādīnipi vuttāni. Aniccasseva hi pīḷāyogena dukkhattā niccasuññatāya vuttāya sukhasuññatāpi vuttāva hoti. Rūpādayo panettha cha visayā, cakkhuviññāṇādīni cha viññāṇāni, cakkhusamphassādayo cha phassā, cakkhusamphassajā vedanādayo cha vedanā cha saṅkhittāti veditabbaṃ.
ਪੁਞ੍ਞਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰੋਤਿਆਦੀਸੁ ਪੁਨਾਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਾਰਕਂ, ਪੂਰੇਤਿ ਚਸ੍ਸ ਅਜ੍ਝਾਸਯਂ, ਪੁਜ੍ਜਞ੍ਚ ਭવਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤੀਤਿ ਪੁਞ੍ਞਂ, ਅਭਿਸਙ੍ਖਰੋਤਿ વਿਪਾਕਂ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਞ੍ਚਾਤਿ ਅਭਿਸਙ੍ਖਾਰੋ, ਪੁਞ੍ਞਂ ਅਭਿਸਙ੍ਖਾਰੋ ਪੁਞ੍ਞਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰੋ। ਪੁਞ੍ਞਪਟਿਪਕ੍ਖਤੋ ਅਪੁਞ੍ਞਂ ਅਭਿਸਙ੍ਖਾਰੋ ਅਪੁਞ੍ਞਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰੋ। ਨ ਇਞ੍ਜਂ ਅਨੇਞ੍ਜਂ, ਅਨੇਞ੍ਜਂ ਭવਂ ਅਭਿਸਙ੍ਖਰੋਤੀਤਿ ਆਨੇਞ੍ਜਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰੋ। ਪੁਞ੍ਞਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰੋ ਦਾਨਸੀਲਭਾવਨਾવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਾ ਅਟ੍ਠ ਕਾਮਾવਚਰਕੁਸਲਚੇਤਨਾ, ਭਾવਨਾવਸੇਨੇવ ਪવਤ੍ਤਾ ਪਞ੍ਚ ਰੂਪਾવਚਰਕੁਸਲਚੇਤਨਾਤਿ ਤੇਰਸ ਚੇਤਨਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਅਪੁਞ੍ਞਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰੋ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾਦਿવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਾ ਦ੍વਾਦਸ ਅਕੁਸਲਚੇਤਨਾ, ਆਨੇਞ੍ਜਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰੋ ਭਾવਨਾવਸੇਨੇવ ਪવਤ੍ਤਾ ਚਤਸ੍ਸੋ ਅਰੂਪਾવਚਰਚੇਤਨਾਤਿ ਤਯੋਪਿ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਏਕੂਨਤਿਂਸ ਚੇਤਨਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਕਾਯਸਙ੍ਖਾਰੋਤਿਆਦੀਸੁ ਕਾਯਤੋ વਾ ਪવਤ੍ਤੋ, ਕਾਯਸ੍ਸ વਾ ਸਙ੍ਖਾਰੋਤਿ ਕਾਯਸਙ੍ਖਾਰੋ। વਚੀਸਙ੍ਖਾਰਚਿਤ੍ਤਸਙ੍ਖਾਰੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਅਯਂ ਤਿਕੋ ਕਮ੍ਮਾਯੂਹਨਕ੍ਖਣੇ ਪੁਞ੍ਞਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰਾਦੀਨਂ ਦ੍વਾਰਤੋ ਪવਤ੍ਤਿਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤੋ। ਕਾਯવਿਞ੍ਞਤ੍ਤਿਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ ਹਿ ਕਾਯਦ੍વਾਰਤੋ ਪવਤ੍ਤਾ ਅਟ੍ਠ ਕਾਮਾવਚਰਕੁਸਲਚੇਤਨਾ, ਦ੍વਾਦਸ ਅਕੁਸਲਚੇਤਨਾ, ਅਭਿਞ੍ਞਾਚੇਤਨਾ ਚਾਤਿ ਏਕવੀਸਤਿ ਚੇਤਨਾ ਕਾਯਸਙ੍ਖਾਰੋ ਨਾਮ, ਤਾ ਏવ ਚ વਚੀવਿਞ੍ਞਤ੍ਤਿਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ વਚੀਦ੍વਾਰਤੋ ਪવਤ੍ਤਾ વਚੀਸਙ੍ਖਾਰੋ ਨਾਮ, ਮਨੋਦ੍વਾਰੇ ਪવਤ੍ਤਾ ਪਨ ਸਬ੍ਬਾਪਿ ਏਕੂਨਤਿਂਸ ਚੇਤਨਾ ਚਿਤ੍ਤਸਙ੍ਖਾਰੋ ਨਾਮ। ਅਤੀਤਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾਤਿਆਦੀਸੁ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਸਙ੍ਖਤਧਮ੍ਮਾ ਸਕਕ੍ਖਣਂ ਪਤ੍વਾ ਨਿਰੁਦ੍ਧਾ ਅਤੀਤਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾ, ਸਕਕ੍ਖਣਂ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਾ ਅਨਾਗਤਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾ, ਸਕਕ੍ਖਣਂ ਪਤ੍ਤਾ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾਤਿ।
Puññābhisaṅkhārotiādīsu punāti attano kārakaṃ, pūreti cassa ajjhāsayaṃ, pujjañca bhavaṃ nibbattetīti puññaṃ, abhisaṅkharoti vipākaṃ kaṭattārūpañcāti abhisaṅkhāro, puññaṃ abhisaṅkhāro puññābhisaṅkhāro. Puññapaṭipakkhato apuññaṃ abhisaṅkhāro apuññābhisaṅkhāro. Na iñjaṃ aneñjaṃ, aneñjaṃ bhavaṃ abhisaṅkharotīti āneñjābhisaṅkhāro. Puññābhisaṅkhāro dānasīlabhāvanāvasena pavattā aṭṭha kāmāvacarakusalacetanā, bhāvanāvaseneva pavattā pañca rūpāvacarakusalacetanāti terasa cetanā honti, apuññābhisaṅkhāro pāṇātipātādivasena pavattā dvādasa akusalacetanā, āneñjābhisaṅkhāro bhāvanāvaseneva pavattā catasso arūpāvacaracetanāti tayopi saṅkhārā ekūnatiṃsa cetanā honti. Kāyasaṅkhārotiādīsu kāyato vā pavatto, kāyassa vā saṅkhāroti kāyasaṅkhāro. Vacīsaṅkhāracittasaṅkhāresupi eseva nayo. Ayaṃ tiko kammāyūhanakkhaṇe puññābhisaṅkhārādīnaṃ dvārato pavattidassanatthaṃ vutto. Kāyaviññattiṃ samuṭṭhāpetvā hi kāyadvārato pavattā aṭṭha kāmāvacarakusalacetanā, dvādasa akusalacetanā, abhiññācetanā cāti ekavīsati cetanā kāyasaṅkhāro nāma, tā eva ca vacīviññattiṃ samuṭṭhāpetvā vacīdvārato pavattā vacīsaṅkhāro nāma, manodvāre pavattā pana sabbāpi ekūnatiṃsa cetanā cittasaṅkhāro nāma. Atītā saṅkhārātiādīsu sabbepi saṅkhatadhammā sakakkhaṇaṃ patvā niruddhā atītā saṅkhārā, sakakkhaṇaṃ appattā anāgatā saṅkhārā, sakakkhaṇaṃ pattā paccuppannā saṅkhārāti.
વਿਪਰਿਣਾਮਸੁਞ੍ਞੇ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ વਿਪਰਿਣਾਮੋ ਸੁਖੇਨ વਤ੍ਤੁਂ ਸਕ੍ਕਾਤਿ ਪਠਮਂ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਧਮ੍ਮਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ। ਤਤ੍ਥ ਜਾਤਂ ਰੂਪਨ੍ਤਿ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਰੂਪਂ। ਸਭਾવੇਨ ਸੁਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸਯਂ ਭਾવੋ ਸਭਾવੋ, ਸਯਮੇવ ਉਪ੍ਪਾਦੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਤੋ વਾ ਭਾવੋ ਸਭਾવੋ, ਅਤ੍ਤਤੋਯੇવ ਉਪ੍ਪਾਦੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਚ੍ਚਯਾਯਤ੍ਤવੁਤ੍ਤਿਤ੍ਤਾ ਪਚ੍ਚਯਂ વਿਨਾ ਸਯਮੇવ ਭਾવੋ, ਅਤ੍ਤਤੋ ਏવ વਾ ਭਾવੋ ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਸਭਾવੇਨ ਸੁਞ੍ਞਂ, ਸਯਮੇવ ਭਾવੇਨ, ਅਤ੍ਤਤੋ ਏવ વਾ ਭਾવੇਨ ਸੁਞ੍ਞਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਅਥ વਾ ਸਕਸ੍ਸ ਭਾવੋ ਸਭਾવੋ। ਪਥવੀਧਾਤੁਆਦੀਸੁ ਹਿ ਅਨੇਕੇਸੁ ਰੂਪਾਰੂਪਧਮ੍ਮੇਸੁ ਏਕੇਕੋ ਧਮ੍ਮੋ ਪਰਂ ਉਪਾਦਾਯ ਸਕੋ ਨਾਮ। ਭਾવੋਤਿ ਚ ਧਮ੍ਮਪਰਿਯਾਯવਚਨਮੇਤਂ। ਏਕਸ੍ਸ ਚ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞੋ ਭਾવਸਙ੍ਖਾਤੋ ਧਮ੍ਮੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਕਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞੇਨ ਭਾવੇਨ ਸੁਞ੍ਞਂ, ਸਕੋ ਅਞ੍ਞੇਨ ਭਾવੇਨ ਸੁਞ੍ਞੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤੇਨ ਏਕਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਏਕਸਭਾવਤਾ વੁਤ੍ਤਾ ਹੋਤਿ। ਅਥ વਾ ਸਭਾવੇਨ ਸੁਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਸੁਞ੍ਞਸਭਾવੇਨੇવ ਸੁਞ੍ਞਂ। ਕਿਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ? ਸੁਞ੍ਞਸੁਞ੍ਞਤਾਯ ਏવ ਸੁਞ੍ਞਂ, ਨ ਅਞ੍ਞਾਹਿ ਪਰਿਯਾਯਸੁਞ੍ਞਤਾਹਿ ਸੁਞ੍ਞਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।
Vipariṇāmasuññe paccuppannaṃ dassetvā tassa tassa vipariṇāmo sukhena vattuṃ sakkāti paṭhamaṃ paccuppannadhammā dassitā. Tattha jātaṃ rūpanti paccuppannaṃ rūpaṃ. Sabhāvena suññanti ettha sayaṃ bhāvo sabhāvo, sayameva uppādoti attho. Sato vā bhāvo sabhāvo, attatoyeva uppādoti attho. Paccayāyattavuttittā paccayaṃ vinā sayameva bhāvo, attato eva vā bhāvo etasmiṃ natthīti sabhāvena suññaṃ, sayameva bhāvena, attato eva vā bhāvena suññanti vuttaṃ hoti. Atha vā sakassa bhāvo sabhāvo. Pathavīdhātuādīsu hi anekesu rūpārūpadhammesu ekeko dhammo paraṃ upādāya sako nāma. Bhāvoti ca dhammapariyāyavacanametaṃ. Ekassa ca dhammassa añño bhāvasaṅkhāto dhammo natthi, tasmā sakassa aññena bhāvena suññaṃ, sako aññena bhāvena suññoti attho. Tena ekassa dhammassa ekasabhāvatā vuttā hoti. Atha vā sabhāvena suññanti suññasabhāveneva suññaṃ. Kiṃ vuttaṃ hoti? Suññasuññatāya eva suññaṃ, na aññāhi pariyāyasuññatāhi suññanti vuttaṃ hoti.
ਸਚੇ ਪਨ ਕੇਚਿ વਦੇਯ੍ਯੁਂ ‘‘ਸਕੋ ਭਾવੋ ਸਭਾવੋ, ਤੇਨ ਸਭਾવੇਨ ਸੁਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ। ਕਿਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ? ਭਾવੋਤਿ ਧਮ੍ਮੋ, ਸੋ ਪਰਂ ਉਪਾਦਾਯ ਸਪਦੇਨ વਿਸੇਸਿਤੋ ਸਭਾવੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਕਸ੍ਸਚਿ ਅવਿਜ੍ਜਮਾਨਤ੍ਤਾ ‘‘ਜਾਤਂ ਰੂਪਂ ਸਭਾવੇਨ ਸੁਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ ਰੂਪਸ੍ਸ ਅવਿਜ੍ਜਮਾਨਤਾ વੁਤ੍ਤਾ ਹੋਤੀਤਿ। ਏવਂ ਸਤਿ ‘‘ਜਾਤਂ ਰੂਪ’’ਨ੍ਤਿવਚਨੇਨ વਿਰੁਜ੍ਝਤਿ। ਨ ਹਿ ਉਪ੍ਪਾਦਰਹਿਤਂ ਜਾਤਂ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਨਿਬ੍ਬਾਨਞ੍ਹਿ ਉਪ੍ਪਾਦਰਹਿਤਂ, ਤਂ ਜਾਤਂ ਨਾਮ ਨ ਹੋਤਿ, ਜਾਤਿਜਰਾਮਰਣਾਨਿ ਚ ਉਪ੍ਪਾਦਰਹਿਤਾਨਿ ਜਾਤਾਨਿ ਨਾਮ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤੇਨੇવੇਤ੍ਥ ‘‘ਜਾਤਾ ਜਾਤਿ ਸਭਾવੇਨ ਸੁਞ੍ਞਾ , ਜਾਤਂ ਜਰਾਮਰਣਂ ਸਭਾવੇਨ ਸੁਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਅਨੁਦ੍ਧਰਿਤ੍વਾ ਭવਮੇવ ਅવਸਾਨਂ ਕਤ੍વਾ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਂ। ਯਦਿ ਉਪ੍ਪਾਦਰਹਿਤਸ੍ਸਾਪਿ ‘‘ਜਾਤ’’ਨ੍ਤਿવਚਨਂ ਯੁਜ੍ਜੇਯ੍ਯ, ‘‘ਜਾਤਾ ਜਾਤਿ, ਜਾਤਂ ਜਰਾਮਰਣ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਭવੇਯ੍ਯ। ਯਸ੍ਮਾ ਉਪ੍ਪਾਦਰਹਿਤੇਸੁ ਜਾਤਿਜਰਾਮਰਣੇਸੁ ‘‘ਜਾਤ’’ਨ੍ਤਿવਚਨਂ ਨ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਸਭਾવੇਨ ਸੁਞ੍ਞਂ ਅવਿਜ੍ਜਮਾਨ’’ਨ੍ਤਿ વਚਨਂ ਅવਿਜ੍ਜਮਾਨਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਾਦਰਹਿਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਜਾਤ’’ਨ੍ਤਿવਚਨੇਨ વਿਰੁਜ੍ਝਤਿ। ਅવਿਜ੍ਜਮਾਨਸ੍ਸ ਚ ‘‘ਸੁਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿવਚਨਂ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤੇਨ ਲੋਕવਚਨੇਨ ਚ ਭਗવਤੋ વਚਨੇਨ ਚ ਞਾਯਸਦ੍ਦਗਨ੍ਥવਚਨੇਨ ਚ વਿਰੁਜ੍ਝਤਿ, ਅਨੇਕਾਹਿ ਚ ਯੁਤ੍ਤੀਹਿ વਿਰੁਜ੍ਝਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਂ વਚਨਂ ਕਚવਰਮਿવ ਛਡ੍ਡਿਤਬ੍ਬਂ। ‘‘ਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਤ੍ਥਿਸਮ੍ਮਤਂ ਲੋਕੇ ਪਣ੍ਡਿਤਾਨਂ, ਅਹਮ੍ਪਿ ਤਂ ਅਤ੍ਥੀਤਿ વਦਾਮਿ। ਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਨਤ੍ਥਿਸਮ੍ਮਤਂ ਲੋਕੇ ਪਣ੍ਡਿਤਾਨਂ, ਅਹਮ੍ਪਿ ਤਂ ਨਤ੍ਥੀਤਿ વਦਾਮਿ। ਕਿਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਤ੍ਥਿਸਮ੍ਮਤਂ ਲੋਕੇ ਪਣ੍ਡਿਤਾਨਂ, ਯਮਹਂ ਅਤ੍ਥੀਤਿ વਦਾਮਿ? ਰੂਪਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਨਿਚ੍ਚਂ ਦੁਕ੍ਖਂ વਿਪਰਿਣਾਮਧਮ੍ਮਂ ਅਤ੍ਥਿਸਮ੍ਮਤਂ ਲੋਕੇ ਪਣ੍ਡਿਤਾਨਂ, ਅਹਮ੍ਪਿ ਤਂ ਅਤ੍ਥੀਤਿ વਦਾਮੀ’’ਤਿਆਦੀਹਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੩.੯੪) ਅਨੇਕੇਹਿ ਬੁਦ੍ਧવਚਨਪ੍ਪਮਾਣੇਹਿ ਅਨੇਕਾਹਿ ਚ ਯੁਤ੍ਤੀਹਿ ਧਮ੍ਮਾ ਸਕਕ੍ਖਣੇ વਿਜ੍ਜਮਾਨਾ ਏવਾਤਿ ਨਿਟ੍ਠਮੇਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤਬ੍ਬਂ।
Sace pana keci vadeyyuṃ ‘‘sako bhāvo sabhāvo, tena sabhāvena suñña’’nti. Kiṃ vuttaṃ hoti? Bhāvoti dhammo, so paraṃ upādāya sapadena visesito sabhāvo nāma hoti. Dhammassa kassaci avijjamānattā ‘‘jātaṃ rūpaṃ sabhāvena suñña’’nti rūpassa avijjamānatā vuttā hotīti. Evaṃ sati ‘‘jātaṃ rūpa’’ntivacanena virujjhati. Na hi uppādarahitaṃ jātaṃ nāma hoti. Nibbānañhi uppādarahitaṃ, taṃ jātaṃ nāma na hoti, jātijarāmaraṇāni ca uppādarahitāni jātāni nāma na honti. Tenevettha ‘‘jātā jāti sabhāvena suññā , jātaṃ jarāmaraṇaṃ sabhāvena suñña’’nti evaṃ anuddharitvā bhavameva avasānaṃ katvā niddiṭṭhaṃ. Yadi uppādarahitassāpi ‘‘jāta’’ntivacanaṃ yujjeyya, ‘‘jātā jāti, jātaṃ jarāmaraṇa’’nti vattabbaṃ bhaveyya. Yasmā uppādarahitesu jātijarāmaraṇesu ‘‘jāta’’ntivacanaṃ na vuttaṃ, tasmā ‘‘sabhāvena suññaṃ avijjamāna’’nti vacanaṃ avijjamānassa uppādarahitattā ‘‘jāta’’ntivacanena virujjhati. Avijjamānassa ca ‘‘suñña’’ntivacanaṃ heṭṭhā vuttena lokavacanena ca bhagavato vacanena ca ñāyasaddaganthavacanena ca virujjhati, anekāhi ca yuttīhi virujjhati, tasmā taṃ vacanaṃ kacavaramiva chaḍḍitabbaṃ. ‘‘Yaṃ, bhikkhave, atthisammataṃ loke paṇḍitānaṃ, ahampi taṃ atthīti vadāmi. Yaṃ, bhikkhave, natthisammataṃ loke paṇḍitānaṃ, ahampi taṃ natthīti vadāmi. Kiñca, bhikkhave, atthisammataṃ loke paṇḍitānaṃ, yamahaṃ atthīti vadāmi? Rūpaṃ, bhikkhave, aniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ atthisammataṃ loke paṇḍitānaṃ, ahampi taṃ atthīti vadāmī’’tiādīhi (saṃ. ni. 3.94) anekehi buddhavacanappamāṇehi anekāhi ca yuttīhi dhammā sakakkhaṇe vijjamānā evāti niṭṭhamettha gantabbaṃ.
વਿਗਤਂ ਰੂਪਨ੍ਤਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਭਙ੍ਗਂ ਪਤ੍વਾ ਨਿਰੁਦ੍ਧਂ ਅਤੀਤਂ ਰੂਪਂ। વਿਪਰਿਣਤਞ੍ਚੇવ ਸੁਞ੍ਞਞ੍ਚਾਤਿ ਜਰਾਭਙ੍ਗવਸੇਨ વਿਰੂਪਂ ਪਰਿਣਾਮਂ ਪਤ੍ਤਞ੍ਚ વਤ੍ਤਮਾਨਸ੍ਸੇવ વਿਪਰਿਣਾਮਸਬ੍ਭਾવਤੋ ਅਤੀਤਸ੍ਸ વਿਪਰਿਣਾਮਾਭਾવਤੋ ਤੇਨ વਿਪਰਿਣਾਮੇਨ ਸੁਞ੍ਞਞ੍ਚਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਜਾਤਾ વੇਦਨਾਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਜਾਤਿਜਰਾਮਰਣਂ ਪਨ ਅਨਿਪ੍ਫਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਸਕਭਾવੇਨ ਅਨੁਪਲਬ੍ਭਨੀਯਤੋ ਇਧ ਨ ਯੁਜ੍ਜਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਜਾਤਾ ਜਾਤਿ, ਜਾਤਂ ਜਰਾਮਰਣ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਕੇ ਦ੍વੇ ਨਯੇ ਪਹਾਯ ਭવਾਦਿਕਮੇવ ਨਯਂ ਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਕਤ੍વਾ ਠਪਿਤਂ।
Vigataṃ rūpanti uppajjitvā bhaṅgaṃ patvā niruddhaṃ atītaṃ rūpaṃ. Vipariṇatañceva suññañcāti jarābhaṅgavasena virūpaṃ pariṇāmaṃ pattañca vattamānasseva vipariṇāmasabbhāvato atītassa vipariṇāmābhāvato tena vipariṇāmena suññañcāti attho. Jātā vedanātiādīsupi eseva nayo. Jātijarāmaraṇaṃ pana anipphannattā sakabhāvena anupalabbhanīyato idha na yujjati, tasmā ‘‘jātā jāti, jātaṃ jarāmaraṇa’’ntiādike dve naye pahāya bhavādikameva nayaṃ pariyosānaṃ katvā ṭhapitaṃ.
ਅਗ੍ਗਨ੍ਤਿ ਅਗ੍ਗੇ ਭવਂ। ਸੇਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਅਤਿવਿਯ ਪਸਂਸਨੀਯਂ। વਿਸਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਅਤਿਸਯਭੂਤਂ। વਿਸੇਟ੍ਠਨ੍ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ। ਤਿਧਾਪਿ ਪਸਤ੍ਥਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਦਾਯ ਪਟਿਪਜ੍ਜਿਤਬ੍ਬਤੋ ਪਦਂ ਨਾਮ। ਯਦਿਦਨ੍ਤਿ ਯਂ ਇਦਂ। ਇਦਾਨਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਨਿਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਯਸ੍ਮਾ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਆਗਮ੍ਮ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਾਰਾਨਂ ਸਮਥੋ ਹੋਤਿ, ਖਨ੍ਧੂਪਧਿਕਿਲੇਸੂਪਧਿਅਭਿਸਙ੍ਖਾਰੂਪਧਿਕਾਮਗੁਣੂਪਧਿਸਙ੍ਖਾਤਾਨਂ ਉਪਧੀਨਂ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗੋ ਹੋਤਿ, ਤਣ੍ਹਾਨਂ ਖਯੋ વਿਰਾਗੋ ਨਿਰੋਧੋ ਚ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਾਰਸਮਥੋ ਸਬ੍ਬੂਪਧਿਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗੋ ਤਣ੍ਹਕ੍ਖਯੋ વਿਰਾਗੋ ਨਿਰੋਧੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਨਿਬ੍ਬਾਨਨ੍ਤਿ ਸਭਾવਲਕ੍ਖਣੇਨ ਨਿਗਮਿਤਂ।
Agganti agge bhavaṃ. Seṭṭhanti ativiya pasaṃsanīyaṃ. Visiṭṭhanti atisayabhūtaṃ. Viseṭṭhantipi pāṭho. Tidhāpi pasatthaṃ nibbānaṃ sammāpaṭipadāya paṭipajjitabbato padaṃ nāma. Yadidanti yaṃ idaṃ. Idāni vattabbaṃ nibbānaṃ nidasseti. Yasmā nibbānaṃ āgamma sabbasaṅkhārānaṃ samatho hoti, khandhūpadhikilesūpadhiabhisaṅkhārūpadhikāmaguṇūpadhisaṅkhātānaṃ upadhīnaṃ paṭinissaggo hoti, taṇhānaṃ khayo virāgo nirodho ca hoti, tasmā sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggotaṇhakkhayo virāgo nirodhoti vuccati. Nibbānanti sabhāvalakkhaṇena nigamitaṃ.
ਲਕ੍ਖਣੇਸੁ ਹਿ ‘‘ਤੀਣਿਮਾਨਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਬਾਲਸ੍ਸ ਬਾਲਲਕ੍ਖਣਾਨਿ ਬਾਲਨਿਮਿਤ੍ਤਾਨਿ ਬਾਲਾਪਦਾਨਾਨਿ। ਕਤਮਾਨਿ ਤੀਣਿ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਬਾਲੋ ਦੁਚ੍ਚਿਨ੍ਤਿਤਚਿਨ੍ਤੀ ਚ ਹੋਤਿ ਦੁਬ੍ਭਾਸਿਤਭਾਸੀ ਚ ਦੁਕ੍ਕਟਕਮ੍ਮਕਾਰੀ ਚ। ਇਮਾਨਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤੀਣਿ ਬਾਲਸ੍ਸ ਬਾਲਲਕ੍ਖਣਾਨਿ ਬਾਲਨਿਮਿਤ੍ਤਾਨਿ ਬਾਲਾਪਦਾਨਾਨੀ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੩.੩; ਮ॰ ਨਿ॰ ੩.੨੪੬) વੁਤ੍ਤਂ। ਪਣ੍ਡਿਤੇਹਿ ਬਾਲਸ੍ਸ ਬਾਲੋਤਿ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖਣਤੋ ਤਿવਿਧਂ ਬਾਲਲਕ੍ਖਣਂ। ‘‘ਤੀਣਿਮਾਨਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਣ੍ਡਿਤਸ੍ਸ ਪਣ੍ਡਿਤਲਕ੍ਖਣਾਨਿ ਪਣ੍ਡਿਤਨਿਮਿਤ੍ਤਾਨਿ ਪਣ੍ਡਿਤਾਪਦਾਨਾਨਿ। ਕਤਮਾਨਿ ਤੀਣਿ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਸੁਚਿਨ੍ਤਿਤਚਿਨ੍ਤੀ ਚ ਹੋਤਿ ਸੁਭਾਸਿਤਭਾਸੀ ਚ ਸੁਕਤਕਮ੍ਮਕਾਰੀ ਚ। ਇਮਾਨਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤੀਣਿ ਪਣ੍ਡਿਤਸ੍ਸ ਪਣ੍ਡਿਤਲਕ੍ਖਣਾਨਿ ਪਣ੍ਡਿਤਨਿਮਿਤ੍ਤਾਨਿ ਪਣ੍ਡਿਤਾਪਦਾਨਾਨੀ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੩.੩; ਮ॰ ਨਿ॰ ੩.੨੫੩) વੁਤ੍ਤਂ। ਪਣ੍ਡਿਤੇਹਿ ਪਣ੍ਡਿਤਸ੍ਸ ਪਣ੍ਡਿਤੋਤਿ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖਣਤੋ ਤਿવਿਧਂ ਪਣ੍ਡਿਤਲਕ੍ਖਣਂ।
Lakkhaṇesu hi ‘‘tīṇimāni, bhikkhave, bālassa bālalakkhaṇāni bālanimittāni bālāpadānāni. Katamāni tīṇi? Idha, bhikkhave, bālo duccintitacintī ca hoti dubbhāsitabhāsī ca dukkaṭakammakārī ca. Imāni kho, bhikkhave, tīṇi bālassa bālalakkhaṇāni bālanimittāni bālāpadānānī’’ti (a. ni. 3.3; ma. ni. 3.246) vuttaṃ. Paṇḍitehi bālassa bāloti sallakkhaṇato tividhaṃ bālalakkhaṇaṃ. ‘‘Tīṇimāni, bhikkhave, paṇḍitassa paṇḍitalakkhaṇāni paṇḍitanimittāni paṇḍitāpadānāni. Katamāni tīṇi? Idha, bhikkhave, paṇḍito sucintitacintī ca hoti subhāsitabhāsī ca sukatakammakārī ca. Imāni kho, bhikkhave, tīṇi paṇḍitassa paṇḍitalakkhaṇāni paṇḍitanimittāni paṇḍitāpadānānī’’ti (a. ni. 3.3; ma. ni. 3.253) vuttaṃ. Paṇḍitehi paṇḍitassa paṇḍitoti sallakkhaṇato tividhaṃ paṇḍitalakkhaṇaṃ.
‘‘ਤੀਣਿਮਾਨਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਙ੍ਖਤਸ੍ਸ ਸਙ੍ਖਤਲਕ੍ਖਣਾਨਿ। ਕਤਮਾਨਿ ਤੀਣਿ? ਉਪ੍ਪਾਦੋ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ, વਯੋ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ, ਠਿਤਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞਥਤ੍ਤਂ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ। ਇਮਾਨਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤੀਣਿ ਸਙ੍ਖਤਸ੍ਸ ਸਙ੍ਖਤਲਕ੍ਖਣਾਨੀ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੩.੪੭-੪੮) વੁਤ੍ਤਂ। ਉਪ੍ਪਾਦੋ ਏવ ਸਙ੍ਖਤਮਿਤਿ ਲਕ੍ਖਣਨ੍ਤਿ ਸਙ੍ਖਤਲਕ੍ਖਣਂ। ਏવਮਿਤਰਦ੍વਯੇਪਿ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਇਮਿਨਾ ਉਪ੍ਪਾਦਕ੍ਖਣੇ ਸੇਸਦ੍વਿਨ੍ਨਂ, ਠਿਤਿਕ੍ਖਣੇ ਸੇਸਦ੍વਿਨ੍ਨਂ, ਭਙ੍ਗਕ੍ਖਣੇ ਚ ਸੇਸਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਅਭਾવੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ। ਯਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਪੇਯ੍ਯਾਲਮੁਖੇਨ ਜਾਤਿਯਾ ਚ ਜਰਾਮਰਣਸ੍ਸ ਚ ਉਪ੍ਪਾਦਾਦਿਲਕ੍ਖਣਂ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਂ વਿਪਰਿਣਾਮਸੁਞ੍ਞਤਾਯ ਜਾਤਿਜਰਾਮਰਣਾਨਿ ਹਿਤ੍વਾ ਭવਪਰਿਯੋਸਾਨਸ੍ਸੇવ ਨਯਸ੍ਸ વਚਨੇਨ ਚ ਉਪ੍ਪਾਦਾਦੀਨਂ ਉਪ੍ਪਾਦਾਦਿਅવਚਨਸਮਯੇਨ ਚ વਿਰੁਜ੍ਝਤਿ। ਲਕ੍ਖਣਸੋਤੇ ਪਤਿਤਤ੍ਤਾ ਪਨ ਸੋਤਪਤਿਤਂ ਕਤ੍વਾ ਲਿਖਿਤਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਯਥਾ ਚ ਅਭਿਧਮ੍ਮੇ (ਧ॰ ਸ॰ ੫੬੨-੫੬੫) ਅਹੇਤੁਕવਿਪਾਕਮਨੋਧਾਤੁਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੂਨਂ ਸਙ੍ਗਹવਾਰੇ ਲਬ੍ਭਮਾਨਮ੍ਪਿ ਝਾਨਙ੍ਗਂ ਪਞ੍ਚવਿਞ੍ਞਾਣਸੋਤੇ ਪਤਿਤ੍વਾ ਗਤਨ੍ਤਿ ਨ ਉਦ੍ਧਟਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਏવਮਿਧਾਪਿ ਸੋਤਪਤਿਤਤਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਅਥ વਾ ਜਾਤਿਜਰਾਮਰਣવਨ੍ਤਾਨਂ ਸਙ੍ਖਾਰਾਨਂ ਉਪ੍ਪਾਦਾਦਯੋ ‘‘ਜਾਤਿਜਰਾਮਰਣਂ ਅਨਿਚ੍ਚਤੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੧.੭੩; ੨.੪) વਿਯ ਤੇਸਂ વਿਯ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
‘‘Tīṇimāni, bhikkhave, saṅkhatassa saṅkhatalakkhaṇāni. Katamāni tīṇi? Uppādo paññāyati, vayo paññāyati, ṭhitassa aññathattaṃ paññāyati. Imāni kho, bhikkhave, tīṇi saṅkhatassa saṅkhatalakkhaṇānī’’ti (a. ni. 3.47-48) vuttaṃ. Uppādo eva saṅkhatamiti lakkhaṇanti saṅkhatalakkhaṇaṃ. Evamitaradvayepi attho veditabbo. Iminā uppādakkhaṇe sesadvinnaṃ, ṭhitikkhaṇe sesadvinnaṃ, bhaṅgakkhaṇe ca sesadvinnaṃ abhāvo dassito. Yaṃ panettha peyyālamukhena jātiyā ca jarāmaraṇassa ca uppādādilakkhaṇaṃ vuttaṃ, taṃ vipariṇāmasuññatāya jātijarāmaraṇāni hitvā bhavapariyosānasseva nayassa vacanena ca uppādādīnaṃ uppādādiavacanasamayena ca virujjhati. Lakkhaṇasote patitattā pana sotapatitaṃ katvā likhitanti veditabbaṃ. Yathā ca abhidhamme (dha. sa. 562-565) ahetukavipākamanodhātumanoviññāṇadhātūnaṃ saṅgahavāre labbhamānampi jhānaṅgaṃ pañcaviññāṇasote patitvā gatanti na uddhaṭanti vuttaṃ, evamidhāpi sotapatitatā veditabbā. Atha vā jātijarāmaraṇavantānaṃ saṅkhārānaṃ uppādādayo ‘‘jātijarāmaraṇaṃ aniccato’’tiādīsu (paṭi. ma. 1.73; 2.4) viya tesaṃ viya katvā vuttanti veditabbaṃ.
ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮੇਨ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦੋ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਤੋ ਚੇવ ਸੁਞ੍ਞੋ ਚਾਤਿ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦੋ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮੇਨ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਤੋ ਚੇવ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਸ੍ਸ ਤਤ੍ਥ ਅਭਾવਤੋ ਤੇਨੇવ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮੇਨ ਸੁਞ੍ਞੋ ਚ। ਏવਂ ਸੇਸੇਸੁਪਿ ਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ। ਤਦਙ੍ਗਪ੍ਪਹਾਨਸਮੁਚ੍ਛੇਦਪ੍ਪਹਾਨੇਸੁਪਿ ਚੇਤ੍ਥ ਤਦਙ੍ਗવਸੇਨ ਚ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦવਸੇਨ ਚ ਪਹੀਨਂ ਦੂਰੀਕਤਮੇવ ਹੋਤੀਤਿ ਇਮਿਨਾ ਦੂਰੀਕਰਣਟ੍ਠੇਨ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਂ વੁਤ੍ਤਂ।
Nekkhammenakāmacchando vikkhambhito ceva suñño cāti kāmacchando nekkhammena vikkhambhito ceva nekkhammassa tattha abhāvato teneva vikkhambhanasaṅkhātena nekkhammena suñño ca. Evaṃ sesesupi yojanā kātabbā. Tadaṅgappahānasamucchedappahānesupi cettha tadaṅgavasena ca samucchedavasena ca pahīnaṃ dūrīkatameva hotīti iminā dūrīkaraṇaṭṭhena vikkhambhanaṃ vuttaṃ.
ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮੇਨ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦੋ ਤਦਙ੍ਗਸੁਞ੍ਞੋਤਿ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮੇਨ ਪਹੀਨੋ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦੋ ਤੇਨ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਅਙ੍ਗੇਨ ਸੁਞ੍ਞੋ। ਅਥ વਾ ਯੋ ਕੋਚਿ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦੋ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਸ੍ਸ ਤਤ੍ਥ ਅਭਾવਤੋ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮੇਨ ਤੇਨ ਅਙ੍ਗੇਨ ਸੁਞ੍ਞੋ। ਏવਂ ਸੇਸੇਸੁਪਿ ਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ। ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਅਙ੍ਗਸ੍ਸ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਅਭਾવਮਤ੍ਤੇਨੇવ ਚੇਤ੍ਥ ਉਪਚਾਰਪ੍ਪਨਾਝਾਨવਸੇਨ ਚ વਿਪਸ੍ਸਨਾવਸੇਨ ਚ ਤਦਙ੍ਗਸੁਞ੍ਞਤਾ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾ। ਪਹਾਨਦੀਪਕਸ੍ਸ વਚਨਸ੍ਸ ਅਭਾવੇਨ ਪਨ વਿવਟ੍ਟਨਾਨੁਪਸ੍ਸਨਂਯੇવ ਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਕਤ੍વਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਮਗ੍ਗਾ ਨ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾ। ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮੇਨ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦੋ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨੋ ਚੇવ ਸੁਞ੍ਞੋ ਚਾਤਿਆਦੀਸੁ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨੇ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਤਦਙ੍ਗવਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨવਸੇਨ ਪਹੀਨਾਨਿਪਿ ਚੇਤ੍ਥ ਸਮੁਦਾਚਾਰਾਭਾવਤੋ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾਨਿ ਨਾਮ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦੋ વੁਤ੍ਤੋ, ਤਂਤਂਸਮੁਚ੍ਛੇਦਕਿਚ੍ਚਸਾਧਨવਸੇਨ વਾ ਮਗ੍ਗਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਾਦਿવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿਪਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਨਿਸ੍ਸਰਣਸੁਞ੍ਞੇਸੁ ਚ ਇਧ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਤਦਙ੍ਗવਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਸਮੁਚ੍ਛੇਦਪਹਾਨੇਸੁ ਪਨੇਤ੍ਥ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਮਤ੍ਤਤ੍ਤਂ ਨਿਸ੍ਸਟਮਤ੍ਤਤ੍ਤਞ੍ਚ ਗਹੇਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ। ਪਞ੍ਚਸੁਪਿ ਏਤੇਸੁ ਸੁਞ੍ਞੇਸੁ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਾਦੀਨਿਯੇવ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਤਦਙ੍ਗਸਮੁਚ੍ਛੇਦਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਨਿਸ੍ਸਰਣਨਾਮੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਭੂਤਂ। ਬਹਿਦ੍ਧਾਤਿ ਬਹਿਦ੍ਧਾਭੂਤਂ। ਦੁਭਤੋਸੁਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਉਭਯਸੁਞ੍ਞਂ। ਪਚ੍ਚਤ੍ਤਾਦੀਸੁਪਿ ਹਿ ਤੋ-ਇਤਿવਚਨਂ ਹੋਤਿਯੇવ।
Nekkhammenakāmacchando tadaṅgasuññoti nekkhammena pahīno kāmacchando tena nekkhammasaṅkhātena aṅgena suñño. Atha vā yo koci kāmacchando nekkhammassa tattha abhāvato nekkhammena tena aṅgena suñño. Evaṃ sesesupi yojanā kātabbā. Tassa tassa aṅgassa tattha tattha abhāvamatteneva cettha upacārappanājhānavasena ca vipassanāvasena ca tadaṅgasuññatā niddiṭṭhā. Pahānadīpakassa vacanassa abhāvena pana vivaṭṭanānupassanaṃyeva pariyosānaṃ katvā vipassanā niddiṭṭhā, cattāro maggā na niddiṭṭhā. Nekkhammena kāmacchando samucchinno ceva suñño cātiādīsu vikkhambhane vuttanayeneva attho veditabbo. Tadaṅgavikkhambhanavasena pahīnānipi cettha samudācārābhāvato samucchinnāni nāma hontīti iminā pariyāyena samucchedo vutto, taṃtaṃsamucchedakiccasādhanavasena vā maggasampayuttanekkhammādivasena vuttantipi veditabbaṃ. Paṭippassaddhinissaraṇasuññesu ca idha vuttanayeneva attho veditabbo. Tadaṅgavikkhambhanasamucchedapahānesu panettha paṭippassaddhimattattaṃ nissaṭamattattañca gahetvā vuttaṃ. Pañcasupi etesu suññesu nekkhammādīniyeva vikkhambhanatadaṅgasamucchedapaṭippassaddhinissaraṇanāmena vuttāni. Ajjhattanti ajjhattabhūtaṃ. Bahiddhāti bahiddhābhūtaṃ. Dubhatosuññanti ubhayasuññaṃ. Paccattādīsupi hi to-itivacanaṃ hotiyeva.
ਛ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾਯਤਨਾਦੀਨਿ ਛਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾਯਤਨਾਦੀਨਂ ਭਾવੇਨ ਸਭਾਗਾਨਿ। ਪਰੇਹਿ વਿਸਭਾਗਾਨਿ। વਿਞ੍ਞਾਣਕਾਯਾਤਿਆਦੀਸੁ ਚੇਤ੍ਥ ਕਾਯવਚਨੇਨ વਿਞ੍ਞਾਣਾਦੀਨਿਯੇવ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮੇਸਨਾਦੀਸੁ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਾਦੀਨਿਯੇવ ਤਦਤ੍ਥਿਕੇਹਿ વਿਞ੍ਞੂਹਿ ਏਸੀਯਨ੍ਤੀਤਿ ਏਸਨਾ। ਅਥ વਾ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਾਦੀਨਂ ਏਸਨਾਪਿ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਾਦੀਹਿ ਸੁਞ੍ਞਾ, ਕਿਂ ਪਨ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਾਦੀਨੀਤਿਪਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ? ਪਰਿਗ੍ਗਹਾਦੀਸੁ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਾਦੀਨਿਯੇવ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇ ਏਸਿਤਾਨਿ ਅਪਰਭਾਗੇ ਪਰਿਗ੍ਗਯ੍ਹਨ੍ਤੀਤਿ ਪਰਿਗ੍ਗਹੋਤਿ, ਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਾਨਿ ਪਤ੍ਤਿવਸੇਨ ਪਟਿਲਬ੍ਭਨ੍ਤੀਤਿ ਪਟਿਲਾਭੋਤਿ, ਪਟਿਲਦ੍ਧਾਨਿ ਞਾਣવਸੇਨ ਪਟਿવਿਜ੍ਝੀਯਨ੍ਤੀਤਿ ਪਟਿવੇਧੋਤਿ ਚ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਏਕਤ੍ਤਸੁਞ੍ਞਞ੍ਚ ਨਾਨਤ੍ਤਸੁਞ੍ਞਞ੍ਚ ਸਕਿਂਯੇવ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਏਕਤ੍ਤਸੁਞ੍ਞਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਨਾਨਤ੍ਤਸੁਞ੍ਞਂ ਅવਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾવ ਸਕਿਂ ਨਿਗਮਨਂ ਕਤਂ। ਕਸ੍ਮਾ ਨ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤਨ੍ਤਿ ਚੇ? વੁਤ੍ਤਪਰਿਯਾਯੇਨੇવੇਤ੍ਥ ਯੋਜਨਾ ਞਾਯਤੀਤਿ ਨ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਅਯਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਯੋਜਨਾ – ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਂ ਏਕਤ੍ਤਂ, ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦੋ ਨਾਨਤ੍ਤਂ, ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦੋ ਨਾਨਤ੍ਤਂ, ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮੇਕਤ੍ਤੇਨ ਸੁਞ੍ਞਨ੍ਤਿ। ਏવਂ ਸੇਸੇਸੁਪਿ ਯੋਜਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
Cha ajjhattikāyatanādīni chaajjhattikāyatanādīnaṃ bhāvena sabhāgāni. Parehi visabhāgāni. Viññāṇakāyātiādīsu cettha kāyavacanena viññāṇādīniyeva vuttāni. Nekkhammesanādīsu nekkhammādīniyeva tadatthikehi viññūhi esīyantīti esanā. Atha vā pubbabhāge nekkhammādīnaṃ esanāpi kāmacchandādīhi suññā, kiṃ pana nekkhammādīnītipi vuttaṃ hoti? Pariggahādīsu nekkhammādīniyeva pubbabhāge esitāni aparabhāge pariggayhantīti pariggahoti, pariggahitāni pattivasena paṭilabbhantīti paṭilābhoti, paṭiladdhāni ñāṇavasena paṭivijjhīyantīti paṭivedhoti ca vuttāni. Ekattasuññañca nānattasuññañca sakiṃyeva pucchitvā ekattasuññaṃ vissajjetvā nānattasuññaṃ avissajjetvāva sakiṃ nigamanaṃ kataṃ. Kasmā na vissajjitanti ce? Vuttapariyāyenevettha yojanā ñāyatīti na vissajjitanti veditabbaṃ. Ayaṃ panettha yojanā – nekkhammaṃ ekattaṃ, kāmacchando nānattaṃ, kāmacchando nānattaṃ, nekkhammekattena suññanti. Evaṃ sesesupi yojanā veditabbā.
ਖਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਾਦੀਨਿਯੇવ ਖਮਨਤੋ ਰੁਚ੍ਚਨਤੋ ਖਨ੍ਤੀਤਿ, ਰੋਚਿਤਾਨਿਯੇવ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਤਿਟ੍ਠਨਤੋ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ, ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਠਿਤਾਨਂ ਯਥਾਰੁਚਿਮੇવ ਸੇવਨਤੋ ਪਰਿਯੋਗਾਹਨਨ੍ਤਿ ਚ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਇਧ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋਤਿਆਦਿਕੋ ਪਰਮਤ੍ਥਸੁਞ੍ਞਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਞਾਣਨਿਦ੍ਦੇਸੇ વਣ੍ਣਿਤੋਯੇવ।
Khantiādīsu nekkhammādīniyeva khamanato ruccanato khantīti, rocitāniyeva pavisitvā tiṭṭhanato adhiṭṭhānanti, pavisitvā ṭhitānaṃ yathārucimeva sevanato pariyogāhananti ca vuttāni. Idhasampajānotiādiko paramatthasuññaniddeso parinibbānañāṇaniddese vaṇṇitoyeva.
ਇਮੇਸੁ ਚ ਸਬ੍ਬੇਸੁ ਸੁਞ੍ਞੇਸੁ ਸਙ੍ਖਾਰਸੁਞ੍ਞਂ વਿਪਰਿਣਾਮਸੁਞ੍ਞਂ ਲਕ੍ਖਣਸੁਞ੍ਞਞ੍ਚ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਅਸਮ੍ਮਿਸ੍ਸਤਾਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ। ਯਤ੍ਥ ਪਨ ਅਕੁਸਲਪਕ੍ਖਿਕਾਨਂ ਕੁਸਲਪਕ੍ਖਿਕੇਨ ਸੁਞ੍ਞਤਾ વੁਤ੍ਤਾ, ਤੇਨ ਅਕੁਸਲੇ ਆਦੀਨવਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ। ਯਤ੍ਥ ਪਨ ਕੁਸਲਪਕ੍ਖਿਕਾਨਂ ਅਕੁਸਲਪਕ੍ਖਿਕੇਨ ਸੁਞ੍ਞਤਾ વੁਤ੍ਤਾ, ਤੇਨ ਕੁਸਲੇ ਆਨਿਸਂਸਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ। ਯਤ੍ਥ ਅਤ੍ਤਤ੍ਤਨਿਯਾਦੀਹਿ ਸੁਞ੍ਞਤਾ વੁਤ੍ਤਾ, ਤਂ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਾਰੇਸੁ ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਜਨਨਤ੍ਥਂ। ਅਗ੍ਗਸੁਞ੍ਞਂ ਪਰਮਤ੍ਥਸੁਞ੍ਞਞ੍ਚ ਨਿਬ੍ਬਾਨੇ ਉਸ੍ਸਾਹਜਨਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
Imesu ca sabbesu suññesu saṅkhārasuññaṃ vipariṇāmasuññaṃ lakkhaṇasuññañca yathāvuttānaṃ dhammānaṃ aññamaññaasammissatādassanatthaṃ. Yattha pana akusalapakkhikānaṃ kusalapakkhikena suññatā vuttā, tena akusale ādīnavadassanatthaṃ. Yattha pana kusalapakkhikānaṃ akusalapakkhikena suññatā vuttā, tena kusale ānisaṃsadassanatthaṃ. Yattha attattaniyādīhi suññatā vuttā, taṃ sabbasaṅkhāresu nibbidājananatthaṃ. Aggasuññaṃ paramatthasuññañca nibbāne ussāhajananatthaṃ vuttanti veditabbaṃ.
ਤੇਸੁ ਅਗ੍ਗਸੁਞ੍ਞਞ੍ਚ ਪਰਮਤ੍ਥਸੁਞ੍ਞਞ੍ਚਾਤਿ ਦ੍વੇ ਸੁਞ੍ਞਾਨਿ ਅਤ੍ਥਤੋ ਏਕਮੇવ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਅਗ੍ਗਪਰਮਤ੍ਥવਸੇਨ ਸਉਪਾਦਿਸੇਸਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸવਸੇਨ ਚ ਦ੍વਿਧਾ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਾਨਿ ਦ੍વੇ ਅਤ੍ਤਤ੍ਤਨਿਯਸੁਞ੍ਞਤੋ ਸਙ੍ਖਾਰਸੁਞ੍ਞਤੋ ਚ ਸਭਾਗਾਨਿ। ‘‘ਸੁਞ੍ਞਸੁਞ੍ਞਂ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਸੁਞ੍ਞਂ ਬਹਿਦ੍ਧਾਸੁਞ੍ਞਂ ਦੁਭਤੋਸੁਞ੍ਞਂ ਸਭਾਗਸੁਞ੍ਞਂ વਿਸਭਾਗਸੁਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮਾਨਿ ਛ ਸੁਞ੍ਞਾਨਿ ਸੁਞ੍ਞਸੁਞ੍ਞਮੇવ ਹੋਤਿ। ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਾਦਿਭੇਦਤੋ ਪਨ ਛਧਾ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਤਾਨਿ ਛ ਚ ਅਤ੍ਤਤ੍ਤਨਿਯਾਦਿਸੁਞ੍ਞਤੋ ਸਭਾਗਾਨਿ। ਸਙ੍ਖਾਰવਿਪਰਿਣਾਮਲਕ੍ਖਣਸੁਞ੍ਞਾਨਿ, વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਤਦਙ੍ਗਸਮੁਚ੍ਛੇਦਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਨਿਸ੍ਸਰਣਸੁਞ੍ਞਾਨਿ, ਏਸਨਾਪਰਿਗ੍ਗਹਪਟਿਲਾਭਪਟਿવੇਧਸੁਞ੍ਞਾਨਿ, ਏਕਤ੍ਤਨਾਨਤ੍ਤਸੁਞ੍ਞਾਨਿ, ਖਨ੍ਤਿਅਧਿਟ੍ਠਾਨਪਰਿਯੋਗਾਹਨਸੁਞ੍ਞਾਨਿ ਚਾਤਿ ਸਤ੍ਤਰਸ ਸੁਞ੍ਞਾਨਿ ਅਤ੍ਤਨਿ ਅવਿਜ੍ਜਮਾਨੇਹਿ ਤੇਹਿ ਤੇਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸੁਞ੍ਞਤ੍ਤਾ ਅવਿਜ੍ਜਮਾਨਾਨਂ વਸੇਨ વਿਸੁਂ વਿਸੁਂ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਸਙ੍ਖਾਰવਿਪਰਿਣਾਮਲਕ੍ਖਣਸੁਞ੍ਞਾਨਿ ਪਨ ਇਤਰੇਨ ਇਤਰੇਨ ਅਸਮ੍ਮਿਸ੍ਸવਸੇਨ ਸਭਾਗਾਨਿ, વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਾਦੀਨਿ ਪਞ੍ਚ ਕੁਸਲਪਕ੍ਖੇਨ ਸੁਞ੍ਞਤ੍ਤਾ ਸਭਾਗਾਨਿ, ਏਸਨਾਦੀਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ, ਖਨ੍ਤਿਆਦੀਨਿ ਚ ਤੀਣਿ ਅਕੁਸਲਪਕ੍ਖੇਨ ਸੁਞ੍ਞਤ੍ਤਾ ਸਭਾਗਾਨਿ, ਏਕਤ੍ਤਨਾਨਤ੍ਤਸੁਞ੍ਞਾਨਿ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਟਿਪਕ੍ਖવਸੇਨ ਸਭਾਗਾਨਿ।
Tesu aggasuññañca paramatthasuññañcāti dve suññāni atthato ekameva nibbānaṃ aggaparamatthavasena saupādisesaanupādisesavasena ca dvidhā katvā vuttaṃ. Tāni dve attattaniyasuññato saṅkhārasuññato ca sabhāgāni. ‘‘Suññasuññaṃ ajjhattasuññaṃ bahiddhāsuññaṃ dubhatosuññaṃ sabhāgasuññaṃ visabhāgasuñña’’nti imāni cha suññāni suññasuññameva hoti. Ajjhattādibhedato pana chadhā vuttāni. Tāni cha ca attattaniyādisuññato sabhāgāni. Saṅkhāravipariṇāmalakkhaṇasuññāni, vikkhambhanatadaṅgasamucchedapaṭippassaddhinissaraṇasuññāni, esanāpariggahapaṭilābhapaṭivedhasuññāni, ekattanānattasuññāni, khantiadhiṭṭhānapariyogāhanasuññāni cāti sattarasa suññāni attani avijjamānehi tehi tehi dhammehi suññattā avijjamānānaṃ vasena visuṃ visuṃ vuttāni. Saṅkhāravipariṇāmalakkhaṇasuññāni pana itarena itarena asammissavasena sabhāgāni, vikkhambhanādīni pañca kusalapakkhena suññattā sabhāgāni, esanādīni cattāri, khantiādīni ca tīṇi akusalapakkhena suññattā sabhāgāni, ekattanānattasuññāni aññamaññapaṭipakkhavasena sabhāgāni.
ਸਬ੍ਬੇ ਧਮ੍ਮਾ ਸਮਾਸੇਨ, ਤਿਧਾ ਦ੍વੇਧਾ ਤਥੇਕਧਾ।
Sabbe dhammā samāsena, tidhā dvedhā tathekadhā;
ਸੁਞ੍ਞਾਤਿ ਸੁਞ੍ਞਤ੍ਥવਿਦੂ, વਣ੍ਣਯਨ੍ਤੀਧ ਸਾਸਨੇ॥
Suññāti suññatthavidū, vaṇṇayantīdha sāsane.
ਕਥਂ? ਸਬ੍ਬੇ ਤਾવ ਲੋਕਿਯਾ ਧਮ੍ਮਾ ਧੁવਸੁਭਸੁਖਅਤ੍ਤવਿਰਹਿਤਤ੍ਤਾ ਧੁવਸੁਭਸੁਖਅਤ੍ਤਸੁਞ੍ਞਾ। ਮਗ੍ਗਫਲਧਮ੍ਮਾ ਧੁવਸੁਖਤ੍ਤવਿਰਹਿਤਤ੍ਤਾ ਧੁવਸੁਖਤ੍ਤਸੁਞ੍ਞਾ। ਅਨਿਚ੍ਚਤ੍ਤਾਯੇવ ਸੁਖੇਨ ਸੁਞ੍ਞਾ। ਅਨਾਸવਤ੍ਤਾ ਨ ਸੁਭੇਨ ਸੁਞ੍ਞਾ। ਨਿਬ੍ਬਾਨਧਮ੍ਮੋ ਅਤ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਅਭਾવਤੋ ਅਤ੍ਤਸੁਞ੍ਞੋ। ਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰਾ ਪਨ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਸਙ੍ਖਤਾ ਧਮ੍ਮਾ ਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਕਸ੍ਸਚਿ ਅਭਾવਤੋ ਸਤ੍ਤਸੁਞ੍ਞਾ। ਅਸਙ੍ਖਤੋ ਨਿਬ੍ਬਾਨਧਮ੍ਮੋ ਤੇਸਂ ਸਙ੍ਖਾਰਾਨਮ੍ਪਿ ਅਭਾવਤੋ ਸਙ੍ਖਾਰਸੁਞ੍ਞੋ। ਸਙ੍ਖਤਾਸਙ੍ਖਤਾ ਪਨ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਧਮ੍ਮਾ ਅਤ੍ਤਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਅਭਾવਤੋ ਅਤ੍ਤਸੁਞ੍ਞਾਤਿ।
Kathaṃ? Sabbe tāva lokiyā dhammā dhuvasubhasukhaattavirahitattā dhuvasubhasukhaattasuññā. Maggaphaladhammā dhuvasukhattavirahitattā dhuvasukhattasuññā. Aniccattāyeva sukhena suññā. Anāsavattā na subhena suññā. Nibbānadhammo attasseva abhāvato attasuñño. Lokiyalokuttarā pana sabbepi saṅkhatā dhammā sattassa kassaci abhāvato sattasuññā. Asaṅkhato nibbānadhammo tesaṃ saṅkhārānampi abhāvato saṅkhārasuñño. Saṅkhatāsaṅkhatā pana sabbepi dhammā attasaṅkhātassa puggalassa abhāvato attasuññāti.
ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਪ੍ਪਕਾਸਿਨਿਯਾ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗਅਟ੍ਠਕਥਾਯ
Saddhammappakāsiniyā paṭisambhidāmaggaaṭṭhakathāya
ਸੁਞ੍ਞਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Suññakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
ਯੁਗਨਦ੍ਧવਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Yuganaddhavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ ਚ ਮਜ੍ਝਿਮવਗ੍ਗਸ੍ਸ ਅਪੁਬ੍ਬਤ੍ਥਾਨੁવਣ੍ਣਨਾ।
Niṭṭhitā ca majjhimavaggassa apubbatthānuvaṇṇanā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗਪਾਲ਼ਿ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ੧੦. ਸੁਞ੍ਞਕਥਾ • 10. Suññakathā
