| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ธมฺมสงฺคณิ-อฎฺฐกถา • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
สุญฺญตวาโร
Suññatavāro
๑๒๑-๑๔๕. อิทานิ ตสฺมิํ โข ปน สมเย ธมฺมา โหนฺตีติ สุญฺญตวาโร อารโทฺธฯ โส อุเทฺทสนิเทฺทสวเสน ทฺวิธา ววตฺถิโตฯ ตตฺถ อุเทฺทสวาเร ‘ธมฺมา โหนฺตี’ติ อิมินา สทฺธิํ จตุวีสติ โกฎฺฐาสา โหนฺติฯ สพฺพโกฎฺฐาเสสุ จ ‘จตฺตาโร เทฺว ตโย’ติ คณนปริเจฺฉโท น วุโตฺตฯ กสฺมา? สงฺคหวาเร ปริจฺฉินฺนตฺตาฯ ตตฺถ ปริจฺฉินฺนธมฺมาเยว หิ อิธาปิ วุตฺตาฯ น เหตฺถ สโตฺต วา ภาโว วา อตฺตา วา อุปลพฺภติฯ ธมฺมาว เอเต ธมฺมมตฺตา อสารา อปริณายกาติ อิมิสฺสา สุญฺญตาย ทีปนตฺถํ วุตฺตาฯ ตสฺมา เอวเมตฺถ อโตฺถ เวทิตโพฺพ – ยสฺมิํ สมเย กามาวจรํ ปฐมํ มหากุสลจิตฺตํ อุปฺปชฺชติ, ตสฺมิํ สมเย จิตฺตงฺควเสน อุปฺปนฺนา อติเรกปณฺณาสธมฺมา สภาวเฎฺฐน ธมฺมา เอว โหนฺติฯ น อโญฺญ โกจิ สโตฺต วา ภาโว วา โปโส วา ปุคฺคโล วา โหตีติฯ ตถา ราสเฎฺฐน ขนฺธาว โหนฺตีติฯ เอวํ ปุริมนเยเนว สพฺพปเทสุ อตฺถโยชนา เวทิตพฺพาฯ ยสฺมา ปน ฌานโต อญฺญํ ฌานงฺคํ, มคฺคโต วา อญฺญํ มคฺคงฺคํ นตฺถิ, ตสฺมา อิธ ‘ฌานํ โหติ, มโคฺค โหติ’ อิเจฺจว วุตฺตํฯ อุปนิชฺฌายนเฎฺฐน หิ ฌานเมว เหตฺวเฎฺฐน มโคฺคว โหติฯ น อโญฺญ โกจิ สโตฺต วา ภาโว วาติฯ เอวํ สพฺพปเทสุ อตฺถโยชนา กาตพฺพาฯ นิเทฺทสวาโร อุตฺตานโตฺถเยวาติฯ
121-145. Idāni tasmiṃ kho pana samaye dhammā hontīti suññatavāro āraddho. So uddesaniddesavasena dvidhā vavatthito. Tattha uddesavāre ‘dhammā hontī’ti iminā saddhiṃ catuvīsati koṭṭhāsā honti. Sabbakoṭṭhāsesu ca ‘cattāro dve tayo’ti gaṇanaparicchedo na vutto. Kasmā? Saṅgahavāre paricchinnattā. Tattha paricchinnadhammāyeva hi idhāpi vuttā. Na hettha satto vā bhāvo vā attā vā upalabbhati. Dhammāva ete dhammamattā asārā apariṇāyakāti imissā suññatāya dīpanatthaṃ vuttā. Tasmā evamettha attho veditabbo – yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ paṭhamaṃ mahākusalacittaṃ uppajjati, tasmiṃ samaye cittaṅgavasena uppannā atirekapaṇṇāsadhammā sabhāvaṭṭhena dhammā eva honti. Na añño koci satto vā bhāvo vā poso vā puggalo vā hotīti. Tathā rāsaṭṭhena khandhāva hontīti. Evaṃ purimanayeneva sabbapadesu atthayojanā veditabbā. Yasmā pana jhānato aññaṃ jhānaṅgaṃ, maggato vā aññaṃ maggaṅgaṃ natthi, tasmā idha ‘jhānaṃ hoti, maggo hoti’ icceva vuttaṃ. Upanijjhāyanaṭṭhena hi jhānameva hetvaṭṭhena maggova hoti. Na añño koci satto vā bhāvo vāti. Evaṃ sabbapadesu atthayojanā kātabbā. Niddesavāro uttānatthoyevāti.
สุญฺญตวาโร นิฎฺฐิโตฯ
Suññatavāro niṭṭhito.
นิฎฺฐิตา จ ตีหิ มหาวาเรหิ มเณฺฑตฺวา นิทฺทิฎฺฐสฺส
Niṭṭhitā ca tīhi mahāvārehi maṇḍetvā niddiṭṭhassa
ปฐมจิตฺตสฺส อตฺถวณฺณนาฯ
Paṭhamacittassa atthavaṇṇanā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / อภิธมฺมปิฎก • Abhidhammapiṭaka / ธมฺมสงฺคณีปาฬิ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / กามาวจรกุสลํ • Kāmāvacarakusalaṃ
ฎีกา • Tīkā / อภิธมฺมปิฎก (ฎีกา) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ธมฺมสงฺคณี-มูลฎีกา • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / สุญฺญตวารวณฺณนา • Suññatavāravaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / อภิธมฺมปิฎก (ฎีกา) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ธมฺมสงฺคณี-อนุฎีกา • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / สุญฺญตวาราทิวณฺณนา • Suññatavārādivaṇṇanā
