Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / జాతక-అట్ఠకథా • Jātaka-aṭṭhakathā |
[౪౬౩] ౯. సుప్పారకజాతకవణ్ణనా
[463] 9. Suppārakajātakavaṇṇanā
ఉమ్ముజ్జన్తి నిముజ్జన్తీతి ఇదం సత్థా జేతవనే విహరన్తో పఞ్ఞాపారమిం ఆరబ్భ కథేసి. ఏకదివసఞ్హి సాయన్హసమయే తథాగతస్స ధమ్మం దేసేతుం నిక్ఖమనం ఆగమయమానా భిక్ఖూ ధమ్మసభాయం నిసీదిత్వా ‘‘ఆవుసో, అహో సత్థా మహాపఞ్ఞో పుథుపఞ్ఞో హాసపఞ్ఞో జవనపఞ్ఞో తిక్ఖపఞ్ఞో నిబ్బేధికపఞ్ఞో తత్ర తత్ర ఉపాయపఞ్ఞాయ సమన్నాగతో విపులాయ పథవీసమాయ, మహాసముద్దో వియ గమ్భీరాయ, ఆకాసో వియ విత్థిణ్ణాయ, సకలజమ్బుదీపస్మిఞ్హి ఉట్ఠితపఞ్హో దసబలం అతిక్కమిత్వా గన్తుం సమత్థో నామ నత్థి. యథా మహాసముద్దే ఉట్ఠితఊమియో వేలం నాతిక్కమన్తి, వేలం పత్వావ భిజ్జన్తి, ఏవం న కోచి పఞ్హో దసబలం అతిక్కమతి, సత్థు పాదమూలం పత్వా భిజ్జతేవా’’తి దసబలస్స మహాపఞ్ఞాపారమిం వణ్ణేసుం. సత్థా ఆగన్త్వా ‘‘కాయ నుత్థ, భిక్ఖవే, ఏతరహి కథాయ సన్నిసిన్నా’’తి పుచ్ఛిత్వా ‘‘ఇమాయ నామా’’తి వుత్తే ‘‘న, భిక్ఖవే, తథాగతో ఇదానేవ పఞ్ఞవా, పుబ్బేపి అపరిపక్కే ఞాణే పఞ్ఞవావ, అన్ధో హుత్వాపి మహాసముద్దే ఉదకసఞ్ఞాయ ‘ఇమస్మిం ఇమస్మిం సముద్దే ఇదం నామ ఇదం నామ రతన’న్తి అఞ్ఞాసీ’’తి వత్వా అతీతం ఆహరి.
Ummujjanti nimujjantīti idaṃ satthā jetavane viharanto paññāpāramiṃ ārabbha kathesi. Ekadivasañhi sāyanhasamaye tathāgatassa dhammaṃ desetuṃ nikkhamanaṃ āgamayamānā bhikkhū dhammasabhāyaṃ nisīditvā ‘‘āvuso, aho satthā mahāpañño puthupañño hāsapañño javanapañño tikkhapañño nibbedhikapañño tatra tatra upāyapaññāya samannāgato vipulāya pathavīsamāya, mahāsamuddo viya gambhīrāya, ākāso viya vitthiṇṇāya, sakalajambudīpasmiñhi uṭṭhitapañho dasabalaṃ atikkamitvā gantuṃ samattho nāma natthi. Yathā mahāsamudde uṭṭhitaūmiyo velaṃ nātikkamanti, velaṃ patvāva bhijjanti, evaṃ na koci pañho dasabalaṃ atikkamati, satthu pādamūlaṃ patvā bhijjatevā’’ti dasabalassa mahāpaññāpāramiṃ vaṇṇesuṃ. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, tathāgato idāneva paññavā, pubbepi aparipakke ñāṇe paññavāva, andho hutvāpi mahāsamudde udakasaññāya ‘imasmiṃ imasmiṃ samudde idaṃ nāma idaṃ nāma ratana’nti aññāsī’’ti vatvā atītaṃ āhari.
అతీతే కురురట్ఠే కురురాజా నామ రజ్జం కారేసి, కురుకచ్ఛం నామ పట్టనగామో అహోసి. తదా బోధిసత్తో కురుకచ్ఛే నియామకజేట్ఠకస్స పుత్తో హుత్వా నిబ్బత్తి పాసాదికో సువణ్ణవణ్ణో, ‘‘సుప్పారకకుమారో’’తిస్స నామం కరింసు. సో మహన్తేన పరివారేన వడ్ఢన్తో సోళసవస్సకాలేయేవ నియామకసిప్పే నిప్ఫత్తిం పత్వా అపరభాగే పితు అచ్చయేన నియామకజేట్ఠకో హుత్వా నియామకకమ్మం అకాసి, పణ్డితో ఞాణసమ్పన్నో అహోసి. తేన ఆరుళ్హనావాయ బ్యాపత్తి నామ నత్థి. తస్స అపరభాగే లోణజలపహటాని ద్వేపి చక్ఖూని నస్సింసు. సో తతో పట్ఠాయ నియామకజేట్ఠకో హుత్వాపి నియామకకమ్మం అకత్వా ‘‘రాజానం నిస్సాయ జీవిస్సామీ’’తి రాజానం ఉపసఙ్కమి. అథ నం రాజా అగ్ఘాపనియకమ్మే ఠపేసి. సో తతో పట్ఠాయ రఞ్ఞో హత్థిరతనఅస్సరతనముత్తసారమణిసారాదీని అగ్ఘాపేసి.
Atīte kururaṭṭhe kururājā nāma rajjaṃ kāresi, kurukacchaṃ nāma paṭṭanagāmo ahosi. Tadā bodhisatto kurukacche niyāmakajeṭṭhakassa putto hutvā nibbatti pāsādiko suvaṇṇavaṇṇo, ‘‘suppārakakumāro’’tissa nāmaṃ kariṃsu. So mahantena parivārena vaḍḍhanto soḷasavassakāleyeva niyāmakasippe nipphattiṃ patvā aparabhāge pitu accayena niyāmakajeṭṭhako hutvā niyāmakakammaṃ akāsi, paṇḍito ñāṇasampanno ahosi. Tena āruḷhanāvāya byāpatti nāma natthi. Tassa aparabhāge loṇajalapahaṭāni dvepi cakkhūni nassiṃsu. So tato paṭṭhāya niyāmakajeṭṭhako hutvāpi niyāmakakammaṃ akatvā ‘‘rājānaṃ nissāya jīvissāmī’’ti rājānaṃ upasaṅkami. Atha naṃ rājā agghāpaniyakamme ṭhapesi. So tato paṭṭhāya rañño hatthiratanaassaratanamuttasāramaṇisārādīni agghāpesi.
అథేకదివసం ‘‘రఞ్ఞో మఙ్గలహత్థీ భవిస్సతీ’’తి కాళపాసాణకూటవణ్ణం ఏకం వారణం ఆనేసుం. తం దిస్వా రాజా ‘‘పణ్డితస్స దస్సేథా’’తి ఆహ. అథ నం తస్స సన్తికం నయింసు. సో హత్థేన తస్స సరీరం పరిమజ్జిత్వా ‘‘నాయం మఙ్గలహత్థీ భవితుం అనుచ్ఛవికో, పాదేహి వామనధాతుకో ఏస, ఏతఞ్హి మాతా విజాయమానా అఙ్కేన సమ్పటిచ్ఛితుం నాసక్ఖి, తస్మా భూమియం పతిత్వా పచ్ఛిమపాదేహి వామనధాతుకో హోతీ’’తి ఆహ. హత్థిం గహేత్వా ఆగతే పుచ్ఛింసు. తే ‘‘సచ్చం పణ్డితో కథేతీ’’తి వదింసు. తం కారణం రాజా సుత్వా తుట్ఠో తస్స అట్ఠ కహాపణే దాపేసి.
Athekadivasaṃ ‘‘rañño maṅgalahatthī bhavissatī’’ti kāḷapāsāṇakūṭavaṇṇaṃ ekaṃ vāraṇaṃ ānesuṃ. Taṃ disvā rājā ‘‘paṇḍitassa dassethā’’ti āha. Atha naṃ tassa santikaṃ nayiṃsu. So hatthena tassa sarīraṃ parimajjitvā ‘‘nāyaṃ maṅgalahatthī bhavituṃ anucchaviko, pādehi vāmanadhātuko esa, etañhi mātā vijāyamānā aṅkena sampaṭicchituṃ nāsakkhi, tasmā bhūmiyaṃ patitvā pacchimapādehi vāmanadhātuko hotī’’ti āha. Hatthiṃ gahetvā āgate pucchiṃsu. Te ‘‘saccaṃ paṇḍito kathetī’’ti vadiṃsu. Taṃ kāraṇaṃ rājā sutvā tuṭṭho tassa aṭṭha kahāpaṇe dāpesi.
పునేకదివసం ‘‘రఞ్ఞో మఙ్గలఅస్సో భవిస్సతీ’’తి ఏకం అస్సం ఆనయింసు. తమ్పి రాజా పణ్డితస్స సన్తికం పేసేసి. సో తమ్పి హత్థేన పరామసిత్వా ‘‘అయం మఙ్గలఅస్సో భవితుం న యుత్తో, ఏతస్స హి జాతదివసేయేవ మాతా మరి, తస్మా మాతు ఖీరం అలభన్తో న సమ్మా వడ్ఢితో’’తి ఆహ. సాపిస్స కథా సచ్చావ అహోసి. తమ్పి సుత్వా రాజా తుస్సిత్వా అట్ఠ కహాపణే దాపేసి. అథేకదివసం ‘‘రఞ్ఞో మఙ్గలరథో భవిస్సతీ’’తి రథం ఆహరింసు. తమ్పి రాజా తస్స సన్తికం పేసేసి. సో తమ్పి హత్థేన పరామసిత్వా ‘‘అయం రథో సుసిరరుక్ఖేన కతో, తస్మా రఞ్ఞో నానుచ్ఛవికో’’తి ఆహ. సాపిస్స కథా సచ్చావ అహోసి. రాజా తమ్పి సుత్వా అట్ఠేవ కహాపణే దాపేసి. అథస్స మహగ్ఘం కమ్బలరతనం ఆహరింసు. తమ్పి తస్సేవ పేసేసి. సో తమ్పి హత్థేన పరామసిత్వా ‘‘ఇమస్స మూసికచ్ఛిన్నం ఏకట్ఠానం అత్థీ’’తి ఆహ. సోధేన్తా తం దిస్వా రఞ్ఞో ఆరోచేసుం. రాజా సుత్వా తుస్సిత్వా అట్ఠేవ కహాపణే దాపేసి.
Punekadivasaṃ ‘‘rañño maṅgalaasso bhavissatī’’ti ekaṃ assaṃ ānayiṃsu. Tampi rājā paṇḍitassa santikaṃ pesesi. So tampi hatthena parāmasitvā ‘‘ayaṃ maṅgalaasso bhavituṃ na yutto, etassa hi jātadivaseyeva mātā mari, tasmā mātu khīraṃ alabhanto na sammā vaḍḍhito’’ti āha. Sāpissa kathā saccāva ahosi. Tampi sutvā rājā tussitvā aṭṭha kahāpaṇe dāpesi. Athekadivasaṃ ‘‘rañño maṅgalaratho bhavissatī’’ti rathaṃ āhariṃsu. Tampi rājā tassa santikaṃ pesesi. So tampi hatthena parāmasitvā ‘‘ayaṃ ratho susirarukkhena kato, tasmā rañño nānucchaviko’’ti āha. Sāpissa kathā saccāva ahosi. Rājā tampi sutvā aṭṭheva kahāpaṇe dāpesi. Athassa mahagghaṃ kambalaratanaṃ āhariṃsu. Tampi tasseva pesesi. So tampi hatthena parāmasitvā ‘‘imassa mūsikacchinnaṃ ekaṭṭhānaṃ atthī’’ti āha. Sodhentā taṃ disvā rañño ārocesuṃ. Rājā sutvā tussitvā aṭṭheva kahāpaṇe dāpesi.
సో చిన్తేసి ‘‘అయం రాజా ఏవరూపానిపి అచ్ఛరియాని దిస్వా అట్ఠేవ కహాపణే దాపేసి, ఇమస్స దాయో న్హాపితదాయో, న్హాపితజాతికో భవిస్సతి, కిం మే ఏవరూపేన రాజుపట్ఠానేన, అత్తనో వసనట్ఠానమేవ గమిస్సామీ’’తి. సో కురుకచ్ఛపట్టనమేవ పచ్చాగమి. తస్మిం తత్థ వసన్తే వాణిజా నావం సజ్జేత్వా ‘‘కం నియామకం కరిస్సామా’’తి మన్తేసుం. ‘‘సుప్పారకపణ్డితేన ఆరుళ్హనావా న బ్యాపజ్జతి, ఏస పణ్డితో ఉపాయకుసలో, అన్ధో సమానోపి సుప్పారకపణ్డితోవ ఉత్తమో’’తి తం ఉపసఙ్కమిత్వా ‘‘నియామకో నో హోహీ’’తి వత్వా ‘‘తాతా, అహం అన్ధో, కథం నియామకకమ్మం కరిస్సామీ’’తి వుత్తే ‘‘సామి, అన్ధాపి తుమ్హేయేవ అమ్హాకం ఉత్తమా’’తి పునప్పునం యాచియమానో ‘‘సాధు తాతా, తుమ్హేహి ఆరోచితసఞ్ఞాయ నియామకో భవిస్సామీ’’తి తేసం నావం అభిరుహి. తే నావాయ మహాసముద్దం పక్ఖన్దింసు. నావా సత్త దివసాని నిరుపద్దవా అగమాసి, తతో అకాలవాతం ఉప్పాతితం ఉప్పజ్జి, నావా చత్తారో మాసే పకతిసముద్దపిట్ఠే విచరిత్వా ఖురమాలీసముద్దం నామ పత్తా. తత్థ మచ్ఛా మనుస్ససమానసరీరా ఖురనాసా ఉదకే ఉమ్ముజ్జనిముజ్జం కరోన్తి. వాణిజా తే దిస్వా మహాసత్తం తస్స సముద్దస్స నామం పుచ్ఛన్తా పఠమం గాథమాహంసు –
So cintesi ‘‘ayaṃ rājā evarūpānipi acchariyāni disvā aṭṭheva kahāpaṇe dāpesi, imassa dāyo nhāpitadāyo, nhāpitajātiko bhavissati, kiṃ me evarūpena rājupaṭṭhānena, attano vasanaṭṭhānameva gamissāmī’’ti. So kurukacchapaṭṭanameva paccāgami. Tasmiṃ tattha vasante vāṇijā nāvaṃ sajjetvā ‘‘kaṃ niyāmakaṃ karissāmā’’ti mantesuṃ. ‘‘Suppārakapaṇḍitena āruḷhanāvā na byāpajjati, esa paṇḍito upāyakusalo, andho samānopi suppārakapaṇḍitova uttamo’’ti taṃ upasaṅkamitvā ‘‘niyāmako no hohī’’ti vatvā ‘‘tātā, ahaṃ andho, kathaṃ niyāmakakammaṃ karissāmī’’ti vutte ‘‘sāmi, andhāpi tumheyeva amhākaṃ uttamā’’ti punappunaṃ yāciyamāno ‘‘sādhu tātā, tumhehi ārocitasaññāya niyāmako bhavissāmī’’ti tesaṃ nāvaṃ abhiruhi. Te nāvāya mahāsamuddaṃ pakkhandiṃsu. Nāvā satta divasāni nirupaddavā agamāsi, tato akālavātaṃ uppātitaṃ uppajji, nāvā cattāro māse pakatisamuddapiṭṭhe vicaritvā khuramālīsamuddaṃ nāma pattā. Tattha macchā manussasamānasarīrā khuranāsā udake ummujjanimujjaṃ karonti. Vāṇijā te disvā mahāsattaṃ tassa samuddassa nāmaṃ pucchantā paṭhamaṃ gāthamāhaṃsu –
౧౦౮.
108.
‘‘ఉమ్ముజ్జన్తి నిముజ్జన్తి, మనుస్సా ఖురనాసికా;
‘‘Ummujjanti nimujjanti, manussā khuranāsikā;
సుప్పారకం తం పుచ్ఛామ, సముద్దో కతమో అయ’’న్తి.
Suppārakaṃ taṃ pucchāma, samuddo katamo aya’’nti.
ఏవం తేహి పుట్ఠో మహాసత్తో అత్తనో నియామకసుత్తేన సంసన్దిత్వా దుతియం గాథమాహ –
Evaṃ tehi puṭṭho mahāsatto attano niyāmakasuttena saṃsanditvā dutiyaṃ gāthamāha –
౧౦౯.
109.
‘‘కురుకచ్ఛా పయాతానం, వాణిజానం ధనేసినం;
‘‘Kurukacchā payātānaṃ, vāṇijānaṃ dhanesinaṃ;
నావాయ విప్పనట్ఠాయ, ఖురమాలీతి వుచ్చతీ’’తి.
Nāvāya vippanaṭṭhāya, khuramālīti vuccatī’’ti.
తత్థ పయాతానన్తి కురుకచ్ఛపట్టనా నిక్ఖమిత్వా గచ్ఛన్తానం. ధనేసినన్తి తుమ్హాకం వాణిజానం ధనం పరియేసన్తానం. నావాయ విప్పనట్ఠాయాతి తాత తుమ్హాకం ఇమాయ విదేసం పక్ఖన్దనావాయ కమ్మకారకం పకతిసముద్దం అతిక్కమిత్వా సమ్పత్తో అయం సముద్దో ‘‘ఖురమాలీ’’తి వుచ్చతి, ఏవమేతం పణ్డితా కథేన్తీతి.
Tattha payātānanti kurukacchapaṭṭanā nikkhamitvā gacchantānaṃ. Dhanesinanti tumhākaṃ vāṇijānaṃ dhanaṃ pariyesantānaṃ. Nāvāya vippanaṭṭhāyāti tāta tumhākaṃ imāya videsaṃ pakkhandanāvāya kammakārakaṃ pakatisamuddaṃ atikkamitvā sampatto ayaṃ samuddo ‘‘khuramālī’’ti vuccati, evametaṃ paṇḍitā kathentīti.
తస్మిం పన సముద్దే వజిరం ఉస్సన్నం హోతి. మహాసత్తో ‘‘సచాహం ‘అయం వజిరసముద్దో’తి ఏవం ఏతేసం కథేస్సామి, లోభేన బహుం వజిరం గణ్హిత్వా నావం ఓసీదాపేస్సన్తీ’’తి తేసం అనాచిక్ఖిత్వావ నావం లగ్గాపేత్వా ఉపాయేనేకం యోత్తం గహేత్వా మచ్ఛగహణనియామేన జాలం ఖిపాపేత్వా వజిరసారం ఉద్ధరిత్వా నావాయం పక్ఖిపిత్వా అఞ్ఞం అప్పగ్ఘభణ్డం ఛడ్డాపేసి. నావా తం సముద్దం అతిక్కమిత్వా పురతో అగ్గిమాలిం నామ గతా. సో పజ్జలితఅగ్గిక్ఖన్ధో వియ మజ్ఝన్హికసూరియో వియ చ ఓభాసం ముఞ్చన్తో అట్ఠాసి. వాణిజా –
Tasmiṃ pana samudde vajiraṃ ussannaṃ hoti. Mahāsatto ‘‘sacāhaṃ ‘ayaṃ vajirasamuddo’ti evaṃ etesaṃ kathessāmi, lobhena bahuṃ vajiraṃ gaṇhitvā nāvaṃ osīdāpessantī’’ti tesaṃ anācikkhitvāva nāvaṃ laggāpetvā upāyenekaṃ yottaṃ gahetvā macchagahaṇaniyāmena jālaṃ khipāpetvā vajirasāraṃ uddharitvā nāvāyaṃ pakkhipitvā aññaṃ appagghabhaṇḍaṃ chaḍḍāpesi. Nāvā taṃ samuddaṃ atikkamitvā purato aggimāliṃ nāma gatā. So pajjalitaaggikkhandho viya majjhanhikasūriyo viya ca obhāsaṃ muñcanto aṭṭhāsi. Vāṇijā –
౧౧౦.
110.
‘‘యథా అగ్గీవ సూరియోవ, సముద్దో పటిదిస్సతి;
‘‘Yathā aggīva sūriyova, samuddo paṭidissati;
సుప్పారకం తం పుచ్ఛామ, సముద్దో కతమో అయ’’న్తి. – గాథాయ తం పుచ్ఛింసు;
Suppārakaṃ taṃ pucchāma, samuddo katamo aya’’nti. – gāthāya taṃ pucchiṃsu;
మహాసత్తోపి తేసం అనన్తరగాథాయ కథేసి –
Mahāsattopi tesaṃ anantaragāthāya kathesi –
౧౧౧.
111.
‘‘కురుకచ్ఛా పయాతానం, వాణిజానం ధనేసినం;
‘‘Kurukacchā payātānaṃ, vāṇijānaṃ dhanesinaṃ;
నావాయ విప్పనట్ఠాయ, అగ్గిమాలీతి వుచ్చతీ’’తి.
Nāvāya vippanaṭṭhāya, aggimālīti vuccatī’’ti.
తస్మిం పన సముద్దే సువణ్ణం ఉస్సన్నం అహోసి. మహాసత్తో పురిమనయేనేవ తతోపి సువణ్ణం గాహాపేత్వా నావాయం పక్ఖిపాపేసి. నావా తమ్పి సముద్దం అతిక్కమిత్వా ఖీరం వియ దధిం వియ చ ఓభాసన్తం దధిమాలిం నామ సముద్దం పాపుణి. వాణిజా –
Tasmiṃ pana samudde suvaṇṇaṃ ussannaṃ ahosi. Mahāsatto purimanayeneva tatopi suvaṇṇaṃ gāhāpetvā nāvāyaṃ pakkhipāpesi. Nāvā tampi samuddaṃ atikkamitvā khīraṃ viya dadhiṃ viya ca obhāsantaṃ dadhimāliṃ nāma samuddaṃ pāpuṇi. Vāṇijā –
౧౧౨.
112.
‘‘యథా దధీవ ఖీరంవ, సముద్దో పటిదిస్సతి;
‘‘Yathā dadhīva khīraṃva, samuddo paṭidissati;
సుప్పారకం తం పుచ్ఛామ, సముద్దో కతమో అయ’’న్తి. –
Suppārakaṃ taṃ pucchāma, samuddo katamo aya’’nti. –
గాథాయ తస్సపి నామం పుచ్ఛింసు.
Gāthāya tassapi nāmaṃ pucchiṃsu.
మహాసత్తో అనన్తరగాథాయ ఆచిక్ఖి –
Mahāsatto anantaragāthāya ācikkhi –
౧౧౩.
113.
‘‘కురుకచ్ఛా పయాతానం, వాణిజానం ధనేసినం;
‘‘Kurukacchā payātānaṃ, vāṇijānaṃ dhanesinaṃ;
నావాయ విప్పనట్ఠాయ, దధిమాలీతి వుచ్చతీ’’తి.
Nāvāya vippanaṭṭhāya, dadhimālīti vuccatī’’ti.
తస్మిం పన సముద్దే రజతం ఉస్సన్నం అహోసి. సో తమ్పి ఉపాయేన గాహాపేత్వా నావాయం పక్ఖిపాపేసి . నావా తమ్పి సముద్దం అతిక్కమిత్వా నీలకుసతిణం వియ సమ్పన్నసస్సం వియ చ ఓభాసమానం నీలవణ్ణం కుసమాలిం నామ సముద్దం పాపుణి. వాణిజా –
Tasmiṃ pana samudde rajataṃ ussannaṃ ahosi. So tampi upāyena gāhāpetvā nāvāyaṃ pakkhipāpesi . Nāvā tampi samuddaṃ atikkamitvā nīlakusatiṇaṃ viya sampannasassaṃ viya ca obhāsamānaṃ nīlavaṇṇaṃ kusamāliṃ nāma samuddaṃ pāpuṇi. Vāṇijā –
౧౧౪.
114.
‘‘యథా కుసోవ సస్సోవ, సముద్దో పటిదిస్సతి;
‘‘Yathā kusova sassova, samuddo paṭidissati;
సుప్పారకం తం పుచ్ఛామ, సముద్దో కతమో అయ’’న్తి. –
Suppārakaṃ taṃ pucchāma, samuddo katamo aya’’nti. –
గాథాయ తస్సపి నామం పుచ్ఛింసు.
Gāthāya tassapi nāmaṃ pucchiṃsu.
సో అనన్తరగాథాయ ఆచిక్ఖి –
So anantaragāthāya ācikkhi –
౧౧౫.
115.
‘‘కురుకచ్ఛా పయాతానం, వాణిజానం ధనేసినం;
‘‘Kurukacchā payātānaṃ, vāṇijānaṃ dhanesinaṃ;
నావాయ విప్పనట్ఠాయ, కుసమాలీతి వుచ్చతీ’’తి.
Nāvāya vippanaṭṭhāya, kusamālīti vuccatī’’ti.
తస్మిం పన సముద్దే నీలమణిరతనం ఉస్సన్నం అహోసి. సో తమ్పి ఉపాయేనేవ గాహాపేత్వా నావాయం పక్ఖిపాపేసి. నావా తమ్పి సముద్దం అతిక్కమిత్వా నళవనం వియ వేళువనం వియ చ ఖాయమానం నళమాలిం నామ సముద్దం పాపుణి. వాణిజా –
Tasmiṃ pana samudde nīlamaṇiratanaṃ ussannaṃ ahosi. So tampi upāyeneva gāhāpetvā nāvāyaṃ pakkhipāpesi. Nāvā tampi samuddaṃ atikkamitvā naḷavanaṃ viya veḷuvanaṃ viya ca khāyamānaṃ naḷamāliṃ nāma samuddaṃ pāpuṇi. Vāṇijā –
౧౧౬.
116.
‘‘యథా నళోవ వేళూవ, సముద్దో పటిదిస్సతి;
‘‘Yathā naḷova veḷūva, samuddo paṭidissati;
సుప్పారకం తం పుచ్ఛామ, సముద్దో కతమో అయ’’న్తి. –
Suppārakaṃ taṃ pucchāma, samuddo katamo aya’’nti. –
గాథాయ తస్సపి నామం పుచ్ఛింసు.
Gāthāya tassapi nāmaṃ pucchiṃsu.
మహాసత్తో అనన్తరగాథాయ కథేసి –
Mahāsatto anantaragāthāya kathesi –
౧౧౭.
117.
‘‘కురుకచ్ఛా పయాతానం, వాణిజానం ధనేసినం;
‘‘Kurukacchā payātānaṃ, vāṇijānaṃ dhanesinaṃ;
నావాయ విప్పనట్ఠాయ, నళమాలీతి వుచ్చతీ’’తి.
Nāvāya vippanaṭṭhāya, naḷamālīti vuccatī’’ti.
తస్మిం పన సముద్దే మసారగల్లం వేళురియం ఉస్సన్నం అహోసి. సో తమ్పి ఉపాయేన గాహాపేత్వా నావాయం పక్ఖిపాపేసి. అపరో నయో – నళోతి విచ్ఛికనళోపి కక్కటకనళోపి, సో రత్తవణ్ణో హోతి. వేళూతి పన పవాళస్సేతం నామం, సో చ సముద్దో పవాళుస్సన్నో రత్తోభాసో అహోసి, తస్మా ‘‘యథా నళోవ వేళువా’’తి పుచ్ఛింసు. మహాసత్తో తతో పవాళం గాహాపేసీతి.
Tasmiṃ pana samudde masāragallaṃ veḷuriyaṃ ussannaṃ ahosi. So tampi upāyena gāhāpetvā nāvāyaṃ pakkhipāpesi. Aparo nayo – naḷoti vicchikanaḷopi kakkaṭakanaḷopi, so rattavaṇṇo hoti. Veḷūti pana pavāḷassetaṃ nāmaṃ, so ca samuddo pavāḷussanno rattobhāso ahosi, tasmā ‘‘yathā naḷova veḷuvā’’ti pucchiṃsu. Mahāsatto tato pavāḷaṃ gāhāpesīti.
వాణిజా నళమాలిం అతిక్కన్తా బలవాముఖసముద్దం నామ పస్సింసు. తత్థ ఉదకం కడ్ఢిత్వా కడ్ఢిత్వా సబ్బతో భాగేన ఉగ్గచ్ఛతి. తస్మిం సబ్బతో భాగేన ఉగ్గతే ఉదకం సబ్బతో భాగేన ఛిన్నపపాతమహాసోబ్భో వియ పఞ్ఞాయతి, ఊమియా ఉగ్గతాయ ఏకతో పపాతసదిసం హోతి, భయజననో సద్దో ఉప్పజ్జతి సోతాని భిన్దన్తో వియ హదయం ఫాలేన్తో వియ చ. తం దిస్వా వాణిజా భీతతసితా –
Vāṇijā naḷamāliṃ atikkantā balavāmukhasamuddaṃ nāma passiṃsu. Tattha udakaṃ kaḍḍhitvā kaḍḍhitvā sabbato bhāgena uggacchati. Tasmiṃ sabbato bhāgena uggate udakaṃ sabbato bhāgena chinnapapātamahāsobbho viya paññāyati, ūmiyā uggatāya ekato papātasadisaṃ hoti, bhayajanano saddo uppajjati sotāni bhindanto viya hadayaṃ phālento viya ca. Taṃ disvā vāṇijā bhītatasitā –
౧౧౮.
118.
‘‘మహబ్భయో భింసనకో, సద్దో సుయ్యతిమానుసో;
‘‘Mahabbhayo bhiṃsanako, saddo suyyatimānuso;
యథా సోబ్భో పపాతోవ, సముద్దో పటిదిస్సతి;
Yathā sobbho papātova, samuddo paṭidissati;
సుప్పారకం తం పుచ్ఛామ, సముద్దో కతమో అయ’’న్తి. –
Suppārakaṃ taṃ pucchāma, samuddo katamo aya’’nti. –
గాథాయ తస్సపి నామం పుచ్ఛింసు.
Gāthāya tassapi nāmaṃ pucchiṃsu.
తత్థ సుయ్యతిమానుసోతి సుయ్యతి అమానుసో సద్దో.
Tattha suyyatimānusoti suyyati amānuso saddo.
౧౧౯.
119.
‘‘కురుకచ్ఛా పయాతానం, వాణిజానం ధనేసినం;
‘‘Kurukacchā payātānaṃ, vāṇijānaṃ dhanesinaṃ;
నావాయ విప్పనట్ఠాయ, బలవాముఖీతి వుచ్చతీ’’తి. –
Nāvāya vippanaṭṭhāya, balavāmukhīti vuccatī’’ti. –
బోధిసత్తో అనన్తరగాథాయ తస్స నామం ఆచిక్ఖిత్వా ‘‘తాతా, ఇమం బలవాముఖసముద్దం పత్వా నివత్తితుం సమత్థా నావా నామ నత్థి, అయం సమ్పత్తనావం నిముజ్జాపేత్వా వినాసం పాపేతీ’’తి ఆహ. తఞ్చ నావం సత్త మనుస్ససతాని అభిరుహింసు. తే సబ్బే మరణభయభీతా ఏకప్పహారేనేవ అవీచిమ్హి పచ్చమానసత్తా వియ అతికారుఞ్ఞం రవం ముఞ్చింసు. మహాసత్తో ‘‘ఠపేత్వా మం అఞ్ఞో ఏతేసం సోత్థిభావం కాతుం సమత్థో నామ నత్థి, సచ్చకిరియాయ తేసం సోత్థిం కరిస్సామీ’’తి చిన్తేత్వా తే ఆమన్తేత్వా ఆహ – ‘‘తాతా, ఖిప్పం మం గన్ధోదకేన న్హాపేత్వా అహతవత్థాని నివాసాపేత్వా పుణ్ణపాతిం సజ్జేత్వా నావాయ ధురే ఠపేథా’’తి. తే వేగేన తథా కరింసు. మహాసత్తో ఉభోహి హత్థేహి పుణ్ణపాతిం గహేత్వా నావాయ ధురే ఠితో సచ్చకిరియం కరోన్తో ఓసానగాథమాహ –
Bodhisatto anantaragāthāya tassa nāmaṃ ācikkhitvā ‘‘tātā, imaṃ balavāmukhasamuddaṃ patvā nivattituṃ samatthā nāvā nāma natthi, ayaṃ sampattanāvaṃ nimujjāpetvā vināsaṃ pāpetī’’ti āha. Tañca nāvaṃ satta manussasatāni abhiruhiṃsu. Te sabbe maraṇabhayabhītā ekappahāreneva avīcimhi paccamānasattā viya atikāruññaṃ ravaṃ muñciṃsu. Mahāsatto ‘‘ṭhapetvā maṃ añño etesaṃ sotthibhāvaṃ kātuṃ samattho nāma natthi, saccakiriyāya tesaṃ sotthiṃ karissāmī’’ti cintetvā te āmantetvā āha – ‘‘tātā, khippaṃ maṃ gandhodakena nhāpetvā ahatavatthāni nivāsāpetvā puṇṇapātiṃ sajjetvā nāvāya dhure ṭhapethā’’ti. Te vegena tathā kariṃsu. Mahāsatto ubhohi hatthehi puṇṇapātiṃ gahetvā nāvāya dhure ṭhito saccakiriyaṃ karonto osānagāthamāha –
౧౨౦.
120.
‘‘యతో సరామి అత్తానం, యతో పత్తోస్మి విఞ్ఞుతం;
‘‘Yato sarāmi attānaṃ, yato pattosmi viññutaṃ;
నాభిజానామి సఞ్చిచ్చ, ఏకపాణమ్పి హింసితం;
Nābhijānāmi sañcicca, ekapāṇampi hiṃsitaṃ;
ఏతేన సచ్చవజ్జేన, సోత్థిం నావా నివత్తతూ’’తి.
Etena saccavajjena, sotthiṃ nāvā nivattatū’’ti.
తత్థ యతోతి యతో పట్ఠాయ అహం అత్తానం సరామి, యతో పట్ఠాయ చమ్హి విఞ్ఞుతం పత్తోతి అత్థో. ఏకపాణమ్పి హింసితన్తి ఏత్థన్తరే సఞ్చిచ్చ ఏకం కున్థకిపిల్లికపాణమ్పి హింసితం నాభిజానామి. దేసనామత్తమేవేతం, బోధిసత్తో పన తిణసలాకమ్పి ఉపాదాయ మయా పరసన్తకం న గహితపుబ్బం, లోభవసేన పరదారం న ఓలోకితపుబ్బం, ముసా న భాసితపుబ్బా, తిణగ్గేనాపి మజ్జం న పివితపుబ్బన్తి ఏవం పఞ్చసీలవసేన పన సచ్చకిరియం అకాసి, కత్వా చ పన పుణ్ణపాతియా ఉదకం నావాయ ధురే అభిసిఞ్చి.
Tattha yatoti yato paṭṭhāya ahaṃ attānaṃ sarāmi, yato paṭṭhāya camhi viññutaṃ pattoti attho. Ekapāṇampi hiṃsitanti etthantare sañcicca ekaṃ kunthakipillikapāṇampi hiṃsitaṃ nābhijānāmi. Desanāmattamevetaṃ, bodhisatto pana tiṇasalākampi upādāya mayā parasantakaṃ na gahitapubbaṃ, lobhavasena paradāraṃ na olokitapubbaṃ, musā na bhāsitapubbā, tiṇaggenāpi majjaṃ na pivitapubbanti evaṃ pañcasīlavasena pana saccakiriyaṃ akāsi, katvā ca pana puṇṇapātiyā udakaṃ nāvāya dhure abhisiñci.
చత్తారో మాసే విదేసం పక్ఖన్దనావా నివత్తిత్వా ఇద్ధిమా వియ సచ్చానుభావేన ఏకదివసేనేవ కురుకచ్ఛపట్టనం అగమాసి. గన్త్వా చ పన థలేపి అట్ఠుసభమత్తం ఠానం పక్ఖన్దిత్వా నావికస్స ఘరద్వారేయేవ అట్ఠాసి. మహాసత్తో తేసం వాణిజానం సువణ్ణరజతమణిపవాళముత్తవజిరాని భాజేత్వా అదాసి. ‘‘ఏత్తకేహి వో రతనేహి అలం, మా పున సముద్దం పవిసథా’’తి తేసం ఓవాదం దత్వా యావజీవం దానాదీని పుఞ్ఞాని కత్వా దేవపురం పూరేసి.
Cattāro māse videsaṃ pakkhandanāvā nivattitvā iddhimā viya saccānubhāvena ekadivaseneva kurukacchapaṭṭanaṃ agamāsi. Gantvā ca pana thalepi aṭṭhusabhamattaṃ ṭhānaṃ pakkhanditvā nāvikassa gharadvāreyeva aṭṭhāsi. Mahāsatto tesaṃ vāṇijānaṃ suvaṇṇarajatamaṇipavāḷamuttavajirāni bhājetvā adāsi. ‘‘Ettakehi vo ratanehi alaṃ, mā puna samuddaṃ pavisathā’’ti tesaṃ ovādaṃ datvā yāvajīvaṃ dānādīni puññāni katvā devapuraṃ pūresi.
సత్థా ఇమం ధమ్మదేసనం ఆహరిత్వా ‘‘ఏవం, భిక్ఖవే, పుబ్బేపి తథాగతో మహాపఞ్ఞోయేవా’’తి వత్వా జాతకం సమోధానేసి – ‘‘తదా పరిసా బుద్ధపరిసా అహేసుం, సుప్పారకపణ్డితో పన అహమేవ అహోసి’’న్తి.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā ‘‘evaṃ, bhikkhave, pubbepi tathāgato mahāpaññoyevā’’ti vatvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā parisā buddhaparisā ahesuṃ, suppārakapaṇḍito pana ahameva ahosi’’nti.
సుప్పారకజాతకవణ్ణనా నవమా.
Suppārakajātakavaṇṇanā navamā.
జాతకుద్దానం –
Jātakuddānaṃ –
మాతుపోసక జుణ్హో చ, ధమ్మ ఉదయ పానీయో;
Mātuposaka juṇho ca, dhamma udaya pānīyo;
యుధఞ్చయో దసరథో, సంవరో చ సుప్పారకో;
Yudhañcayo dasaratho, saṃvaro ca suppārako;
ఏకాదసనిపాతమ్హి, సఙ్గీతా నవ జాతకా.
Ekādasanipātamhi, saṅgītā nava jātakā.
ఏకాదసకనిపాతవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Ekādasakanipātavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / జాతకపాళి • Jātakapāḷi / ౪౬౩. సుప్పారకజాతకం • 463. Suppārakajātakaṃ