| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā |
५. कुम्भवग्गो
5. Kumbhavaggo
[२९१] १. सुराघटजातकवण्णना
[291] 1. Surāghaṭajātakavaṇṇanā
सब्बकामददं कुम्भन्ति इदं सत्था जेतवने विहरन्तो अनाथपिण्डिकस्स भागिनेय्यं आरब्भ कथेसि। सो किर मातापितूनं सन्तका चत्तालीस हिरञ्ञकोटियो पानब्यसनेन नासेत्वा सेट्ठिनो सन्तिकं अगमासि। सोपिस्स ‘‘वोहारं करोही’’ति सहस्सं अदासि, तम्पि नासेत्वा पुन अगमासि। पुनस्स पञ्च सतानि दापेसि, तानिपि नासेत्वा पुन आगतस्स द्वे थूलसाटके दापेसि। तेपि नासेत्वा पुन आगतं गीवायं गाहापेत्वा नीहरापेसि। सो अनाथो हुत्वा परकुट्टं निस्साय कालमकासि, तमेनं कड्ढित्वा बहि छड्डेसुं। अनाथपिण्डिको विहारं गन्त्वा सब्बं तं भागिनेय्यस्स पवत्तिं तथागतस्स आरोचेसि। सत्था ‘‘त्वं एतं कथं सन्तप्पेस्ससि, यमहं पुब्बे सब्बकामददं कुम्भं दत्वापि सन्तप्पेतुं नासक्खि’’न्ति वत्वा तेन याचितो अतीतं आहरि।
Sabbakāmadadaṃkumbhanti idaṃ satthā jetavane viharanto anāthapiṇḍikassa bhāgineyyaṃ ārabbha kathesi. So kira mātāpitūnaṃ santakā cattālīsa hiraññakoṭiyo pānabyasanena nāsetvā seṭṭhino santikaṃ agamāsi. Sopissa ‘‘vohāraṃ karohī’’ti sahassaṃ adāsi, tampi nāsetvā puna agamāsi. Punassa pañca satāni dāpesi, tānipi nāsetvā puna āgatassa dve thūlasāṭake dāpesi. Tepi nāsetvā puna āgataṃ gīvāyaṃ gāhāpetvā nīharāpesi. So anātho hutvā parakuṭṭaṃ nissāya kālamakāsi, tamenaṃ kaḍḍhitvā bahi chaḍḍesuṃ. Anāthapiṇḍiko vihāraṃ gantvā sabbaṃ taṃ bhāgineyyassa pavattiṃ tathāgatassa ārocesi. Satthā ‘‘tvaṃ etaṃ kathaṃ santappessasi, yamahaṃ pubbe sabbakāmadadaṃ kumbhaṃ datvāpi santappetuṃ nāsakkhi’’nti vatvā tena yācito atītaṃ āhari.
अतीते बाराणसियं ब्रह्मदत्ते रज्जं कारेन्ते बोधिसत्तो सेट्ठिकुले निब्बत्तित्वा पितु अच्चयेन सेट्ठिट्ठानं लभि। तस्स गेहे भूमिगतमेव चत्तालीसकोटिधनं अहोसि, पुत्तो पनस्स एकोयेव। बोधिसत्तो दानादीनि पुञ्ञानि कत्वा कालकतो सक्को देवराजा हुत्वा निब्बत्ति। अथस्स पुत्तो वीथिं आवरित्वा मण्डपं कारेत्वा महाजनपरिवुतो निसीदित्वा सुरं पातुं आरभि। सो लङ्घनधावननच्चगीतादीनि करोन्तानं सहस्सं सहस्सं ददमानो इत्थिसोण्डसुरासोण्डमंससोण्डादिभावं आपज्जित्वा ‘‘क्व गीतं, क्व नच्चं, क्व वादित’’न्ति समज्जत्थिको पमत्तो हुत्वा आहिण्डन्तो नचिरस्सेव चत्तालीसकोटिधनं उपभोगपरिभोगूपकरणानि च विनासेत्वा दुग्गतो कपणो पिलोतिकं निवासेत्वा विचरि। सक्को आवज्जेन्तो तस्स दुग्गतभावं ञत्वा पुत्तपेमेन आगन्त्वा सब्बकामददं कुम्भं दत्वा ‘‘तात, यथा अयं कुम्भो न भिज्जति, तथा नं रक्ख, इमस्मिं ते सति धनस्स परिच्छेदो नाम न भविस्सति, अप्पमत्तो होही’’ति ओवदित्वा देवलोकमेव गतो। ततो पट्ठाय सुरं पिवन्तो विचरि। अथेकदिवसं मत्तो तं कुम्भं आकासे खिपित्वा सम्पटिच्छन्तो एकवारं विरज्झि , कुम्भो भूमियं पतित्वा भिज्जि। ततो पट्ठाय पुन दलिद्दो हुत्वा पिलोतिकं निवासेत्वा कपालहत्थो भिक्खं चरन्तो परकुट्टं निस्साय कालमकासि।
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto seṭṭhikule nibbattitvā pitu accayena seṭṭhiṭṭhānaṃ labhi. Tassa gehe bhūmigatameva cattālīsakoṭidhanaṃ ahosi, putto panassa ekoyeva. Bodhisatto dānādīni puññāni katvā kālakato sakko devarājā hutvā nibbatti. Athassa putto vīthiṃ āvaritvā maṇḍapaṃ kāretvā mahājanaparivuto nisīditvā suraṃ pātuṃ ārabhi. So laṅghanadhāvananaccagītādīni karontānaṃ sahassaṃ sahassaṃ dadamāno itthisoṇḍasurāsoṇḍamaṃsasoṇḍādibhāvaṃ āpajjitvā ‘‘kva gītaṃ, kva naccaṃ, kva vādita’’nti samajjatthiko pamatto hutvā āhiṇḍanto nacirasseva cattālīsakoṭidhanaṃ upabhogaparibhogūpakaraṇāni ca vināsetvā duggato kapaṇo pilotikaṃ nivāsetvā vicari. Sakko āvajjento tassa duggatabhāvaṃ ñatvā puttapemena āgantvā sabbakāmadadaṃ kumbhaṃ datvā ‘‘tāta, yathā ayaṃ kumbho na bhijjati, tathā naṃ rakkha, imasmiṃ te sati dhanassa paricchedo nāma na bhavissati, appamatto hohī’’ti ovaditvā devalokameva gato. Tato paṭṭhāya suraṃ pivanto vicari. Athekadivasaṃ matto taṃ kumbhaṃ ākāse khipitvā sampaṭicchanto ekavāraṃ virajjhi , kumbho bhūmiyaṃ patitvā bhijji. Tato paṭṭhāya puna daliddo hutvā pilotikaṃ nivāsetvā kapālahattho bhikkhaṃ caranto parakuṭṭaṃ nissāya kālamakāsi.
सत्था इमं अतीतं आहरित्वा –
Satthā imaṃ atītaṃ āharitvā –
१२१.
121.
‘‘सब्बकामददं कुम्भं, कुटं लद्धान धुत्तको।
‘‘Sabbakāmadadaṃ kumbhaṃ, kuṭaṃ laddhāna dhuttako;
याव नं अनुपालेति, ताव सो सुखमेधति॥
Yāva naṃ anupāleti, tāva so sukhamedhati.
१२२.
122.
‘‘यदा मत्तो च दित्तो च, पमादा कुम्भमब्भिदा।
‘‘Yadā matto ca ditto ca, pamādā kumbhamabbhidā;
तदा नग्गो च पोत्थो च, पच्छा बालो विहञ्ञति॥
Tadā naggo ca pottho ca, pacchā bālo vihaññati.
१२३.
123.
‘‘एवमेव यो धनं लद्धा, पमत्तो परिभुञ्जति।
‘‘Evameva yo dhanaṃ laddhā, pamatto paribhuñjati;
पच्छा तप्पति दुम्मेधो, कुटं भित्वाव धुत्तको’’ति॥ –
Pacchā tappati dummedho, kuṭaṃ bhitvāva dhuttako’’ti. –
इमा अभिसम्बुद्धगाथा वत्वा जातकं समोधानेसि।
Imā abhisambuddhagāthā vatvā jātakaṃ samodhānesi.
तत्थ सब्बकामददन्ति सब्बे वत्थुकामे दातुं समत्थं कुम्भं। कुटन्ति कुम्भवेवचनं। यावाति यत्तकं कालं। अनुपालेतीति यो कोचि एवरूपं लभित्वा याव रक्खति, ताव सो सुखमेधतीति अत्थो। मत्तो च दित्तो चाति सुरामदेन मत्तो दप्पेन दित्तो। पमादा कुम्भमब्भिदाति पमादेन कुम्भं भिन्दि। नग्गो च पोत्थो चाति कदाचि नग्गो, कदाचि पोत्थकपिलोतिकाय निवत्थत्ता पोत्थो। एवमेवाति एवं एव। पमत्तोति पमादेन। तप्पतीति सोचति।
Tattha sabbakāmadadanti sabbe vatthukāme dātuṃ samatthaṃ kumbhaṃ. Kuṭanti kumbhavevacanaṃ. Yāvāti yattakaṃ kālaṃ. Anupāletīti yo koci evarūpaṃ labhitvā yāva rakkhati, tāva so sukhamedhatīti attho. Mattoca ditto cāti surāmadena matto dappena ditto. Pamādā kumbhamabbhidāti pamādena kumbhaṃ bhindi. Naggo ca pottho cāti kadāci naggo, kadāci potthakapilotikāya nivatthattā pottho. Evamevāti evaṃ eva. Pamattoti pamādena. Tappatīti socati.
‘‘तदा सुराघटभेदको धुत्तो सेट्ठिभागिनेय्यो अहोसि, सक्को पन अहमेव अहोसि’’न्ति।
‘‘Tadā surāghaṭabhedako dhutto seṭṭhibhāgineyyo ahosi, sakko pana ahameva ahosi’’nti.
सुराघटजातकवण्णना पठमा।
Surāghaṭajātakavaṇṇanā paṭhamā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / जातकपाळि • Jātakapāḷi / २९१. सुराघटजातकं • 291. Surāghaṭajātakaṃ
