| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / कङ्खावितरणी-अभिनव-टीका • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
६. सुरापानवग्गो
6. Surāpānavaggo
१. सुरापानसिक्खापदवण्णना
1. Surāpānasikkhāpadavaṇṇanā
पिट्ठादीहि कतं मज्जं सुराति पिट्ठपूवओदनकिण्णसम्भारेहि कतं मज्जं सुराति अत्थो। इदं वुत्तं होति – पिट्ठसुरा, पूवसुरा, ओदनसुरा, किण्णपक्खित्ता, सम्भारसंयुत्ताति (पाचि॰ ३२८) इमानि पञ्च सुरा नामाति। तत्थ पिट्ठं भाजने पक्खिपित्वा तज्जं उदकं दत्वा मद्दित्वा कता पिट्ठसुरा (सारत्थ॰ टी॰ पाचित्तिय ३.३२६-३२८)। एवं सेसासुपि। किण्णाति पन तस्सा सुराय बीजं वुच्चति। ये ‘‘सुरामोदका’’तिपि वुच्चन्ति, ते पक्खिपित्वा कता किण्णपक्खित्ता। हरीतकिसासपादिनानासम्भारेहि संयोजिता सम्भारसंयुत्ता।
Piṭṭhādīhikataṃ majjaṃ surāti piṭṭhapūvaodanakiṇṇasambhārehi kataṃ majjaṃ surāti attho. Idaṃ vuttaṃ hoti – piṭṭhasurā, pūvasurā, odanasurā, kiṇṇapakkhittā, sambhārasaṃyuttāti (pāci. 328) imāni pañca surā nāmāti. Tattha piṭṭhaṃ bhājane pakkhipitvā tajjaṃ udakaṃ datvā madditvā katā piṭṭhasurā (sārattha. ṭī. pācittiya 3.326-328). Evaṃ sesāsupi. Kiṇṇāti pana tassā surāya bījaṃ vuccati. Ye ‘‘surāmodakā’’tipi vuccanti, te pakkhipitvā katā kiṇṇapakkhittā. Harītakisāsapādinānāsambhārehi saṃyojitā sambhārasaṃyuttā.
पुप्फादीहि कतो आसवो मेरयन्ति पुप्फफलमधुगुळसम्भारेहि कतो चिरपरिवासितो मेरयन्ति अत्थो। इदं वुत्तं होति – पुप्फासवो, फलासवो, मध्वासवो, गुळासवो, सम्भारसंयुत्तोति पञ्चमेरयं नामाति। तत्थ मधुकतालनाळिकेरादि पुप्फरसो चिरपरिवासितो पुप्फासवो। पनसादिफलरसो फलासवो। मुद्दिकारसो मध्वासवो। समन्तपासादिकायं पन ‘‘फलासवो नाम मुद्दिकाफलादीनि मद्दित्वा तेसं रसेन कतो। मध्वासवो नाम मुद्दिकानं जातिरसेन कतो, मक्खिकामधुनापि करीयतीति वदन्ती’’ति (पाचि॰ अट्ठ॰ ३२८) वुत्तं। उच्छुरसो गुळासवो। हरीतकामलककटुकभण्डादिनानासम्भारानं रसो चिरपरिवासितो सम्भारसंयुत्तो। एत्थ च सुराय, मेरयस्स च समानेपि सम्भारसंयोगे मद्दित्वा कता सुरा, चिरपरिवासितमत्तेन मेरयन्ति एवमिमेसं नानाकरणं दट्ठब्बं। बीजतो पट्ठायाति सम्भारे पटियादेत्वा चाटियं पक्खित्तकालतो चेव तालनाळिकेरादीनं पुप्फरसस्स अभिनवकालतो च पट्ठाय।
Pupphādīhi kato āsavo merayanti pupphaphalamadhuguḷasambhārehi kato ciraparivāsito merayanti attho. Idaṃ vuttaṃ hoti – pupphāsavo, phalāsavo, madhvāsavo, guḷāsavo, sambhārasaṃyuttoti pañcamerayaṃ nāmāti. Tattha madhukatālanāḷikerādi puppharaso ciraparivāsito pupphāsavo. Panasādiphalaraso phalāsavo. Muddikāraso madhvāsavo. Samantapāsādikāyaṃ pana ‘‘phalāsavo nāma muddikāphalādīni madditvā tesaṃ rasena kato. Madhvāsavo nāma muddikānaṃ jātirasena kato, makkhikāmadhunāpi karīyatīti vadantī’’ti (pāci. aṭṭha. 328) vuttaṃ. Ucchuraso guḷāsavo. Harītakāmalakakaṭukabhaṇḍādinānāsambhārānaṃ raso ciraparivāsito sambhārasaṃyutto. Ettha ca surāya, merayassa ca samānepi sambhārasaṃyoge madditvā katā surā, ciraparivāsitamattena merayanti evamimesaṃ nānākaraṇaṃ daṭṭhabbaṃ. Bījato paṭṭhāyāti sambhāre paṭiyādetvā cāṭiyaṃ pakkhittakālato ceva tālanāḷikerādīnaṃ puppharasassa abhinavakālato ca paṭṭhāya.
लोणसोवीरकं वा सुत्तं वाति इमे द्वे अनेकेहि भेसज्जेहि अभिसङ्खता आसवविसेसा। वासग्गाहापनत्थन्ति सुगन्धभावगाहापनत्थं। वत्थुं अजाननताय चेत्थ अचित्तकता वेदितब्बा। अकुसलेनेव पातब्बताय लोकवज्जं। यं पनेत्थ वत्तब्बं सिया, तं सब्बं पठमपाराजिकवण्णनाय वुत्तनयमेव।
Loṇasovīrakaṃ vā suttaṃ vāti ime dve anekehi bhesajjehi abhisaṅkhatā āsavavisesā. Vāsaggāhāpanatthanti sugandhabhāvagāhāpanatthaṃ. Vatthuṃ ajānanatāya cettha acittakatā veditabbā. Akusaleneva pātabbatāya lokavajjaṃ. Yaṃ panettha vattabbaṃ siyā, taṃ sabbaṃ paṭhamapārājikavaṇṇanāya vuttanayameva.
सुरापानसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Surāpānasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
