| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / กงฺขาวิตรณี-อภินว-ฎีกา • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
๖. สุราปานวโคฺค
6. Surāpānavaggo
๑. สุราปานสิกฺขาปทวณฺณนา
1. Surāpānasikkhāpadavaṇṇanā
ปิฎฺฐาทีหิ กตํ มชฺชํ สุราติ ปิฎฺฐปูวโอทนกิณฺณสมฺภาเรหิ กตํ มชฺชํ สุราติ อโตฺถฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ – ปิฎฺฐสุรา, ปูวสุรา, โอทนสุรา, กิณฺณปกฺขิตฺตา, สมฺภารสํยุตฺตาติ (ปาจิ. ๓๒๘) อิมานิ ปญฺจ สุรา นามาติฯ ตตฺถ ปิฎฺฐํ ภาชเน ปกฺขิปิตฺวา ตชฺชํ อุทกํ ทตฺวา มทฺทิตฺวา กตา ปิฎฺฐสุรา (สารตฺถ. ฎี. ปาจิตฺติย ๓.๓๒๖-๓๒๘)ฯ เอวํ เสสาสุปิฯ กิณฺณาติ ปน ตสฺสา สุราย พีชํ วุจฺจติฯ เย ‘‘สุราโมทกา’’ติปิ วุจฺจนฺติ, เต ปกฺขิปิตฺวา กตา กิณฺณปกฺขิตฺตาฯ หรีตกิสาสปาทินานาสมฺภาเรหิ สํโยชิตา สมฺภารสํยุตฺตาฯ
Piṭṭhādīhikataṃ majjaṃ surāti piṭṭhapūvaodanakiṇṇasambhārehi kataṃ majjaṃ surāti attho. Idaṃ vuttaṃ hoti – piṭṭhasurā, pūvasurā, odanasurā, kiṇṇapakkhittā, sambhārasaṃyuttāti (pāci. 328) imāni pañca surā nāmāti. Tattha piṭṭhaṃ bhājane pakkhipitvā tajjaṃ udakaṃ datvā madditvā katā piṭṭhasurā (sārattha. ṭī. pācittiya 3.326-328). Evaṃ sesāsupi. Kiṇṇāti pana tassā surāya bījaṃ vuccati. Ye ‘‘surāmodakā’’tipi vuccanti, te pakkhipitvā katā kiṇṇapakkhittā. Harītakisāsapādinānāsambhārehi saṃyojitā sambhārasaṃyuttā.
ปุปฺผาทีหิ กโต อาสโว เมรยนฺติ ปุปฺผผลมธุคุฬสมฺภาเรหิ กโต จิรปริวาสิโต เมรยนฺติ อโตฺถฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ – ปุปฺผาสโว, ผลาสโว, มธฺวาสโว, คุฬาสโว, สมฺภารสํยุโตฺตติ ปญฺจเมรยํ นามาติฯ ตตฺถ มธุกตาลนาฬิเกราทิ ปุปฺผรโส จิรปริวาสิโต ปุปฺผาสโวฯ ปนสาทิผลรโส ผลาสโวฯ มุทฺทิการโส มธฺวาสโวฯ สมนฺตปาสาทิกายํ ปน ‘‘ผลาสโว นาม มุทฺทิกาผลาทีนิ มทฺทิตฺวา เตสํ รเสน กโตฯ มธฺวาสโว นาม มุทฺทิกานํ ชาติรเสน กโต, มกฺขิกามธุนาปิ กรียตีติ วทนฺตี’’ติ (ปาจิ. อฎฺฐ. ๓๒๘) วุตฺตํฯ อุจฺฉุรโส คุฬาสโวฯ หรีตกามลกกฎุกภณฺฑาทินานาสมฺภารานํ รโส จิรปริวาสิโต สมฺภารสํยุโตฺตฯ เอตฺถ จ สุราย, เมรยสฺส จ สมาเนปิ สมฺภารสํโยเค มทฺทิตฺวา กตา สุรา, จิรปริวาสิตมเตฺตน เมรยนฺติ เอวมิเมสํ นานากรณํ ทฎฺฐพฺพํฯ พีชโต ปฎฺฐายาติ สมฺภาเร ปฎิยาเทตฺวา จาฎิยํ ปกฺขิตฺตกาลโต เจว ตาลนาฬิเกราทีนํ ปุปฺผรสสฺส อภินวกาลโต จ ปฎฺฐายฯ
Pupphādīhi kato āsavo merayanti pupphaphalamadhuguḷasambhārehi kato ciraparivāsito merayanti attho. Idaṃ vuttaṃ hoti – pupphāsavo, phalāsavo, madhvāsavo, guḷāsavo, sambhārasaṃyuttoti pañcamerayaṃ nāmāti. Tattha madhukatālanāḷikerādi puppharaso ciraparivāsito pupphāsavo. Panasādiphalaraso phalāsavo. Muddikāraso madhvāsavo. Samantapāsādikāyaṃ pana ‘‘phalāsavo nāma muddikāphalādīni madditvā tesaṃ rasena kato. Madhvāsavo nāma muddikānaṃ jātirasena kato, makkhikāmadhunāpi karīyatīti vadantī’’ti (pāci. aṭṭha. 328) vuttaṃ. Ucchuraso guḷāsavo. Harītakāmalakakaṭukabhaṇḍādinānāsambhārānaṃ raso ciraparivāsito sambhārasaṃyutto. Ettha ca surāya, merayassa ca samānepi sambhārasaṃyoge madditvā katā surā, ciraparivāsitamattena merayanti evamimesaṃ nānākaraṇaṃ daṭṭhabbaṃ. Bījato paṭṭhāyāti sambhāre paṭiyādetvā cāṭiyaṃ pakkhittakālato ceva tālanāḷikerādīnaṃ puppharasassa abhinavakālato ca paṭṭhāya.
โลณโสวีรกํ วา สุตฺตํ วาติ อิเม เทฺว อเนเกหิ เภสเชฺชหิ อภิสงฺขตา อาสววิเสสาฯ วาสคฺคาหาปนตฺถนฺติ สุคนฺธภาวคาหาปนตฺถํฯ วตฺถุํ อชานนตาย เจตฺถ อจิตฺตกตา เวทิตพฺพาฯ อกุสเลเนว ปาตพฺพตาย โลกวชฺชํฯ ยํ ปเนตฺถ วตฺตพฺพํ สิยา, ตํ สพฺพํ ปฐมปาราชิกวณฺณนาย วุตฺตนยเมวฯ
Loṇasovīrakaṃ vā suttaṃ vāti ime dve anekehi bhesajjehi abhisaṅkhatā āsavavisesā. Vāsaggāhāpanatthanti sugandhabhāvagāhāpanatthaṃ. Vatthuṃ ajānanatāya cettha acittakatā veditabbā. Akusaleneva pātabbatāya lokavajjaṃ. Yaṃ panettha vattabbaṃ siyā, taṃ sabbaṃ paṭhamapārājikavaṇṇanāya vuttanayameva.
สุราปานสิกฺขาปทวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Surāpānasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
