| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
๑๐. สูริยสุตฺตวณฺณนา
10. Sūriyasuttavaṇṇanā
๙๑. อนฺธภาวกรเณติ โลกสฺส อนฺธกรเณติปิ อปเรฯ เตนาห ‘‘ตมสี’’ติฯ วิโรจตีติ วิโชฺชตติฯ กามํ เทวปุตฺตวเสน ปฐมํ เทวตา อุทฺธฎา, ราหุโน ปน ปโยโค ตสฺส วิมาเนติ อาห ‘‘มณฺฑลีติ มณฺฑลสณฺฐาโน’’ติฯ วทติ ตทา มุเขน คหิตตฺตาฯ มุเขน คหณเญฺจตฺถ ‘‘คิลี’’ติ อธิเปฺปตํ, น จ อโชฺฌหรณนฺติ อาห ‘‘คิลีติ วทตี’’ติฯ อิทานิ ตสฺส มุเขน คหณสมตฺถตํ ทเสฺสตุํ ‘‘ราหุสฺส หี’’ติอาทิ วุตฺตํฯ โสติอาทิ ตสฺส จนฺทิมสูริยานํ คหณการณทสฺสนํฯ อธิวตฺถา เทวตาติ จนฺทิมสูริยานํ ปริจารกเทวตาฯ เวคนฺติ ชวํฯ โส หิ เกนจิ อภิมุขํ อติทุนฺนิวาโร กมฺมนิยามสิโทฺธฯ มตฺถกนฺติ กณฺฐสฺส อุปริมเทสํฯ เกจิ ‘‘สีสมตฺถกเมวา’’ติ วทนฺติฯ นิกฺขเมยฺย เวคสฺส ติกฺขสีฆถามภาวโตฯ อากฑฺฒิตฺวาติ อตฺตโน คมนทิสาภิมุขํ อากฑฺฒิตฺวาฯ นนฺติ ราหุํฯ อุทฺธํ อุลฺลเงฺฆตุกามมฺปิ โอนเมยฺยฯ ปททฺวเยนปิ โส มหาสรีโร มหาพโล, จนฺทิมสูริยานํ ปน คมนเวโค เตน สพฺพถาปิ ทุนฺนิวาริโยวาติ ทเสฺสติฯ วิมาเนนาติ จนฺทคฺคเห จนฺทวิมาเนน, สูริยคฺคเห สูริยวิมาเนน อุภินฺนมฺปิ วิมาเนน สเหวฯ อมาวาสิยญฺหิ เทฺว วิมานานิ โยชนมตฺตนฺตริตานิ หุตฺวา สเหว ปวตฺตนฺติฯ ยทิ เทฺวปิ เทวปุตฺตา โสตาปตฺติผลํ ปตฺตา, อถ กสฺมา สูริยสุเตฺต เอว ‘‘ปชํ มม’’นฺติ วุตฺตํ, น จนฺทสุเตฺตติ? ‘‘โส จ กิร น จิรเสฺสว ตโต จวิตฺวา อญฺญตฺถ นิพฺพโตฺต, อญฺญา เอว จ เทวตา ตตฺถ วสิ, ยสฺมิํ จนฺทคฺคเห ภควา ตํ คาถํ อภาสิ, น ตถา สูริโย, อปรภาเค ปน ตตฺถปิ กาเลน กาลํ ราหุคฺคโห โหตี’’ติ วทนฺติฯ
91.Andhabhāvakaraṇeti lokassa andhakaraṇetipi apare. Tenāha ‘‘tamasī’’ti. Virocatīti vijjotati. Kāmaṃ devaputtavasena paṭhamaṃ devatā uddhaṭā, rāhuno pana payogo tassa vimāneti āha ‘‘maṇḍalīti maṇḍalasaṇṭhāno’’ti. Vadati tadā mukhena gahitattā. Mukhena gahaṇañcettha ‘‘gilī’’ti adhippetaṃ, na ca ajjhoharaṇanti āha ‘‘gilīti vadatī’’ti. Idāni tassa mukhena gahaṇasamatthataṃ dassetuṃ ‘‘rāhussa hī’’tiādi vuttaṃ. Sotiādi tassa candimasūriyānaṃ gahaṇakāraṇadassanaṃ. Adhivatthā devatāti candimasūriyānaṃ paricārakadevatā. Veganti javaṃ. So hi kenaci abhimukhaṃ atidunnivāro kammaniyāmasiddho. Matthakanti kaṇṭhassa uparimadesaṃ. Keci ‘‘sīsamatthakamevā’’ti vadanti. Nikkhameyya vegassa tikkhasīghathāmabhāvato. Ākaḍḍhitvāti attano gamanadisābhimukhaṃ ākaḍḍhitvā. Nanti rāhuṃ. Uddhaṃ ullaṅghetukāmampi onameyya. Padadvayenapi so mahāsarīro mahābalo, candimasūriyānaṃ pana gamanavego tena sabbathāpi dunnivāriyovāti dasseti. Vimānenāti candaggahe candavimānena, sūriyaggahe sūriyavimānena ubhinnampi vimānena saheva. Amāvāsiyañhi dve vimānāni yojanamattantaritāni hutvā saheva pavattanti. Yadi dvepi devaputtā sotāpattiphalaṃ pattā, atha kasmā sūriyasutte eva ‘‘pajaṃ mama’’nti vuttaṃ, na candasutteti? ‘‘So ca kira na cirasseva tato cavitvā aññattha nibbatto, aññā eva ca devatā tattha vasi, yasmiṃ candaggahe bhagavā taṃ gāthaṃ abhāsi, na tathā sūriyo, aparabhāge pana tatthapi kālena kālaṃ rāhuggaho hotī’’ti vadanti.
สูริยสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Sūriyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
ปฐมวคฺควณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Paṭhamavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya / ๑๐. สูริยสุตฺตํ • 10. Sūriyasuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ๑๐. สูริยสุตฺตวณฺณนา • 10. Sūriyasuttavaṇṇanā
