| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi |
६. सुरुसुरुवग्ग-अत्थयोजना
6. Surusuruvagga-atthayojanā
६२७. ‘‘सुरुसुरू’’ति एवं सद्दन्ति ‘‘सुरुसुरू’’ति एवं अनुकरणरवं। दवनं कीळनन्ति इमिना वचनत्थेन परिहासो दवो नामाति आह ‘‘दवोति परिहासवचन’’न्ति। तन्ति सो दवो। लिङ्गविपल्लासो हेस। न कातब्बं न कातब्बोति सम्बन्धो। सिलकबुद्धोति सिलाय कतो, सिलेन नियुत्तो वा बुद्धो। अपटिबुद्धोति अपटिविद्धो बुद्धो, परिहासवचनमेतं। गोधम्मोति गुन्नं धम्मो। अजधम्मोति अजानं धम्मो। मिगसङ्घोति मिगानं सङ्घो। पसुसङ्घोति पसूनं सङ्घो।
627.‘‘Surusurū’’ti evaṃ saddanti ‘‘surusurū’’ti evaṃ anukaraṇaravaṃ. Davanaṃ kīḷananti iminā vacanatthena parihāso davo nāmāti āha ‘‘davoti parihāsavacana’’nti. Tanti so davo. Liṅgavipallāso hesa. Na kātabbaṃ na kātabboti sambandho. Silakabuddhoti silāya kato, silena niyutto vā buddho. Apaṭibuddhoti apaṭividdho buddho, parihāsavacanametaṃ. Godhammoti gunnaṃ dhammo. Ajadhammoti ajānaṃ dhammo. Migasaṅghoti migānaṃ saṅgho. Pasusaṅghoti pasūnaṃ saṅgho.
६२८. ‘‘भुञ्जन्तेना’’ति पदं ‘‘निल्लेहितु’’न्ति पदे भावकत्ता।
628. ‘‘Bhuñjantenā’’ti padaṃ ‘‘nillehitu’’nti pade bhāvakattā.
६३१. एवंनामकेति ‘‘कोकनुद’’न्ति एवं नामं अस्स पासादस्साति एवंनामको, पासादो, तस्मिं। ‘‘पदुमसण्ठानो’’ति इमिना पासादस्स सदिसूपचारेन ‘‘कोकनुदो’’ति नामलभनं दस्सेति। तेनाति पदुमसण्ठानत्ता। अस्साति पासादस्स। पुग्गलिकम्पीति परपुग्गलसन्तकं गहेतब्बं ‘‘अत्तनो सन्तकम्पी’’ति अत्तपुग्गलसन्तकस्स विसुं गय्हमानत्ता। सङ्खम्पीति पानीयसङ्खम्पि। सरावम्पीति पानीयसरावम्पि। थालकम्पीति पानीयथालकम्पि।
631.Evaṃnāmaketi ‘‘kokanuda’’nti evaṃ nāmaṃ assa pāsādassāti evaṃnāmako, pāsādo, tasmiṃ. ‘‘Padumasaṇṭhāno’’ti iminā pāsādassa sadisūpacārena ‘‘kokanudo’’ti nāmalabhanaṃ dasseti. Tenāti padumasaṇṭhānattā. Assāti pāsādassa. Puggalikampīti parapuggalasantakaṃ gahetabbaṃ ‘‘attano santakampī’’ti attapuggalasantakassa visuṃ gayhamānattā. Saṅkhampīti pānīyasaṅkhampi. Sarāvampīti pānīyasarāvampi. Thālakampīti pānīyathālakampi.
६३२. ‘‘उद्धरित्वा’’ति सामञ्ञतो वुत्तवचनस्स कम्मापादानानि दस्सेतुं वुत्तं ‘‘सित्थानि उदकतो’’ति। भिन्दित्वाति चुण्णविचुण्णानि कत्वा। बहीति अन्तरघरतो बहि।
632. ‘‘Uddharitvā’’ti sāmaññato vuttavacanassa kammāpādānāni dassetuṃ vuttaṃ ‘‘sitthāni udakato’’ti. Bhinditvāti cuṇṇavicuṇṇāni katvā. Bahīti antaragharato bahi.
६३४. सेतच्छत्तन्ति एत्थ सेतसद्दो पण्डरपरियायोति आह ‘‘पण्डरच्छत्त’’न्ति। वत्थपलिगुण्ठितन्ति वत्थेहि समन्ततो वेठितं। सेतं छत्तं सेतच्छत्तं। किळञ्जेहि कतं छत्तं किळञ्जच्छत्तं। पण्णेहि कतं छत्तं पण्णच्छत्तं। मण्डलेन बद्धं मण्डलबद्धं। सलाकाहि बद्धं सलाकबद्धं। तानीति तीणि छत्तानि। हीति सच्चं। यम्पि एकपण्णच्छत्तन्ति योजना। एतेसूति तीसु छत्तेसु। अस्साति यस्स कस्सचि गहट्ठस्स वा पब्बजितस्स वा। सोति यो कोचि गहट्ठो वा पब्बजितो वा। छत्तपादुकाय वाति छत्तदण्डनिक्खेपनाय पादुकाय वा। एत्थाति इमस्मिं सिक्खापदे।
634.Setacchattanti ettha setasaddo paṇḍarapariyāyoti āha ‘‘paṇḍaracchatta’’nti. Vatthapaliguṇṭhitanti vatthehi samantato veṭhitaṃ. Setaṃ chattaṃ setacchattaṃ. Kiḷañjehi kataṃ chattaṃ kiḷañjacchattaṃ. Paṇṇehi kataṃ chattaṃ paṇṇacchattaṃ. Maṇḍalena baddhaṃ maṇḍalabaddhaṃ. Salākāhi baddhaṃ salākabaddhaṃ. Tānīti tīṇi chattāni. Hīti saccaṃ. Yampi ekapaṇṇacchattanti yojanā. Etesūti tīsu chattesu. Assāti yassa kassaci gahaṭṭhassa vā pabbajitassa vā. Soti yo koci gahaṭṭho vā pabbajito vā. Chattapādukāya vāti chattadaṇḍanikkhepanāya pādukāya vā. Etthāti imasmiṃ sikkhāpade.
६३५. मज्झिमस्साति पमाणमज्झिमस्स। ‘‘चतुहत्थप्पमाणो’’तिइमिना चतुहत्थतो ऊनातिरेको दण्डो न दण्डो नामाति दस्सेति। दण्डो पाणिम्हि अस्साति वचनत्थं अतिदिसन्तो आह ‘‘वुत्तनयेनेवा’’ति।
635.Majjhimassāti pamāṇamajjhimassa. ‘‘Catuhatthappamāṇo’’tiiminā catuhatthato ūnātireko daṇḍo na daṇḍo nāmāti dasseti. Daṇḍo pāṇimhi assāti vacanatthaṃ atidisanto āha ‘‘vuttanayenevā’’ti.
६३६. ‘‘सत्थपाणिम्ही’’ति एत्थ असि एव अधिप्पेतोति आह ‘‘असि’’न्ति। असिन्ति खग्गं।
636.‘‘Satthapāṇimhī’’ti ettha asi eva adhippetoti āha ‘‘asi’’nti. Asinti khaggaṃ.
६३७. ‘‘आवुधं नाम चापो कोदण्डो’’ति पाळियं वुत्तवचनं उपलक्खणमेवाति दस्सेन्तो आह ‘‘आवुधपाणिस्साति एत्था’’तिआदि। सब्बापि धनुविकति आवुधन्ति वेदितब्बाति योजना। यथा असिं सन्नहित्वा ठितो सत्थपाणीति सङ्ख्यं न गच्छति, एवं धनुं कण्ठे पटिमुक्को आवुधपाणीति आह ‘‘सचे पना’’तिआदि, इमिना आवुधो पाणिना गहितोयेव आवुधपाणि नामाति दस्सेतीति। छट्ठो वग्गो।
637. ‘‘Āvudhaṃ nāma cāpo kodaṇḍo’’ti pāḷiyaṃ vuttavacanaṃ upalakkhaṇamevāti dassento āha ‘‘āvudhapāṇissāti etthā’’tiādi. Sabbāpi dhanuvikati āvudhanti veditabbāti yojanā. Yathā asiṃ sannahitvā ṭhito satthapāṇīti saṅkhyaṃ na gacchati, evaṃ dhanuṃ kaṇṭhe paṭimukko āvudhapāṇīti āha ‘‘sace panā’’tiādi, iminā āvudho pāṇinā gahitoyeva āvudhapāṇi nāmāti dassetīti. Chaṭṭho vaggo.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महाविभङ्ग • Mahāvibhaṅga / ६. सुरुसुरुवग्गो • 6. Surusuruvaggo
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महाविभङ्ग-अट्ठकथा • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ६. सुरुसुरुवग्गवण्णना • 6. Surusuruvaggavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ६. सुरुसुरुवग्गवण्णना • 6. Surusuruvaggavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / ६. सुरुसुरुवग्गवण्णना • 6. Surusuruvaggavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / ६. सुरुसुरुवग्गवण्णना • 6. Surusuruvaggavaṇṇanā
