Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరగాథా-అట్ఠకథా • Theragāthā-aṭṭhakathā |
౫. సుసారదత్థేరగాథావణ్ణనా
5. Susāradattheragāthāvaṇṇanā
సాధు సువిహితాన దస్సనన్తి ఆయస్మతో సుసారదత్థేరస్స గాథా. కా ఉప్పత్తి? సో కిర పదుముత్తరస్స భగవతో కాలే బ్రాహ్మణకులే నిబ్బత్తిత్వా విజ్జాపదేసు నిప్ఫత్తిం గన్త్వా కామేసు ఆదీనవం దిస్వా ఘరావాసం పహాయ తాపసపబ్బజ్జం పబ్బజిత్వా హిమవన్తప్పదేసే అరఞ్ఞాయతనే అస్సమం కారేత్వా విహాసి. అథ నం అనుగ్గణ్హన్తో పదుముత్తరో భగవా భిక్ఖాచారవేలాయం ఉపసఙ్కమి. సో దూరతోవ దిస్వా పసన్నమానసో పచ్చుగ్గన్త్వా పత్తం గహేత్వా మధురాని ఫలాని పక్ఖిపిత్వా అదాసి. భగవా తం పటిగ్గహేత్వా అనుమోదనం కత్వా పక్కామి. సో తేన పుఞ్ఞకమ్మేన దేవమనుస్సేసు సంసరన్తో ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే ధమ్మసేనాపతినో ఞాతిబ్రాహ్మణకులే నిబ్బత్తిత్వా మన్దపఞ్ఞత్తా సుసారదోతి గహితనామో అపరభాగే ధమ్మసేనాపతిస్స సన్తికే ధమ్మం సుత్వా పటిలద్ధసద్ధో పబ్బజిత్వా విపస్సనం వడ్ఢేత్వా అరహత్తం పాపుణి. తేన వుత్తం అపదానే (అప॰ థేర ౧.౧౩.౭౫-౮౩) –
Sādhusuvihitāna dassananti āyasmato susāradattherassa gāthā. Kā uppatti? So kira padumuttarassa bhagavato kāle brāhmaṇakule nibbattitvā vijjāpadesu nipphattiṃ gantvā kāmesu ādīnavaṃ disvā gharāvāsaṃ pahāya tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā himavantappadese araññāyatane assamaṃ kāretvā vihāsi. Atha naṃ anuggaṇhanto padumuttaro bhagavā bhikkhācāravelāyaṃ upasaṅkami. So dūratova disvā pasannamānaso paccuggantvā pattaṃ gahetvā madhurāni phalāni pakkhipitvā adāsi. Bhagavā taṃ paṭiggahetvā anumodanaṃ katvā pakkāmi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde dhammasenāpatino ñātibrāhmaṇakule nibbattitvā mandapaññattā susāradoti gahitanāmo aparabhāge dhammasenāpatissa santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.13.75-83) –
‘‘అజ్ఝాయకో మన్తధరో, తిణ్ణం వేదాన పారగూ;
‘‘Ajjhāyako mantadharo, tiṇṇaṃ vedāna pāragū;
హిమవన్తస్సావిదూరే, వసామి అస్సమే అహం.
Himavantassāvidūre, vasāmi assame ahaṃ.
‘‘అగ్గిహుత్తఞ్చ మే అత్థి, పుణ్డరీకఫలాని చ;
‘‘Aggihuttañca me atthi, puṇḍarīkaphalāni ca;
పుటకే నిక్ఖిపిత్వాన, దుమగ్గే లగ్గితం మయా.
Puṭake nikkhipitvāna, dumagge laggitaṃ mayā.
‘‘పదుముత్తరో లోకవిదూ, ఆహుతీనం పటిగ్గహో;
‘‘Padumuttaro lokavidū, āhutīnaṃ paṭiggaho;
మముద్ధరితుకామో సో, భిక్ఖన్తో మముపాగమి.
Mamuddharitukāmo so, bhikkhanto mamupāgami.
‘‘పసన్నచిత్తో సుమనో, ఫలం బుద్ధస్సదాసహం;
‘‘Pasannacitto sumano, phalaṃ buddhassadāsahaṃ;
విత్తిసఞ్జననో మయ్హం, దిట్ఠధమ్మసుఖావహో.
Vittisañjanano mayhaṃ, diṭṭhadhammasukhāvaho.
‘‘సువణ్ణవణ్ణో సమ్బుద్ధో, ఆహుతీనం పటిగ్గహో;
‘‘Suvaṇṇavaṇṇo sambuddho, āhutīnaṃ paṭiggaho;
అన్తలిక్ఖే ఠితో సత్థా, ఇమం గాథం అభాసథ.
Antalikkhe ṭhito satthā, imaṃ gāthaṃ abhāsatha.
‘‘ఇమినా ఫలదానేన, చేతనాపణిధీహి చ;
‘‘Iminā phaladānena, cetanāpaṇidhīhi ca;
కప్పానం సతసహస్సం, దుగ్గతిం నుపపజ్జసి.
Kappānaṃ satasahassaṃ, duggatiṃ nupapajjasi.
‘‘తేనేవ సుక్కమూలేన, అనుభోత్వాన సమ్పదా;
‘‘Teneva sukkamūlena, anubhotvāna sampadā;
పత్తోమ్హి అచలం ఠానం, హిత్వా జయపరాజయం.
Pattomhi acalaṃ ṭhānaṃ, hitvā jayaparājayaṃ.
‘‘ఇతో సత్తసతే కప్పే, రాజా ఆసిం సుమఙ్గలో;
‘‘Ito sattasate kappe, rājā āsiṃ sumaṅgalo;
సత్తరతనసమ్పన్నో, చక్కవత్తీ మహబ్బలో.
Sattaratanasampanno, cakkavattī mahabbalo.
‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం…పే॰… కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
అరహత్తం పన పత్వా సప్పురిసూపనిస్సయానిసంసకిత్తనాపదేసేన అఞ్ఞం బ్యాకరోన్తో –
Arahattaṃ pana patvā sappurisūpanissayānisaṃsakittanāpadesena aññaṃ byākaronto –
౭౫.
75.
‘‘సాధు సువిహితాన దస్సనం, కఙ్ఖా ఛిజ్జతి బుద్ధి వడ్ఢతి;
‘‘Sādhu suvihitāna dassanaṃ, kaṅkhā chijjati buddhi vaḍḍhati;
బాలమ్పి కరోన్తి పణ్డితం, తస్మా సాధు సతం సమాగమో’’తి. –
Bālampi karonti paṇḍitaṃ, tasmā sādhu sataṃ samāgamo’’ti. –
గాథం అభాసి.
Gāthaṃ abhāsi.
తత్థ సాధూతి సున్దరం, భద్దకన్తి అత్థో. సువిహితాన దస్సనన్తి సువిహితానం దస్సనం. గాథాసుఖత్థం అనుస్వారలోపో కతో. సీలాదిగుణేహి సుసంవిహితత్తభావానం పరానుద్దయాయ సుట్ఠు విహితధమ్మదేసనానం అరియానం దస్సనం సాధూతి యోజనా. ‘‘దస్సన’’న్తి నిదస్సనమత్తం దట్ఠబ్బం సవనాదీనమ్పి బహుకారత్తా. వుత్తఞ్హేతం భగవతా –
Tattha sādhūti sundaraṃ, bhaddakanti attho. Suvihitāna dassananti suvihitānaṃ dassanaṃ. Gāthāsukhatthaṃ anusvāralopo kato. Sīlādiguṇehi susaṃvihitattabhāvānaṃ parānuddayāya suṭṭhu vihitadhammadesanānaṃ ariyānaṃ dassanaṃ sādhūti yojanā. ‘‘Dassana’’nti nidassanamattaṃ daṭṭhabbaṃ savanādīnampi bahukārattā. Vuttañhetaṃ bhagavatā –
‘‘యే తే భిక్ఖూ సీలసమ్పన్నా సమాధిసమ్పన్నా పఞ్ఞాసమ్పన్నా విముత్తిసమ్పన్నా విముత్తిఞాణదస్సనసమ్పన్నా ఓవాదకా విఞ్ఞాపకా సన్దస్సకా సమాదపకా సముత్తేజకా సమ్పహంసకా అలంసమక్ఖాతారో సద్ధమ్మస్స, దస్సనమ్పాహం, భిక్ఖవే, తేసం భిక్ఖూనం బహూపకారం వదామి, సవనం…పే॰… ఉపసఙ్కమనం…పే॰… పయిరుపాసనం…పే॰… అనుస్సరణం…పే॰… అనుపబ్బజ్జమ్పాహం, భిక్ఖవే, తేసం భిక్ఖూనం బహూపకారం వదామీ’’తి (ఇతివు॰ ౧౦౪).
‘‘Ye te bhikkhū sīlasampannā samādhisampannā paññāsampannā vimuttisampannā vimuttiñāṇadassanasampannā ovādakā viññāpakā sandassakā samādapakā samuttejakā sampahaṃsakā alaṃsamakkhātāro saddhammassa, dassanampāhaṃ, bhikkhave, tesaṃ bhikkhūnaṃ bahūpakāraṃ vadāmi, savanaṃ…pe… upasaṅkamanaṃ…pe… payirupāsanaṃ…pe… anussaraṇaṃ…pe… anupabbajjampāhaṃ, bhikkhave, tesaṃ bhikkhūnaṃ bahūpakāraṃ vadāmī’’ti (itivu. 104).
దస్సనమూలకత్తా వా ఇతరేసం దస్సనమేవేత్థ వుత్తం, కఙ్ఖా ఛిజ్జతీతిఆది తత్థ కారణవచనం. తాదిసానఞ్హి కల్యాణమిత్తానం దస్సనే సతి విఞ్ఞుజాతికో అత్థకామో కులపుత్తో తే ఉపసఙ్కమతి పయిరుపాసతి ‘‘కిం, భన్తే, కుసలం, కిం అకుసల’’న్తిఆదినా (మ॰ ని॰ ౩.౨౯౬) పఞ్హం పుచ్ఛతి. తే చస్స అనేకవిహితేసు కఙ్ఖాట్ఠానీయేసు కఙ్ఖం పటివినోదేన్తి, తేన వుత్తం ‘‘కఙ్ఖా ఛిజ్జతీ’’తి. యస్మా చ తే ధమ్మదేసనాయ తేసం కఙ్ఖం పటివినోదేత్వా పుబ్బభాగే కమ్మపథసమ్మాదిట్ఠిం విపస్సనాసమ్మాదిట్ఠిఞ్చ ఉప్పాదేన్తి, తస్మా తేసం బుద్ధి వడ్ఢతి. యదా పన తే విపస్సనం వడ్ఢేత్వా సచ్చాని పటివిజ్ఝన్తి, తదా సోళసవత్థుకా అట్ఠవత్థుకా చ విచికిచ్ఛా ఛిజ్జతి సముచ్ఛిజ్జతి, నిప్పరియాయేన పఞ్ఞా బుద్ధి వడ్ఢతి. బాల్యసమతిక్కమనతో తే పణ్డితా హోన్తి. సో తేహి బుద్ధిం వడ్ఢేతి, బాలమ్పి కరోన్తి పణ్డితన్తి. తస్మాతిఆది నిగమనం, యస్మా సాధూనం దస్సనం వుత్తనయేన కఙ్ఖా ఛిజ్జతి బుద్ధి వడ్ఢతి, తే బాలం పణ్డితం కరోన్తి, తస్మా తేన కారణేన సాధు సున్దరం సతం సప్పురిసానం అరియానం సమాగమో, తేహి సమోధానం సమ్మా వడ్ఢనన్తి అత్థో.
Dassanamūlakattā vā itaresaṃ dassanamevettha vuttaṃ, kaṅkhā chijjatītiādi tattha kāraṇavacanaṃ. Tādisānañhi kalyāṇamittānaṃ dassane sati viññujātiko atthakāmo kulaputto te upasaṅkamati payirupāsati ‘‘kiṃ, bhante, kusalaṃ, kiṃ akusala’’ntiādinā (ma. ni. 3.296) pañhaṃ pucchati. Te cassa anekavihitesu kaṅkhāṭṭhānīyesu kaṅkhaṃ paṭivinodenti, tena vuttaṃ ‘‘kaṅkhā chijjatī’’ti. Yasmā ca te dhammadesanāya tesaṃ kaṅkhaṃ paṭivinodetvā pubbabhāge kammapathasammādiṭṭhiṃ vipassanāsammādiṭṭhiñca uppādenti, tasmā tesaṃ buddhi vaḍḍhati. Yadā pana te vipassanaṃ vaḍḍhetvā saccāni paṭivijjhanti, tadā soḷasavatthukā aṭṭhavatthukā ca vicikicchā chijjati samucchijjati, nippariyāyena paññā buddhi vaḍḍhati. Bālyasamatikkamanato te paṇḍitā honti. So tehi buddhiṃ vaḍḍheti, bālampi karonti paṇḍitanti. Tasmātiādi nigamanaṃ, yasmā sādhūnaṃ dassanaṃ vuttanayena kaṅkhā chijjati buddhi vaḍḍhati, te bālaṃ paṇḍitaṃ karonti, tasmā tena kāraṇena sādhu sundaraṃ sataṃ sappurisānaṃ ariyānaṃ samāgamo, tehi samodhānaṃ sammā vaḍḍhananti attho.
సుసారదత్థేరగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.
Susāradattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరగాథాపాళి • Theragāthāpāḷi / ౫. సుసారదత్థేరగాథా • 5. Susāradattheragāthā