| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
१०. सुसिमसुत्तवण्णना
10. Susimasuttavaṇṇanā
७०. दसमे गरुकतोति गरुभावहेतूनं उत्तमगुणानं मत्थकप्पत्तिया अनञ्ञसाधारणेन गरुकारेन गरुकतो। मानितोति सम्मापटिपत्तिया मानितो। ताय हि विञ्ञूनं मनापताति आह ‘‘मनेन पियायितो’’ति। चतुपच्चयपूजाय च पूजितोति इदं अत्थवचनं। यदत्थं संगीतिकारेहि ‘‘तेन खो पन समयेन भगवा सक्कतो होती’’तिआदिना इमस्स सुत्तस्स निदानं निक्खित्तं, तस्स अत्थस्स उल्लिङ्गवसेन वुत्तन्ति दट्ठब्बं। एस नयो सेसपदेसुपि। अंसकूटतोति उत्तरासङ्गेन उभो अंसकूटे पटिच्छादेत्वा ठिता दक्खिणअंसकूटतो, उभयतो वा अपनेन्ति। परिचितगन्थवसेन पण्डितपरिब्बाजको, यतो पच्छा विसेसभागी जातो। विचित्तनयाय धम्मकथाय कथनतो ‘‘कविसेट्ठो’’ति आहंसु।
70. Dasame garukatoti garubhāvahetūnaṃ uttamaguṇānaṃ matthakappattiyā anaññasādhāraṇena garukārena garukato. Mānitoti sammāpaṭipattiyā mānito. Tāya hi viññūnaṃ manāpatāti āha ‘‘manena piyāyito’’ti. Catupaccayapūjāya ca pūjitoti idaṃ atthavacanaṃ. Yadatthaṃ saṃgītikārehi ‘‘tena kho pana samayena bhagavā sakkato hotī’’tiādinā imassa suttassa nidānaṃ nikkhittaṃ, tassa atthassa ulliṅgavasena vuttanti daṭṭhabbaṃ. Esa nayo sesapadesupi. Aṃsakūṭatoti uttarāsaṅgena ubho aṃsakūṭe paṭicchādetvā ṭhitā dakkhiṇaaṃsakūṭato, ubhayato vā apanenti. Paricitaganthavasena paṇḍitaparibbājako, yato pacchā visesabhāgī jāto. Vicittanayāya dhammakathāya kathanato ‘‘kaviseṭṭho’’ti āhaṃsu.
तेजुस्सदोति महातेजो। पुरेभत्तकिच्चादीनं नियतभावेन नियममनुयुत्तो। विपस्सनालक्खणम्हीति ञाणं तत्थ कथितं। धम्मन्ति तस्सं तस्सं परिसायं थेरस्स असम्मुखा देसितं धम्मं। आहरित्वा कथेति तथा वरस्स दिन्नत्ता।
Tejussadoti mahātejo. Purebhattakiccādīnaṃ niyatabhāvena niyamamanuyutto. Vipassanālakkhaṇamhīti ñāṇaṃ tattha kathitaṃ. Dhammanti tassaṃ tassaṃ parisāyaṃ therassa asammukhā desitaṃ dhammaṃ. Āharitvā katheti tathā varassa dinnattā.
किञ्चापि सुसिमो पूरणादयो विय सत्थुपटिञ्ञो न होति, तित्थियेहि पन ‘‘अयं ब्राह्मणपब्बजितो पञ्ञवा वेदङ्गकुसलो’’ति गणाचरियट्ठाने ठपितो, तथा चस्स सम्भावितो। तेन वुत्तं ‘‘अहं सत्थाति पटिजानन्तो’’ति, न सस्सतदिट्ठिकत्ता। तथा हेस भगवतो सम्मुखा उपगन्तुं असक्खि।
Kiñcāpi susimo pūraṇādayo viya satthupaṭiñño na hoti, titthiyehi pana ‘‘ayaṃ brāhmaṇapabbajito paññavā vedaṅgakusalo’’ti gaṇācariyaṭṭhāne ṭhapito, tathā cassa sambhāvito. Tena vuttaṃ ‘‘ahaṃ satthāti paṭijānanto’’ti, na sassatadiṭṭhikattā. Tathā hesa bhagavato sammukhā upagantuṃ asakkhi.
अञ्ञाति अरहत्तस्स नामं अञ्ञिन्द्रियस्स चिण्णन्ते पवत्तत्ता। तं पवत्तिन्ति यं अञ्ञब्याकरणं वुत्तं, तं सुत्वा। अस्स सुसिमस्स, परमप्पमाणन्ति उत्तमकोटि। आचरियमुट्ठीति आचरियस्स मुट्ठिकतधम्मो।
Aññāti arahattassa nāmaṃ aññindriyassa ciṇṇante pavattattā. Taṃ pavattinti yaṃ aññabyākaraṇaṃ vuttaṃ, taṃ sutvā. Assa susimassa, paramappamāṇanti uttamakoṭi. Ācariyamuṭṭhīti ācariyassa muṭṭhikatadhammo.
अङ्गसन्ततायाति नीवरणादीनं पच्चनीकधम्मानं विदूरभावेन झानङ्गानं वूपसन्तताय। निब्बुतसब्बदरथपरिळाहताय हि तेसं झानानं पणीततरभावो। आरम्मणसन्ततायाति रूपपतिभागविगमेन सण्हसुखुमादिभावप्पत्तस्स आरम्मणस्स सन्तभावेन। यदग्गेन हि तेसं भावनातिसयसम्भावितसण्हसुखुमप्पकारानि आरम्मणानि सन्तानि, तदग्गेन झानङ्गानं सन्तता वेदितब्बा। आरम्मणसन्तताय वा तदारम्मणधम्मानं सन्तता लोकुत्तरधम्मारम्मणाहि पच्चवेक्खणाहि दीपेतब्बा। आरुप्पविमोक्खाति अरूपज्झानसञ्ञाविमोक्खा। पञ्ञामत्तेनेव विमुत्ता, न उभतोभागविमुत्ता। धम्मानं ठितता तंसभावता धम्मट्ठिति, अनिच्चदुक्खानत्तता, तत्थ ञाणं धम्मट्ठितिञाणन्ति आह ‘‘विपस्सनाञाण’’न्ति। एवमाहाति ‘‘पुब्बे खो, सुसिम, धम्मट्ठितिञाणं, पच्छा निब्बाने ञाण’’न्ति एवमादि।
Aṅgasantatāyāti nīvaraṇādīnaṃ paccanīkadhammānaṃ vidūrabhāvena jhānaṅgānaṃ vūpasantatāya. Nibbutasabbadarathapariḷāhatāya hi tesaṃ jhānānaṃ paṇītatarabhāvo. Ārammaṇasantatāyāti rūpapatibhāgavigamena saṇhasukhumādibhāvappattassa ārammaṇassa santabhāvena. Yadaggena hi tesaṃ bhāvanātisayasambhāvitasaṇhasukhumappakārāni ārammaṇāni santāni, tadaggena jhānaṅgānaṃ santatā veditabbā. Ārammaṇasantatāya vā tadārammaṇadhammānaṃ santatā lokuttaradhammārammaṇāhi paccavekkhaṇāhi dīpetabbā. Āruppavimokkhāti arūpajjhānasaññāvimokkhā. Paññāmatteneva vimuttā, na ubhatobhāgavimuttā. Dhammānaṃ ṭhitatā taṃsabhāvatā dhammaṭṭhiti, aniccadukkhānattatā, tattha ñāṇaṃ dhammaṭṭhitiñāṇanti āha ‘‘vipassanāñāṇa’’nti. Evamāhāti ‘‘pubbe kho, susima, dhammaṭṭhitiñāṇaṃ, pacchā nibbāne ñāṇa’’nti evamādi.
विनापि समाधिन्ति समथलक्खणप्पत्तं पुरिमसिद्धं विनापि समाधिन्ति विपस्सनायानिकं सन्धाय वुत्तं। एवन्ति वुत्ताकारेन। न समाधिनिस्सन्दो अनुपुब्बविहारा विय। न समाधिआनिसंसो लोकियाभिञ्ञा विय। न समाधिस्स निप्फत्ति सब्बभवग्गं विय। विपस्सनाय निप्फत्ति मग्गो वा फलं वाति योजना।
Vināpisamādhinti samathalakkhaṇappattaṃ purimasiddhaṃ vināpi samādhinti vipassanāyānikaṃ sandhāya vuttaṃ. Evanti vuttākārena. Na samādhinissando anupubbavihārā viya. Na samādhiānisaṃso lokiyābhiññā viya. Na samādhissa nipphatti sabbabhavaggaṃ viya. Vipassanāya nipphatti maggo vā phalaṃ vāti yojanā.
रूपादीसु चेतेसु तिण्णं लक्खणानं परिवत्तनवसेन देसना तेपरिवट्टदेसना। अनुयोगं आरोपेन्तोति ननु वुत्तं, सुसिम, इदानि अरहत्ताधिगमेन सब्बसो पच्चयाकारं पटिविज्झित्वा तत्थ विगतसम्मोहोति अनुयोगं करोन्तो। पाकटकरणत्थन्ति यथा त्वं, सुसिम, निज्झानको सुक्खविपस्सको च हुत्वा आसवानं खयसम्मसने सुप्पतिट्ठितो, एवमेतेपि भिक्खू, तस्मा ‘‘अपि पन तुम्हे आयस्मन्तो’’तिआदिना न ते तया अनुयुञ्जितब्बाति।
Rūpādīsu cetesu tiṇṇaṃ lakkhaṇānaṃ parivattanavasena desanā teparivaṭṭadesanā. Anuyogaṃ āropentoti nanu vuttaṃ, susima, idāni arahattādhigamena sabbaso paccayākāraṃ paṭivijjhitvā tattha vigatasammohoti anuyogaṃ karonto. Pākaṭakaraṇatthanti yathā tvaṃ, susima, nijjhānako sukkhavipassako ca hutvā āsavānaṃ khayasammasane suppatiṭṭhito, evametepi bhikkhū, tasmā ‘‘api pana tumhe āyasmanto’’tiādinā na te tayā anuyuñjitabbāti.
सुसिमसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Susimasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
महावग्गवण्णना निट्ठिता।
Mahāvaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / १०. सुसिमसुत्तं • 10. Susimasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / १०. सुसिमसुत्तवण्णना • 10. Susimasuttavaṇṇanā
