| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
១០. សុសិមសុត្តវណ្ណនា
10. Susimasuttavaṇṇanā
៧០. ទសមេ គរុកតោតិ សព្ពេហិ ទេវមនុស្សេហិ បាសាណច្ឆត្តំ វិយ ចិត្តេន គរុកតោ។ មានិតោតិ មនេន បិយាយិតោ។ បូជិតោតិ ចតុបច្ចយបូជាយ បូជិតោ។ អបចិតោតិ នីចវុត្តិករណេន អបចិតោ។ សត្ថារញ្ហិ ទិស្វា មនុស្សា ហត្ថិក្ខន្ធាទីហិ ឱតរន្តិ មគ្គំ ទេន្តិ, អំសកូដតោ សាដកំ អបនេន្តិ, អាសនតោ វុដ្ឋហន្តិ វន្ទន្តិ។ ឯវំ សោ តេហិ អបចិតោ នាម ហោតិ។ សុសិមោតិ ឯវំនាមកោ វេទង្គេសុ កុសលោ បណ្ឌិតបរិព្ពាជកោ។ ឯហិ ត្វន្តិ តេសំ កិរ ឯតទហោសិ – ‘‘សមណោ គោតមោ ន ជាតិគោត្តាទីនិ អាគម្ម លាភគ្គប្បត្តោ ជាតោ, កវិសេដ្ឋោ បនេស ឧត្តមកវិតាយ សាវកានំ គន្ថំ ពន្ធិត្វា ទេតិ, តំ តេ ឧគ្គណ្ហិត្វា ឧបដ្ឋាកានំ ឧបនិសិន្នកថម្បិ អនុមោទនម្បិ សរភញ្ញម្បីតិ ឯវមាទីនិ កថេន្តិ, តេ តេសំ បសន្នា លាភំ ឧបសំហរន្តិ។ សចេ មយំ យំ សមណោ គោតមោ ជានាតិ, តតោ ថោកំ ជានេយ្យាម, អត្តនោ សមយំ តត្ថ បក្ខិបិត្វា មយម្បិ ឧបដ្ឋាកានំ កថេយ្យាម, តតោ ឯតេហិ លាភិតរា ភវេយ្យាម។ កោ នុ ខោ សមណស្ស គោតមស្ស សន្តិកេ បព្ពជិត្វា ខិប្បមេវ ឧគ្គណ្ហិតុំ សក្ខិស្សតី’’តិ។ តេ ឯវំ ចិន្តេត្វា ‘‘សុសិមោ បដិពលោ’’តិ ទិស្វា តំ ឧបសង្កមិត្វា ឯវមាហំសុ។
70. Dasame garukatoti sabbehi devamanussehi pāsāṇacchattaṃ viya cittena garukato. Mānitoti manena piyāyito. Pūjitoti catupaccayapūjāya pūjito. Apacitoti nīcavuttikaraṇena apacito. Satthārañhi disvā manussā hatthikkhandhādīhi otaranti maggaṃ denti, aṃsakūṭato sāṭakaṃ apanenti, āsanato vuṭṭhahanti vandanti. Evaṃ so tehi apacito nāma hoti. Susimoti evaṃnāmako vedaṅgesu kusalo paṇḍitaparibbājako. Ehi tvanti tesaṃ kira etadahosi – ‘‘samaṇo gotamo na jātigottādīni āgamma lābhaggappatto jāto, kaviseṭṭho panesa uttamakavitāya sāvakānaṃ ganthaṃ bandhitvā deti, taṃ te uggaṇhitvā upaṭṭhākānaṃ upanisinnakathampi anumodanampi sarabhaññampīti evamādīni kathenti, te tesaṃ pasannā lābhaṃ upasaṃharanti. Sace mayaṃ yaṃ samaṇo gotamo jānāti, tato thokaṃ jāneyyāma, attano samayaṃ tattha pakkhipitvā mayampi upaṭṭhākānaṃ katheyyāma, tato etehi lābhitarā bhaveyyāma. Ko nu kho samaṇassa gotamassa santike pabbajitvā khippameva uggaṇhituṃ sakkhissatī’’ti. Te evaṃ cintetvā ‘‘susimo paṭibalo’’ti disvā taṃ upasaṅkamitvā evamāhaṃsu.
យេនាយស្មា អានន្ទោ តេនុបសង្កមីតិ កស្មា ឧបសង្កមិ? ឯវំ កិរស្ស អហោសិ, ‘‘កស្ស នុ ខោ សន្តិកំ គន្ត្វា អហំ ឥមំ ធម្មំ ខិប្បំ លទ្ធុំ សក្ខិស្សាមី’’តិ? តតោ ចិន្តេសិ – ‘‘សមណោ គោតមោ គរុ តេជុស្សទោ និយមមនុយុត្តោ, ន សក្កា អកាលេ ឧបសង្កមិតុំ, អញ្ញេបិ ពហូ ខត្តិយាទយោ សមណំ គោតមំ ឧបសង្កមន្តិ, តស្មិម្បិ សមយេ ន សក្កា ឧបសង្កមិតុំ។ សាវកេសុបិស្ស សារិបុត្តោ មហាបញ្ញោ វិបស្សនាលក្ខណម្ហិ ឯតទគ្គេ ឋបិតោ, មហាមោគ្គល្លានោ សមាធិលក្ខណស្មិំ ឯតទគ្គេ ឋបិតោ, មហាកស្សបោ ធុតង្គធរេសុ អនុរុទ្ធោ ទិព្ពចក្ខុកេសុ, បុណ្ណោ មន្តាណិបុត្តោ ធម្មកថិកេសុ, ឧបាលិត្ថេរោ វិនយធរេសុ ឯតទគ្គេ ឋបិតោ, អយំ បន អានន្ទោ ពហុស្សុតោ តិបិដកធរោ, សត្ថាបិស្ស តត្ថ តត្ថ កថិតំ ធម្មំ អាហរិត្វា កថេតិ, បញ្ចសុ ឋានេសុ ឯតទគ្គេ ឋបិតោ, អដ្ឋន្នំ វរានំ លាភី, ចតូហិ អច្ឆរិយព្ភុតធម្មេហិ សមន្នាគតោ, តស្ស សមីបំ គតោ ខិប្បំ ធម្មំ លទ្ធុំ សក្ខិស្សាមី’’តិ។ តស្មា យេនាយស្មា អានន្ទោ តេនុបសង្កមិ។
Yenāyasmā ānando tenupasaṅkamīti kasmā upasaṅkami? Evaṃ kirassa ahosi, ‘‘kassa nu kho santikaṃ gantvā ahaṃ imaṃ dhammaṃ khippaṃ laddhuṃ sakkhissāmī’’ti? Tato cintesi – ‘‘samaṇo gotamo garu tejussado niyamamanuyutto, na sakkā akāle upasaṅkamituṃ, aññepi bahū khattiyādayo samaṇaṃ gotamaṃ upasaṅkamanti, tasmimpi samaye na sakkā upasaṅkamituṃ. Sāvakesupissa sāriputto mahāpañño vipassanālakkhaṇamhi etadagge ṭhapito, mahāmoggallāno samādhilakkhaṇasmiṃ etadagge ṭhapito, mahākassapo dhutaṅgadharesu anuruddho dibbacakkhukesu, puṇṇo mantāṇiputto dhammakathikesu, upālitthero vinayadharesu etadagge ṭhapito, ayaṃ pana ānando bahussuto tipiṭakadharo, satthāpissa tattha tattha kathitaṃ dhammaṃ āharitvā katheti, pañcasu ṭhānesu etadagge ṭhapito, aṭṭhannaṃ varānaṃ lābhī, catūhi acchariyabbhutadhammehi samannāgato, tassa samīpaṃ gato khippaṃ dhammaṃ laddhuṃ sakkhissāmī’’ti. Tasmā yenāyasmā ānando tenupasaṅkami.
យេន ភគវា តេនុបសង្កមីតិ កស្មា សយំ អបព្ពាជេត្វា ឧបសង្កមិ? ឯវំ កិរស្ស អហោសិ – ‘‘អយំ តិត្ថិយសមយេ បាដិយេក្កោ ‘អហំ សត្ថា’តិ បដិជានន្តោ ចរតិ, បព្ពជិត្វា សាសនស្ស អលាភាយបិ បរិសក្កេយ្យ។ ន ខោ បនស្សាហំ អជ្ឈាសយំ អាជានាមិ, សត្ថា ជានិស្សតី’’តិ។ តស្មា តំ អាទាយ យេន ភគវា តេនុបសង្កមិ។ តេនហានន្ទ, សុសិមំ បព្ពាជេថាតិ សត្ថា កិរ ចិន្តេសិ – ‘‘អយំ បរិព្ពាជកោ តិត្ថិយសមយេ ‘អហំ បាដិយេក្កោ សត្ថា’តិ បដិជានមានោ ចរតិ, ‘ឥធ មគ្គព្រហ្មចរិយំ ចរិតុំ ឥច្ឆាមី’តិ កិរ វទតិ។ កិំ នុ ខោ មយិ បសន្នោ, ឧទាហុ មយ្ហំ សាវកេសុ, ឧទាហុ មយ្ហំ វា មម សាវកានំ វា ធម្មកថាយ បសន្នោ’’តិ? អថស្ស ឯកដ្ឋានេបិ បសាទាភាវំ ញត្វា, ‘‘អយំ មម សាសនេ ធម្មំ ថេនេស្សាមីតិ បព្ពជតិ។ ឥតិស្ស អាគមនំ អបរិសុទ្ធំ; និប្ផត្តិ នុ ខោ កីទិសា’’តិ? ឱលោកេន្តោ ‘‘កិញ្ចាបិ ‘ធម្មំ ថេនេស្សាមី’តិ បព្ពជតិ, កតិបាហេនេវ បន ឃដេត្វា អរហត្តំ គណ្ហិស្សតី’’តិ ញត្វា ‘‘តេនហានន្ទ, សុសិមំ បព្ពាជេថា’’តិ អាហ។
Yenabhagavā tenupasaṅkamīti kasmā sayaṃ apabbājetvā upasaṅkami? Evaṃ kirassa ahosi – ‘‘ayaṃ titthiyasamaye pāṭiyekko ‘ahaṃ satthā’ti paṭijānanto carati, pabbajitvā sāsanassa alābhāyapi parisakkeyya. Na kho panassāhaṃ ajjhāsayaṃ ājānāmi, satthā jānissatī’’ti. Tasmā taṃ ādāya yena bhagavā tenupasaṅkami. Tenahānanda, susimaṃ pabbājethāti satthā kira cintesi – ‘‘ayaṃ paribbājako titthiyasamaye ‘ahaṃ pāṭiyekko satthā’ti paṭijānamāno carati, ‘idha maggabrahmacariyaṃ carituṃ icchāmī’ti kira vadati. Kiṃ nu kho mayi pasanno, udāhu mayhaṃ sāvakesu, udāhu mayhaṃ vā mama sāvakānaṃ vā dhammakathāya pasanno’’ti? Athassa ekaṭṭhānepi pasādābhāvaṃ ñatvā, ‘‘ayaṃ mama sāsane dhammaṃ thenessāmīti pabbajati. Itissa āgamanaṃ aparisuddhaṃ; nipphatti nu kho kīdisā’’ti? Olokento ‘‘kiñcāpi ‘dhammaṃ thenessāmī’ti pabbajati, katipāheneva pana ghaṭetvā arahattaṃ gaṇhissatī’’ti ñatvā ‘‘tenahānanda, susimaṃ pabbājethā’’ti āha.
អញ្ញា ព្យាកតា ហោតីតិ តេ កិរ ភិក្ខូ សត្ថុ សន្តិកេ កម្មដ្ឋានំ គហេត្វា តេមាសំ វស្សំ វសន្តា តស្មិំយេវ អន្តោតេមាសេ ឃដេន្តា វាយមន្តា អរហត្តំ បដិលភិំសុ។ តេ ‘‘បដិលទ្ធគុណំ សត្ថុ អារោចេស្សាមា’’តិ បវារិតបវារណា សេនាសនំ សំសាមេត្វា សត្ថុ សន្តិកំ អាគន្ត្វា អត្តនោ បដិលទ្ធគុណំ អារោចេសុំ។ តំ សន្ធាយេតំ វុត្តំ។ អញ្ញាតិ អរហត្តស្ស នាមំ។ ព្យាកតាតិ អារោចិតា។ អស្សោសីតិ សោ កិរ ឱហិតសោតោ ហុត្វា តេសំ តេសំ ភិក្ខូនំ ឋិតដ្ឋានំ គច្ឆតិ តំ តំ កថំ សុណិតុកាមោ។ យេន តេ ភិក្ខូ តេនុបសង្កមីតិ កស្មា ឧបសង្កមិ? តំ កិរស្ស បវត្តិំ សុត្វា ឯតទហោសិ – ‘‘អញ្ញា នាម ឥមស្មិំ សាសនេ បរមប្បមាណំ សារភូតា អាចរិយមុដ្ឋិ មញ្ញេ ភវិស្សតិ, បុច្ឆិត្វា នំ ជានិស្សាមី’’តិ។ តស្មា ឧបសង្កមិ។
Aññā byākatā hotīti te kira bhikkhū satthu santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā temāsaṃ vassaṃ vasantā tasmiṃyeva antotemāse ghaṭentā vāyamantā arahattaṃ paṭilabhiṃsu. Te ‘‘paṭiladdhaguṇaṃ satthu ārocessāmā’’ti pavāritapavāraṇā senāsanaṃ saṃsāmetvā satthu santikaṃ āgantvā attano paṭiladdhaguṇaṃ ārocesuṃ. Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Aññāti arahattassa nāmaṃ. Byākatāti ārocitā. Assosīti so kira ohitasoto hutvā tesaṃ tesaṃ bhikkhūnaṃ ṭhitaṭṭhānaṃ gacchati taṃ taṃ kathaṃ suṇitukāmo. Yena te bhikkhū tenupasaṅkamīti kasmā upasaṅkami? Taṃ kirassa pavattiṃ sutvā etadahosi – ‘‘aññā nāma imasmiṃ sāsane paramappamāṇaṃ sārabhūtā ācariyamuṭṭhi maññe bhavissati, pucchitvā naṃ jānissāmī’’ti. Tasmā upasaṅkami.
អនេកវិហិតន្តិ អនេកវិធំ។ ឥទ្ធិវិធន្តិ ឥទ្ធិកោដ្ឋាសំ។ អាវិភាវំ តិរោភាវន្តិ អាវិភាវំ គហេត្វា តិរោភាវំ, តិរោភាវំ គហេត្វា អាវិភាវំ កាតុំ សក្កោថាតិ បុច្ឆតិ។ តិរោកុដ្ដន្តិ បរកុដ្ដំ។ ឥតរបទទ្វយេបិ ឯសេវ នយោ។ ឧម្មុជ្ជនិមុជ្ជន្តិ ឧម្មុជ្ជនញ្ច និមុជ្ជនញ្ច។ បល្លង្កេនាតិ បល្លង្កពន្ធនេន។ កមថាតិ និសីទិតុំ វា គន្តុំ វា សក្កោថាតិ បុច្ឆតិ? បក្ខី សកុណោតិ បក្ខយុត្តោ សកុណោ។ អយមេត្ថ សង្ខេបោ, វិត្ថារតោ បន ឥមស្ស ឥទ្ធិវិធស្ស, ឥតោ បរេសំ ទិព្ពសោតាទីនញ្ច វណ្ណនានយោ វិសុទ្ធិមគ្គេ វុត្តនយេន វេទិតព្ពោតិ។
Anekavihitanti anekavidhaṃ. Iddhividhanti iddhikoṭṭhāsaṃ. Āvibhāvaṃ tirobhāvanti āvibhāvaṃ gahetvā tirobhāvaṃ, tirobhāvaṃ gahetvā āvibhāvaṃ kātuṃ sakkothāti pucchati. Tirokuṭṭanti parakuṭṭaṃ. Itarapadadvayepi eseva nayo. Ummujjanimujjanti ummujjanañca nimujjanañca. Pallaṅkenāti pallaṅkabandhanena. Kamathāti nisīdituṃ vā gantuṃ vā sakkothāti pucchati? Pakkhī sakuṇoti pakkhayutto sakuṇo. Ayamettha saṅkhepo, vitthārato pana imassa iddhividhassa, ito paresaṃ dibbasotādīnañca vaṇṇanānayo visuddhimagge vuttanayena veditabboti.
សន្តា វិមោក្ខាតិ អង្គសន្តតាយ ចេវ អារម្មណសន្តតាយ ច សន្តា អារុប្បវិមោក្ខា។ កាយេន ផុសិត្វាតិ នាមកាយេន ផុសិត្វា បដិលភិត្វា។ បញ្ញាវិមុត្តា ខោ មយំ, អាវុសោតិ, អាវុសោ, មយំ និជ្ឈានកា សុក្ខវិបស្សកា បញ្ញាមត្តេនេវ វិមុត្តាតិ ទស្សេតិ។ អាជានេយ្យាសិ វា ត្វំ, អាវុសោ សុសិម, ន វា ត្វំ អាជានេយ្យាសីតិ កស្មា ឯវមាហំសុ? ឯវំ កិរ នេសំ អហោសិ – ‘‘មយំ ឥមស្ស អជ្ឈាសយំ គហេត្វា កថេតុំ ន សក្ខិស្សាម, ទសពលំ បន បុច្ឆិត្វា និក្កង្ខោ ភវិស្សតី’’តិ។ ធម្មដ្ឋិតិញាណន្តិ វិបស្សនាញាណំ, តំ បឋមតរំ ឧប្បជ្ជតិ។ និព្ពានេ ញាណន្តិ វិបស្សនាយ ចិណ្ណន្តេ បវត្តមគ្គញាណំ, តំ បច្ឆា ឧប្បជ្ជតិ។ តស្មា ភគវា ឯវមាហ។
Santā vimokkhāti aṅgasantatāya ceva ārammaṇasantatāya ca santā āruppavimokkhā. Kāyena phusitvāti nāmakāyena phusitvā paṭilabhitvā. Paññāvimuttā kho mayaṃ, āvusoti, āvuso, mayaṃ nijjhānakā sukkhavipassakā paññāmatteneva vimuttāti dasseti. Ājāneyyāsi vā tvaṃ, āvuso susima, na vā tvaṃ ājāneyyāsīti kasmā evamāhaṃsu? Evaṃ kira nesaṃ ahosi – ‘‘mayaṃ imassa ajjhāsayaṃ gahetvā kathetuṃ na sakkhissāma, dasabalaṃ pana pucchitvā nikkaṅkho bhavissatī’’ti. Dhammaṭṭhitiñāṇanti vipassanāñāṇaṃ, taṃ paṭhamataraṃ uppajjati. Nibbāne ñāṇanti vipassanāya ciṇṇante pavattamaggañāṇaṃ, taṃ pacchā uppajjati. Tasmā bhagavā evamāha.
អាជានេយ្យាសិ វាតិអាទិ កស្មា វុត្តំ? វិនាបិ សមាធិំ ឯវំ ញាណុប្បត្តិទស្សនត្ថំ។ ឥទញ្ហិ វុត្តំ ហោតិ – សុសិម, មគ្គោ វា ផលំ វា ន សមាធិនិស្សន្ទោ, ន សមាធិអានិសំសោ, ន សមាធិស្ស និប្ផត្តិ, វិបស្សនាយ បនេសោ និស្សន្ទោ, វិបស្សនាយ អានិសំសោ, វិបស្សនាយ និប្ផត្តិ, តស្មា ជានេយ្យាសិ វា ត្វំ, ន វា ត្វំ ជានេយ្យាសិ, អថ ខោ ធម្មដ្ឋិតិញាណំ បុព្ពេ, បច្ឆា និព្ពានេ ញាណន្តិ។
Ājāneyyāsi vātiādi kasmā vuttaṃ? Vināpi samādhiṃ evaṃ ñāṇuppattidassanatthaṃ. Idañhi vuttaṃ hoti – susima, maggo vā phalaṃ vā na samādhinissando, na samādhiānisaṃso, na samādhissa nipphatti, vipassanāya paneso nissando, vipassanāya ānisaṃso, vipassanāya nipphatti, tasmā jāneyyāsi vā tvaṃ, na vā tvaṃ jāneyyāsi, atha kho dhammaṭṭhitiñāṇaṃ pubbe, pacchā nibbāne ñāṇanti.
ឥទានិស្ស បដិវេធភព្ពតំ ញត្វា តេបរិវដ្ដំ ធម្មទេសនំ ទេសេន្តោ តំ កិំ មញ្ញសិ, សុសិម? រូបំ និច្ចំ វា អនិច្ចំ វាតិអាទិមាហ? តេ បរិវដ្ដទេសនាវសានេ បន ថេរោ អរហត្តំ បត្តោ។ ឥទានិស្ស អនុយោគំ អារោបេន្តោ ជាតិបច្ចយា ជរាមរណន្តិ, សុសិម, បស្សសីតិអាទិមាហ។ អបិ បន ត្វំ, សុសិមាតិ ឥទំ កស្មា អារភិ? និជ្ឈានកានំ សុក្ខវិបស្សកភិក្ខូនំ បាកដករណត្ថំ។ អយញ្ហេត្ថ អធិប្បាយោ – ន កេវលំ ត្វមេវ និជ្ឈានកោ សុក្ខវិបស្សកោ, ឯតេបិ ភិក្ខូ ឯវរូបាយេវាតិ។ សេសំ សព្ពត្ថ បាកដមេវាតិ។ ទសមំ។
Idānissa paṭivedhabhabbataṃ ñatvā teparivaṭṭaṃ dhammadesanaṃ desento taṃ kiṃ maññasi, susima? Rūpaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vātiādimāha? Te parivaṭṭadesanāvasāne pana thero arahattaṃ patto. Idānissa anuyogaṃ āropento jātipaccayā jarāmaraṇanti, susima, passasītiādimāha. Api pana tvaṃ, susimāti idaṃ kasmā ārabhi? Nijjhānakānaṃ sukkhavipassakabhikkhūnaṃ pākaṭakaraṇatthaṃ. Ayañhettha adhippāyo – na kevalaṃ tvameva nijjhānako sukkhavipassako, etepi bhikkhū evarūpāyevāti. Sesaṃ sabbattha pākaṭamevāti. Dasamaṃ.
មហាវគ្គោ សត្តមោ។
Mahāvaggo sattamo.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ១០. សុសិមសុត្តំ • 10. Susimasuttaṃ
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ១០. សុសិមសុត្តវណ្ណនា • 10. Susimasuttavaṇṇanā
