Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සංයුත්තනිකාය (අට්ඨකථා) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
10. සුසිමසුත්තවණ්ණනා
10. Susimasuttavaṇṇanā
70. දසමෙ ගරුකතොති සබ්බෙහි දෙවමනුස්සෙහි පාසාණච්ඡත්තං විය චිත්තෙන ගරුකතො. මානිතොති මනෙන පියායිතො. පූජිතොති චතුපච්චයපූජාය පූජිතො. අපචිතොති නීචවුත්තිකරණෙන අපචිතො. සත්ථාරඤ්හි දිස්වා මනුස්සා හත්ථික්ඛන්ධාදීහි ඔතරන්ති මග්ගං දෙන්ති, අංසකූටතො සාටකං අපනෙන්ති, ආසනතො වුට්ඨහන්ති වන්දන්ති. එවං සො තෙහි අපචිතො නාම හොති. සුසිමොති එවංනාමකො වෙදඞ්ගෙසු කුසලො පණ්ඩිතපරිබ්බාජකො. එහි ත්වන්ති තෙසං කිර එතදහොසි – ‘‘සමණො ගොතමො න ජාතිගොත්තාදීනි ආගම්ම ලාභග්ගප්පත්තො ජාතො, කවිසෙට්ඨො පනෙස උත්තමකවිතාය සාවකානං ගන්ථං බන්ධිත්වා දෙති, තං තෙ උග්ගණ්හිත්වා උපට්ඨාකානං උපනිසින්නකථම්පි අනුමොදනම්පි සරභඤ්ඤම්පීති එවමාදීනි කථෙන්ති, තෙ තෙසං පසන්නා ලාභං උපසංහරන්ති. සචෙ මයං යං සමණො ගොතමො ජානාති, තතො ථොකං ජානෙය්යාම, අත්තනො සමයං තත්ථ පක්ඛිපිත්වා මයම්පි උපට්ඨාකානං කථෙය්යාම, තතො එතෙහි ලාභිතරා භවෙය්යාම. කො නු ඛො සමණස්ස ගොතමස්ස සන්තිකෙ පබ්බජිත්වා ඛිප්පමෙව උග්ගණ්හිතුං සක්ඛිස්සතී’’ති. තෙ එවං චින්තෙත්වා ‘‘සුසිමො පටිබලො’’ති දිස්වා තං උපසඞ්කමිත්වා එවමාහංසු.
70. Dasame garukatoti sabbehi devamanussehi pāsāṇacchattaṃ viya cittena garukato. Mānitoti manena piyāyito. Pūjitoti catupaccayapūjāya pūjito. Apacitoti nīcavuttikaraṇena apacito. Satthārañhi disvā manussā hatthikkhandhādīhi otaranti maggaṃ denti, aṃsakūṭato sāṭakaṃ apanenti, āsanato vuṭṭhahanti vandanti. Evaṃ so tehi apacito nāma hoti. Susimoti evaṃnāmako vedaṅgesu kusalo paṇḍitaparibbājako. Ehi tvanti tesaṃ kira etadahosi – ‘‘samaṇo gotamo na jātigottādīni āgamma lābhaggappatto jāto, kaviseṭṭho panesa uttamakavitāya sāvakānaṃ ganthaṃ bandhitvā deti, taṃ te uggaṇhitvā upaṭṭhākānaṃ upanisinnakathampi anumodanampi sarabhaññampīti evamādīni kathenti, te tesaṃ pasannā lābhaṃ upasaṃharanti. Sace mayaṃ yaṃ samaṇo gotamo jānāti, tato thokaṃ jāneyyāma, attano samayaṃ tattha pakkhipitvā mayampi upaṭṭhākānaṃ katheyyāma, tato etehi lābhitarā bhaveyyāma. Ko nu kho samaṇassa gotamassa santike pabbajitvā khippameva uggaṇhituṃ sakkhissatī’’ti. Te evaṃ cintetvā ‘‘susimo paṭibalo’’ti disvā taṃ upasaṅkamitvā evamāhaṃsu.
යෙනායස්මා ආනන්දො තෙනුපසඞ්කමීති කස්මා උපසඞ්කමි? එවං කිරස්ස අහොසි, ‘‘කස්ස නු ඛො සන්තිකං ගන්ත්වා අහං ඉමං ධම්මං ඛිප්පං ලද්ධුං සක්ඛිස්සාමී’’ති? තතො චින්තෙසි – ‘‘සමණො ගොතමො ගරු තෙජුස්සදො නියමමනුයුත්තො, න සක්කා අකාලෙ උපසඞ්කමිතුං, අඤ්ඤෙපි බහූ ඛත්තියාදයො සමණං ගොතමං උපසඞ්කමන්ති, තස්මිම්පි සමයෙ න සක්කා උපසඞ්කමිතුං. සාවකෙසුපිස්ස සාරිපුත්තො මහාපඤ්ඤො විපස්සනාලක්ඛණම්හි එතදග්ගෙ ඨපිතො, මහාමොග්ගල්ලානො සමාධිලක්ඛණස්මිං එතදග්ගෙ ඨපිතො, මහාකස්සපො ධුතඞ්ගධරෙසු අනුරුද්ධො දිබ්බචක්ඛුකෙසු, පුණ්ණො මන්තාණිපුත්තො ධම්මකථිකෙසු, උපාලිත්ථෙරො විනයධරෙසු එතදග්ගෙ ඨපිතො, අයං පන ආනන්දො බහුස්සුතො තිපිටකධරො, සත්ථාපිස්ස තත්ථ තත්ථ කථිතං ධම්මං ආහරිත්වා කථෙති, පඤ්චසු ඨානෙසු එතදග්ගෙ ඨපිතො, අට්ඨන්නං වරානං ලාභී, චතූහි අච්ඡරියබ්භුතධම්මෙහි සමන්නාගතො, තස්ස සමීපං ගතො ඛිප්පං ධම්මං ලද්ධුං සක්ඛිස්සාමී’’ති. තස්මා යෙනායස්මා ආනන්දො තෙනුපසඞ්කමි.
Yenāyasmā ānando tenupasaṅkamīti kasmā upasaṅkami? Evaṃ kirassa ahosi, ‘‘kassa nu kho santikaṃ gantvā ahaṃ imaṃ dhammaṃ khippaṃ laddhuṃ sakkhissāmī’’ti? Tato cintesi – ‘‘samaṇo gotamo garu tejussado niyamamanuyutto, na sakkā akāle upasaṅkamituṃ, aññepi bahū khattiyādayo samaṇaṃ gotamaṃ upasaṅkamanti, tasmimpi samaye na sakkā upasaṅkamituṃ. Sāvakesupissa sāriputto mahāpañño vipassanālakkhaṇamhi etadagge ṭhapito, mahāmoggallāno samādhilakkhaṇasmiṃ etadagge ṭhapito, mahākassapo dhutaṅgadharesu anuruddho dibbacakkhukesu, puṇṇo mantāṇiputto dhammakathikesu, upālitthero vinayadharesu etadagge ṭhapito, ayaṃ pana ānando bahussuto tipiṭakadharo, satthāpissa tattha tattha kathitaṃ dhammaṃ āharitvā katheti, pañcasu ṭhānesu etadagge ṭhapito, aṭṭhannaṃ varānaṃ lābhī, catūhi acchariyabbhutadhammehi samannāgato, tassa samīpaṃ gato khippaṃ dhammaṃ laddhuṃ sakkhissāmī’’ti. Tasmā yenāyasmā ānando tenupasaṅkami.
යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමීති කස්මා සයං අපබ්බාජෙත්වා උපසඞ්කමි? එවං කිරස්ස අහොසි – ‘‘අයං තිත්ථියසමයෙ පාටියෙක්කො ‘අහං සත්ථා’ති පටිජානන්තො චරති, පබ්බජිත්වා සාසනස්ස අලාභායපි පරිසක්කෙය්ය. න ඛො පනස්සාහං අජ්ඣාසයං ආජානාමි, සත්ථා ජානිස්සතී’’ති. තස්මා තං ආදාය යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි. තෙනහානන්ද, සුසිමං පබ්බාජෙථාති සත්ථා කිර චින්තෙසි – ‘‘අයං පරිබ්බාජකො තිත්ථියසමයෙ ‘අහං පාටියෙක්කො සත්ථා’ති පටිජානමානො චරති, ‘ඉධ මග්ගබ්රහ්මචරියං චරිතුං ඉච්ඡාමී’ති කිර වදති. කිං නු ඛො මයි පසන්නො, උදාහු මය්හං සාවකෙසු, උදාහු මය්හං වා මම සාවකානං වා ධම්මකථාය පසන්නො’’ති? අථස්ස එකට්ඨානෙපි පසාදාභාවං ඤත්වා, ‘‘අයං මම සාසනෙ ධම්මං ථෙනෙස්සාමීති පබ්බජති. ඉතිස්ස ආගමනං අපරිසුද්ධං; නිප්ඵත්ති නු ඛො කීදිසා’’ති? ඔලොකෙන්තො ‘‘කිඤ්චාපි ‘ධම්මං ථෙනෙස්සාමී’ති පබ්බජති, කතිපාහෙනෙව පන ඝටෙත්වා අරහත්තං ගණ්හිස්සතී’’ති ඤත්වා ‘‘තෙනහානන්ද, සුසිමං පබ්බාජෙථා’’ති ආහ.
Yenabhagavā tenupasaṅkamīti kasmā sayaṃ apabbājetvā upasaṅkami? Evaṃ kirassa ahosi – ‘‘ayaṃ titthiyasamaye pāṭiyekko ‘ahaṃ satthā’ti paṭijānanto carati, pabbajitvā sāsanassa alābhāyapi parisakkeyya. Na kho panassāhaṃ ajjhāsayaṃ ājānāmi, satthā jānissatī’’ti. Tasmā taṃ ādāya yena bhagavā tenupasaṅkami. Tenahānanda, susimaṃ pabbājethāti satthā kira cintesi – ‘‘ayaṃ paribbājako titthiyasamaye ‘ahaṃ pāṭiyekko satthā’ti paṭijānamāno carati, ‘idha maggabrahmacariyaṃ carituṃ icchāmī’ti kira vadati. Kiṃ nu kho mayi pasanno, udāhu mayhaṃ sāvakesu, udāhu mayhaṃ vā mama sāvakānaṃ vā dhammakathāya pasanno’’ti? Athassa ekaṭṭhānepi pasādābhāvaṃ ñatvā, ‘‘ayaṃ mama sāsane dhammaṃ thenessāmīti pabbajati. Itissa āgamanaṃ aparisuddhaṃ; nipphatti nu kho kīdisā’’ti? Olokento ‘‘kiñcāpi ‘dhammaṃ thenessāmī’ti pabbajati, katipāheneva pana ghaṭetvā arahattaṃ gaṇhissatī’’ti ñatvā ‘‘tenahānanda, susimaṃ pabbājethā’’ti āha.
අඤ්ඤා බ්යාකතා හොතීති තෙ කිර භික්ඛූ සත්ථු සන්තිකෙ කම්මට්ඨානං ගහෙත්වා තෙමාසං වස්සං වසන්තා තස්මිංයෙව අන්තොතෙමාසෙ ඝටෙන්තා වායමන්තා අරහත්තං පටිලභිංසු. තෙ ‘‘පටිලද්ධගුණං සත්ථු ආරොචෙස්සාමා’’ති පවාරිතපවාරණා සෙනාසනං සංසාමෙත්වා සත්ථු සන්තිකං ආගන්ත්වා අත්තනො පටිලද්ධගුණං ආරොචෙසුං. තං සන්ධායෙතං වුත්තං. අඤ්ඤාති අරහත්තස්ස නාමං. බ්යාකතාති ආරොචිතා. අස්සොසීති සො කිර ඔහිතසොතො හුත්වා තෙසං තෙසං භික්ඛූනං ඨිතට්ඨානං ගච්ඡති තං තං කථං සුණිතුකාමො. යෙන තෙ භික්ඛූ තෙනුපසඞ්කමීති කස්මා උපසඞ්කමි? තං කිරස්ස පවත්තිං සුත්වා එතදහොසි – ‘‘අඤ්ඤා නාම ඉමස්මිං සාසනෙ පරමප්පමාණං සාරභූතා ආචරියමුට්ඨි මඤ්ඤෙ භවිස්සති, පුච්ඡිත්වා නං ජානිස්සාමී’’ති. තස්මා උපසඞ්කමි.
Aññā byākatā hotīti te kira bhikkhū satthu santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā temāsaṃ vassaṃ vasantā tasmiṃyeva antotemāse ghaṭentā vāyamantā arahattaṃ paṭilabhiṃsu. Te ‘‘paṭiladdhaguṇaṃ satthu ārocessāmā’’ti pavāritapavāraṇā senāsanaṃ saṃsāmetvā satthu santikaṃ āgantvā attano paṭiladdhaguṇaṃ ārocesuṃ. Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Aññāti arahattassa nāmaṃ. Byākatāti ārocitā. Assosīti so kira ohitasoto hutvā tesaṃ tesaṃ bhikkhūnaṃ ṭhitaṭṭhānaṃ gacchati taṃ taṃ kathaṃ suṇitukāmo. Yena te bhikkhū tenupasaṅkamīti kasmā upasaṅkami? Taṃ kirassa pavattiṃ sutvā etadahosi – ‘‘aññā nāma imasmiṃ sāsane paramappamāṇaṃ sārabhūtā ācariyamuṭṭhi maññe bhavissati, pucchitvā naṃ jānissāmī’’ti. Tasmā upasaṅkami.
අනෙකවිහිතන්ති අනෙකවිධං. ඉද්ධිවිධන්ති ඉද්ධිකොට්ඨාසං. ආවිභාවං තිරොභාවන්ති ආවිභාවං ගහෙත්වා තිරොභාවං, තිරොභාවං ගහෙත්වා ආවිභාවං කාතුං සක්කොථාති පුච්ඡති. තිරොකුට්ටන්ති පරකුට්ටං. ඉතරපදද්වයෙපි එසෙව නයො. උම්මුජ්ජනිමුජ්ජන්ති උම්මුජ්ජනඤ්ච නිමුජ්ජනඤ්ච. පල්ලඞ්කෙනාති පල්ලඞ්කබන්ධනෙන. කමථාති නිසීදිතුං වා ගන්තුං වා සක්කොථාති පුච්ඡති? පක්ඛී සකුණොති පක්ඛයුත්තො සකුණො. අයමෙත්ථ සඞ්ඛෙපො, විත්ථාරතො පන ඉමස්ස ඉද්ධිවිධස්ස, ඉතො පරෙසං දිබ්බසොතාදීනඤ්ච වණ්ණනානයො විසුද්ධිමග්ගෙ වුත්තනයෙන වෙදිතබ්බොති.
Anekavihitanti anekavidhaṃ. Iddhividhanti iddhikoṭṭhāsaṃ. Āvibhāvaṃ tirobhāvanti āvibhāvaṃ gahetvā tirobhāvaṃ, tirobhāvaṃ gahetvā āvibhāvaṃ kātuṃ sakkothāti pucchati. Tirokuṭṭanti parakuṭṭaṃ. Itarapadadvayepi eseva nayo. Ummujjanimujjanti ummujjanañca nimujjanañca. Pallaṅkenāti pallaṅkabandhanena. Kamathāti nisīdituṃ vā gantuṃ vā sakkothāti pucchati? Pakkhī sakuṇoti pakkhayutto sakuṇo. Ayamettha saṅkhepo, vitthārato pana imassa iddhividhassa, ito paresaṃ dibbasotādīnañca vaṇṇanānayo visuddhimagge vuttanayena veditabboti.
සන්තා විමොක්ඛාති අඞ්ගසන්තතාය චෙව ආරම්මණසන්තතාය ච සන්තා ආරුප්පවිමොක්ඛා. කායෙන ඵුසිත්වාති නාමකායෙන ඵුසිත්වා පටිලභිත්වා. පඤ්ඤාවිමුත්තා ඛො මයං, ආවුසොති, ආවුසො, මයං නිජ්ඣානකා සුක්ඛවිපස්සකා පඤ්ඤාමත්තෙනෙව විමුත්තාති දස්සෙති. ආජානෙය්යාසි වා ත්වං, ආවුසො සුසිම, න වා ත්වං ආජානෙය්යාසීති කස්මා එවමාහංසු? එවං කිර නෙසං අහොසි – ‘‘මයං ඉමස්ස අජ්ඣාසයං ගහෙත්වා කථෙතුං න සක්ඛිස්සාම, දසබලං පන පුච්ඡිත්වා නික්කඞ්ඛො භවිස්සතී’’ති. ධම්මට්ඨිතිඤාණන්ති විපස්සනාඤාණං, තං පඨමතරං උප්පජ්ජති. නිබ්බානෙ ඤාණන්ති විපස්සනාය චිණ්ණන්තෙ පවත්තමග්ගඤාණං, තං පච්ඡා උප්පජ්ජති. තස්මා භගවා එවමාහ.
Santā vimokkhāti aṅgasantatāya ceva ārammaṇasantatāya ca santā āruppavimokkhā. Kāyena phusitvāti nāmakāyena phusitvā paṭilabhitvā. Paññāvimuttā kho mayaṃ, āvusoti, āvuso, mayaṃ nijjhānakā sukkhavipassakā paññāmatteneva vimuttāti dasseti. Ājāneyyāsi vā tvaṃ, āvuso susima, na vā tvaṃ ājāneyyāsīti kasmā evamāhaṃsu? Evaṃ kira nesaṃ ahosi – ‘‘mayaṃ imassa ajjhāsayaṃ gahetvā kathetuṃ na sakkhissāma, dasabalaṃ pana pucchitvā nikkaṅkho bhavissatī’’ti. Dhammaṭṭhitiñāṇanti vipassanāñāṇaṃ, taṃ paṭhamataraṃ uppajjati. Nibbāne ñāṇanti vipassanāya ciṇṇante pavattamaggañāṇaṃ, taṃ pacchā uppajjati. Tasmā bhagavā evamāha.
ආජානෙය්යාසි වාතිආදි කස්මා වුත්තං? විනාපි සමාධිං එවං ඤාණුප්පත්තිදස්සනත්ථං. ඉදඤ්හි වුත්තං හොති – සුසිම, මග්ගො වා ඵලං වා න සමාධිනිස්සන්දො, න සමාධිආනිසංසො, න සමාධිස්ස නිප්ඵත්ති, විපස්සනාය පනෙසො නිස්සන්දො, විපස්සනාය ආනිසංසො, විපස්සනාය නිප්ඵත්ති, තස්මා ජානෙය්යාසි වා ත්වං, න වා ත්වං ජානෙය්යාසි, අථ ඛො ධම්මට්ඨිතිඤාණං පුබ්බෙ, පච්ඡා නිබ්බානෙ ඤාණන්ති.
Ājāneyyāsi vātiādi kasmā vuttaṃ? Vināpi samādhiṃ evaṃ ñāṇuppattidassanatthaṃ. Idañhi vuttaṃ hoti – susima, maggo vā phalaṃ vā na samādhinissando, na samādhiānisaṃso, na samādhissa nipphatti, vipassanāya paneso nissando, vipassanāya ānisaṃso, vipassanāya nipphatti, tasmā jāneyyāsi vā tvaṃ, na vā tvaṃ jāneyyāsi, atha kho dhammaṭṭhitiñāṇaṃ pubbe, pacchā nibbāne ñāṇanti.
ඉදානිස්ස පටිවෙධභබ්බතං ඤත්වා තෙපරිවට්ටං ධම්මදෙසනං දෙසෙන්තො තං කිං මඤ්ඤසි, සුසිම? රූපං නිච්චං වා අනිච්චං වාතිආදිමාහ? තෙ පරිවට්ටදෙසනාවසානෙ පන ථෙරො අරහත්තං පත්තො. ඉදානිස්ස අනුයොගං ආරොපෙන්තො ජාතිපච්චයා ජරාමරණන්ති, සුසිම, පස්සසීතිආදිමාහ. අපි පන ත්වං, සුසිමාති ඉදං කස්මා ආරභි? නිජ්ඣානකානං සුක්ඛවිපස්සකභික්ඛූනං පාකටකරණත්ථං. අයඤ්හෙත්ථ අධිප්පායො – න කෙවලං ත්වමෙව නිජ්ඣානකො සුක්ඛවිපස්සකො, එතෙපි භික්ඛූ එවරූපායෙවාති. සෙසං සබ්බත්ථ පාකටමෙවාති. දසමං.
Idānissa paṭivedhabhabbataṃ ñatvā teparivaṭṭaṃ dhammadesanaṃ desento taṃ kiṃ maññasi, susima? Rūpaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vātiādimāha? Te parivaṭṭadesanāvasāne pana thero arahattaṃ patto. Idānissa anuyogaṃ āropento jātipaccayā jarāmaraṇanti, susima, passasītiādimāha. Api pana tvaṃ, susimāti idaṃ kasmā ārabhi? Nijjhānakānaṃ sukkhavipassakabhikkhūnaṃ pākaṭakaraṇatthaṃ. Ayañhettha adhippāyo – na kevalaṃ tvameva nijjhānako sukkhavipassako, etepi bhikkhū evarūpāyevāti. Sesaṃ sabbattha pākaṭamevāti. Dasamaṃ.
මහාවග්ගො සත්තමො.
Mahāvaggo sattamo.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්තපිටක • Suttapiṭaka / සංයුත්තනිකාය • Saṃyuttanikāya / 10. සුසිමසුත්තං • 10. Susimasuttaṃ
ටීකා • Tīkā / සුත්තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / සංයුත්තනිකාය (ටීකා) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / 10. සුසිමසුත්තවණ්ණනා • 10. Susimasuttavaṇṇanā