| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā |
[३९८] ३. सुतनुजातकवण्णना
[398] 3. Sutanujātakavaṇṇanā
राजा ते भत्तन्ति इदं सत्था जेतवने विहरन्तो मातुपोसकभिक्खुं आरब्भ कथेसि। वत्थु सामजातके (जा॰ २.२२.२९६ आदयो) आवि भविस्सति।
Rājā te bhattanti idaṃ satthā jetavane viharanto mātuposakabhikkhuṃ ārabbha kathesi. Vatthu sāmajātake (jā. 2.22.296 ādayo) āvi bhavissati.
अतीते बाराणसियं ब्रह्मदत्ते रज्जं कारेन्ते बोधिसत्तो दुग्गतगहपतिकुले निब्बत्ति, सुतनूतिस्स नामं अकंसु। सो वयप्पत्तो भतिं कत्वा मातापितरो पोसेत्वा पितरि कालकते मातरं पोसेति। तस्मिं पन काले बाराणसिराजा मिगवित्तको अहोसि। सो एकदिवसं महन्तेन परिवारेन योजनद्वियोजनमत्तं अरञ्ञं पविसित्वा ‘‘यस्स ठितट्ठानेन मिगो पलायति, सो इमं नाम जितो’’ति सब्बेसं आरोचापेसि। अमच्चा रञ्ञो धुवमग्गट्ठाने कोट्ठकं छादेत्वा अदंसु। मनुस्सेहि मिगानं वसनट्ठानानि परिवारेत्वा उन्नादेन्तेहि उट्ठापितेसु मिगेसु एको एणिमिगो रञ्ञो ठितट्ठानं पटिपज्जि। राजा ‘‘तं विज्झिस्सामी’’ति सरं खिपि । उग्गहितमायो मिगो सरं महाफासुकाभिमुखं आगच्छन्तं ञत्वा परिवत्तित्वा सरेन विद्धो विय हुत्वा पति। राजा ‘‘मिगो मे विद्धो’’ति गहणत्थाय धावि। मिगो उट्ठाय वातवेगेन पलायि, अमच्चादयो राजानं अवहसिंसु। सो मिगं अनुबन्धित्वा किलन्तकाले खग्गेन द्विधा छिन्दित्वा एकस्मिं दण्डके लग्गित्वा काजं वहन्तो विय आगच्छन्तो ‘‘थोकं विस्समिस्सामी’’ति मग्गसमीपे ठितं वटरुक्खं उपगन्त्वा निपज्जित्वा निद्दं ओक्कमि।
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto duggatagahapatikule nibbatti, sutanūtissa nāmaṃ akaṃsu. So vayappatto bhatiṃ katvā mātāpitaro posetvā pitari kālakate mātaraṃ poseti. Tasmiṃ pana kāle bārāṇasirājā migavittako ahosi. So ekadivasaṃ mahantena parivārena yojanadviyojanamattaṃ araññaṃ pavisitvā ‘‘yassa ṭhitaṭṭhānena migo palāyati, so imaṃ nāma jito’’ti sabbesaṃ ārocāpesi. Amaccā rañño dhuvamaggaṭṭhāne koṭṭhakaṃ chādetvā adaṃsu. Manussehi migānaṃ vasanaṭṭhānāni parivāretvā unnādentehi uṭṭhāpitesu migesu eko eṇimigo rañño ṭhitaṭṭhānaṃ paṭipajji. Rājā ‘‘taṃ vijjhissāmī’’ti saraṃ khipi . Uggahitamāyo migo saraṃ mahāphāsukābhimukhaṃ āgacchantaṃ ñatvā parivattitvā sarena viddho viya hutvā pati. Rājā ‘‘migo me viddho’’ti gahaṇatthāya dhāvi. Migo uṭṭhāya vātavegena palāyi, amaccādayo rājānaṃ avahasiṃsu. So migaṃ anubandhitvā kilantakāle khaggena dvidhā chinditvā ekasmiṃ daṇḍake laggitvā kājaṃ vahanto viya āgacchanto ‘‘thokaṃ vissamissāmī’’ti maggasamīpe ṭhitaṃ vaṭarukkhaṃ upagantvā nipajjitvā niddaṃ okkami.
तस्मिं पन वटरुक्खे निब्बत्तो मघदेवो नाम यक्खो तत्थ पविट्ठे वेस्सवणस्स सन्तिका खादितुं लभि। सो राजानं उट्ठाय गच्छन्तं ‘‘तिट्ठ भक्खोसि मे’’ति हत्थे गण्हि। ‘‘त्वं कोनामोसी’’ति? ‘‘अहं इध निब्बत्तयक्खो, इमं ठानं पविट्ठके खादितुं लभामी’’ति। राजा सतिं उपट्ठपेत्वा ‘‘किं अज्जेव मं खादिस्ससि, उदाहु निबद्धं खादिस्ससी’’ति पुच्छि। ‘‘लभन्तो निबद्धं खादिस्सामी’’ति। राजा ‘‘इमं अज्ज मिगं खादित्वा मं विस्सज्जेहि, अहं ते स्वे पट्ठाय एकाय भत्तपातिया सद्धिं एकं मनुस्सं पेसेस्सामी’’ति। ‘‘तेन हि अप्पमत्तो होहि, अपेसितदिवसे तञ्ञेव खादिस्सामी’’ति। ‘‘अहं बाराणसिराजा, मय्हं अविज्जमानं नाम नत्थी’’ति। यक्खो पटिञ्ञं गहेत्वा तं विस्सज्जेसि। सो नगरं पविसित्वा तमत्थं एकस्स अत्थचरकस्स अमच्चस्स कथेत्वा ‘‘इदानि किं कातब्ब’’न्ति पुच्छि। ‘‘दिवसपरिच्छेदो कतो, देवा’’ति? ‘‘न कतो’’ति। ‘‘अयुत्तं वो कतं, एवं सन्तेपि मा चिन्तयित्थ, बहू बन्धनागारे मनुस्सा’’ति। ‘‘तेन हि त्वं एतं कम्मं कर, मय्हं जीवितं देही’’ति।
Tasmiṃ pana vaṭarukkhe nibbatto maghadevo nāma yakkho tattha paviṭṭhe vessavaṇassa santikā khādituṃ labhi. So rājānaṃ uṭṭhāya gacchantaṃ ‘‘tiṭṭha bhakkhosi me’’ti hatthe gaṇhi. ‘‘Tvaṃ konāmosī’’ti? ‘‘Ahaṃ idha nibbattayakkho, imaṃ ṭhānaṃ paviṭṭhake khādituṃ labhāmī’’ti. Rājā satiṃ upaṭṭhapetvā ‘‘kiṃ ajjeva maṃ khādissasi, udāhu nibaddhaṃ khādissasī’’ti pucchi. ‘‘Labhanto nibaddhaṃ khādissāmī’’ti. Rājā ‘‘imaṃ ajja migaṃ khāditvā maṃ vissajjehi, ahaṃ te sve paṭṭhāya ekāya bhattapātiyā saddhiṃ ekaṃ manussaṃ pesessāmī’’ti. ‘‘Tena hi appamatto hohi, apesitadivase taññeva khādissāmī’’ti. ‘‘Ahaṃ bārāṇasirājā, mayhaṃ avijjamānaṃ nāma natthī’’ti. Yakkho paṭiññaṃ gahetvā taṃ vissajjesi. So nagaraṃ pavisitvā tamatthaṃ ekassa atthacarakassa amaccassa kathetvā ‘‘idāni kiṃ kātabba’’nti pucchi. ‘‘Divasaparicchedo kato, devā’’ti? ‘‘Na kato’’ti. ‘‘Ayuttaṃ vo kataṃ, evaṃ santepi mā cintayittha, bahū bandhanāgāre manussā’’ti. ‘‘Tena hi tvaṃ etaṃ kammaṃ kara, mayhaṃ jīvitaṃ dehī’’ti.
अमच्चो ‘‘साधू’’ति सम्पटिच्छित्वा देवसिकं बन्धनागारतो मनुस्सं नीहरित्वा भत्तपातिं गहेत्वा कञ्चि अजानापेत्वाव यक्खस्स पेसेसि। यक्खो भत्तं भुञ्जित्वा मनुस्सं खादति। अपरभागे बन्धनागारानि निम्मनुस्सानि जातानि। राजा भत्तहारकं अलभन्तो मरणभयेन कम्पि। अथ नं अमच्चो अस्सासेत्वा ‘‘देव, जीवितासातो धनासाव बलवतरा, हत्थिक्खन्धे सहस्सभण्डिकं ठपेत्वा ‘को इमं धनं गहेत्वा यक्खस्स भत्तं आदाय गमिस्सती’ति भेरिं चरापेमा’’ति वत्वा तथा कारेसि। अथ तं सुत्वा बोधिसत्तो चिन्तेसि ‘‘अहं भतिया मासकड्ढमासकं सङ्घरित्वा किच्छेन मातरं पोसेमि, इमं धनं गहेत्वा मातु दत्वा यक्खस्स सन्तिकं गमिस्सामि, सचे यक्खं दमेतुं सक्खिस्सामि, इच्चेतं कुसलं, नो चे सक्खिस्सामि, माता मे सुखं जीविस्सती’’ति। सो तमत्थं मातु आरोचेत्वा ‘‘अलं तात, न मम अत्थो धनेना’’ति द्वे वारे पटिक्खिपित्वा ततियवारे तं अनापुच्छित्वाव ‘‘आहरथ, अय्य, सहस्सं, अहं भत्तं हरिस्सामी’’ति सहस्सं गहेत्वा मातु दत्वा ‘‘अम्म , मा चिन्तयि , अहं यक्खं दमेत्वा महाजनस्स सोत्थिं करिस्सामि, अज्जेव तव अस्सुकिलिन्नमुखं हासापेन्तोव आगच्छिस्सामी’’ति मातरं वन्दित्वा राजपुरिसेहि सद्धिं रञ्ञो सन्तिकं गन्त्वा वन्दित्वा अट्ठासि।
Amacco ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā devasikaṃ bandhanāgārato manussaṃ nīharitvā bhattapātiṃ gahetvā kañci ajānāpetvāva yakkhassa pesesi. Yakkho bhattaṃ bhuñjitvā manussaṃ khādati. Aparabhāge bandhanāgārāni nimmanussāni jātāni. Rājā bhattahārakaṃ alabhanto maraṇabhayena kampi. Atha naṃ amacco assāsetvā ‘‘deva, jīvitāsāto dhanāsāva balavatarā, hatthikkhandhe sahassabhaṇḍikaṃ ṭhapetvā ‘ko imaṃ dhanaṃ gahetvā yakkhassa bhattaṃ ādāya gamissatī’ti bheriṃ carāpemā’’ti vatvā tathā kāresi. Atha taṃ sutvā bodhisatto cintesi ‘‘ahaṃ bhatiyā māsakaḍḍhamāsakaṃ saṅgharitvā kicchena mātaraṃ posemi, imaṃ dhanaṃ gahetvā mātu datvā yakkhassa santikaṃ gamissāmi, sace yakkhaṃ dametuṃ sakkhissāmi, iccetaṃ kusalaṃ, no ce sakkhissāmi, mātā me sukhaṃ jīvissatī’’ti. So tamatthaṃ mātu ārocetvā ‘‘alaṃ tāta, na mama attho dhanenā’’ti dve vāre paṭikkhipitvā tatiyavāre taṃ anāpucchitvāva ‘‘āharatha, ayya, sahassaṃ, ahaṃ bhattaṃ harissāmī’’ti sahassaṃ gahetvā mātu datvā ‘‘amma , mā cintayi , ahaṃ yakkhaṃ dametvā mahājanassa sotthiṃ karissāmi, ajjeva tava assukilinnamukhaṃ hāsāpentova āgacchissāmī’’ti mātaraṃ vanditvā rājapurisehi saddhiṃ rañño santikaṃ gantvā vanditvā aṭṭhāsi.
ततो रञ्ञा ‘‘तात, त्वं भत्तं हरिस्ससी’’ति वुत्ते ‘‘आम, देवा’’ति आह। ‘‘किं ते लद्धुं वट्टती’’ति? ‘‘तुम्हाकं सुवण्णपादुका, देवा’’ति। ‘‘किंकारणा’’ति? ‘‘देव, सो यक्खो अत्तनो रुक्खमूले भूमियं ठितके खादितुं लभति, अहं एतस्स सन्तकभूमियं अट्ठत्वा पादुकासु ठस्सामी’’ति। ‘‘अञ्ञं किं लद्धुं वट्टती’’ति? ‘‘तुम्हाकं छत्तं, देवा’’ति। ‘‘इदं किमत्थाया’’ति? ‘‘देव, यक्खो अत्तनो रुक्खच्छायाय ठितके खादितुं लभति, अहं तस्स रुक्खच्छायाय अट्ठत्वा छत्तच्छायाय ठस्सामी’’ति। ‘‘अञ्ञं किं लद्धुं वट्टती’’ति। ‘‘तुम्हाकं खग्गं, देवा’’ति। ‘‘इमिना को अत्थो’’ति? ‘‘देव, अमनुस्सापि आवुधहत्थानं भायन्तियेवा’’ति। ‘‘अञ्ञं किं लद्धुं वट्टती’’ति? ‘‘सुवण्णपातिं पूरेत्वा तुम्हाकं भुञ्जनकभत्तं देथ, देवा’’ति। ‘‘किंकारणा, ताता’’ति? ‘‘देव, मादिसस्स नाम पण्डितस्स पुरिसस्स मत्तिकपातिया लूखभोजनं हरितुं अननुच्छविक’’न्ति। ‘‘साधु, ताता’’ति राजा सब्बं दापेत्वा तस्स वेय्यावच्चकरे पटिपादेसि।
Tato raññā ‘‘tāta, tvaṃ bhattaṃ harissasī’’ti vutte ‘‘āma, devā’’ti āha. ‘‘Kiṃ te laddhuṃ vaṭṭatī’’ti? ‘‘Tumhākaṃ suvaṇṇapādukā, devā’’ti. ‘‘Kiṃkāraṇā’’ti? ‘‘Deva, so yakkho attano rukkhamūle bhūmiyaṃ ṭhitake khādituṃ labhati, ahaṃ etassa santakabhūmiyaṃ aṭṭhatvā pādukāsu ṭhassāmī’’ti. ‘‘Aññaṃ kiṃ laddhuṃ vaṭṭatī’’ti? ‘‘Tumhākaṃ chattaṃ, devā’’ti. ‘‘Idaṃ kimatthāyā’’ti? ‘‘Deva, yakkho attano rukkhacchāyāya ṭhitake khādituṃ labhati, ahaṃ tassa rukkhacchāyāya aṭṭhatvā chattacchāyāya ṭhassāmī’’ti. ‘‘Aññaṃ kiṃ laddhuṃ vaṭṭatī’’ti. ‘‘Tumhākaṃ khaggaṃ, devā’’ti. ‘‘Iminā ko attho’’ti? ‘‘Deva, amanussāpi āvudhahatthānaṃ bhāyantiyevā’’ti. ‘‘Aññaṃ kiṃ laddhuṃ vaṭṭatī’’ti? ‘‘Suvaṇṇapātiṃ pūretvā tumhākaṃ bhuñjanakabhattaṃ detha, devā’’ti. ‘‘Kiṃkāraṇā, tātā’’ti? ‘‘Deva, mādisassa nāma paṇḍitassa purisassa mattikapātiyā lūkhabhojanaṃ harituṃ ananucchavika’’nti. ‘‘Sādhu, tātā’’ti rājā sabbaṃ dāpetvā tassa veyyāvaccakare paṭipādesi.
बोधिसत्तो ‘‘महाराज, मा भायित्थ, अज्जाहं यक्खं दमेत्वा तुम्हाकं सोत्थिं कत्वा आगमिस्सामी’’ति राजानं वन्दित्वा उपकरणानि गाहापेत्वा तत्थ गन्त्वा मनुस्से रुक्खस्साविदूरे ठपेत्वा सुवण्णपादुकं आरुय्ह खग्गं सन्नय्हित्वा सेतच्छत्तं मत्थके कत्वा कञ्चनपातिया भत्तं गहेत्वा यक्खस्स सन्तिकं पायासि। यक्खो मग्गं ओलोकेन्तो तं दिस्वा ‘‘अयं पुरिसो न अञ्ञेसु दिवसेसु आगमननियामेन एति, किं नु खो कारण’’न्ति चिन्तेसि। बोधिसत्तोपि रुक्खसमीपं गन्त्वा असितुण्डेन भत्तपातिं अन्तोछायाय करित्वा छायाय परियन्ते ठितो पठमं गाथमाह।
Bodhisatto ‘‘mahārāja, mā bhāyittha, ajjāhaṃ yakkhaṃ dametvā tumhākaṃ sotthiṃ katvā āgamissāmī’’ti rājānaṃ vanditvā upakaraṇāni gāhāpetvā tattha gantvā manusse rukkhassāvidūre ṭhapetvā suvaṇṇapādukaṃ āruyha khaggaṃ sannayhitvā setacchattaṃ matthake katvā kañcanapātiyā bhattaṃ gahetvā yakkhassa santikaṃ pāyāsi. Yakkho maggaṃ olokento taṃ disvā ‘‘ayaṃ puriso na aññesu divasesu āgamananiyāmena eti, kiṃ nu kho kāraṇa’’nti cintesi. Bodhisattopi rukkhasamīpaṃ gantvā asituṇḍena bhattapātiṃ antochāyāya karitvā chāyāya pariyante ṭhito paṭhamaṃ gāthamāha.
१५.
15.
‘‘राजा ते भत्तं पाहेसि, सुचिं मंसूपसेचनं।
‘‘Rājā te bhattaṃ pāhesi, suciṃ maṃsūpasecanaṃ;
मघदेवस्मिं अधिवत्थे, एहि निक्खम्म भुञ्जसू’’ति॥
Maghadevasmiṃ adhivatthe, ehi nikkhamma bhuñjasū’’ti.
तत्थ पाहेसीति पहिणि। मघदेवस्मिं अधिवत्थेति मघदेवोति वटरुक्खो वुच्चति, तस्मिं अधिवत्थेति देवतं आलपति।
Tattha pāhesīti pahiṇi. Maghadevasmiṃ adhivattheti maghadevoti vaṭarukkho vuccati, tasmiṃ adhivattheti devataṃ ālapati.
तं सुत्वा यक्खो ‘‘इमं पुरिसं वञ्चेत्वा अन्तोछायाय पविट्ठं खादिस्सामी’’ति चिन्तेत्वा दुतियं गाथमाह –
Taṃ sutvā yakkho ‘‘imaṃ purisaṃ vañcetvā antochāyāya paviṭṭhaṃ khādissāmī’’ti cintetvā dutiyaṃ gāthamāha –
१६.
16.
‘‘एहि माणव ओरेन, भिक्खमादाय सूपितं।
‘‘Ehi māṇava orena, bhikkhamādāya sūpitaṃ;
त्वञ्च माणव भिक्खा च, उभो भक्खा भविस्सथा’’ति॥
Tvañca māṇava bhikkhā ca, ubho bhakkhā bhavissathā’’ti.
तत्थ भिक्खन्ति मम निबद्धभिक्खं। सूपितन्ति सूपसम्पन्नं।
Tattha bhikkhanti mama nibaddhabhikkhaṃ. Sūpitanti sūpasampannaṃ.
ततो बोधिसत्तो द्वे गाथा अभासि –
Tato bodhisatto dve gāthā abhāsi –
१७.
17.
‘‘अप्पकेन तुवं यक्ख, थुल्लमत्थं जहिस्ससि।
‘‘Appakena tuvaṃ yakkha, thullamatthaṃ jahissasi;
भिक्खं ते नाहरिस्सन्ति, जना मरणसञ्ञिनो॥
Bhikkhaṃ te nāharissanti, janā maraṇasaññino.
१८.
18.
‘‘लद्धाय यक्खा तव निच्चभिक्खं, सुचिं पणीतं रससा उपेतं।
‘‘Laddhāya yakkhā tava niccabhikkhaṃ, suciṃ paṇītaṃ rasasā upetaṃ;
भिक्खञ्च ते आहरियो नरो इध, सुदुल्लभो हेहिति भक्खिते मयी’’ति॥
Bhikkhañca te āhariyo naro idha, sudullabho hehiti bhakkhite mayī’’ti.
तत्थ थुल्लमत्थन्ति अप्पकेन कारणेन महन्तं अत्थं जहिस्ससीति दस्सेति। नाहरिस्सन्तीति इतो पट्ठाय मरणसञ्ञिनो हुत्वा न आहरिस्सन्ति, अथ त्वं मिलातसाखो विय रुक्खो निराहारो दुब्बलो भविस्ससीति। लद्धायन्ति लद्धअयं लद्धागमनं। इदं वुत्तं होति – सम्म यक्ख, यं अहं अज्ज आहरिं, इदं तव निच्चभिक्खं सुचिं पणीतं उत्तमं रसेन उपेतं लद्धागमनं देवसिकं ते आगच्छिस्सति। आहरियोति आहरणको। इदं वुत्तं होति – ‘‘सचे त्वं इमं भिक्खं गहेत्वा आगतं मं भक्खसि, अथेवं मयि भक्खिते भिक्खञ्च ते आहरणको अञ्ञो नरो इध सुदुल्लभो भविस्सति। किंकारणा? मादिसो हि बाराणसियं अञ्ञो पण्डितमनुस्सो नाम नत्थि, मयि पन खादिते सुतनुपि नाम यक्खेन खादितो, अञ्ञस्स कस्स सो लज्जिस्सती’’ति भत्ताहरणकं न लभिस्ससि, अथ ते इतो पट्ठाय भोजनं दुल्लभं भविस्सति, अम्हाकम्पि राजानं गण्हितुं न लभिस्ससि। कस्मा? रुक्खतो बहिभावेन। सचे पनिदं भत्तं भुञ्जित्वा मं पहिणिस्ससि, अहं ते रञ्ञो कथेत्वा निबद्धं भत्तं पेसेस्सामि, अत्तानम्पि च ते खादितुं न दस्सामि, अहम्पि तव सन्तिके ठाने न ठस्सामि, पादुकासु ठस्सामि, रुक्खच्छायायम्पि ते न ठस्सामि, अत्तनो छत्तच्छायायमेव ठस्सामि, सचे पन मया सद्धिं विरुज्झिस्ससि, खग्गेन तं द्विधा भिन्दिस्सामि , अहञ्हि अज्ज एतदत्थमेव सज्जो हुत्वा आगतोति। एवं किर नं महासत्तो तज्जेसि।
Tattha thullamatthanti appakena kāraṇena mahantaṃ atthaṃ jahissasīti dasseti. Nāharissantīti ito paṭṭhāya maraṇasaññino hutvā na āharissanti, atha tvaṃ milātasākho viya rukkho nirāhāro dubbalo bhavissasīti. Laddhāyanti laddhaayaṃ laddhāgamanaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – samma yakkha, yaṃ ahaṃ ajja āhariṃ, idaṃ tava niccabhikkhaṃ suciṃ paṇītaṃ uttamaṃ rasena upetaṃ laddhāgamanaṃ devasikaṃ te āgacchissati. Āhariyoti āharaṇako. Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘sace tvaṃ imaṃ bhikkhaṃ gahetvā āgataṃ maṃ bhakkhasi, athevaṃ mayi bhakkhite bhikkhañca te āharaṇako añño naro idha sudullabho bhavissati. Kiṃkāraṇā? Mādiso hi bārāṇasiyaṃ añño paṇḍitamanusso nāma natthi, mayi pana khādite sutanupi nāma yakkhena khādito, aññassa kassa so lajjissatī’’ti bhattāharaṇakaṃ na labhissasi, atha te ito paṭṭhāya bhojanaṃ dullabhaṃ bhavissati, amhākampi rājānaṃ gaṇhituṃ na labhissasi. Kasmā? Rukkhato bahibhāvena. Sace panidaṃ bhattaṃ bhuñjitvā maṃ pahiṇissasi, ahaṃ te rañño kathetvā nibaddhaṃ bhattaṃ pesessāmi, attānampi ca te khādituṃ na dassāmi, ahampi tava santike ṭhāne na ṭhassāmi, pādukāsu ṭhassāmi, rukkhacchāyāyampi te na ṭhassāmi, attano chattacchāyāyameva ṭhassāmi, sace pana mayā saddhiṃ virujjhissasi, khaggena taṃ dvidhā bhindissāmi , ahañhi ajja etadatthameva sajjo hutvā āgatoti. Evaṃ kira naṃ mahāsatto tajjesi.
यक्खो ‘‘युत्तरूपं माणवो वदती’’ति सल्लक्खेत्वा पसन्नचित्तो द्वे गाथा अभासि –
Yakkho ‘‘yuttarūpaṃ māṇavo vadatī’’ti sallakkhetvā pasannacitto dve gāthā abhāsi –
१९.
19.
‘‘ममेव सुतनो अत्थो, यथा भाससि माणव।
‘‘Mameva sutano attho, yathā bhāsasi māṇava;
मया त्वं समनुञ्ञातो, सोत्थिं पस्साहि मातरं॥
Mayā tvaṃ samanuññāto, sotthiṃ passāhi mātaraṃ.
२०.
20.
‘‘खग्गं छत्तञ्च पातिञ्च, गच्छमादाय माणव।
‘‘Khaggaṃ chattañca pātiñca, gacchamādāya māṇava;
सोत्थिं पस्सतु ते माता, त्वञ्च पस्साहि मातर’’न्ति॥
Sotthiṃ passatu te mātā, tvañca passāhi mātara’’nti.
तत्थ सुतनोति बोधिसत्तं आलपति। यथा भाससीति यथा त्वं भाससि, तथा यो एस तया भासितो अत्थो, एसो ममेवत्थो, मय्हमेव वड्ढीति।
Tattha sutanoti bodhisattaṃ ālapati. Yathā bhāsasīti yathā tvaṃ bhāsasi, tathā yo esa tayā bhāsito attho, eso mamevattho, mayhameva vaḍḍhīti.
यक्खस्स कथं सुत्वा बोधिसत्तो ‘‘मम कम्मं निप्फन्नं, दमितो मे यक्खो, बहुञ्च धनं लद्धं, रञ्ञो च वचनं कत’’न्ति तुट्ठचित्तो यक्खस्स अनुमोदनं करोन्तो ओसानगाथमाह –
Yakkhassa kathaṃ sutvā bodhisatto ‘‘mama kammaṃ nipphannaṃ, damito me yakkho, bahuñca dhanaṃ laddhaṃ, rañño ca vacanaṃ kata’’nti tuṭṭhacitto yakkhassa anumodanaṃ karonto osānagāthamāha –
२१.
21.
‘‘एवं यक्ख सुखी होहि, सह सब्बेहि ञातिभि।
‘‘Evaṃ yakkha sukhī hohi, saha sabbehi ñātibhi;
धनञ्च मे अधिगतं, रञ्ञो च वचनं कत’’न्ति॥ –
Dhanañca me adhigataṃ, rañño ca vacanaṃ kata’’nti. –
वत्वा च पन यक्खं आमन्तेत्वा ‘‘सम्म, त्वं पुब्बे अकुसलकम्मं कत्वा कक्खळो फरुसो परेसं लोहितमंसभक्खो यक्खो हुत्वा निब्बत्तो, इतो पट्ठाय पाणातिपातादीनि मा करी’’ति सीले च आनिसंसं, दुस्सील्ये च आदीनवं कथेत्वा यक्खं पञ्चसु सीलेसु पतिट्ठापेत्वा ‘‘किं ते अरञ्ञवासेन, एहि नगरद्वारे तं निसीदापेत्वा अग्गभत्तलाभिं करोमी’’ति यक्खेन सद्धिं निक्खमित्वा खग्गादीनि यक्खं गाहापेत्वा बाराणसिं अगमासि। ‘‘सुतनु माणवो यक्खं गहेत्वा एती’’ति रञ्ञो आरोचेसुं। राजा अमच्चपरिवुतो बोधिसत्तस्स पच्चुग्गमनं कत्वा यक्खं नगरद्वारे निसीदापेत्वा अग्गभत्तलाभिनं कत्वा नगरं पविसित्वा भेरिं चरापेत्वा नागरे सन्निपातापेत्वा बोधिसत्तस्स गुणं कथेत्वा सेनापतिट्ठानं अदासि। अयञ्च बोधिसत्तस्स ओवादे ठत्वा दानादीनि पुञ्ञानि कत्वा सग्गपरायणो अहोसि।
Vatvā ca pana yakkhaṃ āmantetvā ‘‘samma, tvaṃ pubbe akusalakammaṃ katvā kakkhaḷo pharuso paresaṃ lohitamaṃsabhakkho yakkho hutvā nibbatto, ito paṭṭhāya pāṇātipātādīni mā karī’’ti sīle ca ānisaṃsaṃ, dussīlye ca ādīnavaṃ kathetvā yakkhaṃ pañcasu sīlesu patiṭṭhāpetvā ‘‘kiṃ te araññavāsena, ehi nagaradvāre taṃ nisīdāpetvā aggabhattalābhiṃ karomī’’ti yakkhena saddhiṃ nikkhamitvā khaggādīni yakkhaṃ gāhāpetvā bārāṇasiṃ agamāsi. ‘‘Sutanu māṇavo yakkhaṃ gahetvā etī’’ti rañño ārocesuṃ. Rājā amaccaparivuto bodhisattassa paccuggamanaṃ katvā yakkhaṃ nagaradvāre nisīdāpetvā aggabhattalābhinaṃ katvā nagaraṃ pavisitvā bheriṃ carāpetvā nāgare sannipātāpetvā bodhisattassa guṇaṃ kathetvā senāpatiṭṭhānaṃ adāsi. Ayañca bodhisattassa ovāde ṭhatvā dānādīni puññāni katvā saggaparāyaṇo ahosi.
सत्था इमं धम्मदेसनं आहरित्वा सच्चानि पकासेत्वा जातकं समोधानेसि, सच्चपरियोसाने मातुपोसकभिक्खु सोतापत्तिफले पतिट्ठहि। तदा यक्खो अङ्गुलिमालो अहोसि, राजा आनन्दो, माणवो पन अहमेव अहोसिन्ति।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi, saccapariyosāne mātuposakabhikkhu sotāpattiphale patiṭṭhahi. Tadā yakkho aṅgulimālo ahosi, rājā ānando, māṇavo pana ahameva ahosinti.
सुतनुजातकवण्णना ततिया।
Sutanujātakavaṇṇanā tatiyā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / जातकपाळि • Jātakapāḷi / ३९८. सुतनुजातकं • 398. Sutanujātakaṃ
