| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पेटकोपदेसपाळि • Peṭakopadesapāḷi |
३. सुत्ताधिट्ठानततियभूमि
3. Suttādhiṭṭhānatatiyabhūmi
३२. तत्थ कतमं सुत्ताधिट्ठानं?
32. Tattha katamaṃ suttādhiṭṭhānaṃ?
लोभाधिट्ठानं दोसाधिट्ठानं मोहाधिट्ठानं अलोभाधिट्ठानं अदोसाधिट्ठानं अमोहाधिट्ठानं कायकम्माधिट्ठानं वाचाकम्माधिट्ठानं मनोकम्माधिट्ठानं सद्धिन्द्रियाधिट्ठानं वीरियिन्द्रियाधिट्ठानं सतिन्द्रियाधिट्ठानं समाधिन्द्रियाधिट्ठानं पञ्ञिन्द्रियाधिट्ठानं।
Lobhādhiṭṭhānaṃ dosādhiṭṭhānaṃ mohādhiṭṭhānaṃ alobhādhiṭṭhānaṃ adosādhiṭṭhānaṃ amohādhiṭṭhānaṃ kāyakammādhiṭṭhānaṃ vācākammādhiṭṭhānaṃ manokammādhiṭṭhānaṃ saddhindriyādhiṭṭhānaṃ vīriyindriyādhiṭṭhānaṃ satindriyādhiṭṭhānaṃ samādhindriyādhiṭṭhānaṃ paññindriyādhiṭṭhānaṃ.
तत्थ कतमं लोभाधिट्ठानं?
Tattha katamaṃ lobhādhiṭṭhānaṃ?
वितक्कमथितस्स 1 जन्तुनो, तिब्बरागस्स सुभानुपस्सिनो।
Vitakkamathitassa 2 jantuno, tibbarāgassa subhānupassino;
भिय्यो तण्हा पवड्ढति, एस खो गाळ्हं करोति बन्धनं॥
Bhiyyo taṇhā pavaḍḍhati, esa kho gāḷhaṃ karoti bandhanaṃ.
वितक्कमथितस्साति कामरागो। सुभानुपस्सिनोति कामरागवत्थु। भिय्यो तण्हा पवड्ढतीति कामतण्हा। एस गाळ्हं करोति बन्धनन्ति रागं, इति यो यो धम्मो मूलनिक्खित्तो, सो येवेत्थ धम्मो उग्गावहितब्बो 3। न भगवा एकं धम्मं आरब्भ अञ्ञं धम्मं देसेति। यस्स वितक्केति कामवितक्को तमेव वितक्कं कामवितक्केन निद्दिसीयति। तिब्बरागस्साति तस्सेव वितक्कस्स वत्थुं निद्दिसति। सुभानुपस्सिनो भिय्यो तण्हा पवड्ढतीति तमेव रागं कामतण्हाति निद्दिसति। एस गाळ्हं करोति बन्धनन्ति तमेव तण्हासंयोजनं निद्दिसति। एवं गाथासु अनुमिनितब्बं। एवं सवेय्याकरणेसु।
Vitakkamathitassāti kāmarāgo. Subhānupassinoti kāmarāgavatthu. Bhiyyo taṇhā pavaḍḍhatīti kāmataṇhā. Esa gāḷhaṃ karoti bandhananti rāgaṃ, iti yo yo dhammo mūlanikkhitto, so yevettha dhammo uggāvahitabbo 4. Na bhagavā ekaṃ dhammaṃ ārabbha aññaṃ dhammaṃ deseti. Yassa vitakketi kāmavitakko tameva vitakkaṃ kāmavitakkena niddisīyati. Tibbarāgassāti tasseva vitakkassa vatthuṃ niddisati. Subhānupassino bhiyyo taṇhā pavaḍḍhatīti tameva rāgaṃ kāmataṇhāti niddisati. Esa gāḷhaṃ karoti bandhananti tameva taṇhāsaṃyojanaṃ niddisati. Evaṃ gāthāsu anuminitabbaṃ. Evaṃ saveyyākaraṇesu.
तत्थ भगवा एकं धम्मं तिविधं निद्दिसति, निस्सन्दतो हेतुतो फलतो।
Tattha bhagavā ekaṃ dhammaṃ tividhaṃ niddisati, nissandato hetuto phalato.
ददं पियो 5 होति भजन्ति नं बहू, कित्तिञ्च पप्पोति यसो च वड्ढति।
Dadaṃ piyo 6 hoti bhajanti naṃ bahū, kittiñca pappoti yaso ca vaḍḍhati;
अमङ्कुभूतो परिसं विगाहति, विसारदो होति नरो अमच्छरी॥
Amaṅkubhūto parisaṃ vigāhati, visārado hoti naro amaccharī.
ददन्ति यं यं दानं, इदं दानमयिकं पुञ्ञक्रियं। तत्थ हेतु। यं चेतं। भजन्ति नं बहू, कित्तिन्ति यो च कल्याणो कित्तिसद्दो लोके अब्भुग्गच्छति, यं बहुकस्स जनस्स पियो भवति मनापो च। यञ्च अविप्पटिसारी कालङ्करोति अयं निस्सन्दो। यं कायस्स भेदा देवेसु उपपज्जतीति इदं फलं। इदं लोभाधिट्ठानं।
Dadanti yaṃ yaṃ dānaṃ, idaṃ dānamayikaṃ puññakriyaṃ. Tattha hetu. Yaṃ cetaṃ. Bhajanti naṃ bahū, kittinti yo ca kalyāṇo kittisaddo loke abbhuggacchati, yaṃ bahukassa janassa piyo bhavati manāpo ca. Yañca avippaṭisārī kālaṅkaroti ayaṃ nissando. Yaṃ kāyassa bhedā devesu upapajjatīti idaṃ phalaṃ. Idaṃ lobhādhiṭṭhānaṃ.
३३. तत्थ कतमं दोसाधिट्ठानं?
33. Tattha katamaṃ dosādhiṭṭhānaṃ?
यो पाणमतिपातेति, मुसावादञ्च भासति।
Yo pāṇamatipāteti, musāvādañca bhāsati;
लोके अदिन्नं आदियति, परदारञ्च गच्छति।
Loke adinnaṃ ādiyati, paradārañca gacchati;
अप्पहाय पञ्च वेरानि, दुस्सीलो इति वुच्चति।
Appahāya pañca verāni, dussīlo iti vuccati;
कायस्स भेदा दुप्पञ्ञो, निरयं सोपपज्जति॥
Kāyassa bhedā duppañño, nirayaṃ sopapajjati.
यो पाणमतिपातेतीति दुट्ठो पाणमतिपातेति। मुसावादञ्च भासतीति दोसोपघाताय मुसावादञ्च भासति। सुरामेरयपानञ्च, यो नरो अनुयुञ्जतीति दोसो निदानं। यो च सुरामेरयपानं अनुयुञ्जति यथापरदारविहारी 9 अमित्ता जनयन्ति।
Yo pāṇamatipātetīti duṭṭho pāṇamatipāteti. Musāvādañca bhāsatīti dosopaghātāya musāvādañca bhāsati. Surāmerayapānañca, yo naro anuyuñjatīti doso nidānaṃ. Yo ca surāmerayapānaṃ anuyuñjati yathāparadāravihārī 10 amittā janayanti.
पञ्च वेरानि अप्पहायाति पञ्चन्नं भिक्खापदानं समतिक्कमनं सब्बेसं दोसजानं सा पण्णत्ति, तेनेव दोसजनितेन कम्मेन दुस्सीलो इति वुच्चति सोपि धम्मो हेतुना निद्दिसितब्बो, निस्सन्देन फलेन च।
Pañca verāni appahāyāti pañcannaṃ bhikkhāpadānaṃ samatikkamanaṃ sabbesaṃ dosajānaṃ sā paṇṇatti, teneva dosajanitena kammena dussīlo iti vuccati sopi dhammo hetunā niddisitabbo, nissandena phalena ca.
तीणि बालस्स बाललक्खणानि – दुब्भासितभासी 11 च होति, दुच्चिन्तितचिन्ती च दुक्कटकम्मकारी च। तत्थ यं कायेन च वाचाय च परक्कमति, इदमस्स दुक्कटकम्मकारी। तायं यथा च मुसावादं भासति यथा पुब्बनिद्दिट्ठं , इदमस्स दुब्भासिता। यञ्च सङ्कप्पेति मनोदुच्चरितं ब्यापादं, इदमस्स दुच्चिन्तितचिन्तिता। यं सो इमेहि तीहि बाललक्खणेहि समन्नागतो तीणि तज्जानि दुक्खानि दोमनस्सानि अनुभवति, सो च होति सभग्गतो वा परिसग्गतो वा तज्जं कथं कथन्ति। यदा भवति सो च पाणातिपातादिदसअकुसलकम्मपथा, सो ततोनिदानं दुक्खं दोमनस्सं पटिसंवेदेतीति। पुन चपरं यदा पस्सति चोरं राजापराधिकं रञ्ञा गहितं जीविता वोरोपेतं, तस्सेवं भवति सचे ममम्पि राजा जानेय्य ममम्पि राजा गाहापेत्वा जीविता वोरोपेय्याति, सो ततोनिदानं दुक्खं दोमनस्सं पटिसंवेदेति। पुन चपरं बालो यदा भवति आसना समारूळ्हो याव या मे गति भविस्सति इतो पेच्च परं मरणाति सो ततोनिदानं दुक्खं दोमनस्सं पटिसंवेदेति इति बाललक्खणं हेतु। तीणि तज्जानि दुक्खानि निस्सन्दो। कायस्स भेदा निरयेसु उपपज्जति, इदं फलं। इदं दोसाधिट्ठानं।
Tīṇi bālassa bālalakkhaṇāni – dubbhāsitabhāsī 12 ca hoti, duccintitacintī ca dukkaṭakammakārī ca. Tattha yaṃ kāyena ca vācāya ca parakkamati, idamassa dukkaṭakammakārī. Tāyaṃ yathā ca musāvādaṃ bhāsati yathā pubbaniddiṭṭhaṃ , idamassa dubbhāsitā. Yañca saṅkappeti manoduccaritaṃ byāpādaṃ, idamassa duccintitacintitā. Yaṃ so imehi tīhi bālalakkhaṇehi samannāgato tīṇi tajjāni dukkhāni domanassāni anubhavati, so ca hoti sabhaggato vā parisaggato vā tajjaṃ kathaṃ kathanti. Yadā bhavati so ca pāṇātipātādidasaakusalakammapathā, so tatonidānaṃ dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedetīti. Puna caparaṃ yadā passati coraṃ rājāparādhikaṃ raññā gahitaṃ jīvitā voropetaṃ, tassevaṃ bhavati sace mamampi rājā jāneyya mamampi rājā gāhāpetvā jīvitā voropeyyāti, so tatonidānaṃ dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti. Puna caparaṃ bālo yadā bhavati āsanā samārūḷho yāva yā me gati bhavissati ito pecca paraṃ maraṇāti so tatonidānaṃ dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti iti bālalakkhaṇaṃ hetu. Tīṇi tajjāni dukkhāni nissando. Kāyassa bhedā nirayesu upapajjati, idaṃ phalaṃ. Idaṃ dosādhiṭṭhānaṃ.
३४. तत्थ कतमं मोहाधिट्ठानं?
34. Tattha katamaṃ mohādhiṭṭhānaṃ?
सतञ्चेव सहस्सानं, कप्पानं संसरिस्सति।
Satañceva sahassānaṃ, kappānaṃ saṃsarissati;
अथवा पि ततो भिय्यो, गब्भा गब्भं गमिस्सथ॥
Athavā pi tato bhiyyo, gabbhā gabbhaṃ gamissatha.
अनुपादाय बुद्धवचनं, सङ्खारे अत्ततो उपादाय।
Anupādāya buddhavacanaṃ, saṅkhāre attato upādāya;
दुक्खस्सन्तं करिस्सन्ति, ठानमेतं न विज्जति॥
Dukkhassantaṃ karissanti, ṭhānametaṃ na vijjati.
यो यं अनमतग्गसंसारं समापन्नो जायते च मीयते च, अयं अविज्जाहेतुका। यानिपि च सङ्खारानं पयोजनानि, तानिपि अविज्जापच्चयानि, यं अदस्सनं बुद्धवचनस्स, अयं अविज्जासुत्तेयेव निद्दिट्ठं। यो च सङ्खारे अत्ततो हरति पञ्चक्खन्धे पञ्च दिट्ठियो उपगच्छति। ‘‘एतं मम, एसोहमस्मि, एसो मे अत्ता’’ति इदं सुत्तं अविज्जाय निक्खित्तं, अविज्जाय निक्खिपितं। एवं सत्था सुत्ते नयेन 13 धम्मेन निद्दिसति। असाधारणेन तंयेव तत्थ निद्दिसितब्बं। न अञ्ञं।
Yo yaṃ anamataggasaṃsāraṃ samāpanno jāyate ca mīyate ca, ayaṃ avijjāhetukā. Yānipi ca saṅkhārānaṃ payojanāni, tānipi avijjāpaccayāni, yaṃ adassanaṃ buddhavacanassa, ayaṃ avijjāsutteyeva niddiṭṭhaṃ. Yo ca saṅkhāre attato harati pañcakkhandhe pañca diṭṭhiyo upagacchati. ‘‘Etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’ti idaṃ suttaṃ avijjāya nikkhittaṃ, avijjāya nikkhipitaṃ. Evaṃ satthā sutte nayena 14 dhammena niddisati. Asādhāraṇena taṃyeva tattha niddisitabbaṃ. Na aññaṃ.
ये हि केचि, भिक्खवे, समणा वा ब्राह्मणा वा ‘‘इदं दुक्ख’’न्ति नप्पजानन्ति चत्तारि सच्चानि वित्थारेन, यं तत्थ अप्पजानना, इदं दुक्खं, अयं हेतु। अप्पजानन्तो विविधे सङ्खारे अभिसङ्खरोति, अयं निस्सन्दो। यञ्च दिट्ठिगतानि परामसति ‘‘इदमेव सच्चं मोघमञ्ञ’’न्ति अयं निस्सन्दो। यं पुनब्भवं निब्बत्तेति, इदं फलं। अयम्पि धम्मो सनिद्दिट्ठो हेतुतो च फलतो च निस्सन्दतो च।
Ye hi keci, bhikkhave, samaṇā vā brāhmaṇā vā ‘‘idaṃ dukkha’’nti nappajānanti cattāri saccāni vitthārena, yaṃ tattha appajānanā, idaṃ dukkhaṃ, ayaṃ hetu. Appajānanto vividhe saṅkhāre abhisaṅkharoti, ayaṃ nissando. Yañca diṭṭhigatāni parāmasati ‘‘idameva saccaṃ moghamañña’’nti ayaṃ nissando. Yaṃ punabbhavaṃ nibbatteti, idaṃ phalaṃ. Ayampi dhammo saniddiṭṭho hetuto ca phalato ca nissandato ca.
एत्थ पन केचि धम्मा साधारणा भवन्ति। हेतु खलु आदितोयेव सुत्ते निक्खिपिस्सन्ति। यथा किं भवे चत्तारिमानि, भिक्खवे, अगतिगमनानि। तत्थ यञ्च छन्दागतिं गच्छति यञ्च भयागतिं गच्छति, अयं लोभो अकुसलमूलं। यं दोसा, अयं दोसोयेव । यं मोहा, अयं मोहोयेव। एवं इमानि तीणि अकुसलमूलानि आदितोयेव उपपरिक्खितब्बानि। यत्थ एकं निद्दिसितब्बं, तत्थ एकं निद्दिसीयति। तथा द्वे यथा तीणि, न हि आदीहि अनिक्खित्ते हेतु वा निस्सन्दो वा फलं वा निद्दिसितब्बं।
Ettha pana keci dhammā sādhāraṇā bhavanti. Hetu khalu āditoyeva sutte nikkhipissanti. Yathā kiṃ bhave cattārimāni, bhikkhave, agatigamanāni. Tattha yañca chandāgatiṃ gacchati yañca bhayāgatiṃ gacchati, ayaṃ lobho akusalamūlaṃ. Yaṃ dosā, ayaṃ dosoyeva . Yaṃ mohā, ayaṃ mohoyeva. Evaṃ imāni tīṇi akusalamūlāni āditoyeva upaparikkhitabbāni. Yattha ekaṃ niddisitabbaṃ, tattha ekaṃ niddisīyati. Tathā dve yathā tīṇi, na hi ādīhi anikkhitte hetu vā nissando vā phalaṃ vā niddisitabbaṃ.
अयञ्चेत्थ गाथा –
Ayañcettha gāthā –
छन्दा दोसा भया मोहा, यो धम्मं अतिवत्तति।
Chandā dosā bhayā mohā, yo dhammaṃ ativattati;
कत्थ छन्दा च अयं लोभो यथा निद्दिट्ठं पुब्बे। इदं मोहाधिट्ठानं।
Kattha chandā ca ayaṃ lobho yathā niddiṭṭhaṃ pubbe. Idaṃ mohādhiṭṭhānaṃ.
३५. तत्थ कतमं अलोभाधिट्ठानं?
35. Tattha katamaṃ alobhādhiṭṭhānaṃ?
‘‘असुभानुपस्सिं 17 विहरन्तं, इन्द्रियेसु सुसंवुतं।
‘‘Asubhānupassiṃ 18 viharantaṃ, indriyesu susaṃvutaṃ;
भोजनम्हि च मत्तञ्ञुं, सद्धं आरद्धवीरियं।
Bhojanamhi ca mattaññuṃ, saddhaṃ āraddhavīriyaṃ;
तं वे नप्पसहति मारो, वातो सेलंव पब्बत’’न्ति॥
Taṃ ve nappasahati māro, vāto selaṃva pabbata’’nti.
तत्थ या असुभाय उपपरिक्खा, अयं कामेसु आदीनवदस्सनेन परिच्चागो। इन्द्रियेसु सुसंवुतो तस्सेव अलोभस्स पारिपूरियं मम आयतनसोचितं अनुपादाय। भोजनम्हि च मत्तञ्ञुन्ति रसतण्हापहानं। इति अयं अलोभो असुभानुपस्सिताय वत्थुतो धारयति, सो अलोभो हेतु। इन्द्रियेसु गुत्तद्वारताय गोचरतो धारयति, भोजनेमत्तञ्ञुताय परतो धारयति, अयं निस्सन्दो। तं वे नप्पसहति मारो, वातो सेलं व पब्बतन्ति, इदं फलं। इति योयेव धम्मो आदिम्हि निक्खित्तो, सोयेव मज्झे चेव अवसाने च।
Tattha yā asubhāya upaparikkhā, ayaṃ kāmesu ādīnavadassanena pariccāgo. Indriyesu susaṃvuto tasseva alobhassa pāripūriyaṃ mama āyatanasocitaṃ anupādāya. Bhojanamhi ca mattaññunti rasataṇhāpahānaṃ. Iti ayaṃ alobho asubhānupassitāya vatthuto dhārayati, so alobho hetu. Indriyesu guttadvāratāya gocarato dhārayati, bhojanemattaññutāya parato dhārayati, ayaṃ nissando. Taṃ ve nappasahati māro, vāto selaṃ va pabbatanti, idaṃ phalaṃ. Iti yoyeva dhammo ādimhi nikkhitto, soyeva majjhe ceva avasāne ca.
नाहं, भिक्खवे, अञ्ञं एकधम्मम्पि समनुपस्सामि असमुप्पन्नस्स कामच्छन्दस्स अनुप्पादाय उप्पन्नस्स वा पहानाय, यथयिदं 19 असुभनिमित्तं। तत्थ असुभनिमित्तं मनसिकरोन्तस्स अनुप्पन्नो चेव कामच्छन्दो न उप्पज्जति, उप्पन्नो च कामच्छन्दो पहीयति। इदं अलोभस्स वत्थु। यं पुन अनुप्पन्नो कामरागो परियादियति रूपरागं अरूपरागं, इति फलं। इति अयम्पि च धम्मो निद्दिट्ठो हेतुतो च निस्सन्दतो च फलतो च। इदं अलोभाधिट्ठानं।
Nāhaṃ, bhikkhave, aññaṃ ekadhammampi samanupassāmi asamuppannassa kāmacchandassa anuppādāya uppannassa vā pahānāya, yathayidaṃ 20 asubhanimittaṃ. Tattha asubhanimittaṃ manasikarontassa anuppanno ceva kāmacchando na uppajjati, uppanno ca kāmacchando pahīyati. Idaṃ alobhassa vatthu. Yaṃ puna anuppanno kāmarāgo pariyādiyati rūparāgaṃ arūparāgaṃ, iti phalaṃ. Iti ayampi ca dhammo niddiṭṭho hetuto ca nissandato ca phalato ca. Idaṃ alobhādhiṭṭhānaṃ.
तत्थ कतमं अदोसाधिट्ठानं?
Tattha katamaṃ adosādhiṭṭhānaṃ?
एकम्पि चे पाणमदुट्ठचित्तो, मेत्तायति कुसलो 21 तेन होति।
Ekampi ce pāṇamaduṭṭhacitto, mettāyati kusalo 22 tena hoti;
सब्बे च पाणे मनसानुकम्पं 23, पहूतमरियो पकरोति पुञ्ञं॥
Sabbe ca pāṇe manasānukampaṃ 24, pahūtamariyo pakaroti puññaṃ.
एकम्पि चे पाणमदुट्ठचित्तो मेत्तायतीति अयं अदोसो। निग्घातेन अस्सादो, कुसलो तेन होतीति तेन कुसलेन धम्मेन संयुत्तो धम्मपञ्ञत्तिं गच्छति। कुसलोति यथा पञ्ञाय पञ्ञो पण्डिच्चेन पण्डितो। पहूतमरियो पकरोति पुञ्ञन्ति तस्सायेव विपाको अयं लोकियस्स, न हि लोकुत्तरस्स। तत्थ या मेत्तायना, अयं हेतु। यं कुसलो भवति अयं निस्सन्दो। याव अब्यापज्जो भूमियं बहुपुञ्ञं पसवति, इदं फलं। इति अदोसो निद्दिट्ठो हेतुतो च निस्सन्दतो च फलतो च।
Ekampi ce pāṇamaduṭṭhacitto mettāyatīti ayaṃ adoso. Nigghātena assādo, kusalo tena hotīti tena kusalena dhammena saṃyutto dhammapaññattiṃ gacchati. Kusaloti yathā paññāya pañño paṇḍiccena paṇḍito. Pahūtamariyo pakaroti puññanti tassāyeva vipāko ayaṃ lokiyassa, na hi lokuttarassa. Tattha yā mettāyanā, ayaṃ hetu. Yaṃ kusalo bhavati ayaṃ nissando. Yāva abyāpajjo bhūmiyaṃ bahupuññaṃ pasavati, idaṃ phalaṃ. Iti adoso niddiṭṭho hetuto ca nissandato ca phalato ca.
एकादसानिसंसा मेत्ताय चेतोविमुत्तिया। तत्थ या मेत्ताचेतोविमुत्ति, अयं अरियधम्मेसु रागविरागा चेतोविमुत्ति, लोकिकाय भूमिका हेतु, यं सुखं आयतिं मनापो होति मनुस्सानं, इमे एकादस धम्मा निस्सन्दो। यञ्च अकतावी ब्रह्मकाये उपपज्जति। इदं फलं। इदं अदोसाधिट्ठानं।
Ekādasānisaṃsā mettāya cetovimuttiyā. Tattha yā mettācetovimutti, ayaṃ ariyadhammesu rāgavirāgā cetovimutti, lokikāya bhūmikā hetu, yaṃ sukhaṃ āyatiṃ manāpo hoti manussānaṃ, ime ekādasa dhammā nissando. Yañca akatāvī brahmakāye upapajjati. Idaṃ phalaṃ. Idaṃ adosādhiṭṭhānaṃ.
३६. तत्थ कतमं अमोहाधिट्ठानं?
36. Tattha katamaṃ amohādhiṭṭhānaṃ?
पञ्ञा हि सेट्ठा लोकस्मिं, यायं निब्बेधगामिनी 25।
Paññā hi seṭṭhā lokasmiṃ, yāyaṃ nibbedhagāminī 26;
याय सम्मा पजानाति, जातिमरणसङ्खयं॥
Yāya sammā pajānāti, jātimaraṇasaṅkhayaṃ.
पञ्ञा हि सेट्ठाति वत्थुं। निब्बेधगामिनीति निब्बानगामिनियं यथाभूतं पटिविज्झति। सम्मा पजानाति, जातिमरणसङ्खयन्ति अमोहो। पञ्ञाति हेतु। यं पजानाति अयं निस्सन्दो। यो जातिमरणसङ्खयो, इदं फलं। इति अमोहो निद्दिट्ठो हेतुना च निस्सन्देन च फलेन च।
Paññā hi seṭṭhāti vatthuṃ. Nibbedhagāminīti nibbānagāminiyaṃ yathābhūtaṃ paṭivijjhati. Sammā pajānāti, jātimaraṇasaṅkhayanti amoho. Paññāti hetu. Yaṃ pajānāti ayaṃ nissando. Yo jātimaraṇasaṅkhayo, idaṃ phalaṃ. Iti amoho niddiṭṭho hetunā ca nissandena ca phalena ca.
तीणिमानि, भिक्खवे 27, इन्द्रियानि अनञ्ञातञ्ञस्सामीतिन्द्रियं अञ्ञिन्द्रियं अञ्ञाताविन्द्रियं। तत्थ कतमं अनञ्ञातञ्ञस्सामीतिन्द्रियं? इध, भिक्खवे, भिक्खु अनभिसमेतस्स दुक्खस्स अरियसच्चस्स अभिसमयाय छन्दं जनेति वायमति, वीरियं आरभति , चित्तं पग्गण्हाति पदहति। एवं चतुन्नं अरियसच्चानं कातब्बं। तत्थ कतमं अञ्ञिन्द्रियं? इध , भिक्खवे, भिक्खु ‘‘इदं दुक्खं अरियसच्च’’न्ति यथाभूतं पजानाति, या च मग्गो, इदं अञ्ञिन्द्रियं। आसवक्खया अनासवो होति, इदं वुच्चति अञ्ञाताविन्द्रियं। तथायं पञ्ञा, अयं हेतु। यं छन्दं जनेति वायमति, या पजानाति, अयं निस्सन्दो। येन सब्बसो आसवानं खया हेतु, यं खये ञाणमुप्पज्जति, अनुप्पादे ञाणञ्च, अयं निस्सन्दो। यं अरहत्तं, इदं फलं। तत्थ खीणा मे जाति, वुसितं ब्रह्मचरियं, कतं करणीयन्ति, इदं खये ञाणं। नापरं इत्थत्तायाति पजानामीति इदं अनुप्पादे ञाणं। इति इमानि इन्द्रियानि अमोहो निद्दिट्ठो हेतुना च निस्सन्देन च फलेन च। इमानि असाधारणानि निद्दिट्ठानि।
Tīṇimāni, bhikkhave 28, indriyāni anaññātaññassāmītindriyaṃ aññindriyaṃ aññātāvindriyaṃ. Tattha katamaṃ anaññātaññassāmītindriyaṃ? Idha, bhikkhave, bhikkhu anabhisametassa dukkhassa ariyasaccassa abhisamayāya chandaṃ janeti vāyamati, vīriyaṃ ārabhati , cittaṃ paggaṇhāti padahati. Evaṃ catunnaṃ ariyasaccānaṃ kātabbaṃ. Tattha katamaṃ aññindriyaṃ? Idha , bhikkhave, bhikkhu ‘‘idaṃ dukkhaṃ ariyasacca’’nti yathābhūtaṃ pajānāti, yā ca maggo, idaṃ aññindriyaṃ. Āsavakkhayā anāsavo hoti, idaṃ vuccati aññātāvindriyaṃ. Tathāyaṃ paññā, ayaṃ hetu. Yaṃ chandaṃ janeti vāyamati, yā pajānāti, ayaṃ nissando. Yena sabbaso āsavānaṃ khayā hetu, yaṃ khaye ñāṇamuppajjati, anuppāde ñāṇañca, ayaṃ nissando. Yaṃ arahattaṃ, idaṃ phalaṃ. Tattha khīṇā me jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyanti, idaṃ khaye ñāṇaṃ. Nāparaṃ itthattāyāti pajānāmīti idaṃ anuppāde ñāṇaṃ. Iti imāni indriyāni amoho niddiṭṭho hetunā ca nissandena ca phalena ca. Imāni asādhāraṇāni niddiṭṭhāni.
तत्थ कतमानि कुसलमूलानि साधारणानि? कुसलञ्च वो, भिक्खवे, देसेस्सामि कुसलमूलञ्चेव। तत्थ कतमं कुसलमूलं? अलोभो अदोसो अमोहो। तत्थ कतमं कुसलं? अट्ठ सम्मत्तानि सम्मादिट्ठि याव सम्मासमाधि। तत्थ यानि कुसलमूलानि, अयं हेतु। यञ्च अलोभो तीणि कम्मानि समुट्ठापेति सङ्कप्पं वायामं समाधिञ्च, अयं अलोभस्स निस्सन्दो। तत्थ यो अदोसो, अयं हेतु। यं तयो धम्मे पट्ठपेति सम्मावाचं सम्माकम्मन्तं सम्माआजीवञ्च, अयं निस्सन्दो। तत्थ यो अमोहो हेतु, यं द्वे धम्मे उपट्ठपेति अविपरीतदस्सनम्पि च अनभिलापनं, अयं निस्सन्दो। इमस्स ब्रह्मचरियस्स यं फलं, ता द्वे विमुत्तियो रागविरागा चेतोविमुत्ति अविज्जा विरागा च पञ्ञाविमुत्ति, इदं फलं। इति इमानि तीणि कुसलमूलानि निद्दिट्ठानि हेतुतो च निस्सन्दतो च फलतो च। एवं साधारणानि कुसलानि पटिविज्झितब्बानि।
Tattha katamāni kusalamūlāni sādhāraṇāni? Kusalañca vo, bhikkhave, desessāmi kusalamūlañceva. Tattha katamaṃ kusalamūlaṃ? Alobho adoso amoho. Tattha katamaṃ kusalaṃ? Aṭṭha sammattāni sammādiṭṭhi yāva sammāsamādhi. Tattha yāni kusalamūlāni, ayaṃ hetu. Yañca alobho tīṇi kammāni samuṭṭhāpeti saṅkappaṃ vāyāmaṃ samādhiñca, ayaṃ alobhassa nissando. Tattha yo adoso, ayaṃ hetu. Yaṃ tayo dhamme paṭṭhapeti sammāvācaṃ sammākammantaṃ sammāājīvañca, ayaṃ nissando. Tattha yo amoho hetu, yaṃ dve dhamme upaṭṭhapeti aviparītadassanampi ca anabhilāpanaṃ, ayaṃ nissando. Imassa brahmacariyassa yaṃ phalaṃ, tā dve vimuttiyo rāgavirāgā cetovimutti avijjā virāgā ca paññāvimutti, idaṃ phalaṃ. Iti imāni tīṇi kusalamūlāni niddiṭṭhāni hetuto ca nissandato ca phalato ca. Evaṃ sādhāraṇāni kusalāni paṭivijjhitabbāni.
यत्थ दुवे यत्थ तीणि। अयञ्चेत्थ गाथा।
Yattha duve yattha tīṇi. Ayañcettha gāthā.
‘‘तुलमतुलञ्च सम्भवं, भवसङ्खारमवस्सजि मुनि।
‘‘Tulamatulañca sambhavaṃ, bhavasaṅkhāramavassaji muni;
अज्झत्तरतो समाहितो, अभिन्दि कवचमिवत्तसम्भव’’न्ति॥
Ajjhattarato samāhito, abhindi kavacamivattasambhava’’nti.
तुलमतुलञ्च सम्भवन्ति तुलसङ्खतं अतुलसङ्खतं। तत्थ ये सङ्खता तुलं, ते द्वे धम्मा अस्सादो च आदीनवो च तुलिता भवन्ति। एत्तको कामेसु अस्सादो। एत्तको आदीनवो इमस्स, इदं निस्सरणन्ति इति निब्बानं पजानाति। द्वीहि कारणेहि अतुलं न च सक्का तुलयितुं। एत्तकं एतं नेतं परमत्थीति तेन अतुलं। अथ पापुणा रतनं करित्वा अच्छरियभावेन अतुलं। तत्थ कुसलस्स च अभिसम्भवा जानना पस्सना, अयं अमोहो। यं तत्थ ञाता ओसिरणा भवसङ्खारानं, अयं अलोभो। यं अज्झत्तरतो समाहितोति विक्खेपपटिसंहरणा, अयं अदोसो। इति इमानि तीणि कुसलमूलानि। तुलमतुलसम्भवन्ति अयं अमोहो। यो भवसङ्खारानं समोसरणं लोभो सम्मासमाधीनं अस्सादो, अयं हेतु। यं अज्झत्तरतो अविज्जण्डकोसं सम्भेदो, अयं निस्सन्दो। सा पवत्ति इमानि तीणि निद्दिट्ठानि कुसलमूलानि हेतुतो च निस्सन्दतो च फलतो च।
Tulamatulañca sambhavanti tulasaṅkhataṃ atulasaṅkhataṃ. Tattha ye saṅkhatā tulaṃ, te dve dhammā assādo ca ādīnavo ca tulitā bhavanti. Ettako kāmesu assādo. Ettako ādīnavo imassa, idaṃ nissaraṇanti iti nibbānaṃ pajānāti. Dvīhi kāraṇehi atulaṃ na ca sakkā tulayituṃ. Ettakaṃ etaṃ netaṃ paramatthīti tena atulaṃ. Atha pāpuṇā ratanaṃ karitvā acchariyabhāvena atulaṃ. Tattha kusalassa ca abhisambhavā jānanā passanā, ayaṃ amoho. Yaṃ tattha ñātā osiraṇā bhavasaṅkhārānaṃ, ayaṃ alobho. Yaṃ ajjhattarato samāhitoti vikkhepapaṭisaṃharaṇā, ayaṃ adoso. Iti imāni tīṇi kusalamūlāni. Tulamatulasambhavanti ayaṃ amoho. Yo bhavasaṅkhārānaṃ samosaraṇaṃ lobho sammāsamādhīnaṃ assādo, ayaṃ hetu. Yaṃ ajjhattarato avijjaṇḍakosaṃ sambhedo, ayaṃ nissando. Sā pavatti imāni tīṇi niddiṭṭhāni kusalamūlāni hetuto ca nissandato ca phalato ca.
एत्तावता एसा पवत्ति च निवत्ति च अकुसलमूलेहि पवत्तति, कुसलमूलेहि निवत्ततीति इमेहि च तीहि सब्बं अकुसलमूलं समोसरणं गच्छति। सो धम्मे वा वचनतो निद्दिट्ठो तण्हाति वा कोधोति वा असम्पजञ्ञन्ति वा अनुसयोति वा मक्खोति वा पळासोति वा अस्सतीति वा इस्साति वा मच्छरियन्ति वा अञ्ञाणन्ति वा, तेहि ये च वत्थूहि निद्दिसितब्बं। यस्सिमानि द्वे वचनानि धम्मपदानि निद्दिट्ठानि न सो अत्थि किलेसा, यो इमेसु नवसु पदेसु समोधानं समोसरणं गच्छति। अयं किलेसो, न च लोभो, न च दोसो, न च मोहो।
Ettāvatā esā pavatti ca nivatti ca akusalamūlehi pavattati, kusalamūlehi nivattatīti imehi ca tīhi sabbaṃ akusalamūlaṃ samosaraṇaṃ gacchati. So dhamme vā vacanato niddiṭṭho taṇhāti vā kodhoti vā asampajaññanti vā anusayoti vā makkhoti vā paḷāsoti vā assatīti vā issāti vā macchariyanti vā aññāṇanti vā, tehi ye ca vatthūhi niddisitabbaṃ. Yassimāni dve vacanāni dhammapadāni niddiṭṭhāni na so atthi kilesā, yo imesu navasu padesu samodhānaṃ samosaraṇaṃ gacchati. Ayaṃ kileso, na ca lobho, na ca doso, na ca moho.
यथा अकुसलमूलानि, एवं कुसलानि पटिक्खेपेन निद्दिसितब्बानि।
Yathā akusalamūlāni, evaṃ kusalāni paṭikkhepena niddisitabbāni.
इदं अमोहाधिट्ठानं।
Idaṃ amohādhiṭṭhānaṃ.
३७. तत्थ कतमं कायकम्माधिट्ठानं?
37. Tattha katamaṃ kāyakammādhiṭṭhānaṃ?
कायेन कुसलं करे, अस्स कायेन संवुतो।
Kāyena kusalaṃ kare, assa kāyena saṃvuto;
कायदुच्चरितं हित्वा, कायेन सुचरितं चरे॥
Kāyaduccaritaṃ hitvā, kāyena sucaritaṃ care.
तीणिमानि, भिक्खवे, सुचरितानि 29। पाणातिपाता वेरमणी, अदिन्नादाना वेरमणी, कामेसुमिच्छाचारा वेरमणी, इदं कायकम्माधिट्ठानं।
Tīṇimāni, bhikkhave, sucaritāni 30. Pāṇātipātā veramaṇī, adinnādānā veramaṇī, kāmesumicchācārā veramaṇī, idaṃ kāyakammādhiṭṭhānaṃ.
तत्थ कतमं वाचाकम्माधिट्ठानं?
Tattha katamaṃ vācākammādhiṭṭhānaṃ?
सुभासितं 31 उत्तममाहु सन्तो, धम्मं भणे नाधम्मं तं दुतियं।
Subhāsitaṃ 32 uttamamāhu santo, dhammaṃ bhaṇe nādhammaṃ taṃ dutiyaṃ;
पियं भणे नाप्पियं तं ततियं, सच्चं भणे नालिकं तं चतुत्थं॥
Piyaṃ bhaṇe nāppiyaṃ taṃ tatiyaṃ, saccaṃ bhaṇe nālikaṃ taṃ catutthaṃ.
चत्तारिमानि च वचीसुचरितानि इदं वाचाकम्माधिट्ठानं।
Cattārimāni ca vacīsucaritāni idaṃ vācākammādhiṭṭhānaṃ.
तत्थ कतमं मनोकम्माधिट्ठानं?
Tattha katamaṃ manokammādhiṭṭhānaṃ?
मनेन कुसलं कम्मं, मनसा संवुतो भवे।
Manena kusalaṃ kammaṃ, manasā saṃvuto bhave;
मनोदुच्चरितं हित्वा, मनसा सुचरितं चरे॥
Manoduccaritaṃ hitvā, manasā sucaritaṃ care.
तीणिमानि मनोसुचरितानि, अनभिज्झा, अब्यापादो, सम्मादिट्ठि, इदं मनोकम्माधिट्ठानं। इमानि असाधारणानि सुत्तानि।
Tīṇimāni manosucaritāni, anabhijjhā, abyāpādo, sammādiṭṭhi, idaṃ manokammādhiṭṭhānaṃ. Imāni asādhāraṇāni suttāni.
तत्थ कतमानि साधारणानि सुत्तानि?
Tattha katamāni sādhāraṇāni suttāni?
वाचानुरक्खी मनसा सुसंवुतो, कायेन च नाकुसलं कयिरा 33।
Vācānurakkhī manasā susaṃvuto, kāyena ca nākusalaṃ kayirā 34;
एते तयो कम्मपथे विसोधये, आराधये मग्गमिसिप्पवेदितं॥
Ete tayo kammapathe visodhaye, ārādhaye maggamisippaveditaṃ.
तिस्सो इमा, भिक्खवे, पारिसुद्धियो – कायकम्मपारिसुद्धि, वाचाकम्मपारिसुद्धि, मनोकम्मपारिसुद्धि।
Tisso imā, bhikkhave, pārisuddhiyo – kāyakammapārisuddhi, vācākammapārisuddhi, manokammapārisuddhi.
तत्थ कतमा कायकम्मपारिसुद्धि? पाणातिपाता वेरमणी, अदिन्नादाना वेरमणी, कामेसुमिच्छाचारा वेरमणी। तत्थ कतमा वचीकम्मपारिसुद्धि? मुसावादा वेरमणी…पे॰… सम्फप्पलापा वेरमणी। तत्थ कतमा मनोकम्मपारिसुद्धि? अनभिज्झा अब्यापादो सम्मादिट्ठि। इदं साधारणसुत्तं।
Tattha katamā kāyakammapārisuddhi? Pāṇātipātā veramaṇī, adinnādānā veramaṇī, kāmesumicchācārā veramaṇī. Tattha katamā vacīkammapārisuddhi? Musāvādā veramaṇī…pe… samphappalāpā veramaṇī. Tattha katamā manokammapārisuddhi? Anabhijjhā abyāpādo sammādiṭṭhi. Idaṃ sādhāraṇasuttaṃ.
इति साधारणानि च सुत्तानि असाधारणानि च सुत्तानि पटिविज्झितब्बानि। पटिविज्झित्वा वाचाय कायेन च सुत्तस्स अत्थो निद्दिसितब्बो।
Iti sādhāraṇāni ca suttāni asādhāraṇāni ca suttāni paṭivijjhitabbāni. Paṭivijjhitvā vācāya kāyena ca suttassa attho niddisitabbo.
३८. तत्थ कतमं सद्धिन्द्रियाधिट्ठानं?
38. Tattha katamaṃ saddhindriyādhiṭṭhānaṃ?
सीलञ्च यस्स कल्याणं, अरियकन्तं पसंसितं॥
Sīlañca yassa kalyāṇaṃ, ariyakantaṃ pasaṃsitaṃ.
सङ्घे पसादो यस्सत्थि, उजुभूतञ्च दस्सनं।
Saṅghe pasādo yassatthi, ujubhūtañca dassanaṃ;
अदलिद्दोति तं आहु, अमोघं तस्स जीवितं॥
Adaliddoti taṃ āhu, amoghaṃ tassa jīvitaṃ.
सद्धा वे नन्दिका आराधिको, नो तस्स सद्धोति।
Saddhā ve nandikā ārādhiko, no tassa saddhoti;
सब्बं सियाति भगवन्तं, तथारूपो धम्मसम्पसादो॥
Sabbaṃ siyāti bhagavantaṃ, tathārūpo dhammasampasādo.
इदं सद्धिन्द्रियाधिट्ठानं।
Idaṃ saddhindriyādhiṭṭhānaṃ.
तत्थ कतमं वीरियाधिट्ठानं?
Tattha katamaṃ vīriyādhiṭṭhānaṃ?
धुनाथ मच्चुनो सेनं, नळागारंव कुञ्जरो॥
Dhunātha maccuno senaṃ, naḷāgāraṃva kuñjaro.
चत्तारोमे, भिक्खवे, सम्मप्पधाना, इदं वीरियाधिट्ठानं॥
Cattārome, bhikkhave, sammappadhānā, idaṃ vīriyādhiṭṭhānaṃ.
तत्थ कतमं सतिन्द्रियाधिट्ठानं?
Tattha katamaṃ satindriyādhiṭṭhānaṃ?
सतीमतो सदा भद्दं, भद्दमत्थु सतीमतो।
Satīmato sadā bhaddaṃ, bhaddamatthu satīmato;
चत्तारो सतिपट्ठाना वित्थारेन कातब्बा, इदं सतिन्द्रियाधिट्ठानं।
Cattāro satipaṭṭhānā vitthārena kātabbā, idaṃ satindriyādhiṭṭhānaṃ.
तत्थ कतमं समाधिन्द्रियाधिट्ठानं?
Tattha katamaṃ samādhindriyādhiṭṭhānaṃ?
आकङ्खतो ते नरदम्मसारथि, देवा मनुस्सा मनसा विचिन्तितं।
Ākaṅkhato te naradammasārathi, devā manussā manasā vicintitaṃ;
सब्बेन जञ्ञा कसिणापि पाणिनो, सन्तं समाधिं अरणं निसेवतो॥
Sabbena jaññā kasiṇāpi pāṇino, santaṃ samādhiṃ araṇaṃ nisevato.
तयोमे , भिक्खवे, समाधी – सवितक्को सविचारो, अवितक्को विचारमत्तो, अवितक्को अविचारो। इदं समाधिन्द्रियाधिट्ठानं।
Tayome , bhikkhave, samādhī – savitakko savicāro, avitakko vicāramatto, avitakko avicāro. Idaṃ samādhindriyādhiṭṭhānaṃ.
तत्थ कतमं पञ्ञिन्द्रियाधिट्ठानं?
Tattha katamaṃ paññindriyādhiṭṭhānaṃ?
पञ्ञा हि सेट्ठा लोकस्मिन्ति वित्थारेन।
Paññā hi seṭṭhā lokasminti vitthārena.
तिस्सो इमा, भिक्खवे, पञ्ञा – सुतमयी, चिन्तामयी, भावनामयी, इदं पञ्ञिन्द्रियाधिट्ठानं सुत्तं, इमानि इन्द्रियाधिट्ठानानि असाधारणानि सुत्तानि।
Tisso imā, bhikkhave, paññā – sutamayī, cintāmayī, bhāvanāmayī, idaṃ paññindriyādhiṭṭhānaṃ suttaṃ, imāni indriyādhiṭṭhānāni asādhāraṇāni suttāni.
३९. तत्थ कतमानि साधारणानि इन्द्रियाधिट्ठानानि सुत्तानि?
39. Tattha katamāni sādhāraṇāni indriyādhiṭṭhānāni suttāni?
सद्धा सति च वीरियं, समथो च विपस्सना।
Saddhā sati ca vīriyaṃ, samatho ca vipassanā;
तादिसं भिक्खुमासज्ज, पुब्बेव उपहञ्ञति॥
Tādisaṃ bhikkhumāsajja, pubbeva upahaññati.
पञ्चिमानि इन्द्रियानि। सद्धिन्द्रियादिइन्द्रियं दट्ठब्बं। तीसु अवेच्चप्पसादे वित्थारेन सुत्तं कातब्बं। इमानि साधारणानि इन्द्रियाधिट्ठानानि सुत्तानि। यं यस्स सम्बन्धं कुसलस्स वा अकुसलस्स वा तेन तेन अधिट्ठानेन तं सुत्तं निद्दिसितब्बं, नत्थञ्ञो धम्मो निद्दिसितब्बो। तत्थ साधारणं कुसलं नापि कुसलं अकुसलं यथा साधारणानि च कुसलमूलानि साधारणानि च अकुसलमूलानि उप्पन्नं कामवितक्कं पजहति…पे॰… चत्तारो सम्मप्पधाना कुसलं अकुसलञ्च।
Pañcimāni indriyāni. Saddhindriyādiindriyaṃ daṭṭhabbaṃ. Tīsu aveccappasāde vitthārena suttaṃ kātabbaṃ. Imāni sādhāraṇāni indriyādhiṭṭhānāni suttāni. Yaṃ yassa sambandhaṃ kusalassa vā akusalassa vā tena tena adhiṭṭhānena taṃ suttaṃ niddisitabbaṃ, natthañño dhammo niddisitabbo. Tattha sādhāraṇaṃ kusalaṃ nāpi kusalaṃ akusalaṃ yathā sādhāraṇāni ca kusalamūlāni sādhāraṇāni ca akusalamūlāni uppannaṃ kāmavitakkaṃ pajahati…pe… cattāro sammappadhānā kusalaṃ akusalañca.
तत्थिमा उद्दानगाथा
Tatthimā uddānagāthā
यो पाणमतिपातेति, तीणि तस्स बाललक्खणं॥
Yo pāṇamatipāteti, tīṇi tassa bālalakkhaṇaṃ.
सतञ्चेव सहस्सानं, ये च समणब्राह्मणा।
Satañceva sahassānaṃ, ye ca samaṇabrāhmaṇā;
छन्दा दोसा भया मोहा, चतूहि अगतीहि च॥
Chandā dosā bhayā mohā, catūhi agatīhi ca.
असुभानुपस्सिं विहरन्तं, निमित्तेसु असुभा च।
Asubhānupassiṃ viharantaṃ, nimittesu asubhā ca;
एकम्पि चे पियं पाणं, मित्ता सचे सुभासिता॥
Ekampi ce piyaṃ pāṇaṃ, mittā sace subhāsitā.
पञ्ञा हि सेट्ठा लोकस्मिं, अनुञ्ञा तीणि इन्द्रियानि।
Paññā hi seṭṭhā lokasmiṃ, anuññā tīṇi indriyāni;
कुसलाकुसलमूलानि च, तुलमतुलञ्च सम्भवं॥
Kusalākusalamūlāni ca, tulamatulañca sambhavaṃ.
कायेन कुसलं करे, तीणि सुचरितानि च।
Kāyena kusalaṃ kare, tīṇi sucaritāni ca;
सुभासितं उत्तममाहु, सन्तो वचीसुचरितानि च॥
Subhāsitaṃ uttamamāhu, santo vacīsucaritāni ca.
कायेन च कुसलं कयिरा, मनोदुच्चरितानि च।
Kāyena ca kusalaṃ kayirā, manoduccaritāni ca;
कायानुरक्खी च सदा, तिस्सो च पारिसुद्धियो॥
Kāyānurakkhī ca sadā, tisso ca pārisuddhiyo.
यस्स सद्धा तथागते, समुप्पादे च देसितो।
Yassa saddhā tathāgate, samuppāde ca desito;
आरम्भथ निक्कमथ, या च सम्मप्पधानता॥
Ārambhatha nikkamatha, yā ca sammappadhānatā.
सतीमतो सदा भद्दं, सतिपट्ठानभावना।
Satīmato sadā bhaddaṃ, satipaṭṭhānabhāvanā;
आकङ्खतो च अनञ्ञाणं, ये च तीणि समाधयो॥
Ākaṅkhato ca anaññāṇaṃ, ye ca tīṇi samādhayo.
पञ्ञा हि सेट्ठा लोकस्मिं, तिस्सो पञ्ञा पकासिता।
Paññā hi seṭṭhā lokasmiṃ, tisso paññā pakāsitā;
अवीतरागो कामेसु, तथेव पञ्चिन्द्रिया॥
Avītarāgo kāmesu, tatheva pañcindriyā.
इति थेरस्स महाकच्चायनस्स
Iti therassa mahākaccāyanassa
जम्बुवनवासिनो पेटकोपदेसे
Jambuvanavāsino peṭakopadese
ततियभूमि सुत्ताधिट्ठानं नाम।
Tatiyabhūmi suttādhiṭṭhānaṃ nāma.
Footnotes:
