Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ပေဋကောပဒေသပာဠိ • Peṭakopadesapāḷi |
၃. သုတ္တာဓိဋ္ဌာနတတိယဘူမိ
3. Suttādhiṭṭhānatatiyabhūmi
၃၂. တတ္ထ ကတမံ သုတ္တာဓိဋ္ဌာနံ?
32. Tattha katamaṃ suttādhiṭṭhānaṃ?
လောဘာဓိဋ္ဌာနံ ဒောသာဓိဋ္ဌာနံ မောဟာဓိဋ္ဌာနံ အလောဘာဓိဋ္ဌာနံ အဒောသာဓိဋ္ဌာနံ အမောဟာဓိဋ္ဌာနံ ကာယကမ္မာဓိဋ္ဌာနံ ဝာစာကမ္မာဓိဋ္ဌာနံ မနောကမ္မာဓိဋ္ဌာနံ သဒ္ဓိန္ဒ္ရိယာဓိဋ္ဌာနံ ဝီရိယိန္ဒ္ရိယာဓိဋ္ဌာနံ သတိန္ဒ္ရိယာဓိဋ္ဌာနံ သမာဓိန္ဒ္ရိယာဓိဋ္ဌာနံ ပညိန္ဒ္ရိယာဓိဋ္ဌာနံ။
Lobhādhiṭṭhānaṃ dosādhiṭṭhānaṃ mohādhiṭṭhānaṃ alobhādhiṭṭhānaṃ adosādhiṭṭhānaṃ amohādhiṭṭhānaṃ kāyakammādhiṭṭhānaṃ vācākammādhiṭṭhānaṃ manokammādhiṭṭhānaṃ saddhindriyādhiṭṭhānaṃ vīriyindriyādhiṭṭhānaṃ satindriyādhiṭṭhānaṃ samādhindriyādhiṭṭhānaṃ paññindriyādhiṭṭhānaṃ.
တတ္ထ ကတမံ လောဘာဓိဋ္ဌာနံ?
Tattha katamaṃ lobhādhiṭṭhānaṃ?
ဝိတက္ကမထိတသ္သ 1 ဇန္တုနော၊ တိဗ္ဗရာဂသ္သ သုဘာနုပသ္သိနော။
Vitakkamathitassa 2 jantuno, tibbarāgassa subhānupassino;
ဘိယ္ယော တဏ္ဟာ ပဝဍ္ဎတိ၊ ဧသ ခော ဂာဠ္ဟံ ကရောတိ ဗန္ဓနံ။
Bhiyyo taṇhā pavaḍḍhati, esa kho gāḷhaṃ karoti bandhanaṃ.
ဝိတက္ကမထိတသ္သာတိ ကာမရာဂော။ သုဘာနုပသ္သိနောတိ ကာမရာဂဝတ္ထု။ ဘိယ္ယော တဏ္ဟာ ပဝဍ္ဎတီတိ ကာမတဏ္ဟာ။ ဧသ ဂာဠ္ဟံ ကရောတိ ဗန္ဓနန္တိ ရာဂံ, ဣတိ ယော ယော ဓမ္မော မူလနိက္ခိတ္တော, သော ယေဝေတ္ထ ဓမ္မော ဥဂ္ဂာဝဟိတဗ္ဗော 3။ န ဘဂဝာ ဧကံ ဓမ္မံ အာရဗ္ဘ အညံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ ယသ္သ ဝိတက္ကေတိ ကာမဝိတက္ကော တမေဝ ဝိတက္ကံ ကာမဝိတက္ကေန နိဒ္ဒိသီယတိ။ တိဗ္ဗရာဂသ္သာတိ တသ္သေဝ ဝိတက္ကသ္သ ဝတ္ထုံ နိဒ္ဒိသတိ။ သုဘာနုပသ္သိနော ဘိယ္ယော တဏ္ဟာ ပဝဍ္ဎတီတိ တမေဝ ရာဂံ ကာမတဏ္ဟာတိ နိဒ္ဒိသတိ။ ဧသ ဂာဠ္ဟံ ကရောတိ ဗန္ဓနန္တိ တမေဝ တဏ္ဟာသံယောဇနံ နိဒ္ဒိသတိ။ ဧဝံ ဂာထာသု အနုမိနိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ သဝေယ္ယာကရဏေသု။
Vitakkamathitassāti kāmarāgo. Subhānupassinoti kāmarāgavatthu. Bhiyyo taṇhā pavaḍḍhatīti kāmataṇhā. Esa gāḷhaṃ karoti bandhananti rāgaṃ, iti yo yo dhammo mūlanikkhitto, so yevettha dhammo uggāvahitabbo 4. Na bhagavā ekaṃ dhammaṃ ārabbha aññaṃ dhammaṃ deseti. Yassa vitakketi kāmavitakko tameva vitakkaṃ kāmavitakkena niddisīyati. Tibbarāgassāti tasseva vitakkassa vatthuṃ niddisati. Subhānupassino bhiyyo taṇhā pavaḍḍhatīti tameva rāgaṃ kāmataṇhāti niddisati. Esa gāḷhaṃ karoti bandhananti tameva taṇhāsaṃyojanaṃ niddisati. Evaṃ gāthāsu anuminitabbaṃ. Evaṃ saveyyākaraṇesu.
တတ္ထ ဘဂဝာ ဧကံ ဓမ္မံ တိဝိဓံ နိဒ္ဒိသတိ, နိသ္သန္ဒတော ဟေတုတော ဖလတော။
Tattha bhagavā ekaṃ dhammaṃ tividhaṃ niddisati, nissandato hetuto phalato.
ဒဒံ ပိယော 5 ဟောတိ ဘဇန္တိ နံ ဗဟူ၊ ကိတ္တိဉ္စ ပပ္ပောတိ ယသော စ ဝဍ္ဎတိ။
Dadaṃ piyo 6 hoti bhajanti naṃ bahū, kittiñca pappoti yaso ca vaḍḍhati;
အမင္ကုဘူတော ပရိသံ ဝိဂာဟတိ၊ ဝိသာရဒော ဟောတိ နရော အမစ္ဆရီ။
Amaṅkubhūto parisaṃ vigāhati, visārado hoti naro amaccharī.
ဒဒန္တိ ယံ ယံ ဒာနံ, ဣဒံ ဒာနမယိကံ ပုညက္ရိယံ။ တတ္ထ ဟေတု။ ယံ စေတံ။ ဘဇန္တိ နံ ဗဟူ, ကိတ္တိန္တိ ယော စ ကလ္ယာဏော ကိတ္တိသဒ္ဒော လောကေ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆတိ, ယံ ဗဟုကသ္သ ဇနသ္သ ပိယော ဘဝတိ မနာပော စ။ ယဉ္စ အဝိပ္ပဋိသာရီ ကာလင္ကရောတိ အယံ နိသ္သန္ဒော။ ယံ ကာယသ္သ ဘေဒာ ဒေဝေသု ဥပပဇ္ဇတီတိ ဣဒံ ဖလံ။ ဣဒံ လောဘာဓိဋ္ဌာနံ။
Dadanti yaṃ yaṃ dānaṃ, idaṃ dānamayikaṃ puññakriyaṃ. Tattha hetu. Yaṃ cetaṃ. Bhajanti naṃ bahū, kittinti yo ca kalyāṇo kittisaddo loke abbhuggacchati, yaṃ bahukassa janassa piyo bhavati manāpo ca. Yañca avippaṭisārī kālaṅkaroti ayaṃ nissando. Yaṃ kāyassa bhedā devesu upapajjatīti idaṃ phalaṃ. Idaṃ lobhādhiṭṭhānaṃ.
၃၃. တတ္ထ ကတမံ ဒောသာဓိဋ္ဌာနံ?
33. Tattha katamaṃ dosādhiṭṭhānaṃ?
ယော ပာဏမတိပာတေတိ၊ မုသာဝာဒဉ္စ ဘာသတိ။
Yo pāṇamatipāteti, musāvādañca bhāsati;
လောကေ အဒိန္နံ အာဒိယတိ၊ ပရဒာရဉ္စ ဂစ္ဆတိ။
Loke adinnaṃ ādiyati, paradārañca gacchati;
အပ္ပဟာယ ပဉ္စ ဝေရာနိ၊ ဒုသ္သီလော ဣတိ ဝုစ္စတိ။
Appahāya pañca verāni, dussīlo iti vuccati;
ကာယသ္သ ဘေဒာ ဒုပ္ပညော၊ နိရယံ သောပပဇ္ဇတိ။
Kāyassa bhedā duppañño, nirayaṃ sopapajjati.
ယော ပာဏမတိပာတေတီတိ ဒုဋ္ဌော ပာဏမတိပာတေတိ။ မုသာဝာဒဉ္စ ဘာသတီတိ ဒောသောပဃာတာယ မုသာဝာဒဉ္စ ဘာသတိ။ သုရာမေရယပာနဉ္စ, ယော နရော အနုယုဉ္ဇတီတိ ဒောသော နိဒာနံ။ ယော စ သုရာမေရယပာနံ အနုယုဉ္ဇတိ ယထာပရဒာရဝိဟာရီ 9 အမိတ္တာ ဇနယန္တိ။
Yo pāṇamatipātetīti duṭṭho pāṇamatipāteti. Musāvādañca bhāsatīti dosopaghātāya musāvādañca bhāsati. Surāmerayapānañca, yo naro anuyuñjatīti doso nidānaṃ. Yo ca surāmerayapānaṃ anuyuñjati yathāparadāravihārī 10 amittā janayanti.
ပဉ္စ ဝေရာနိ အပ္ပဟာယာတိ ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခာပဒာနံ သမတိက္ကမနံ သဗ္ဗေသံ ဒောသဇာနံ သာ ပဏ္ဏတ္တိ, တေနေဝ ဒောသဇနိတေန ကမ္မေန ဒုသ္သီလော ဣတိ ဝုစ္စတိ သောပိ ဓမ္မော ဟေတုနာ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော, နိသ္သန္ဒေန ဖလေန စ။
Pañca verāni appahāyāti pañcannaṃ bhikkhāpadānaṃ samatikkamanaṃ sabbesaṃ dosajānaṃ sā paṇṇatti, teneva dosajanitena kammena dussīlo iti vuccati sopi dhammo hetunā niddisitabbo, nissandena phalena ca.
တီဏိ ဗာလသ္သ ဗာလလက္ခဏာနိ – ဒုဗ္ဘာသိတဘာသီ 11 စ ဟောတိ, ဒုစ္စိန္တိတစိန္တီ စ ဒုက္ကဋကမ္မကာရီ စ။ တတ္ထ ယံ ကာယေန စ ဝာစာယ စ ပရက္ကမတိ, ဣဒမသ္သ ဒုက္ကဋကမ္မကာရီ။ တာယံ ယထာ စ မုသာဝာဒံ ဘာသတိ ယထာ ပုဗ္ဗနိဒ္ဒိဋ္ဌံ , ဣဒမသ္သ ဒုဗ္ဘာသိတာ။ ယဉ္စ သင္ကပ္ပေတိ မနောဒုစ္စရိတံ ဗ္ယာပာဒံ, ဣဒမသ္သ ဒုစ္စိန္တိတစိန္တိတာ။ ယံ သော ဣမေဟိ တီဟိ ဗာလလက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတော တီဏိ တဇ္ဇာနိ ဒုက္ခာနိ ဒောမနသ္သာနိ အနုဘဝတိ, သော စ ဟောတိ သဘဂ္ဂတော ဝာ ပရိသဂ္ဂတော ဝာ တဇ္ဇံ ကထံ ကထန္တိ။ ယဒာ ဘဝတိ သော စ ပာဏာတိပာတာဒိဒသအကုသလကမ္မပထာ, သော တတောနိဒာနံ ဒုက္ခံ ဒောမနသ္သံ ပဋိသံဝေဒေတီတိ။ ပုန စပရံ ယဒာ ပသ္သတိ စောရံ ရာဇာပရာဓိကံ ရညာ ဂဟိတံ ဇီဝိတာ ဝောရောပေတံ, တသ္သေဝံ ဘဝတိ သစေ မမမ္ပိ ရာဇာ ဇာနေယ္ယ မမမ္ပိ ရာဇာ ဂာဟာပေတ္ဝာ ဇီဝိတာ ဝောရောပေယ္ယာတိ, သော တတောနိဒာနံ ဒုက္ခံ ဒောမနသ္သံ ပဋိသံဝေဒေတိ။ ပုန စပရံ ဗာလော ယဒာ ဘဝတိ အာသနာ သမာရူဠ္ဟော ယာဝ ယာ မေ ဂတိ ဘဝိသ္သတိ ဣတော ပေစ္စ ပရံ မရဏာတိ သော တတောနိဒာနံ ဒုက္ခံ ဒောမနသ္သံ ပဋိသံဝေဒေတိ ဣတိ ဗာလလက္ခဏံ ဟေတု။ တီဏိ တဇ္ဇာနိ ဒုက္ခာနိ နိသ္သန္ဒော။ ကာယသ္သ ဘေဒာ နိရယေသု ဥပပဇ္ဇတိ, ဣဒံ ဖလံ။ ဣဒံ ဒောသာဓိဋ္ဌာနံ။
Tīṇi bālassa bālalakkhaṇāni – dubbhāsitabhāsī 12 ca hoti, duccintitacintī ca dukkaṭakammakārī ca. Tattha yaṃ kāyena ca vācāya ca parakkamati, idamassa dukkaṭakammakārī. Tāyaṃ yathā ca musāvādaṃ bhāsati yathā pubbaniddiṭṭhaṃ , idamassa dubbhāsitā. Yañca saṅkappeti manoduccaritaṃ byāpādaṃ, idamassa duccintitacintitā. Yaṃ so imehi tīhi bālalakkhaṇehi samannāgato tīṇi tajjāni dukkhāni domanassāni anubhavati, so ca hoti sabhaggato vā parisaggato vā tajjaṃ kathaṃ kathanti. Yadā bhavati so ca pāṇātipātādidasaakusalakammapathā, so tatonidānaṃ dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedetīti. Puna caparaṃ yadā passati coraṃ rājāparādhikaṃ raññā gahitaṃ jīvitā voropetaṃ, tassevaṃ bhavati sace mamampi rājā jāneyya mamampi rājā gāhāpetvā jīvitā voropeyyāti, so tatonidānaṃ dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti. Puna caparaṃ bālo yadā bhavati āsanā samārūḷho yāva yā me gati bhavissati ito pecca paraṃ maraṇāti so tatonidānaṃ dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti iti bālalakkhaṇaṃ hetu. Tīṇi tajjāni dukkhāni nissando. Kāyassa bhedā nirayesu upapajjati, idaṃ phalaṃ. Idaṃ dosādhiṭṭhānaṃ.
၃၄. တတ္ထ ကတမံ မောဟာဓိဋ္ဌာနံ?
34. Tattha katamaṃ mohādhiṭṭhānaṃ?
သတဉ္စေဝ သဟသ္သာနံ၊ ကပ္ပာနံ သံသရိသ္သတိ။
Satañceva sahassānaṃ, kappānaṃ saṃsarissati;
အထဝာ ပိ တတော ဘိယ္ယော၊ ဂဗ္ဘာ ဂဗ္ဘံ ဂမိသ္သထ။
Athavā pi tato bhiyyo, gabbhā gabbhaṃ gamissatha.
အနုပာဒာယ ဗုဒ္ဓဝစနံ၊ သင္ခာရေ အတ္တတော ဥပာဒာယ။
Anupādāya buddhavacanaṃ, saṅkhāre attato upādāya;
ဒုက္ခသ္သန္တံ ကရိသ္သန္တိ၊ ဌာနမေတံ န ဝိဇ္ဇတိ။
Dukkhassantaṃ karissanti, ṭhānametaṃ na vijjati.
ယော ယံ အနမတဂ္ဂသံသာရံ သမာပန္နော ဇာယတေ စ မီယတေ စ, အယံ အဝိဇ္ဇာဟေတုကာ။ ယာနိပိ စ သင္ခာရာနံ ပယောဇနာနိ, တာနိပိ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာနိ, ယံ အဒသ္သနံ ဗုဒ္ဓဝစနသ္သ, အယံ အဝိဇ္ဇာသုတ္တေယေဝ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ။ ယော စ သင္ခာရေ အတ္တတော ဟရတိ ပဉ္စက္ခန္ဓေ ပဉ္စ ဒိဋ္ဌိယော ဥပဂစ္ဆတိ။ ‘‘ဧတံ မမ, ဧသောဟမသ္မိ, ဧသော မေ အတ္တာ’’တိ ဣဒံ သုတ္တံ အဝိဇ္ဇာယ နိက္ခိတ္တံ, အဝိဇ္ဇာယ နိက္ခိပိတံ။ ဧဝံ သတ္ထာ သုတ္တေ နယေန 13 ဓမ္မေန နိဒ္ဒိသတိ။ အသာဓာရဏေန တံယေဝ တတ္ထ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။ န အညံ။
Yo yaṃ anamataggasaṃsāraṃ samāpanno jāyate ca mīyate ca, ayaṃ avijjāhetukā. Yānipi ca saṅkhārānaṃ payojanāni, tānipi avijjāpaccayāni, yaṃ adassanaṃ buddhavacanassa, ayaṃ avijjāsutteyeva niddiṭṭhaṃ. Yo ca saṅkhāre attato harati pañcakkhandhe pañca diṭṭhiyo upagacchati. ‘‘Etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’ti idaṃ suttaṃ avijjāya nikkhittaṃ, avijjāya nikkhipitaṃ. Evaṃ satthā sutte nayena 14 dhammena niddisati. Asādhāraṇena taṃyeva tattha niddisitabbaṃ. Na aññaṃ.
ယေ ဟိ ကေစိ, ဘိက္ခဝေ, သမဏာ ဝာ ဗ္ရာဟ္မဏာ ဝာ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခ’’န္တိ နပ္ပဇာနန္တိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ဝိတ္ထာရေန, ယံ တတ္ထ အပ္ပဇာနနာ, ဣဒံ ဒုက္ခံ, အယံ ဟေတု။ အပ္ပဇာနန္တော ဝိဝိဓေ သင္ခာရေ အဘိသင္ခရောတိ, အယံ နိသ္သန္ဒော။ ယဉ္စ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ ပရာမသတိ ‘‘ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’’န္တိ အယံ နိသ္သန္ဒော။ ယံ ပုနဗ္ဘဝံ နိဗ္ဗတ္တေတိ, ဣဒံ ဖလံ။ အယမ္ပိ ဓမ္မော သနိဒ္ဒိဋ္ဌော ဟေတုတော စ ဖလတော စ နိသ္သန္ဒတော စ။
Ye hi keci, bhikkhave, samaṇā vā brāhmaṇā vā ‘‘idaṃ dukkha’’nti nappajānanti cattāri saccāni vitthārena, yaṃ tattha appajānanā, idaṃ dukkhaṃ, ayaṃ hetu. Appajānanto vividhe saṅkhāre abhisaṅkharoti, ayaṃ nissando. Yañca diṭṭhigatāni parāmasati ‘‘idameva saccaṃ moghamañña’’nti ayaṃ nissando. Yaṃ punabbhavaṃ nibbatteti, idaṃ phalaṃ. Ayampi dhammo saniddiṭṭho hetuto ca phalato ca nissandato ca.
ဧတ္ထ ပန ကေစိ ဓမ္မာ သာဓာရဏာ ဘဝန္တိ။ ဟေတု ခလု အာဒိတောယေဝ သုတ္တေ နိက္ခိပိသ္သန္တိ။ ယထာ ကိံ ဘဝေ စတ္တာရိမာနိ, ဘိက္ခဝေ, အဂတိဂမနာနိ။ တတ္ထ ယဉ္စ ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆတိ ယဉ္စ ဘယာဂတိံ ဂစ္ဆတိ, အယံ လောဘော အကုသလမူလံ။ ယံ ဒောသာ, အယံ ဒောသောယေဝ ။ ယံ မောဟာ, အယံ မောဟောယေဝ။ ဧဝံ ဣမာနိ တီဏိ အကုသလမူလာနိ အာဒိတောယေဝ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗာနိ။ ယတ္ထ ဧကံ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ, တတ္ထ ဧကံ နိဒ္ဒိသီယတိ။ တထာ ဒ္ဝေ ယထာ တီဏိ, န ဟိ အာဒီဟိ အနိက္ခိတ္တေ ဟေတု ဝာ နိသ္သန္ဒော ဝာ ဖလံ ဝာ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။
Ettha pana keci dhammā sādhāraṇā bhavanti. Hetu khalu āditoyeva sutte nikkhipissanti. Yathā kiṃ bhave cattārimāni, bhikkhave, agatigamanāni. Tattha yañca chandāgatiṃ gacchati yañca bhayāgatiṃ gacchati, ayaṃ lobho akusalamūlaṃ. Yaṃ dosā, ayaṃ dosoyeva . Yaṃ mohā, ayaṃ mohoyeva. Evaṃ imāni tīṇi akusalamūlāni āditoyeva upaparikkhitabbāni. Yattha ekaṃ niddisitabbaṃ, tattha ekaṃ niddisīyati. Tathā dve yathā tīṇi, na hi ādīhi anikkhitte hetu vā nissando vā phalaṃ vā niddisitabbaṃ.
အယဉ္စေတ္ထ ဂာထာ –
Ayañcettha gāthā –
ဆန္ဒာ ဒောသာ ဘယာ မောဟာ၊ ယော ဓမ္မံ အတိဝတ္တတိ။
Chandā dosā bhayā mohā, yo dhammaṃ ativattati;
ကတ္ထ ဆန္ဒာ စ အယံ လောဘော ယထာ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ ပုဗ္ဗေ။ ဣဒံ မောဟာဓိဋ္ဌာနံ။
Kattha chandā ca ayaṃ lobho yathā niddiṭṭhaṃ pubbe. Idaṃ mohādhiṭṭhānaṃ.
၃၅. တတ္ထ ကတမံ အလောဘာဓိဋ္ဌာနံ?
35. Tattha katamaṃ alobhādhiṭṭhānaṃ?
‘‘အသုဘာနုပသ္သိံ 17 ဝိဟရန္တံ၊ ဣန္ဒ္ရိယေသု သုသံဝုတံ။
‘‘Asubhānupassiṃ 18 viharantaṃ, indriyesu susaṃvutaṃ;
ဘောဇနမ္ဟိ စ မတ္တညုံ၊ သဒ္ဓံ အာရဒ္ဓဝီရိယံ။
Bhojanamhi ca mattaññuṃ, saddhaṃ āraddhavīriyaṃ;
တံ ဝေ နပ္ပသဟတိ မာရော၊ ဝာတော သေလံဝ ပဗ္ဗတ’’န္တိ။
Taṃ ve nappasahati māro, vāto selaṃva pabbata’’nti.
တတ္ထ ယာ အသုဘာယ ဥပပရိက္ခာ, အယံ ကာမေသု အာဒီနဝဒသ္သနေန ပရိစ္စာဂော။ ဣန္ဒ္ရိယေသု သုသံဝုတော တသ္သေဝ အလောဘသ္သ ပာရိပူရိယံ မမ အာယတနသောစိတံ အနုပာဒာယ။ ဘောဇနမ္ဟိ စ မတ္တညုန္တိ ရသတဏ္ဟာပဟာနံ။ ဣတိ အယံ အလောဘော အသုဘာနုပသ္သိတာယ ဝတ္ထုတော ဓာရယတိ, သော အလောဘော ဟေတု။ ဣန္ဒ္ရိယေသု ဂုတ္တဒ္ဝာရတာယ ဂောစရတော ဓာရယတိ, ဘောဇနေမတ္တညုတာယ ပရတော ဓာရယတိ, အယံ နိသ္သန္ဒော။ တံ ဝေ နပ္ပသဟတိ မာရော, ဝာတော သေလံ ဝ ပဗ္ဗတန္တိ, ဣဒံ ဖလံ။ ဣတိ ယောယေဝ ဓမ္မော အာဒိမ္ဟိ နိက္ခိတ္တော, သောယေဝ မဇ္ဈေ စေဝ အဝသာနေ စ။
Tattha yā asubhāya upaparikkhā, ayaṃ kāmesu ādīnavadassanena pariccāgo. Indriyesu susaṃvuto tasseva alobhassa pāripūriyaṃ mama āyatanasocitaṃ anupādāya. Bhojanamhi ca mattaññunti rasataṇhāpahānaṃ. Iti ayaṃ alobho asubhānupassitāya vatthuto dhārayati, so alobho hetu. Indriyesu guttadvāratāya gocarato dhārayati, bhojanemattaññutāya parato dhārayati, ayaṃ nissando. Taṃ ve nappasahati māro, vāto selaṃ va pabbatanti, idaṃ phalaṃ. Iti yoyeva dhammo ādimhi nikkhitto, soyeva majjhe ceva avasāne ca.
နာဟံ, ဘိက္ခဝေ, အညံ ဧကဓမ္မမ္ပိ သမနုပသ္သာမိ အသမုပ္ပန္နသ္သ ကာမစ္ဆန္ဒသ္သ အနုပ္ပာဒာယ ဥပ္ပန္နသ္သ ဝာ ပဟာနာယ, ယထယိဒံ 19 အသုဘနိမိတ္တံ။ တတ္ထ အသုဘနိမိတ္တံ မနသိကရောန္တသ္သ အနုပ္ပန္နော စေဝ ကာမစ္ဆန္ဒော န ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ဥပ္ပန္နော စ ကာမစ္ဆန္ဒော ပဟီယတိ။ ဣဒံ အလောဘသ္သ ဝတ္ထု။ ယံ ပုန အနုပ္ပန္နော ကာမရာဂော ပရိယာဒိယတိ ရူပရာဂံ အရူပရာဂံ, ဣတိ ဖလံ။ ဣတိ အယမ္ပိ စ ဓမ္မော နိဒ္ဒိဋ္ဌော ဟေတုတော စ နိသ္သန္ဒတော စ ဖလတော စ။ ဣဒံ အလောဘာဓိဋ္ဌာနံ။
Nāhaṃ, bhikkhave, aññaṃ ekadhammampi samanupassāmi asamuppannassa kāmacchandassa anuppādāya uppannassa vā pahānāya, yathayidaṃ 20 asubhanimittaṃ. Tattha asubhanimittaṃ manasikarontassa anuppanno ceva kāmacchando na uppajjati, uppanno ca kāmacchando pahīyati. Idaṃ alobhassa vatthu. Yaṃ puna anuppanno kāmarāgo pariyādiyati rūparāgaṃ arūparāgaṃ, iti phalaṃ. Iti ayampi ca dhammo niddiṭṭho hetuto ca nissandato ca phalato ca. Idaṃ alobhādhiṭṭhānaṃ.
တတ္ထ ကတမံ အဒောသာဓိဋ္ဌာနံ?
Tattha katamaṃ adosādhiṭṭhānaṃ?
ဧကမ္ပိ စေ ပာဏမဒုဋ္ဌစိတ္တော၊ မေတ္တာယတိ ကုသလော 21 တေန ဟောတိ။
Ekampi ce pāṇamaduṭṭhacitto, mettāyati kusalo 22 tena hoti;
သဗ္ဗေ စ ပာဏေ မနသာနုကမ္ပံ 23၊ ပဟူတမရိယော ပကရောတိ ပုညံ။
Sabbe ca pāṇe manasānukampaṃ 24, pahūtamariyo pakaroti puññaṃ.
ဧကမ္ပိ စေ ပာဏမဒုဋ္ဌစိတ္တော မေတ္တာယတီတိ အယံ အဒောသော။ နိဂ္ဃာတေန အသ္သာဒော, ကုသလော တေန ဟောတီတိ တေန ကုသလေန ဓမ္မေန သံယုတ္တော ဓမ္မပညတ္တိံ ဂစ္ဆတိ။ ကုသလောတိ ယထာ ပညာယ ပညော ပဏ္ဍိစ္စေန ပဏ္ဍိတော။ ပဟူတမရိယော ပကရောတိ ပုညန္တိ တသ္သာယေဝ ဝိပာကော အယံ လောကိယသ္သ, န ဟိ လောကုတ္တရသ္သ။ တတ္ထ ယာ မေတ္တာယနာ, အယံ ဟေတု။ ယံ ကုသလော ဘဝတိ အယံ နိသ္သန္ဒော။ ယာဝ အဗ္ယာပဇ္ဇော ဘူမိယံ ဗဟုပုညံ ပသဝတိ, ဣဒံ ဖလံ။ ဣတိ အဒောသော နိဒ္ဒိဋ္ဌော ဟေတုတော စ နိသ္သန္ဒတော စ ဖလတော စ။
Ekampi ce pāṇamaduṭṭhacitto mettāyatīti ayaṃ adoso. Nigghātena assādo, kusalo tena hotīti tena kusalena dhammena saṃyutto dhammapaññattiṃ gacchati. Kusaloti yathā paññāya pañño paṇḍiccena paṇḍito. Pahūtamariyo pakaroti puññanti tassāyeva vipāko ayaṃ lokiyassa, na hi lokuttarassa. Tattha yā mettāyanā, ayaṃ hetu. Yaṃ kusalo bhavati ayaṃ nissando. Yāva abyāpajjo bhūmiyaṃ bahupuññaṃ pasavati, idaṃ phalaṃ. Iti adoso niddiṭṭho hetuto ca nissandato ca phalato ca.
ဧကာဒသာနိသံသာ မေတ္တာယ စေတောဝိမုတ္တိယာ။ တတ္ထ ယာ မေတ္တာစေတောဝိမုတ္တိ, အယံ အရိယဓမ္မေသု ရာဂဝိရာဂာ စေတောဝိမုတ္တိ, လောကိကာယ ဘူမိကာ ဟေတု, ယံ သုခံ အာယတိံ မနာပော ဟောတိ မနုသ္သာနံ, ဣမေ ဧကာဒသ ဓမ္မာ နိသ္သန္ဒော။ ယဉ္စ အကတာဝီ ဗ္ရဟ္မကာယေ ဥပပဇ္ဇတိ။ ဣဒံ ဖလံ။ ဣဒံ အဒောသာဓိဋ္ဌာနံ။
Ekādasānisaṃsā mettāya cetovimuttiyā. Tattha yā mettācetovimutti, ayaṃ ariyadhammesu rāgavirāgā cetovimutti, lokikāya bhūmikā hetu, yaṃ sukhaṃ āyatiṃ manāpo hoti manussānaṃ, ime ekādasa dhammā nissando. Yañca akatāvī brahmakāye upapajjati. Idaṃ phalaṃ. Idaṃ adosādhiṭṭhānaṃ.
၃၆. တတ္ထ ကတမံ အမောဟာဓိဋ္ဌာနံ?
36. Tattha katamaṃ amohādhiṭṭhānaṃ?
ယာယ သမ္မာ ပဇာနာတိ၊ ဇာတိမရဏသင္ခယံ။
Yāya sammā pajānāti, jātimaraṇasaṅkhayaṃ.
ပညာ ဟိ သေဋ္ဌာတိ ဝတ္ထုံ။ နိဗ္ဗေဓဂာမိနီတိ နိဗ္ဗာနဂာမိနိယံ ယထာဘူတံ ပဋိဝိဇ္ဈတိ။ သမ္မာ ပဇာနာတိ, ဇာတိမရဏသင္ခယန္တိ အမောဟော။ ပညာတိ ဟေတု။ ယံ ပဇာနာတိ အယံ နိသ္သန္ဒော။ ယော ဇာတိမရဏသင္ခယော, ဣဒံ ဖလံ။ ဣတိ အမောဟော နိဒ္ဒိဋ္ဌော ဟေတုနာ စ နိသ္သန္ဒေန စ ဖလေန စ။
Paññā hi seṭṭhāti vatthuṃ. Nibbedhagāminīti nibbānagāminiyaṃ yathābhūtaṃ paṭivijjhati. Sammā pajānāti, jātimaraṇasaṅkhayanti amoho. Paññāti hetu. Yaṃ pajānāti ayaṃ nissando. Yo jātimaraṇasaṅkhayo, idaṃ phalaṃ. Iti amoho niddiṭṭho hetunā ca nissandena ca phalena ca.
တီဏိမာနိ, ဘိက္ခဝေ 27, ဣန္ဒ္ရိယာနိ အနညာတညသ္သာမီတိန္ဒ္ရိယံ အညိန္ဒ္ရိယံ အညာတာဝိန္ဒ္ရိယံ။ တတ္ထ ကတမံ အနညာတညသ္သာမီတိန္ဒ္ရိယံ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု အနဘိသမေတသ္သ ဒုက္ခသ္သ အရိယသစ္စသ္သ အဘိသမယာယ ဆန္ဒံ ဇနေတိ ဝာယမတိ, ဝီရိယံ အာရဘတိ , စိတ္တံ ပဂ္ဂဏ္ဟာတိ ပဒဟတိ။ ဧဝံ စတုန္နံ အရိယသစ္စာနံ ကာတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ကတမံ အညိန္ဒ္ရိယံ? ဣဓ , ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စ’’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, ယာ စ မဂ္ဂော, ဣဒံ အညိန္ဒ္ရိယံ။ အာသဝက္ခယာ အနာသဝော ဟောတိ, ဣဒံ ဝုစ္စတိ အညာတာဝိန္ဒ္ရိယံ။ တထာယံ ပညာ, အယံ ဟေတု။ ယံ ဆန္ဒံ ဇနေတိ ဝာယမတိ, ယာ ပဇာနာတိ, အယံ နိသ္သန္ဒော။ ယေန သဗ္ဗသော အာသဝာနံ ခယာ ဟေတု, ယံ ခယေ ဉာဏမုပ္ပဇ္ဇတိ, အနုပ္ပာဒေ ဉာဏဉ္စ, အယံ နိသ္သန္ဒော။ ယံ အရဟတ္တံ, ဣဒံ ဖလံ။ တတ္ထ ခီဏာ မေ ဇာတိ, ဝုသိတံ ဗ္ရဟ္မစရိယံ, ကတံ ကရဏီယန္တိ, ဣဒံ ခယေ ဉာဏံ။ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ပဇာနာမီတိ ဣဒံ အနုပ္ပာဒေ ဉာဏံ။ ဣတိ ဣမာနိ ဣန္ဒ္ရိယာနိ အမောဟော နိဒ္ဒိဋ္ဌော ဟေတုနာ စ နိသ္သန္ဒေန စ ဖလေန စ။ ဣမာနိ အသာဓာရဏာနိ နိဒ္ဒိဋ္ဌာနိ။
Tīṇimāni, bhikkhave 28, indriyāni anaññātaññassāmītindriyaṃ aññindriyaṃ aññātāvindriyaṃ. Tattha katamaṃ anaññātaññassāmītindriyaṃ? Idha, bhikkhave, bhikkhu anabhisametassa dukkhassa ariyasaccassa abhisamayāya chandaṃ janeti vāyamati, vīriyaṃ ārabhati , cittaṃ paggaṇhāti padahati. Evaṃ catunnaṃ ariyasaccānaṃ kātabbaṃ. Tattha katamaṃ aññindriyaṃ? Idha , bhikkhave, bhikkhu ‘‘idaṃ dukkhaṃ ariyasacca’’nti yathābhūtaṃ pajānāti, yā ca maggo, idaṃ aññindriyaṃ. Āsavakkhayā anāsavo hoti, idaṃ vuccati aññātāvindriyaṃ. Tathāyaṃ paññā, ayaṃ hetu. Yaṃ chandaṃ janeti vāyamati, yā pajānāti, ayaṃ nissando. Yena sabbaso āsavānaṃ khayā hetu, yaṃ khaye ñāṇamuppajjati, anuppāde ñāṇañca, ayaṃ nissando. Yaṃ arahattaṃ, idaṃ phalaṃ. Tattha khīṇā me jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyanti, idaṃ khaye ñāṇaṃ. Nāparaṃ itthattāyāti pajānāmīti idaṃ anuppāde ñāṇaṃ. Iti imāni indriyāni amoho niddiṭṭho hetunā ca nissandena ca phalena ca. Imāni asādhāraṇāni niddiṭṭhāni.
တတ္ထ ကတမာနိ ကုသလမူလာနိ သာဓာရဏာနိ? ကုသလဉ္စ ဝော, ဘိက္ခဝေ, ဒေသေသ္သာမိ ကုသလမူလဉ္စေဝ။ တတ္ထ ကတမံ ကုသလမူလံ? အလောဘော အဒောသော အမောဟော။ တတ္ထ ကတမံ ကုသလံ? အဋ္ဌ သမ္မတ္တာနိ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ယာဝ သမ္မာသမာဓိ။ တတ္ထ ယာနိ ကုသလမူလာနိ, အယံ ဟေတု။ ယဉ္စ အလောဘော တီဏိ ကမ္မာနိ သမုဋ္ဌာပေတိ သင္ကပ္ပံ ဝာယာမံ သမာဓိဉ္စ, အယံ အလောဘသ္သ နိသ္သန္ဒော။ တတ္ထ ယော အဒောသော, အယံ ဟေတု။ ယံ တယော ဓမ္မေ ပဋ္ဌပေတိ သမ္မာဝာစံ သမ္မာကမ္မန္တံ သမ္မာအာဇီဝဉ္စ, အယံ နိသ္သန္ဒော။ တတ္ထ ယော အမောဟော ဟေတု, ယံ ဒ္ဝေ ဓမ္မေ ဥပဋ္ဌပေတိ အဝိပရီတဒသ္သနမ္ပိ စ အနဘိလာပနံ, အယံ နိသ္သန္ဒော။ ဣမသ္သ ဗ္ရဟ္မစရိယသ္သ ယံ ဖလံ, တာ ဒ္ဝေ ဝိမုတ္တိယော ရာဂဝိရာဂာ စေတောဝိမုတ္တိ အဝိဇ္ဇာ ဝိရာဂာ စ ပညာဝိမုတ္တိ, ဣဒံ ဖလံ။ ဣတိ ဣမာနိ တီဏိ ကုသလမူလာနိ နိဒ္ဒိဋ္ဌာနိ ဟေတုတော စ နိသ္သန္ဒတော စ ဖလတော စ။ ဧဝံ သာဓာရဏာနိ ကုသလာနိ ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗာနိ။
Tattha katamāni kusalamūlāni sādhāraṇāni? Kusalañca vo, bhikkhave, desessāmi kusalamūlañceva. Tattha katamaṃ kusalamūlaṃ? Alobho adoso amoho. Tattha katamaṃ kusalaṃ? Aṭṭha sammattāni sammādiṭṭhi yāva sammāsamādhi. Tattha yāni kusalamūlāni, ayaṃ hetu. Yañca alobho tīṇi kammāni samuṭṭhāpeti saṅkappaṃ vāyāmaṃ samādhiñca, ayaṃ alobhassa nissando. Tattha yo adoso, ayaṃ hetu. Yaṃ tayo dhamme paṭṭhapeti sammāvācaṃ sammākammantaṃ sammāājīvañca, ayaṃ nissando. Tattha yo amoho hetu, yaṃ dve dhamme upaṭṭhapeti aviparītadassanampi ca anabhilāpanaṃ, ayaṃ nissando. Imassa brahmacariyassa yaṃ phalaṃ, tā dve vimuttiyo rāgavirāgā cetovimutti avijjā virāgā ca paññāvimutti, idaṃ phalaṃ. Iti imāni tīṇi kusalamūlāni niddiṭṭhāni hetuto ca nissandato ca phalato ca. Evaṃ sādhāraṇāni kusalāni paṭivijjhitabbāni.
ယတ္ထ ဒုဝေ ယတ္ထ တီဏိ။ အယဉ္စေတ္ထ ဂာထာ။
Yattha duve yattha tīṇi. Ayañcettha gāthā.
‘‘တုလမတုလဉ္စ သမ္ဘဝံ၊ ဘဝသင္ခာရမဝသ္သဇိ မုနိ။
‘‘Tulamatulañca sambhavaṃ, bhavasaṅkhāramavassaji muni;
အဇ္ဈတ္တရတော သမာဟိတော၊ အဘိန္ဒိ ကဝစမိဝတ္တသမ္ဘဝ’’န္တိ။
Ajjhattarato samāhito, abhindi kavacamivattasambhava’’nti.
တုလမတုလဉ္စ သမ္ဘဝန္တိ တုလသင္ခတံ အတုလသင္ခတံ။ တတ္ထ ယေ သင္ခတာ တုလံ, တေ ဒ္ဝေ ဓမ္မာ အသ္သာဒော စ အာဒီနဝော စ တုလိတာ ဘဝန္တိ။ ဧတ္တကော ကာမေသု အသ္သာဒော။ ဧတ္တကော အာဒီနဝော ဣမသ္သ, ဣဒံ နိသ္သရဏန္တိ ဣတိ နိဗ္ဗာနံ ပဇာနာတိ။ ဒ္ဝီဟိ ကာရဏေဟိ အတုလံ န စ သက္ကာ တုလယိတုံ။ ဧတ္တကံ ဧတံ နေတံ ပရမတ္ထီတိ တေန အတုလံ။ အထ ပာပုဏာ ရတနံ ကရိတ္ဝာ အစ္ဆရိယဘာဝေန အတုလံ။ တတ္ထ ကုသလသ္သ စ အဘိသမ္ဘဝာ ဇာနနာ ပသ္သနာ, အယံ အမောဟော။ ယံ တတ္ထ ဉာတာ ဩသိရဏာ ဘဝသင္ခာရာနံ, အယံ အလောဘော။ ယံ အဇ္ဈတ္တရတော သမာဟိတောတိ ဝိက္ခေပပဋိသံဟရဏာ, အယံ အဒောသော။ ဣတိ ဣမာနိ တီဏိ ကုသလမူလာနိ။ တုလမတုလသမ္ဘဝန္တိ အယံ အမောဟော။ ယော ဘဝသင္ခာရာနံ သမောသရဏံ လောဘော သမ္မာသမာဓီနံ အသ္သာဒော, အယံ ဟေတု။ ယံ အဇ္ဈတ္တရတော အဝိဇ္ဇဏ္ဍကောသံ သမ္ဘေဒော, အယံ နိသ္သန္ဒော။ သာ ပဝတ္တိ ဣမာနိ တီဏိ နိဒ္ဒိဋ္ဌာနိ ကုသလမူလာနိ ဟေတုတော စ နိသ္သန္ဒတော စ ဖလတော စ။
Tulamatulañca sambhavanti tulasaṅkhataṃ atulasaṅkhataṃ. Tattha ye saṅkhatā tulaṃ, te dve dhammā assādo ca ādīnavo ca tulitā bhavanti. Ettako kāmesu assādo. Ettako ādīnavo imassa, idaṃ nissaraṇanti iti nibbānaṃ pajānāti. Dvīhi kāraṇehi atulaṃ na ca sakkā tulayituṃ. Ettakaṃ etaṃ netaṃ paramatthīti tena atulaṃ. Atha pāpuṇā ratanaṃ karitvā acchariyabhāvena atulaṃ. Tattha kusalassa ca abhisambhavā jānanā passanā, ayaṃ amoho. Yaṃ tattha ñātā osiraṇā bhavasaṅkhārānaṃ, ayaṃ alobho. Yaṃ ajjhattarato samāhitoti vikkhepapaṭisaṃharaṇā, ayaṃ adoso. Iti imāni tīṇi kusalamūlāni. Tulamatulasambhavanti ayaṃ amoho. Yo bhavasaṅkhārānaṃ samosaraṇaṃ lobho sammāsamādhīnaṃ assādo, ayaṃ hetu. Yaṃ ajjhattarato avijjaṇḍakosaṃ sambhedo, ayaṃ nissando. Sā pavatti imāni tīṇi niddiṭṭhāni kusalamūlāni hetuto ca nissandato ca phalato ca.
ဧတ္တာဝတာ ဧသာ ပဝတ္တိ စ နိဝတ္တိ စ အကုသလမူလေဟိ ပဝတ္တတိ, ကုသလမူလေဟိ နိဝတ္တတီတိ ဣမေဟိ စ တီဟိ သဗ္ဗံ အကုသလမူလံ သမောသရဏံ ဂစ္ဆတိ။ သော ဓမ္မေ ဝာ ဝစနတော နိဒ္ဒိဋ္ဌော တဏ္ဟာတိ ဝာ ကောဓောတိ ဝာ အသမ္ပဇညန္တိ ဝာ အနုသယောတိ ဝာ မက္ခောတိ ဝာ ပဠာသောတိ ဝာ အသ္သတီတိ ဝာ ဣသ္သာတိ ဝာ မစ္ဆရိယန္တိ ဝာ အညာဏန္တိ ဝာ, တေဟိ ယေ စ ဝတ္ထူဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။ ယသ္သိမာနိ ဒ္ဝေ ဝစနာနိ ဓမ္မပဒာနိ နိဒ္ဒိဋ္ဌာနိ န သော အတ္ထိ ကိလေသာ, ယော ဣမေသု နဝသု ပဒေသု သမောဓာနံ သမောသရဏံ ဂစ္ဆတိ။ အယံ ကိလေသော, န စ လောဘော, န စ ဒောသော, န စ မောဟော။
Ettāvatā esā pavatti ca nivatti ca akusalamūlehi pavattati, kusalamūlehi nivattatīti imehi ca tīhi sabbaṃ akusalamūlaṃ samosaraṇaṃ gacchati. So dhamme vā vacanato niddiṭṭho taṇhāti vā kodhoti vā asampajaññanti vā anusayoti vā makkhoti vā paḷāsoti vā assatīti vā issāti vā macchariyanti vā aññāṇanti vā, tehi ye ca vatthūhi niddisitabbaṃ. Yassimāni dve vacanāni dhammapadāni niddiṭṭhāni na so atthi kilesā, yo imesu navasu padesu samodhānaṃ samosaraṇaṃ gacchati. Ayaṃ kileso, na ca lobho, na ca doso, na ca moho.
ယထာ အကုသလမူလာနိ, ဧဝံ ကုသလာနိ ပဋိက္ခေပေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာနိ။
Yathā akusalamūlāni, evaṃ kusalāni paṭikkhepena niddisitabbāni.
ဣဒံ အမောဟာဓိဋ္ဌာနံ။
Idaṃ amohādhiṭṭhānaṃ.
၃၇. တတ္ထ ကတမံ ကာယကမ္မာဓိဋ္ဌာနံ?
37. Tattha katamaṃ kāyakammādhiṭṭhānaṃ?
ကာယေန ကုသလံ ကရေ၊ အသ္သ ကာယေန သံဝုတော။
Kāyena kusalaṃ kare, assa kāyena saṃvuto;
ကာယဒုစ္စရိတံ ဟိတ္ဝာ၊ ကာယေန သုစရိတံ စရေ။
Kāyaduccaritaṃ hitvā, kāyena sucaritaṃ care.
တီဏိမာနိ, ဘိက္ခဝေ, သုစရိတာနိ 29။ ပာဏာတိပာတာ ဝေရမဏီ, အဒိန္နာဒာနာ ဝေရမဏီ, ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ဝေရမဏီ, ဣဒံ ကာယကမ္မာဓိဋ္ဌာနံ။
Tīṇimāni, bhikkhave, sucaritāni 30. Pāṇātipātā veramaṇī, adinnādānā veramaṇī, kāmesumicchācārā veramaṇī, idaṃ kāyakammādhiṭṭhānaṃ.
တတ္ထ ကတမံ ဝာစာကမ္မာဓိဋ္ဌာနံ?
Tattha katamaṃ vācākammādhiṭṭhānaṃ?
သုဘာသိတံ 31 ဥတ္တမမာဟု သန္တော၊ ဓမ္မံ ဘဏေ နာဓမ္မံ တံ ဒုတိယံ။
Subhāsitaṃ 32 uttamamāhu santo, dhammaṃ bhaṇe nādhammaṃ taṃ dutiyaṃ;
ပိယံ ဘဏေ နာပ္ပိယံ တံ တတိယံ၊ သစ္စံ ဘဏေ နာလိကံ တံ စတုတ္ထံ။
Piyaṃ bhaṇe nāppiyaṃ taṃ tatiyaṃ, saccaṃ bhaṇe nālikaṃ taṃ catutthaṃ.
စတ္တာရိမာနိ စ ဝစီသုစရိတာနိ ဣဒံ ဝာစာကမ္မာဓိဋ္ဌာနံ။
Cattārimāni ca vacīsucaritāni idaṃ vācākammādhiṭṭhānaṃ.
တတ္ထ ကတမံ မနောကမ္မာဓိဋ္ဌာနံ?
Tattha katamaṃ manokammādhiṭṭhānaṃ?
မနေန ကုသလံ ကမ္မံ၊ မနသာ သံဝုတော ဘဝေ။
Manena kusalaṃ kammaṃ, manasā saṃvuto bhave;
မနောဒုစ္စရိတံ ဟိတ္ဝာ၊ မနသာ သုစရိတံ စရေ။
Manoduccaritaṃ hitvā, manasā sucaritaṃ care.
တီဏိမာနိ မနောသုစရိတာနိ, အနဘိဇ္ဈာ, အဗ္ယာပာဒော, သမ္မာဒိဋ္ဌိ, ဣဒံ မနောကမ္မာဓိဋ္ဌာနံ။ ဣမာနိ အသာဓာရဏာနိ သုတ္တာနိ။
Tīṇimāni manosucaritāni, anabhijjhā, abyāpādo, sammādiṭṭhi, idaṃ manokammādhiṭṭhānaṃ. Imāni asādhāraṇāni suttāni.
တတ္ထ ကတမာနိ သာဓာရဏာနိ သုတ္တာနိ?
Tattha katamāni sādhāraṇāni suttāni?
ဝာစာနုရက္ခီ မနသာ သုသံဝုတော၊ ကာယေန စ နာကုသလံ ကယိရာ 33။
Vācānurakkhī manasā susaṃvuto, kāyena ca nākusalaṃ kayirā 34;
ဧတေ တယော ကမ္မပထေ ဝိသောဓယေ၊ အာရာဓယေ မဂ္ဂမိသိပ္ပဝေဒိတံ။
Ete tayo kammapathe visodhaye, ārādhaye maggamisippaveditaṃ.
တိသ္သော ဣမာ, ဘိက္ခဝေ, ပာရိသုဒ္ဓိယော – ကာယကမ္မပာရိသုဒ္ဓိ, ဝာစာကမ္မပာရိသုဒ္ဓိ, မနောကမ္မပာရိသုဒ္ဓိ။
Tisso imā, bhikkhave, pārisuddhiyo – kāyakammapārisuddhi, vācākammapārisuddhi, manokammapārisuddhi.
တတ္ထ ကတမာ ကာယကမ္မပာရိသုဒ္ဓိ? ပာဏာတိပာတာ ဝေရမဏီ, အဒိန္နာဒာနာ ဝေရမဏီ, ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ဝေရမဏီ။ တတ္ထ ကတမာ ဝစီကမ္မပာရိသုဒ္ဓိ? မုသာဝာဒာ ဝေရမဏီ။ပေ.။ သမ္ဖပ္ပလာပာ ဝေရမဏီ။ တတ္ထ ကတမာ မနောကမ္မပာရိသုဒ္ဓိ? အနဘိဇ္ဈာ အဗ္ယာပာဒော သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ ဣဒံ သာဓာရဏသုတ္တံ။
Tattha katamā kāyakammapārisuddhi? Pāṇātipātā veramaṇī, adinnādānā veramaṇī, kāmesumicchācārā veramaṇī. Tattha katamā vacīkammapārisuddhi? Musāvādā veramaṇī…pe… samphappalāpā veramaṇī. Tattha katamā manokammapārisuddhi? Anabhijjhā abyāpādo sammādiṭṭhi. Idaṃ sādhāraṇasuttaṃ.
ဣတိ သာဓာရဏာနိ စ သုတ္တာနိ အသာဓာရဏာနိ စ သုတ္တာနိ ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗာနိ။ ပဋိဝိဇ္ဈိတ္ဝာ ဝာစာယ ကာယေန စ သုတ္တသ္သ အတ္ထော နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော။
Iti sādhāraṇāni ca suttāni asādhāraṇāni ca suttāni paṭivijjhitabbāni. Paṭivijjhitvā vācāya kāyena ca suttassa attho niddisitabbo.
၃၈. တတ္ထ ကတမံ သဒ္ဓိန္ဒ္ရိယာဓိဋ္ဌာနံ?
38. Tattha katamaṃ saddhindriyādhiṭṭhānaṃ?
သီလဉ္စ ယသ္သ ကလ္ယာဏံ၊ အရိယကန္တံ ပသံသိတံ။
Sīlañca yassa kalyāṇaṃ, ariyakantaṃ pasaṃsitaṃ.
သင္ဃေ ပသာဒော ယသ္သတ္ထိ၊ ဥဇုဘူတဉ္စ ဒသ္သနံ။
Saṅghe pasādo yassatthi, ujubhūtañca dassanaṃ;
အဒလိဒ္ဒောတိ တံ အာဟု၊ အမောဃံ တသ္သ ဇီဝိတံ။
Adaliddoti taṃ āhu, amoghaṃ tassa jīvitaṃ.
သဒ္ဓာ ဝေ နန္ဒိကာ အာရာဓိကော၊ နော တသ္သ သဒ္ဓောတိ။
Saddhā ve nandikā ārādhiko, no tassa saddhoti;
သဗ္ဗံ သိယာတိ ဘဂဝန္တံ၊ တထာရူပော ဓမ္မသမ္ပသာဒော။
Sabbaṃ siyāti bhagavantaṃ, tathārūpo dhammasampasādo.
ဣဒံ သဒ္ဓိန္ဒ္ရိယာဓိဋ္ဌာနံ။
Idaṃ saddhindriyādhiṭṭhānaṃ.
တတ္ထ ကတမံ ဝီရိယာဓိဋ္ဌာနံ?
Tattha katamaṃ vīriyādhiṭṭhānaṃ?
ဓုနာထ မစ္စုနော သေနံ၊ နဠာဂာရံဝ ကုဉ္ဇရော။
Dhunātha maccuno senaṃ, naḷāgāraṃva kuñjaro.
စတ္တာရောမေ, ဘိက္ခဝေ, သမ္မပ္ပဓာနာ, ဣဒံ ဝီရိယာဓိဋ္ဌာနံ။
Cattārome, bhikkhave, sammappadhānā, idaṃ vīriyādhiṭṭhānaṃ.
တတ္ထ ကတမံ သတိန္ဒ္ရိယာဓိဋ္ဌာနံ?
Tattha katamaṃ satindriyādhiṭṭhānaṃ?
သတီမတော သဒာ ဘဒ္ဒံ၊ ဘဒ္ဒမတ္ထု သတီမတော။
Satīmato sadā bhaddaṃ, bhaddamatthu satīmato;
စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ ဝိတ္ထာရေန ကာတဗ္ဗာ, ဣဒံ သတိန္ဒ္ရိယာဓိဋ္ဌာနံ။
Cattāro satipaṭṭhānā vitthārena kātabbā, idaṃ satindriyādhiṭṭhānaṃ.
တတ္ထ ကတမံ သမာဓိန္ဒ္ရိယာဓိဋ္ဌာနံ?
Tattha katamaṃ samādhindriyādhiṭṭhānaṃ?
အာကင္ခတော တေ နရဒမ္မသာရထိ၊ ဒေဝာ မနုသ္သာ မနသာ ဝိစိန္တိတံ။
Ākaṅkhato te naradammasārathi, devā manussā manasā vicintitaṃ;
သဗ္ဗေန ဇညာ ကသိဏာပိ ပာဏိနော၊ သန္တံ သမာဓိံ အရဏံ နိသေဝတော။
Sabbena jaññā kasiṇāpi pāṇino, santaṃ samādhiṃ araṇaṃ nisevato.
တယောမေ , ဘိက္ခဝေ, သမာဓီ – သဝိတက္ကော သဝိစာရော, အဝိတက္ကော ဝိစာရမတ္တော, အဝိတက္ကော အဝိစာရော။ ဣဒံ သမာဓိန္ဒ္ရိယာဓိဋ္ဌာနံ။
Tayome , bhikkhave, samādhī – savitakko savicāro, avitakko vicāramatto, avitakko avicāro. Idaṃ samādhindriyādhiṭṭhānaṃ.
တတ္ထ ကတမံ ပညိန္ဒ္ရိယာဓိဋ္ဌာနံ?
Tattha katamaṃ paññindriyādhiṭṭhānaṃ?
ပညာ ဟိ သေဋ္ဌာ လောကသ္မိန္တိ ဝိတ္ထာရေန။
Paññā hi seṭṭhā lokasminti vitthārena.
တိသ္သော ဣမာ, ဘိက္ခဝေ, ပညာ – သုတမယီ, စိန္တာမယီ, ဘာဝနာမယီ, ဣဒံ ပညိန္ဒ္ရိယာဓိဋ္ဌာနံ သုတ္တံ, ဣမာနိ ဣန္ဒ္ရိယာဓိဋ္ဌာနာနိ အသာဓာရဏာနိ သုတ္တာနိ။
Tisso imā, bhikkhave, paññā – sutamayī, cintāmayī, bhāvanāmayī, idaṃ paññindriyādhiṭṭhānaṃ suttaṃ, imāni indriyādhiṭṭhānāni asādhāraṇāni suttāni.
၃၉. တတ္ထ ကတမာနိ သာဓာရဏာနိ ဣန္ဒ္ရိယာဓိဋ္ဌာနာနိ သုတ္တာနိ?
39. Tattha katamāni sādhāraṇāni indriyādhiṭṭhānāni suttāni?
သဒ္ဓာ သတိ စ ဝီရိယံ၊ သမထော စ ဝိပသ္သနာ။
Saddhā sati ca vīriyaṃ, samatho ca vipassanā;
တာဒိသံ ဘိက္ခုမာသဇ္ဇ၊ ပုဗ္ဗေဝ ဥပဟညတိ။
Tādisaṃ bhikkhumāsajja, pubbeva upahaññati.
ပဉ္စိမာနိ ဣန္ဒ္ရိယာနိ။ သဒ္ဓိန္ဒ္ရိယာဒိဣန္ဒ္ရိယံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တီသု အဝေစ္စပ္ပသာဒေ ဝိတ္ထာရေန သုတ္တံ ကာတဗ္ဗံ။ ဣမာနိ သာဓာရဏာနိ ဣန္ဒ္ရိယာဓိဋ္ဌာနာနိ သုတ္တာနိ။ ယံ ယသ္သ သမ္ဗန္ဓံ ကုသလသ္သ ဝာ အကုသလသ္သ ဝာ တေန တေန အဓိဋ္ဌာနေန တံ သုတ္တံ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ, နတ္ထညော ဓမ္မော နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော။ တတ္ထ သာဓာရဏံ ကုသလံ နာပိ ကုသလံ အကုသလံ ယထာ သာဓာရဏာနိ စ ကုသလမူလာနိ သာဓာရဏာနိ စ အကုသလမူလာနိ ဥပ္ပန္နံ ကာမဝိတက္ကံ ပဇဟတိ။ပေ.။ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာ ကုသလံ အကုသလဉ္စ။
Pañcimāni indriyāni. Saddhindriyādiindriyaṃ daṭṭhabbaṃ. Tīsu aveccappasāde vitthārena suttaṃ kātabbaṃ. Imāni sādhāraṇāni indriyādhiṭṭhānāni suttāni. Yaṃ yassa sambandhaṃ kusalassa vā akusalassa vā tena tena adhiṭṭhānena taṃ suttaṃ niddisitabbaṃ, natthañño dhammo niddisitabbo. Tattha sādhāraṇaṃ kusalaṃ nāpi kusalaṃ akusalaṃ yathā sādhāraṇāni ca kusalamūlāni sādhāraṇāni ca akusalamūlāni uppannaṃ kāmavitakkaṃ pajahati…pe… cattāro sammappadhānā kusalaṃ akusalañca.
တတ္ထိမာ ဥဒ္ဒာနဂာထာ
Tatthimā uddānagāthā
ယော ပာဏမတိပာတေတိ၊ တီဏိ တသ္သ ဗာလလက္ခဏံ။
Yo pāṇamatipāteti, tīṇi tassa bālalakkhaṇaṃ.
သတဉ္စေဝ သဟသ္သာနံ၊ ယေ စ သမဏဗ္ရာဟ္မဏာ။
Satañceva sahassānaṃ, ye ca samaṇabrāhmaṇā;
ဆန္ဒာ ဒောသာ ဘယာ မောဟာ၊ စတူဟိ အဂတီဟိ စ။
Chandā dosā bhayā mohā, catūhi agatīhi ca.
အသုဘာနုပသ္သိံ ဝိဟရန္တံ၊ နိမိတ္တေသု အသုဘာ စ။
Asubhānupassiṃ viharantaṃ, nimittesu asubhā ca;
ဧကမ္ပိ စေ ပိယံ ပာဏံ၊ မိတ္တာ သစေ သုဘာသိတာ။
Ekampi ce piyaṃ pāṇaṃ, mittā sace subhāsitā.
ပညာ ဟိ သေဋ္ဌာ လောကသ္မိံ၊ အနုညာ တီဏိ ဣန္ဒ္ရိယာနိ။
Paññā hi seṭṭhā lokasmiṃ, anuññā tīṇi indriyāni;
ကုသလာကုသလမူလာနိ စ၊ တုလမတုလဉ္စ သမ္ဘဝံ။
Kusalākusalamūlāni ca, tulamatulañca sambhavaṃ.
ကာယေန ကုသလံ ကရေ၊ တီဏိ သုစရိတာနိ စ။
Kāyena kusalaṃ kare, tīṇi sucaritāni ca;
သုဘာသိတံ ဥတ္တမမာဟု၊ သန္တော ဝစီသုစရိတာနိ စ။
Subhāsitaṃ uttamamāhu, santo vacīsucaritāni ca.
ကာယေန စ ကုသလံ ကယိရာ၊ မနောဒုစ္စရိတာနိ စ။
Kāyena ca kusalaṃ kayirā, manoduccaritāni ca;
ကာယာနုရက္ခီ စ သဒာ၊ တိသ္သော စ ပာရိသုဒ္ဓိယော။
Kāyānurakkhī ca sadā, tisso ca pārisuddhiyo.
ယသ္သ သဒ္ဓာ တထာဂတေ၊ သမုပ္ပာဒေ စ ဒေသိတော။
Yassa saddhā tathāgate, samuppāde ca desito;
အာရမ္ဘထ နိက္ကမထ၊ ယာ စ သမ္မပ္ပဓာနတာ။
Ārambhatha nikkamatha, yā ca sammappadhānatā.
သတီမတော သဒာ ဘဒ္ဒံ၊ သတိပဋ္ဌာနဘာဝနာ။
Satīmato sadā bhaddaṃ, satipaṭṭhānabhāvanā;
အာကင္ခတော စ အနညာဏံ၊ ယေ စ တီဏိ သမာဓယော။
Ākaṅkhato ca anaññāṇaṃ, ye ca tīṇi samādhayo.
ပညာ ဟိ သေဋ္ဌာ လောကသ္မိံ၊ တိသ္သော ပညာ ပကာသိတာ။
Paññā hi seṭṭhā lokasmiṃ, tisso paññā pakāsitā;
အဝီတရာဂော ကာမေသု၊ တထေဝ ပဉ္စိန္ဒ္ရိယာ။
Avītarāgo kāmesu, tatheva pañcindriyā.
ဣတိ ထေရသ္သ မဟာကစ္စာယနသ္သ
Iti therassa mahākaccāyanassa
ဇမ္ဗုဝနဝာသိနော ပေဋကောပဒေသေ
Jambuvanavāsino peṭakopadese
တတိယဘူမိ သုတ္တာဓိဋ္ဌာနံ နာမ။
Tatiyabhūmi suttādhiṭṭhānaṃ nāma.
Footnotes: