| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පෙටකොපදෙසපාළි • Peṭakopadesapāḷi |
3. සුත්‌තාධිට්‌ඨානතතියභූමි
3. Suttādhiṭṭhānatatiyabhūmi
32. තත්‌ථ කතමං සුත්‌තාධිට්‌ඨානං?
32. Tattha katamaṃ suttādhiṭṭhānaṃ?
ලොභාධිට්‌ඨානං දොසාධිට්‌ඨානං මොහාධිට්‌ඨානං අලොභාධිට්‌ඨානං අදොසාධිට්‌ඨානං අමොහාධිට්‌ඨානං කායකම්‌මාධිට්‌ඨානං වාචාකම්‌මාධිට්‌ඨානං මනොකම්‌මාධිට්‌ඨානං සද්‌ධින්‌ද්‍රියාධිට්‌ඨානං වීරියින්‌ද්‍රියාධිට්‌ඨානං සතින්‌ද්‍රියාධිට්‌ඨානං සමාධින්‌ද්‍රියාධිට්‌ඨානං පඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියාධිට්‌ඨානං.
Lobhādhiṭṭhānaṃ dosādhiṭṭhānaṃ mohādhiṭṭhānaṃ alobhādhiṭṭhānaṃ adosādhiṭṭhānaṃ amohādhiṭṭhānaṃ kāyakammādhiṭṭhānaṃ vācākammādhiṭṭhānaṃ manokammādhiṭṭhānaṃ saddhindriyādhiṭṭhānaṃ vīriyindriyādhiṭṭhānaṃ satindriyādhiṭṭhānaṃ samādhindriyādhiṭṭhānaṃ paññindriyādhiṭṭhānaṃ.
තත්‌ථ කතමං ලොභාධිට්‌ඨානං?
Tattha katamaṃ lobhādhiṭṭhānaṃ?
විතක්‌කමථිතස්‌ස 1 ජන්‌තුනො, තිබ්‌බරාගස්‌ස සුභානුපස්‌සිනො;
Vitakkamathitassa 2 jantuno, tibbarāgassa subhānupassino;
භිය්‍යො තණ්‌හා පවඩ්‌ඪති, එස ඛො ගාළ්‌හං කරොති බන්‌ධනං.
Bhiyyo taṇhā pavaḍḍhati, esa kho gāḷhaṃ karoti bandhanaṃ.
විතක්‌කමථිතස්‌සාති කාමරාගො. සුභානුපස්‌සිනොති කාමරාගවත්‌ථු. භිය්‍යො තණ්‌හා පවඩ්‌ඪතීති කාමතණ්‌හා. එස ගාළ්‌හං කරොති බන්‌ධනන්‌ති රාගං, ඉති යො යො ධම්‌මො මූලනික්‌ඛිත්‌තො, සො යෙවෙත්‌ථ ධම්‌මො උග්‌ගාවහිතබ්‌බො 3. න භගවා එකං ධම්‌මං ආරබ්‌භ අඤ්‌ඤං ධම්‌මං දෙසෙති. යස්‌ස විතක්‌කෙති කාමවිතක්‌කො තමෙව විතක්‌කං කාමවිතක්‌කෙන නිද්‌දිසීයති. තිබ්‌බරාගස්‌සාති තස්‌සෙව විතක්‌කස්‌ස වත්‌ථුං නිද්‌දිසති. සුභානුපස්‌සිනො භිය්‍යො තණ්‌හා පවඩ්‌ඪතීති තමෙව රාගං කාමතණ්‌හාති නිද්‌දිසති. එස ගාළ්‌හං කරොති බන්‌ධනන්‌ති තමෙව තණ්‌හාසංයොජනං නිද්‌දිසති. එවං ගාථාසු අනුමිනිතබ්‌බං. එවං සවෙය්‍යාකරණෙසු.
Vitakkamathitassāti kāmarāgo. Subhānupassinoti kāmarāgavatthu. Bhiyyo taṇhā pavaḍḍhatīti kāmataṇhā. Esa gāḷhaṃ karoti bandhananti rāgaṃ, iti yo yo dhammo mūlanikkhitto, so yevettha dhammo uggāvahitabbo 4. Na bhagavā ekaṃ dhammaṃ ārabbha aññaṃ dhammaṃ deseti. Yassa vitakketi kāmavitakko tameva vitakkaṃ kāmavitakkena niddisīyati. Tibbarāgassāti tasseva vitakkassa vatthuṃ niddisati. Subhānupassino bhiyyo taṇhā pavaḍḍhatīti tameva rāgaṃ kāmataṇhāti niddisati. Esa gāḷhaṃ karoti bandhananti tameva taṇhāsaṃyojanaṃ niddisati. Evaṃ gāthāsu anuminitabbaṃ. Evaṃ saveyyākaraṇesu.
තත්‌ථ භගවා එකං ධම්‌මං තිවිධං නිද්‌දිසති, නිස්‌සන්‌දතො හෙතුතො ඵලතො.
Tattha bhagavā ekaṃ dhammaṃ tividhaṃ niddisati, nissandato hetuto phalato.
දදං පියො 5 හොති භජන්‌ති නං බහූ, කිත්‌තිඤ්‌ච පප්‌පොති යසො ච වඩ්‌ඪති;
Dadaṃ piyo 6 hoti bhajanti naṃ bahū, kittiñca pappoti yaso ca vaḍḍhati;
අමඞ්‌කුභූතො පරිසං විගාහති, විසාරදො හොති නරො අමච්‌ඡරී.
Amaṅkubhūto parisaṃ vigāhati, visārado hoti naro amaccharī.
දදන්‌ති යං යං දානං, ඉදං දානමයිකං පුඤ්‌ඤක්‍රියං. තත්‌ථ හෙතු. යං චෙතං. භජන්‌ති නං බහූ, කිත්‌තින්‌ති යො ච කල්‍යාණො කිත්‌තිසද්‌දො ලොකෙ අබ්‌භුග්‌ගච්‌ඡති, යං බහුකස්‌ස ජනස්‌ස පියො භවති මනාපො ච. යඤ්‌ච අවිප්‌පටිසාරී කාලඞ්‌කරොති අයං නිස්‌සන්‌දො. යං කායස්‌ස භෙදා දෙවෙසු උපපජ්‌ජතීති ඉදං ඵලං. ඉදං ලොභාධිට්‌ඨානං.
Dadanti yaṃ yaṃ dānaṃ, idaṃ dānamayikaṃ puññakriyaṃ. Tattha hetu. Yaṃ cetaṃ. Bhajanti naṃ bahū, kittinti yo ca kalyāṇo kittisaddo loke abbhuggacchati, yaṃ bahukassa janassa piyo bhavati manāpo ca. Yañca avippaṭisārī kālaṅkaroti ayaṃ nissando. Yaṃ kāyassa bhedā devesu upapajjatīti idaṃ phalaṃ. Idaṃ lobhādhiṭṭhānaṃ.
33. තත්‌ථ කතමං දොසාධිට්‌ඨානං?
33. Tattha katamaṃ dosādhiṭṭhānaṃ?
යො පාණමතිපාතෙති, මුසාවාදඤ්‌ච භාසති;
Yo pāṇamatipāteti, musāvādañca bhāsati;
ලොකෙ අදින්‌නං ආදියති, පරදාරඤ්‌ච ගච්‌ඡති;
Loke adinnaṃ ādiyati, paradārañca gacchati;
අප්‌පහාය පඤ්‌ච වෙරානි, දුස්‌සීලො ඉති වුච්‌චති;
Appahāya pañca verāni, dussīlo iti vuccati;
කායස්‌ස භෙදා දුප්‌පඤ්‌ඤො, නිරයං සොපපජ්‌ජති.
Kāyassa bhedā duppañño, nirayaṃ sopapajjati.
යො පාණමතිපාතෙතීති දුට්‌ඨො පාණමතිපාතෙති. මුසාවාදඤ්‌ච භාසතීති දොසොපඝාතාය මුසාවාදඤ්‌ච භාසති. සුරාමෙරයපානඤ්‌ච, යො නරො අනුයුඤ්‌ජතීති දොසො නිදානං. යො ච සුරාමෙරයපානං අනුයුඤ්‌ජති යථාපරදාරවිහාරී 9 අමිත්‌තා ජනයන්‌ති.
Yo pāṇamatipātetīti duṭṭho pāṇamatipāteti. Musāvādañca bhāsatīti dosopaghātāya musāvādañca bhāsati. Surāmerayapānañca, yo naro anuyuñjatīti doso nidānaṃ. Yo ca surāmerayapānaṃ anuyuñjati yathāparadāravihārī 10 amittā janayanti.
පඤ්‌ච වෙරානි අප්‌පහායාති පඤ්‌චන්‌නං භික්‌ඛාපදානං සමතික්‌කමනං සබ්‌බෙසං දොසජානං සා පණ්‌ණත්‌ති, තෙනෙව දොසජනිතෙන කම්‌මෙන දුස්‌සීලො ඉති වුච්‌චති සොපි ධම්‌මො හෙතුනා නිද්‌දිසිතබ්‌බො, නිස්‌සන්‌දෙන ඵලෙන ච.
Pañca verāni appahāyāti pañcannaṃ bhikkhāpadānaṃ samatikkamanaṃ sabbesaṃ dosajānaṃ sā paṇṇatti, teneva dosajanitena kammena dussīlo iti vuccati sopi dhammo hetunā niddisitabbo, nissandena phalena ca.
තීණි බාලස්‌ස බාලලක්‌ඛණානි – දුබ්‌භාසිතභාසී 11 ච හොති, දුච්‌චින්‌තිතචින්‌තී ච දුක්‌කටකම්‌මකාරී ච. තත්‌ථ යං කායෙන ච වාචාය ච පරක්‌කමති, ඉදමස්‌ස දුක්‌කටකම්‌මකාරී. තායං යථා ච මුසාවාදං භාසති යථා පුබ්‌බනිද්‌දිට්‌ඨං , ඉදමස්‌ස දුබ්‌භාසිතා. යඤ්‌ච සඞ්‌කප්‌පෙති මනොදුච්‌චරිතං බ්‍යාපාදං, ඉදමස්‌ස දුච්‌චින්‌තිතචින්‌තිතා. යං සො ඉමෙහි තීහි බාලලක්‌ඛණෙහි සමන්‌නාගතො තීණි තජ්‌ජානි දුක්‌ඛානි දොමනස්‌සානි අනුභවති, සො ච හොති සභග්‌ගතො වා පරිසග්‌ගතො වා තජ්‌ජං කථං කථන්‌ති. යදා භවති සො ච පාණාතිපාතාදිදසඅකුසලකම්‌මපථා, සො තතොනිදානං දුක්‌ඛං දොමනස්‌සං පටිසංවෙදෙතීති. පුන චපරං යදා පස්‌සති චොරං රාජාපරාධිකං රඤ්‌ඤා ගහිතං ජීවිතා වොරොපෙතං, තස්‌සෙවං භවති සචෙ මමම්‌පි රාජා ජානෙය්‍ය මමම්‌පි රාජා ගාහාපෙත්‌වා ජීවිතා වොරොපෙය්‍යාති, සො තතොනිදානං දුක්‌ඛං දොමනස්‌සං පටිසංවෙදෙති. පුන චපරං බාලො යදා භවති ආසනා සමාරූළ්‌හො යාව යා මෙ ගති භවිස්‌සති ඉතො පෙච්‌ච පරං මරණාති සො තතොනිදානං දුක්‌ඛං දොමනස්‌සං පටිසංවෙදෙති ඉති බාලලක්‌ඛණං හෙතු. තීණි තජ්‌ජානි දුක්‌ඛානි නිස්‌සන්‌දො. කායස්‌ස භෙදා නිරයෙසු උපපජ්‌ජති, ඉදං ඵලං. ඉදං දොසාධිට්‌ඨානං.
Tīṇi bālassa bālalakkhaṇāni – dubbhāsitabhāsī 12 ca hoti, duccintitacintī ca dukkaṭakammakārī ca. Tattha yaṃ kāyena ca vācāya ca parakkamati, idamassa dukkaṭakammakārī. Tāyaṃ yathā ca musāvādaṃ bhāsati yathā pubbaniddiṭṭhaṃ , idamassa dubbhāsitā. Yañca saṅkappeti manoduccaritaṃ byāpādaṃ, idamassa duccintitacintitā. Yaṃ so imehi tīhi bālalakkhaṇehi samannāgato tīṇi tajjāni dukkhāni domanassāni anubhavati, so ca hoti sabhaggato vā parisaggato vā tajjaṃ kathaṃ kathanti. Yadā bhavati so ca pāṇātipātādidasaakusalakammapathā, so tatonidānaṃ dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedetīti. Puna caparaṃ yadā passati coraṃ rājāparādhikaṃ raññā gahitaṃ jīvitā voropetaṃ, tassevaṃ bhavati sace mamampi rājā jāneyya mamampi rājā gāhāpetvā jīvitā voropeyyāti, so tatonidānaṃ dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti. Puna caparaṃ bālo yadā bhavati āsanā samārūḷho yāva yā me gati bhavissati ito pecca paraṃ maraṇāti so tatonidānaṃ dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti iti bālalakkhaṇaṃ hetu. Tīṇi tajjāni dukkhāni nissando. Kāyassa bhedā nirayesu upapajjati, idaṃ phalaṃ. Idaṃ dosādhiṭṭhānaṃ.
34. තත්‌ථ කතමං මොහාධිට්‌ඨානං?
34. Tattha katamaṃ mohādhiṭṭhānaṃ?
සතඤ්‌චෙව සහස්‌සානං, කප්‌පානං සංසරිස්‌සති;
Satañceva sahassānaṃ, kappānaṃ saṃsarissati;
අථවා පි තතො භිය්‍යො, ගබ්‌භා ගබ්‌භං ගමිස්‌සථ.
Athavā pi tato bhiyyo, gabbhā gabbhaṃ gamissatha.
අනුපාදාය බුද්‌ධවචනං, සඞ්‌ඛාරෙ අත්‌තතො උපාදාය;
Anupādāya buddhavacanaṃ, saṅkhāre attato upādāya;
දුක්‌ඛස්‌සන්‌තං කරිස්‌සන්‌ති, ඨානමෙතං න විජ්‌ජති.
Dukkhassantaṃ karissanti, ṭhānametaṃ na vijjati.
යො යං අනමතග්‌ගසංසාරං සමාපන්‌නො ජායතෙ ච මීයතෙ ච, අයං අවිජ්‌ජාහෙතුකා. යානිපි ච සඞ්‌ඛාරානං පයොජනානි, තානිපි අවිජ්‌ජාපච්‌චයානි, යං අදස්‌සනං බුද්‌ධවචනස්‌ස, අයං අවිජ්‌ජාසුත්‌තෙයෙව නිද්‌දිට්‌ඨං. යො ච සඞ්‌ඛාරෙ අත්‌තතො හරති පඤ්‌චක්‌ඛන්‌ධෙ පඤ්‌ච දිට්‌ඨියො උපගච්‌ඡති. ‘‘එතං මම, එසොහමස්‌මි, එසො මෙ අත්‌තා’’ති ඉදං සුත්‌තං අවිජ්‌ජාය නික්‌ඛිත්‌තං, අවිජ්‌ජාය නික්‌ඛිපිතං. එවං සත්‌ථා සුත්‌තෙ නයෙන 13 ධම්‌මෙන නිද්‌දිසති. අසාධාරණෙන තංයෙව තත්‌ථ නිද්‌දිසිතබ්‌බං. න අඤ්‌ඤං.
Yo yaṃ anamataggasaṃsāraṃ samāpanno jāyate ca mīyate ca, ayaṃ avijjāhetukā. Yānipi ca saṅkhārānaṃ payojanāni, tānipi avijjāpaccayāni, yaṃ adassanaṃ buddhavacanassa, ayaṃ avijjāsutteyeva niddiṭṭhaṃ. Yo ca saṅkhāre attato harati pañcakkhandhe pañca diṭṭhiyo upagacchati. ‘‘Etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’ti idaṃ suttaṃ avijjāya nikkhittaṃ, avijjāya nikkhipitaṃ. Evaṃ satthā sutte nayena 14 dhammena niddisati. Asādhāraṇena taṃyeva tattha niddisitabbaṃ. Na aññaṃ.
යෙ හි කෙචි, භික්‌ඛවෙ, සමණා වා බ්‍රාහ්‌මණා වා ‘‘ඉදං දුක්‌ඛ’’න්‌ති නප්‌පජානන්‌ති චත්‌තාරි සච්‌චානි විත්‌ථාරෙන, යං තත්‌ථ අප්‌පජානනා, ඉදං දුක්‌ඛං, අයං හෙතු. අප්‌පජානන්‌තො විවිධෙ සඞ්‌ඛාරෙ අභිසඞ්‌ඛරොති, අයං නිස්‌සන්‌දො. යඤ්‌ච දිට්‌ඨිගතානි පරාමසති ‘‘ඉදමෙව සච්‌චං මොඝමඤ්‌ඤ’’න්‌ති අයං නිස්‌සන්‌දො. යං පුනබ්‌භවං නිබ්‌බත්‌තෙති, ඉදං ඵලං. අයම්‌පි ධම්‌මො සනිද්‌දිට්‌ඨො හෙතුතො ච ඵලතො ච නිස්‌සන්‌දතො ච.
Ye hi keci, bhikkhave, samaṇā vā brāhmaṇā vā ‘‘idaṃ dukkha’’nti nappajānanti cattāri saccāni vitthārena, yaṃ tattha appajānanā, idaṃ dukkhaṃ, ayaṃ hetu. Appajānanto vividhe saṅkhāre abhisaṅkharoti, ayaṃ nissando. Yañca diṭṭhigatāni parāmasati ‘‘idameva saccaṃ moghamañña’’nti ayaṃ nissando. Yaṃ punabbhavaṃ nibbatteti, idaṃ phalaṃ. Ayampi dhammo saniddiṭṭho hetuto ca phalato ca nissandato ca.
එත්‌ථ පන කෙචි ධම්‌මා සාධාරණා භවන්‌ති. හෙතු ඛලු ආදිතොයෙව සුත්‌තෙ නික්‌ඛිපිස්‌සන්‌ති. යථා කිං භවෙ චත්‌තාරිමානි, භික්‌ඛවෙ, අගතිගමනානි. තත්‌ථ යඤ්‌ච ඡන්‌දාගතිං ගච්‌ඡති යඤ්‌ච භයාගතිං ගච්‌ඡති, අයං ලොභො අකුසලමූලං. යං දොසා, අයං දොසොයෙව . යං මොහා, අයං මොහොයෙව. එවං ඉමානි තීණි අකුසලමූලානි ආදිතොයෙව උපපරික්‌ඛිතබ්‌බානි. යත්‌ථ එකං නිද්‌දිසිතබ්‌බං, තත්‌ථ එකං නිද්‌දිසීයති. තථා ද්‌වෙ යථා තීණි, න හි ආදීහි අනික්‌ඛිත්‌තෙ හෙතු වා නිස්‌සන්‌දො වා ඵලං වා නිද්‌දිසිතබ්‌බං.
Ettha pana keci dhammā sādhāraṇā bhavanti. Hetu khalu āditoyeva sutte nikkhipissanti. Yathā kiṃ bhave cattārimāni, bhikkhave, agatigamanāni. Tattha yañca chandāgatiṃ gacchati yañca bhayāgatiṃ gacchati, ayaṃ lobho akusalamūlaṃ. Yaṃ dosā, ayaṃ dosoyeva . Yaṃ mohā, ayaṃ mohoyeva. Evaṃ imāni tīṇi akusalamūlāni āditoyeva upaparikkhitabbāni. Yattha ekaṃ niddisitabbaṃ, tattha ekaṃ niddisīyati. Tathā dve yathā tīṇi, na hi ādīhi anikkhitte hetu vā nissando vā phalaṃ vā niddisitabbaṃ.
අයඤ්‌චෙත්‌ථ ගාථා –
Ayañcettha gāthā –
ඡන්‌දා දොසා භයා මොහා, යො ධම්‌මං අතිවත්‌තති;
Chandā dosā bhayā mohā, yo dhammaṃ ativattati;
කත්‌ථ ඡන්‌දා ච අයං ලොභො යථා නිද්‌දිට්‌ඨං පුබ්‌බෙ. ඉදං මොහාධිට්‌ඨානං.
Kattha chandā ca ayaṃ lobho yathā niddiṭṭhaṃ pubbe. Idaṃ mohādhiṭṭhānaṃ.
35. තත්‌ථ කතමං අලොභාධිට්‌ඨානං?
35. Tattha katamaṃ alobhādhiṭṭhānaṃ?
‘‘අසුභානුපස්‌සිං 17 විහරන්‌තං, ඉන්‌ද්‍රියෙසු සුසංවුතං;
‘‘Asubhānupassiṃ 18 viharantaṃ, indriyesu susaṃvutaṃ;
භොජනම්‌හි ච මත්‌තඤ්‌ඤුං, සද්‌ධං ආරද්‌ධවීරියං;
Bhojanamhi ca mattaññuṃ, saddhaṃ āraddhavīriyaṃ;
තං වෙ නප්‌පසහති මාරො, වාතො සෙලංව පබ්‌බත’’න්‌ති.
Taṃ ve nappasahati māro, vāto selaṃva pabbata’’nti.
තත්‌ථ යා අසුභාය උපපරික්‌ඛා, අයං කාමෙසු ආදීනවදස්‌සනෙන පරිච්‌චාගො. ඉන්‌ද්‍රියෙසු සුසංවුතො තස්‌සෙව අලොභස්‌ස පාරිපූරියං මම ආයතනසොචිතං අනුපාදාය. භොජනම්‌හි ච මත්‌තඤ්‌ඤුන්‌ති රසතණ්‌හාපහානං. ඉති අයං අලොභො අසුභානුපස්‌සිතාය වත්‌ථුතො ධාරයති, සො අලොභො හෙතු. ඉන්‌ද්‍රියෙසු ගුත්‌තද්‌වාරතාය ගොචරතො ධාරයති, භොජනෙමත්‌තඤ්‌ඤුතාය පරතො ධාරයති, අයං නිස්‌සන්‌දො. තං වෙ නප්‌පසහති මාරො, වාතො සෙලං ව පබ්‌බතන්‌ති, ඉදං ඵලං. ඉති යොයෙව ධම්‌මො ආදිම්‌හි නික්‌ඛිත්‌තො, සොයෙව මජ්‌ඣෙ චෙව අවසානෙ ච.
Tattha yā asubhāya upaparikkhā, ayaṃ kāmesu ādīnavadassanena pariccāgo. Indriyesu susaṃvuto tasseva alobhassa pāripūriyaṃ mama āyatanasocitaṃ anupādāya. Bhojanamhi ca mattaññunti rasataṇhāpahānaṃ. Iti ayaṃ alobho asubhānupassitāya vatthuto dhārayati, so alobho hetu. Indriyesu guttadvāratāya gocarato dhārayati, bhojanemattaññutāya parato dhārayati, ayaṃ nissando. Taṃ ve nappasahati māro, vāto selaṃ va pabbatanti, idaṃ phalaṃ. Iti yoyeva dhammo ādimhi nikkhitto, soyeva majjhe ceva avasāne ca.
නාහං, භික්‌ඛවෙ, අඤ්‌ඤං එකධම්‌මම්‌පි සමනුපස්‌සාමි අසමුප්‌පන්‌නස්‌ස කාමච්‌ඡන්‌දස්‌ස අනුප්‌පාදාය උප්‌පන්‌නස්‌ස වා පහානාය, යථයිදං 19 අසුභනිමිත්‌තං. තත්‌ථ අසුභනිමිත්‌තං මනසිකරොන්‌තස්‌ස අනුප්‌පන්‌නො චෙව කාමච්‌ඡන්‌දො න උප්‌පජ්‌ජති, උප්‌පන්‌නො ච කාමච්‌ඡන්‌දො පහීයති. ඉදං අලොභස්‌ස වත්‌ථු. යං පුන අනුප්‌පන්‌නො කාමරාගො පරියාදියති රූපරාගං අරූපරාගං, ඉති ඵලං. ඉති අයම්‌පි ච ධම්‌මො නිද්‌දිට්‌ඨො හෙතුතො ච නිස්‌සන්‌දතො ච ඵලතො ච. ඉදං අලොභාධිට්‌ඨානං.
Nāhaṃ, bhikkhave, aññaṃ ekadhammampi samanupassāmi asamuppannassa kāmacchandassa anuppādāya uppannassa vā pahānāya, yathayidaṃ 20 asubhanimittaṃ. Tattha asubhanimittaṃ manasikarontassa anuppanno ceva kāmacchando na uppajjati, uppanno ca kāmacchando pahīyati. Idaṃ alobhassa vatthu. Yaṃ puna anuppanno kāmarāgo pariyādiyati rūparāgaṃ arūparāgaṃ, iti phalaṃ. Iti ayampi ca dhammo niddiṭṭho hetuto ca nissandato ca phalato ca. Idaṃ alobhādhiṭṭhānaṃ.
තත්‌ථ කතමං අදොසාධිට්‌ඨානං?
Tattha katamaṃ adosādhiṭṭhānaṃ?
එකම්‌පි චෙ පාණමදුට්‌ඨචිත්‌තො, මෙත්‌තායති කුසලො 21 තෙන හොති;
Ekampi ce pāṇamaduṭṭhacitto, mettāyati kusalo 22 tena hoti;
සබ්‌බෙ ච පාණෙ මනසානුකම්‌පං 23, පහූතමරියො පකරොති පුඤ්‌ඤං.
Sabbe ca pāṇe manasānukampaṃ 24, pahūtamariyo pakaroti puññaṃ.
එකම්‌පි චෙ පාණමදුට්‌ඨචිත්‌තො මෙත්‌තායතීති අයං අදොසො. නිග්‌ඝාතෙන අස්‌සාදො, කුසලො තෙන හොතීති තෙන කුසලෙන ධම්‌මෙන සංයුත්‌තො ධම්‌මපඤ්‌ඤත්‌තිං ගච්‌ඡති. කුසලොති යථා පඤ්‌ඤාය පඤ්‌ඤො පණ්‌ඩිච්‌චෙන පණ්‌ඩිතො. පහූතමරියො පකරොති පුඤ්‌ඤන්‌ති තස්‌සායෙව විපාකො අයං ලොකියස්‌ස, න හි ලොකුත්‌තරස්‌ස. තත්‌ථ යා මෙත්‌තායනා, අයං හෙතු. යං කුසලො භවති අයං නිස්‌සන්‌දො. යාව අබ්‍යාපජ්‌ජො භූමියං බහුපුඤ්‌ඤං පසවති, ඉදං ඵලං. ඉති අදොසො නිද්‌දිට්‌ඨො හෙතුතො ච නිස්‌සන්‌දතො ච ඵලතො ච.
Ekampi ce pāṇamaduṭṭhacitto mettāyatīti ayaṃ adoso. Nigghātena assādo, kusalo tena hotīti tena kusalena dhammena saṃyutto dhammapaññattiṃ gacchati. Kusaloti yathā paññāya pañño paṇḍiccena paṇḍito. Pahūtamariyo pakaroti puññanti tassāyeva vipāko ayaṃ lokiyassa, na hi lokuttarassa. Tattha yā mettāyanā, ayaṃ hetu. Yaṃ kusalo bhavati ayaṃ nissando. Yāva abyāpajjo bhūmiyaṃ bahupuññaṃ pasavati, idaṃ phalaṃ. Iti adoso niddiṭṭho hetuto ca nissandato ca phalato ca.
එකාදසානිසංසා මෙත්‌තාය චෙතොවිමුත්‌තියා. තත්‌ථ යා මෙත්‌තාචෙතොවිමුත්‌ති, අයං අරියධම්‌මෙසු රාගවිරාගා චෙතොවිමුත්‌ති, ලොකිකාය භූමිකා හෙතු, යං සුඛං ආයතිං මනාපො හොති මනුස්‌සානං, ඉමෙ එකාදස ධම්‌මා නිස්‌සන්‌දො. යඤ්‌ච අකතාවී බ්‍රහ්‌මකායෙ උපපජ්‌ජති. ඉදං ඵලං. ඉදං අදොසාධිට්‌ඨානං.
Ekādasānisaṃsā mettāya cetovimuttiyā. Tattha yā mettācetovimutti, ayaṃ ariyadhammesu rāgavirāgā cetovimutti, lokikāya bhūmikā hetu, yaṃ sukhaṃ āyatiṃ manāpo hoti manussānaṃ, ime ekādasa dhammā nissando. Yañca akatāvī brahmakāye upapajjati. Idaṃ phalaṃ. Idaṃ adosādhiṭṭhānaṃ.
36. තත්‌ථ කතමං අමොහාධිට්‌ඨානං?
36. Tattha katamaṃ amohādhiṭṭhānaṃ?
පඤ්‌ඤා හි සෙට්‌ඨා ලොකස්‌මිං, යායං නිබ්‌බෙධගාමිනී 25;
Paññā hi seṭṭhā lokasmiṃ, yāyaṃ nibbedhagāminī 26;
යාය සම්‌මා පජානාති, ජාතිමරණසඞ්‌ඛයං.
Yāya sammā pajānāti, jātimaraṇasaṅkhayaṃ.
පඤ්‌ඤා හි සෙට්‌ඨාති වත්‌ථුං. නිබ්‌බෙධගාමිනීති නිබ්‌බානගාමිනියං යථාභූතං පටිවිජ්‌ඣති. සම්‌මා පජානාති, ජාතිමරණසඞ්‌ඛයන්‌ති අමොහො. පඤ්‌ඤාති හෙතු. යං පජානාති අයං නිස්‌සන්‌දො. යො ජාතිමරණසඞ්‌ඛයො, ඉදං ඵලං. ඉති අමොහො නිද්‌දිට්‌ඨො හෙතුනා ච නිස්‌සන්‌දෙන ච ඵලෙන ච.
Paññā hi seṭṭhāti vatthuṃ. Nibbedhagāminīti nibbānagāminiyaṃ yathābhūtaṃ paṭivijjhati. Sammā pajānāti, jātimaraṇasaṅkhayanti amoho. Paññāti hetu. Yaṃ pajānāti ayaṃ nissando. Yo jātimaraṇasaṅkhayo, idaṃ phalaṃ. Iti amoho niddiṭṭho hetunā ca nissandena ca phalena ca.
තීණිමානි, භික්‌ඛවෙ 27, ඉන්‌ද්‍රියානි අනඤ්‌ඤාතඤ්‌ඤස්‌සාමීතින්‌ද්‍රියං අඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියං අඤ්‌ඤාතාවින්‌ද්‍රියං. තත්‌ථ කතමං අනඤ්‌ඤාතඤ්‌ඤස්‌සාමීතින්‌ද්‍රියං? ඉධ, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛු අනභිසමෙතස්‌ස දුක්‌ඛස්‌ස අරියසච්‌චස්‌ස අභිසමයාය ඡන්‌දං ජනෙති වායමති, වීරියං ආරභති , චිත්‌තං පග්‌ගණ්‌හාති පදහති. එවං චතුන්‌නං අරියසච්‌චානං කාතබ්‌බං. තත්‌ථ කතමං අඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියං? ඉධ , භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛු ‘‘ඉදං දුක්‌ඛං අරියසච්‌ච’’න්‌ති යථාභූතං පජානාති, යා ච මග්‌ගො, ඉදං අඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියං. ආසවක්‌ඛයා අනාසවො හොති, ඉදං වුච්‌චති අඤ්‌ඤාතාවින්‌ද්‍රියං. තථායං පඤ්‌ඤා, අයං හෙතු. යං ඡන්‌දං ජනෙති වායමති, යා පජානාති, අයං නිස්‌සන්‌දො. යෙන සබ්‌බසො ආසවානං ඛයා හෙතු, යං ඛයෙ ඤාණමුප්‌පජ්‌ජති, අනුප්‌පාදෙ ඤාණඤ්‌ච, අයං නිස්‌සන්‌දො. යං අරහත්‌තං, ඉදං ඵලං. තත්‌ථ ඛීණා මෙ ජාති, වුසිතං බ්‍රහ්‌මචරියං, කතං කරණීයන්‌ති, ඉදං ඛයෙ ඤාණං. නාපරං ඉත්‌ථත්‌තායාති පජානාමීති ඉදං අනුප්‌පාදෙ ඤාණං. ඉති ඉමානි ඉන්‌ද්‍රියානි අමොහො නිද්‌දිට්‌ඨො හෙතුනා ච නිස්‌සන්‌දෙන ච ඵලෙන ච. ඉමානි අසාධාරණානි නිද්‌දිට්‌ඨානි.
Tīṇimāni, bhikkhave 28, indriyāni anaññātaññassāmītindriyaṃ aññindriyaṃ aññātāvindriyaṃ. Tattha katamaṃ anaññātaññassāmītindriyaṃ? Idha, bhikkhave, bhikkhu anabhisametassa dukkhassa ariyasaccassa abhisamayāya chandaṃ janeti vāyamati, vīriyaṃ ārabhati , cittaṃ paggaṇhāti padahati. Evaṃ catunnaṃ ariyasaccānaṃ kātabbaṃ. Tattha katamaṃ aññindriyaṃ? Idha , bhikkhave, bhikkhu ‘‘idaṃ dukkhaṃ ariyasacca’’nti yathābhūtaṃ pajānāti, yā ca maggo, idaṃ aññindriyaṃ. Āsavakkhayā anāsavo hoti, idaṃ vuccati aññātāvindriyaṃ. Tathāyaṃ paññā, ayaṃ hetu. Yaṃ chandaṃ janeti vāyamati, yā pajānāti, ayaṃ nissando. Yena sabbaso āsavānaṃ khayā hetu, yaṃ khaye ñāṇamuppajjati, anuppāde ñāṇañca, ayaṃ nissando. Yaṃ arahattaṃ, idaṃ phalaṃ. Tattha khīṇā me jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyanti, idaṃ khaye ñāṇaṃ. Nāparaṃ itthattāyāti pajānāmīti idaṃ anuppāde ñāṇaṃ. Iti imāni indriyāni amoho niddiṭṭho hetunā ca nissandena ca phalena ca. Imāni asādhāraṇāni niddiṭṭhāni.
තත්‌ථ කතමානි කුසලමූලානි සාධාරණානි? කුසලඤ්‌ච වො, භික්‌ඛවෙ, දෙසෙස්‌සාමි කුසලමූලඤ්‌චෙව. තත්‌ථ කතමං කුසලමූලං? අලොභො අදොසො අමොහො. තත්‌ථ කතමං කුසලං? අට්‌ඨ සම්‌මත්‌තානි සම්‌මාදිට්‌ඨි යාව සම්‌මාසමාධි. තත්‌ථ යානි කුසලමූලානි, අයං හෙතු. යඤ්‌ච අලොභො තීණි කම්‌මානි සමුට්‌ඨාපෙති සඞ්‌කප්‌පං වායාමං සමාධිඤ්‌ච, අයං අලොභස්‌ස නිස්‌සන්‌දො. තත්‌ථ යො අදොසො, අයං හෙතු. යං තයො ධම්‌මෙ පට්‌ඨපෙති සම්‌මාවාචං සම්‌මාකම්‌මන්‌තං සම්‌මාආජීවඤ්‌ච, අයං නිස්‌සන්‌දො. තත්‌ථ යො අමොහො හෙතු, යං ද්‌වෙ ධම්‌මෙ උපට්‌ඨපෙති අවිපරීතදස්‌සනම්‌පි ච අනභිලාපනං, අයං නිස්‌සන්‌දො. ඉමස්‌ස බ්‍රහ්‌මචරියස්‌ස යං ඵලං, තා ද්‌වෙ විමුත්‌තියො රාගවිරාගා චෙතොවිමුත්‌ති අවිජ්‌ජා විරාගා ච පඤ්‌ඤාවිමුත්‌ති, ඉදං ඵලං. ඉති ඉමානි තීණි කුසලමූලානි නිද්‌දිට්‌ඨානි හෙතුතො ච නිස්‌සන්‌දතො ච ඵලතො ච. එවං සාධාරණානි කුසලානි පටිවිජ්‌ඣිතබ්‌බානි.
Tattha katamāni kusalamūlāni sādhāraṇāni? Kusalañca vo, bhikkhave, desessāmi kusalamūlañceva. Tattha katamaṃ kusalamūlaṃ? Alobho adoso amoho. Tattha katamaṃ kusalaṃ? Aṭṭha sammattāni sammādiṭṭhi yāva sammāsamādhi. Tattha yāni kusalamūlāni, ayaṃ hetu. Yañca alobho tīṇi kammāni samuṭṭhāpeti saṅkappaṃ vāyāmaṃ samādhiñca, ayaṃ alobhassa nissando. Tattha yo adoso, ayaṃ hetu. Yaṃ tayo dhamme paṭṭhapeti sammāvācaṃ sammākammantaṃ sammāājīvañca, ayaṃ nissando. Tattha yo amoho hetu, yaṃ dve dhamme upaṭṭhapeti aviparītadassanampi ca anabhilāpanaṃ, ayaṃ nissando. Imassa brahmacariyassa yaṃ phalaṃ, tā dve vimuttiyo rāgavirāgā cetovimutti avijjā virāgā ca paññāvimutti, idaṃ phalaṃ. Iti imāni tīṇi kusalamūlāni niddiṭṭhāni hetuto ca nissandato ca phalato ca. Evaṃ sādhāraṇāni kusalāni paṭivijjhitabbāni.
යත්‌ථ දුවෙ යත්‌ථ තීණි. අයඤ්‌චෙත්‌ථ ගාථා.
Yattha duve yattha tīṇi. Ayañcettha gāthā.
‘‘තුලමතුලඤ්‌ච සම්‌භවං, භවසඞ්‌ඛාරමවස්‌සජි මුනි;
‘‘Tulamatulañca sambhavaṃ, bhavasaṅkhāramavassaji muni;
අජ්‌ඣත්‌තරතො සමාහිතො, අභින්‌දි කවචමිවත්‌තසම්‌භව’’න්‌ති.
Ajjhattarato samāhito, abhindi kavacamivattasambhava’’nti.
තුලමතුලඤ්‌ච සම්‌භවන්‌ති තුලසඞ්‌ඛතං අතුලසඞ්‌ඛතං. තත්‌ථ යෙ සඞ්‌ඛතා තුලං, තෙ ද්‌වෙ ධම්‌මා අස්‌සාදො ච ආදීනවො ච තුලිතා භවන්‌ති. එත්‌තකො කාමෙසු අස්‌සාදො. එත්‌තකො ආදීනවො ඉමස්‌ස, ඉදං නිස්‌සරණන්‌ති ඉති නිබ්‌බානං පජානාති. ද්‌වීහි කාරණෙහි අතුලං න ච සක්‌කා තුලයිතුං. එත්‌තකං එතං නෙතං පරමත්‌ථීති තෙන අතුලං. අථ පාපුණා රතනං කරිත්‌වා අච්‌ඡරියභාවෙන අතුලං. තත්‌ථ කුසලස්‌ස ච අභිසම්‌භවා ජානනා පස්‌සනා, අයං අමොහො. යං තත්‌ථ ඤාතා ඔසිරණා භවසඞ්‌ඛාරානං, අයං අලොභො. යං අජ්‌ඣත්‌තරතො සමාහිතොති වික්‌ඛෙපපටිසංහරණා, අයං අදොසො. ඉති ඉමානි තීණි කුසලමූලානි. තුලමතුලසම්‌භවන්‌ති අයං අමොහො. යො භවසඞ්‌ඛාරානං සමොසරණං ලොභො සම්‌මාසමාධීනං අස්‌සාදො, අයං හෙතු. යං අජ්‌ඣත්‌තරතො අවිජ්‌ජණ්‌ඩකොසං සම්‌භෙදො, අයං නිස්‌සන්‌දො. සා පවත්‌ති ඉමානි තීණි නිද්‌දිට්‌ඨානි කුසලමූලානි හෙතුතො ච නිස්‌සන්‌දතො ච ඵලතො ච.
Tulamatulañca sambhavanti tulasaṅkhataṃ atulasaṅkhataṃ. Tattha ye saṅkhatā tulaṃ, te dve dhammā assādo ca ādīnavo ca tulitā bhavanti. Ettako kāmesu assādo. Ettako ādīnavo imassa, idaṃ nissaraṇanti iti nibbānaṃ pajānāti. Dvīhi kāraṇehi atulaṃ na ca sakkā tulayituṃ. Ettakaṃ etaṃ netaṃ paramatthīti tena atulaṃ. Atha pāpuṇā ratanaṃ karitvā acchariyabhāvena atulaṃ. Tattha kusalassa ca abhisambhavā jānanā passanā, ayaṃ amoho. Yaṃ tattha ñātā osiraṇā bhavasaṅkhārānaṃ, ayaṃ alobho. Yaṃ ajjhattarato samāhitoti vikkhepapaṭisaṃharaṇā, ayaṃ adoso. Iti imāni tīṇi kusalamūlāni. Tulamatulasambhavanti ayaṃ amoho. Yo bhavasaṅkhārānaṃ samosaraṇaṃ lobho sammāsamādhīnaṃ assādo, ayaṃ hetu. Yaṃ ajjhattarato avijjaṇḍakosaṃ sambhedo, ayaṃ nissando. Sā pavatti imāni tīṇi niddiṭṭhāni kusalamūlāni hetuto ca nissandato ca phalato ca.
එත්‌තාවතා එසා පවත්‌ති ච නිවත්‌ති ච අකුසලමූලෙහි පවත්‌තති, කුසලමූලෙහි නිවත්‌තතීති ඉමෙහි ච තීහි සබ්‌බං අකුසලමූලං සමොසරණං ගච්‌ඡති. සො ධම්‌මෙ වා වචනතො නිද්‌දිට්‌ඨො තණ්‌හාති වා කොධොති වා අසම්‌පජඤ්‌ඤන්‌ති වා අනුසයොති වා මක්‌ඛොති වා පළාසොති වා අස්‌සතීති වා ඉස්‌සාති වා මච්‌ඡරියන්‌ති වා අඤ්‌ඤාණන්‌ති වා, තෙහි යෙ ච වත්‌ථූහි නිද්‌දිසිතබ්‌බං. යස්‌සිමානි ද්‌වෙ වචනානි ධම්‌මපදානි නිද්‌දිට්‌ඨානි න සො අත්‌ථි කිලෙසා, යො ඉමෙසු නවසු පදෙසු සමොධානං සමොසරණං ගච්‌ඡති. අයං කිලෙසො, න ච ලොභො, න ච දොසො, න ච මොහො.
Ettāvatā esā pavatti ca nivatti ca akusalamūlehi pavattati, kusalamūlehi nivattatīti imehi ca tīhi sabbaṃ akusalamūlaṃ samosaraṇaṃ gacchati. So dhamme vā vacanato niddiṭṭho taṇhāti vā kodhoti vā asampajaññanti vā anusayoti vā makkhoti vā paḷāsoti vā assatīti vā issāti vā macchariyanti vā aññāṇanti vā, tehi ye ca vatthūhi niddisitabbaṃ. Yassimāni dve vacanāni dhammapadāni niddiṭṭhāni na so atthi kilesā, yo imesu navasu padesu samodhānaṃ samosaraṇaṃ gacchati. Ayaṃ kileso, na ca lobho, na ca doso, na ca moho.
යථා අකුසලමූලානි, එවං කුසලානි පටික්‌ඛෙපෙන නිද්‌දිසිතබ්‌බානි.
Yathā akusalamūlāni, evaṃ kusalāni paṭikkhepena niddisitabbāni.
ඉදං අමොහාධිට්‌ඨානං.
Idaṃ amohādhiṭṭhānaṃ.
37. තත්‌ථ කතමං කායකම්‌මාධිට්‌ඨානං?
37. Tattha katamaṃ kāyakammādhiṭṭhānaṃ?
කායෙන කුසලං කරෙ, අස්‌ස කායෙන සංවුතො;
Kāyena kusalaṃ kare, assa kāyena saṃvuto;
කායදුච්‌චරිතං හිත්‌වා, කායෙන සුචරිතං චරෙ.
Kāyaduccaritaṃ hitvā, kāyena sucaritaṃ care.
තීණිමානි, භික්‌ඛවෙ, සුචරිතානි 29. පාණාතිපාතා වෙරමණී, අදින්‌නාදානා වෙරමණී, කාමෙසුමිච්‌ඡාචාරා වෙරමණී, ඉදං කායකම්‌මාධිට්‌ඨානං.
Tīṇimāni, bhikkhave, sucaritāni 30. Pāṇātipātā veramaṇī, adinnādānā veramaṇī, kāmesumicchācārā veramaṇī, idaṃ kāyakammādhiṭṭhānaṃ.
තත්‌ථ කතමං වාචාකම්‌මාධිට්‌ඨානං?
Tattha katamaṃ vācākammādhiṭṭhānaṃ?
සුභාසිතං 31 උත්‌තමමාහු සන්‌තො, ධම්‌මං භණෙ නාධම්‌මං තං දුතියං;
Subhāsitaṃ 32 uttamamāhu santo, dhammaṃ bhaṇe nādhammaṃ taṃ dutiyaṃ;
පියං භණෙ නාප්‌පියං තං තතියං, සච්‌චං භණෙ නාලිකං තං චතුත්‌ථං.
Piyaṃ bhaṇe nāppiyaṃ taṃ tatiyaṃ, saccaṃ bhaṇe nālikaṃ taṃ catutthaṃ.
චත්‌තාරිමානි ච වචීසුචරිතානි ඉදං වාචාකම්‌මාධිට්‌ඨානං.
Cattārimāni ca vacīsucaritāni idaṃ vācākammādhiṭṭhānaṃ.
තත්‌ථ කතමං මනොකම්‌මාධිට්‌ඨානං?
Tattha katamaṃ manokammādhiṭṭhānaṃ?
මනෙන කුසලං කම්‌මං, මනසා සංවුතො භවෙ;
Manena kusalaṃ kammaṃ, manasā saṃvuto bhave;
මනොදුච්‌චරිතං හිත්‌වා, මනසා සුචරිතං චරෙ.
Manoduccaritaṃ hitvā, manasā sucaritaṃ care.
තීණිමානි මනොසුචරිතානි, අනභිජ්‌ඣා, අබ්‍යාපාදො, සම්‌මාදිට්‌ඨි, ඉදං මනොකම්‌මාධිට්‌ඨානං. ඉමානි අසාධාරණානි සුත්‌තානි.
Tīṇimāni manosucaritāni, anabhijjhā, abyāpādo, sammādiṭṭhi, idaṃ manokammādhiṭṭhānaṃ. Imāni asādhāraṇāni suttāni.
තත්‌ථ කතමානි සාධාරණානි සුත්‌තානි?
Tattha katamāni sādhāraṇāni suttāni?
වාචානුරක්‌ඛී මනසා සුසංවුතො, කායෙන ච නාකුසලං කයිරා 33;
Vācānurakkhī manasā susaṃvuto, kāyena ca nākusalaṃ kayirā 34;
එතෙ තයො කම්‌මපථෙ විසොධයෙ, ආරාධයෙ මග්‌ගමිසිප්‌පවෙදිතං.
Ete tayo kammapathe visodhaye, ārādhaye maggamisippaveditaṃ.
තිස්‌සො ඉමා, භික්‌ඛවෙ, පාරිසුද්‌ධියො – කායකම්‌මපාරිසුද්‌ධි, වාචාකම්‌මපාරිසුද්‌ධි, මනොකම්‌මපාරිසුද්‌ධි.
Tisso imā, bhikkhave, pārisuddhiyo – kāyakammapārisuddhi, vācākammapārisuddhi, manokammapārisuddhi.
තත්‌ථ කතමා කායකම්‌මපාරිසුද්‌ධි? පාණාතිපාතා වෙරමණී, අදින්‌නාදානා වෙරමණී, කාමෙසුමිච්‌ඡාචාරා වෙරමණී. තත්‌ථ කතමා වචීකම්‌මපාරිසුද්‌ධි? මුසාවාදා වෙරමණී…පෙ.… සම්‌ඵප්‌පලාපා වෙරමණී. තත්‌ථ කතමා මනොකම්‌මපාරිසුද්‌ධි? අනභිජ්‌ඣා අබ්‍යාපාදො සම්‌මාදිට්‌ඨි. ඉදං සාධාරණසුත්‌තං.
Tattha katamā kāyakammapārisuddhi? Pāṇātipātā veramaṇī, adinnādānā veramaṇī, kāmesumicchācārā veramaṇī. Tattha katamā vacīkammapārisuddhi? Musāvādā veramaṇī…pe… samphappalāpā veramaṇī. Tattha katamā manokammapārisuddhi? Anabhijjhā abyāpādo sammādiṭṭhi. Idaṃ sādhāraṇasuttaṃ.
ඉති සාධාරණානි ච සුත්‌තානි අසාධාරණානි ච සුත්‌තානි පටිවිජ්‌ඣිතබ්‌බානි. පටිවිජ්‌ඣිත්‌වා වාචාය කායෙන ච සුත්‌තස්‌ස අත්‌ථො නිද්‌දිසිතබ්‌බො.
Iti sādhāraṇāni ca suttāni asādhāraṇāni ca suttāni paṭivijjhitabbāni. Paṭivijjhitvā vācāya kāyena ca suttassa attho niddisitabbo.
38. තත්‌ථ කතමං සද්‌ධින්‌ද්‍රියාධිට්‌ඨානං?
38. Tattha katamaṃ saddhindriyādhiṭṭhānaṃ?
සීලඤ්‌ච යස්‌ස කල්‍යාණං, අරියකන්‌තං පසංසිතං.
Sīlañca yassa kalyāṇaṃ, ariyakantaṃ pasaṃsitaṃ.
සඞ්‌ඝෙ පසාදො යස්‌සත්‌ථි, උජුභූතඤ්‌ච දස්‌සනං;
Saṅghe pasādo yassatthi, ujubhūtañca dassanaṃ;
අදලිද්‌දොති තං ආහු, අමොඝං තස්‌ස ජීවිතං.
Adaliddoti taṃ āhu, amoghaṃ tassa jīvitaṃ.
සද්‌ධා වෙ නන්‌දිකා ආරාධිකො, නො තස්‌ස සද්‌ධොති;
Saddhā ve nandikā ārādhiko, no tassa saddhoti;
සබ්‌බං සියාති භගවන්‌තං, තථාරූපො ධම්‌මසම්‌පසාදො.
Sabbaṃ siyāti bhagavantaṃ, tathārūpo dhammasampasādo.
ඉදං සද්‌ධින්‌ද්‍රියාධිට්‌ඨානං.
Idaṃ saddhindriyādhiṭṭhānaṃ.
තත්‌ථ කතමං වීරියාධිට්‌ඨානං?
Tattha katamaṃ vīriyādhiṭṭhānaṃ?
ධුනාථ මච්‌චුනො සෙනං, නළාගාරංව කුඤ්‌ජරො.
Dhunātha maccuno senaṃ, naḷāgāraṃva kuñjaro.
චත්‌තාරොමෙ, භික්‌ඛවෙ, සම්‌මප්‌පධානා, ඉදං වීරියාධිට්‌ඨානං.
Cattārome, bhikkhave, sammappadhānā, idaṃ vīriyādhiṭṭhānaṃ.
තත්‌ථ කතමං සතින්‌ද්‍රියාධිට්‌ඨානං?
Tattha katamaṃ satindriyādhiṭṭhānaṃ?
සතීමතො සදා භද්‌දං, භද්‌දමත්‌ථු සතීමතො;
Satīmato sadā bhaddaṃ, bhaddamatthu satīmato;
චත්‌තාරො සතිපට්‌ඨානා විත්‌ථාරෙන කාතබ්‌බා, ඉදං සතින්‌ද්‍රියාධිට්‌ඨානං.
Cattāro satipaṭṭhānā vitthārena kātabbā, idaṃ satindriyādhiṭṭhānaṃ.
තත්‌ථ කතමං සමාධින්‌ද්‍රියාධිට්‌ඨානං?
Tattha katamaṃ samādhindriyādhiṭṭhānaṃ?
ආකඞ්‌ඛතො තෙ නරදම්‌මසාරථි, දෙවා මනුස්‌සා මනසා විචින්‌තිතං;
Ākaṅkhato te naradammasārathi, devā manussā manasā vicintitaṃ;
සබ්‌බෙන ජඤ්‌ඤා කසිණාපි පාණිනො, සන්‌තං සමාධිං අරණං නිසෙවතො.
Sabbena jaññā kasiṇāpi pāṇino, santaṃ samādhiṃ araṇaṃ nisevato.
තයොමෙ , භික්‌ඛවෙ, සමාධී – සවිතක්‌කො සවිචාරො, අවිතක්‌කො විචාරමත්‌තො, අවිතක්‌කො අවිචාරො. ඉදං සමාධින්‌ද්‍රියාධිට්‌ඨානං.
Tayome , bhikkhave, samādhī – savitakko savicāro, avitakko vicāramatto, avitakko avicāro. Idaṃ samādhindriyādhiṭṭhānaṃ.
තත්‌ථ කතමං පඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියාධිට්‌ඨානං?
Tattha katamaṃ paññindriyādhiṭṭhānaṃ?
පඤ්‌ඤා හි සෙට්‌ඨා ලොකස්‌මින්‌ති විත්‌ථාරෙන.
Paññā hi seṭṭhā lokasminti vitthārena.
තිස්‌සො ඉමා, භික්‌ඛවෙ, පඤ්‌ඤා – සුතමයී, චින්‌තාමයී, භාවනාමයී, ඉදං පඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියාධිට්‌ඨානං සුත්‌තං, ඉමානි ඉන්‌ද්‍රියාධිට්‌ඨානානි අසාධාරණානි සුත්‌තානි.
Tisso imā, bhikkhave, paññā – sutamayī, cintāmayī, bhāvanāmayī, idaṃ paññindriyādhiṭṭhānaṃ suttaṃ, imāni indriyādhiṭṭhānāni asādhāraṇāni suttāni.
39. තත්‌ථ කතමානි සාධාරණානි ඉන්‌ද්‍රියාධිට්‌ඨානානි සුත්‌තානි?
39. Tattha katamāni sādhāraṇāni indriyādhiṭṭhānāni suttāni?
සද්‌ධා සති ච වීරියං, සමථො ච විපස්‌සනා;
Saddhā sati ca vīriyaṃ, samatho ca vipassanā;
තාදිසං භික්‌ඛුමාසජ්‌ජ, පුබ්‌බෙව උපහඤ්‌ඤති.
Tādisaṃ bhikkhumāsajja, pubbeva upahaññati.
පඤ්‌චිමානි ඉන්‌ද්‍රියානි. සද්‌ධින්‌ද්‍රියාදිඉන්‌ද්‍රියං දට්‌ඨබ්‌බං. තීසු අවෙච්‌චප්‌පසාදෙ විත්‌ථාරෙන සුත්‌තං කාතබ්‌බං. ඉමානි සාධාරණානි ඉන්‌ද්‍රියාධිට්‌ඨානානි සුත්‌තානි. යං යස්‌ස සම්‌බන්‌ධං කුසලස්‌ස වා අකුසලස්‌ස වා තෙන තෙන අධිට්‌ඨානෙන තං සුත්‌තං නිද්‌දිසිතබ්‌බං, නත්‌ථඤ්‌ඤො ධම්‌මො නිද්‌දිසිතබ්‌බො. තත්‌ථ සාධාරණං කුසලං නාපි කුසලං අකුසලං යථා සාධාරණානි ච කුසලමූලානි සාධාරණානි ච අකුසලමූලානි උප්‌පන්‌නං කාමවිතක්‌කං පජහති…පෙ.… චත්‌තාරො සම්‌මප්‌පධානා කුසලං අකුසලඤ්‌ච.
Pañcimāni indriyāni. Saddhindriyādiindriyaṃ daṭṭhabbaṃ. Tīsu aveccappasāde vitthārena suttaṃ kātabbaṃ. Imāni sādhāraṇāni indriyādhiṭṭhānāni suttāni. Yaṃ yassa sambandhaṃ kusalassa vā akusalassa vā tena tena adhiṭṭhānena taṃ suttaṃ niddisitabbaṃ, natthañño dhammo niddisitabbo. Tattha sādhāraṇaṃ kusalaṃ nāpi kusalaṃ akusalaṃ yathā sādhāraṇāni ca kusalamūlāni sādhāraṇāni ca akusalamūlāni uppannaṃ kāmavitakkaṃ pajahati…pe… cattāro sammappadhānā kusalaṃ akusalañca.
තත්‌ථිමා උද්‌දානගාථා
Tatthimā uddānagāthā
යො පාණමතිපාතෙති, තීණි තස්‌ස බාලලක්‌ඛණං.
Yo pāṇamatipāteti, tīṇi tassa bālalakkhaṇaṃ.
සතඤ්‌චෙව සහස්‌සානං, යෙ ච සමණබ්‍රාහ්‌මණා;
Satañceva sahassānaṃ, ye ca samaṇabrāhmaṇā;
ඡන්‌දා දොසා භයා මොහා, චතූහි අගතීහි ච.
Chandā dosā bhayā mohā, catūhi agatīhi ca.
අසුභානුපස්‌සිං විහරන්‌තං, නිමිත්‌තෙසු අසුභා ච;
Asubhānupassiṃ viharantaṃ, nimittesu asubhā ca;
එකම්‌පි චෙ පියං පාණං, මිත්‌තා සචෙ සුභාසිතා.
Ekampi ce piyaṃ pāṇaṃ, mittā sace subhāsitā.
පඤ්‌ඤා හි සෙට්‌ඨා ලොකස්‌මිං, අනුඤ්‌ඤා තීණි ඉන්‌ද්‍රියානි;
Paññā hi seṭṭhā lokasmiṃ, anuññā tīṇi indriyāni;
කුසලාකුසලමූලානි ච, තුලමතුලඤ්‌ච සම්‌භවං.
Kusalākusalamūlāni ca, tulamatulañca sambhavaṃ.
කායෙන කුසලං කරෙ, තීණි සුචරිතානි ච;
Kāyena kusalaṃ kare, tīṇi sucaritāni ca;
සුභාසිතං උත්‌තමමාහු, සන්‌තො වචීසුචරිතානි ච.
Subhāsitaṃ uttamamāhu, santo vacīsucaritāni ca.
කායෙන ච කුසලං කයිරා, මනොදුච්‌චරිතානි ච;
Kāyena ca kusalaṃ kayirā, manoduccaritāni ca;
කායානුරක්‌ඛී ච සදා, තිස්‌සො ච පාරිසුද්‌ධියො.
Kāyānurakkhī ca sadā, tisso ca pārisuddhiyo.
යස්‌ස සද්‌ධා තථාගතෙ, සමුප්‌පාදෙ ච දෙසිතො;
Yassa saddhā tathāgate, samuppāde ca desito;
ආරම්‌භථ නික්‌කමථ, යා ච සම්‌මප්‌පධානතා.
Ārambhatha nikkamatha, yā ca sammappadhānatā.
සතීමතො සදා භද්‌දං, සතිපට්‌ඨානභාවනා;
Satīmato sadā bhaddaṃ, satipaṭṭhānabhāvanā;
ආකඞ්‌ඛතො ච අනඤ්‌ඤාණං, යෙ ච තීණි සමාධයො.
Ākaṅkhato ca anaññāṇaṃ, ye ca tīṇi samādhayo.
පඤ්‌ඤා හි සෙට්‌ඨා ලොකස්‌මිං, තිස්‌සො පඤ්‌ඤා පකාසිතා;
Paññā hi seṭṭhā lokasmiṃ, tisso paññā pakāsitā;
අවීතරාගො කාමෙසු, තථෙව පඤ්‌චින්‌ද්‍රියා.
Avītarāgo kāmesu, tatheva pañcindriyā.
ඉති ථෙරස්‌ස මහාකච්‌චායනස්‌ස
Iti therassa mahākaccāyanassa
ජම්‌බුවනවාසිනො පෙටකොපදෙසෙ
Jambuvanavāsino peṭakopadese
තතියභූමි සුත්‌තාධිට්‌ඨානං නාම.
Tatiyabhūmi suttādhiṭṭhānaṃ nāma.
Footnotes:
