| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪੇਟਕੋਪਦੇਸਪਾਲ਼ਿ • Peṭakopadesapāḷi |
੩. ਸੁਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨਤਤਿਯਭੂਮਿ
3. Suttādhiṭṭhānatatiyabhūmi
੩੨. ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਸੁਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ?
32. Tattha katamaṃ suttādhiṭṭhānaṃ?
ਲੋਭਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ ਦੋਸਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ ਮੋਹਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ ਅਲੋਭਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ ਅਦੋਸਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ ਅਮੋਹਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ ਕਾਯਕਮ੍ਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ વਾਚਾਕਮ੍ਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ ਮਨੋਕਮ੍ਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ વੀਰਿਯਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ ਸਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ ਸਮਾਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ ਪਞ੍ਞਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ।
Lobhādhiṭṭhānaṃ dosādhiṭṭhānaṃ mohādhiṭṭhānaṃ alobhādhiṭṭhānaṃ adosādhiṭṭhānaṃ amohādhiṭṭhānaṃ kāyakammādhiṭṭhānaṃ vācākammādhiṭṭhānaṃ manokammādhiṭṭhānaṃ saddhindriyādhiṭṭhānaṃ vīriyindriyādhiṭṭhānaṃ satindriyādhiṭṭhānaṃ samādhindriyādhiṭṭhānaṃ paññindriyādhiṭṭhānaṃ.
ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਲੋਭਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ?
Tattha katamaṃ lobhādhiṭṭhānaṃ?
વਿਤਕ੍ਕਮਥਿਤਸ੍ਸ 1 ਜਨ੍ਤੁਨੋ, ਤਿਬ੍ਬਰਾਗਸ੍ਸ ਸੁਭਾਨੁਪਸ੍ਸਿਨੋ।
Vitakkamathitassa 2 jantuno, tibbarāgassa subhānupassino;
ਭਿਯ੍ਯੋ ਤਣ੍ਹਾ ਪવਡ੍ਢਤਿ, ਏਸ ਖੋ ਗਾਲ਼੍ਹਂ ਕਰੋਤਿ ਬਨ੍ਧਨਂ॥
Bhiyyo taṇhā pavaḍḍhati, esa kho gāḷhaṃ karoti bandhanaṃ.
વਿਤਕ੍ਕਮਥਿਤਸ੍ਸਾਤਿ ਕਾਮਰਾਗੋ। ਸੁਭਾਨੁਪਸ੍ਸਿਨੋਤਿ ਕਾਮਰਾਗવਤ੍ਥੁ। ਭਿਯ੍ਯੋ ਤਣ੍ਹਾ ਪવਡ੍ਢਤੀਤਿ ਕਾਮਤਣ੍ਹਾ। ਏਸ ਗਾਲ਼੍ਹਂ ਕਰੋਤਿ ਬਨ੍ਧਨਨ੍ਤਿ ਰਾਗਂ, ਇਤਿ ਯੋ ਯੋ ਧਮ੍ਮੋ ਮੂਲਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ, ਸੋ ਯੇવੇਤ੍ਥ ਧਮ੍ਮੋ ਉਗ੍ਗਾવਹਿਤਬ੍ਬੋ 3। ਨ ਭਗવਾ ਏਕਂ ਧਮ੍ਮਂ ਆਰਬ੍ਭ ਅਞ੍ਞਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤਿ। ਯਸ੍ਸ વਿਤਕ੍ਕੇਤਿ ਕਾਮવਿਤਕ੍ਕੋ ਤਮੇવ વਿਤਕ੍ਕਂ ਕਾਮવਿਤਕ੍ਕੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸੀਯਤਿ। ਤਿਬ੍ਬਰਾਗਸ੍ਸਾਤਿ ਤਸ੍ਸੇવ વਿਤਕ੍ਕਸ੍ਸ વਤ੍ਥੁਂ ਨਿਦ੍ਦਿਸਤਿ। ਸੁਭਾਨੁਪਸ੍ਸਿਨੋ ਭਿਯ੍ਯੋ ਤਣ੍ਹਾ ਪવਡ੍ਢਤੀਤਿ ਤਮੇવ ਰਾਗਂ ਕਾਮਤਣ੍ਹਾਤਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਤਿ। ਏਸ ਗਾਲ਼੍ਹਂ ਕਰੋਤਿ ਬਨ੍ਧਨਨ੍ਤਿ ਤਮੇવ ਤਣ੍ਹਾਸਂਯੋਜਨਂ ਨਿਦ੍ਦਿਸਤਿ। ਏવਂ ਗਾਥਾਸੁ ਅਨੁਮਿਨਿਤਬ੍ਬਂ। ਏવਂ ਸવੇਯ੍ਯਾਕਰਣੇਸੁ।
Vitakkamathitassāti kāmarāgo. Subhānupassinoti kāmarāgavatthu. Bhiyyo taṇhā pavaḍḍhatīti kāmataṇhā. Esa gāḷhaṃ karoti bandhananti rāgaṃ, iti yo yo dhammo mūlanikkhitto, so yevettha dhammo uggāvahitabbo 4. Na bhagavā ekaṃ dhammaṃ ārabbha aññaṃ dhammaṃ deseti. Yassa vitakketi kāmavitakko tameva vitakkaṃ kāmavitakkena niddisīyati. Tibbarāgassāti tasseva vitakkassa vatthuṃ niddisati. Subhānupassino bhiyyo taṇhā pavaḍḍhatīti tameva rāgaṃ kāmataṇhāti niddisati. Esa gāḷhaṃ karoti bandhananti tameva taṇhāsaṃyojanaṃ niddisati. Evaṃ gāthāsu anuminitabbaṃ. Evaṃ saveyyākaraṇesu.
ਤਤ੍ਥ ਭਗવਾ ਏਕਂ ਧਮ੍ਮਂ ਤਿવਿਧਂ ਨਿਦ੍ਦਿਸਤਿ, ਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦਤੋ ਹੇਤੁਤੋ ਫਲਤੋ।
Tattha bhagavā ekaṃ dhammaṃ tividhaṃ niddisati, nissandato hetuto phalato.
ਦਦਂ ਪਿਯੋ 5 ਹੋਤਿ ਭਜਨ੍ਤਿ ਨਂ ਬਹੂ, ਕਿਤ੍ਤਿਞ੍ਚ ਪਪ੍ਪੋਤਿ ਯਸੋ ਚ વਡ੍ਢਤਿ।
Dadaṃ piyo 6 hoti bhajanti naṃ bahū, kittiñca pappoti yaso ca vaḍḍhati;
ਅਮਙ੍ਕੁਭੂਤੋ ਪਰਿਸਂ વਿਗਾਹਤਿ, વਿਸਾਰਦੋ ਹੋਤਿ ਨਰੋ ਅਮਚ੍ਛਰੀ॥
Amaṅkubhūto parisaṃ vigāhati, visārado hoti naro amaccharī.
ਦਦਨ੍ਤਿ ਯਂ ਯਂ ਦਾਨਂ, ਇਦਂ ਦਾਨਮਯਿਕਂ ਪੁਞ੍ਞਕ੍ਰਿਯਂ। ਤਤ੍ਥ ਹੇਤੁ। ਯਂ ਚੇਤਂ। ਭਜਨ੍ਤਿ ਨਂ ਬਹੂ, ਕਿਤ੍ਤਿਨ੍ਤਿ ਯੋ ਚ ਕਲ੍ਯਾਣੋ ਕਿਤ੍ਤਿਸਦ੍ਦੋ ਲੋਕੇ ਅਬ੍ਭੁਗ੍ਗਚ੍ਛਤਿ, ਯਂ ਬਹੁਕਸ੍ਸ ਜਨਸ੍ਸ ਪਿਯੋ ਭવਤਿ ਮਨਾਪੋ ਚ। ਯਞ੍ਚ ਅવਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰੀ ਕਾਲਙ੍ਕਰੋਤਿ ਅਯਂ ਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦੋ। ਯਂ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਦੇવੇਸੁ ਉਪਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਇਦਂ ਫਲਂ। ਇਦਂ ਲੋਭਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ।
Dadanti yaṃ yaṃ dānaṃ, idaṃ dānamayikaṃ puññakriyaṃ. Tattha hetu. Yaṃ cetaṃ. Bhajanti naṃ bahū, kittinti yo ca kalyāṇo kittisaddo loke abbhuggacchati, yaṃ bahukassa janassa piyo bhavati manāpo ca. Yañca avippaṭisārī kālaṅkaroti ayaṃ nissando. Yaṃ kāyassa bhedā devesu upapajjatīti idaṃ phalaṃ. Idaṃ lobhādhiṭṭhānaṃ.
੩੩. ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਦੋਸਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ?
33. Tattha katamaṃ dosādhiṭṭhānaṃ?
ਯੋ ਪਾਣਮਤਿਪਾਤੇਤਿ, ਮੁਸਾવਾਦਞ੍ਚ ਭਾਸਤਿ।
Yo pāṇamatipāteti, musāvādañca bhāsati;
ਲੋਕੇ ਅਦਿਨ੍ਨਂ ਆਦਿਯਤਿ, ਪਰਦਾਰਞ੍ਚ ਗਚ੍ਛਤਿ।
Loke adinnaṃ ādiyati, paradārañca gacchati;
ਅਪ੍ਪਹਾਯ ਪਞ੍ਚ વੇਰਾਨਿ, ਦੁਸ੍ਸੀਲੋ ਇਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ।
Appahāya pañca verāni, dussīlo iti vuccati;
ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਦੁਪ੍ਪਞ੍ਞੋ, ਨਿਰਯਂ ਸੋਪਪਜ੍ਜਤਿ॥
Kāyassa bhedā duppañño, nirayaṃ sopapajjati.
ਯੋ ਪਾਣਮਤਿਪਾਤੇਤੀਤਿ ਦੁਟ੍ਠੋ ਪਾਣਮਤਿਪਾਤੇਤਿ। ਮੁਸਾવਾਦਞ੍ਚ ਭਾਸਤੀਤਿ ਦੋਸੋਪਘਾਤਾਯ ਮੁਸਾવਾਦਞ੍ਚ ਭਾਸਤਿ। ਸੁਰਾਮੇਰਯਪਾਨਞ੍ਚ, ਯੋ ਨਰੋ ਅਨੁਯੁਞ੍ਜਤੀਤਿ ਦੋਸੋ ਨਿਦਾਨਂ। ਯੋ ਚ ਸੁਰਾਮੇਰਯਪਾਨਂ ਅਨੁਯੁਞ੍ਜਤਿ ਯਥਾਪਰਦਾਰવਿਹਾਰੀ 9 ਅਮਿਤ੍ਤਾ ਜਨਯਨ੍ਤਿ।
Yo pāṇamatipātetīti duṭṭho pāṇamatipāteti. Musāvādañca bhāsatīti dosopaghātāya musāvādañca bhāsati. Surāmerayapānañca, yo naro anuyuñjatīti doso nidānaṃ. Yo ca surāmerayapānaṃ anuyuñjati yathāparadāravihārī 10 amittā janayanti.
ਪਞ੍ਚ વੇਰਾਨਿ ਅਪ੍ਪਹਾਯਾਤਿ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਭਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮਨਂ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਦੋਸਜਾਨਂ ਸਾ ਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿ, ਤੇਨੇવ ਦੋਸਜਨਿਤੇਨ ਕਮ੍ਮੇਨ ਦੁਸ੍ਸੀਲੋ ਇਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ ਸੋਪਿ ਧਮ੍ਮੋ ਹੇਤੁਨਾ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬੋ, ਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦੇਨ ਫਲੇਨ ਚ।
Pañca verāni appahāyāti pañcannaṃ bhikkhāpadānaṃ samatikkamanaṃ sabbesaṃ dosajānaṃ sā paṇṇatti, teneva dosajanitena kammena dussīlo iti vuccati sopi dhammo hetunā niddisitabbo, nissandena phalena ca.
ਤੀਣਿ ਬਾਲਸ੍ਸ ਬਾਲਲਕ੍ਖਣਾਨਿ – ਦੁਬ੍ਭਾਸਿਤਭਾਸੀ 11 ਚ ਹੋਤਿ, ਦੁਚ੍ਚਿਨ੍ਤਿਤਚਿਨ੍ਤੀ ਚ ਦੁਕ੍ਕਟਕਮ੍ਮਕਾਰੀ ਚ। ਤਤ੍ਥ ਯਂ ਕਾਯੇਨ ਚ વਾਚਾਯ ਚ ਪਰਕ੍ਕਮਤਿ, ਇਦਮਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਕਟਕਮ੍ਮਕਾਰੀ। ਤਾਯਂ ਯਥਾ ਚ ਮੁਸਾવਾਦਂ ਭਾਸਤਿ ਯਥਾ ਪੁਬ੍ਬਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਂ , ਇਦਮਸ੍ਸ ਦੁਬ੍ਭਾਸਿਤਾ। ਯਞ੍ਚ ਸਙ੍ਕਪ੍ਪੇਤਿ ਮਨੋਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਬ੍ਯਾਪਾਦਂ, ਇਦਮਸ੍ਸ ਦੁਚ੍ਚਿਨ੍ਤਿਤਚਿਨ੍ਤਿਤਾ। ਯਂ ਸੋ ਇਮੇਹਿ ਤੀਹਿ ਬਾਲਲਕ੍ਖਣੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਤੀਣਿ ਤਜ੍ਜਾਨਿ ਦੁਕ੍ਖਾਨਿ ਦੋਮਨਸ੍ਸਾਨਿ ਅਨੁਭવਤਿ, ਸੋ ਚ ਹੋਤਿ ਸਭਗ੍ਗਤੋ વਾ ਪਰਿਸਗ੍ਗਤੋ વਾ ਤਜ੍ਜਂ ਕਥਂ ਕਥਨ੍ਤਿ। ਯਦਾ ਭવਤਿ ਸੋ ਚ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾਦਿਦਸਅਕੁਸਲਕਮ੍ਮਪਥਾ, ਸੋ ਤਤੋਨਿਦਾਨਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਦੋਮਨਸ੍ਸਂ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਤੀਤਿ। ਪੁਨ ਚਪਰਂ ਯਦਾ ਪਸ੍ਸਤਿ ਚੋਰਂ ਰਾਜਾਪਰਾਧਿਕਂ ਰਞ੍ਞਾ ਗਹਿਤਂ ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪੇਤਂ, ਤਸ੍ਸੇવਂ ਭવਤਿ ਸਚੇ ਮਮਮ੍ਪਿ ਰਾਜਾ ਜਾਨੇਯ੍ਯ ਮਮਮ੍ਪਿ ਰਾਜਾ ਗਾਹਾਪੇਤ੍વਾ ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪੇਯ੍ਯਾਤਿ, ਸੋ ਤਤੋਨਿਦਾਨਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਦੋਮਨਸ੍ਸਂ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਤਿ। ਪੁਨ ਚਪਰਂ ਬਾਲੋ ਯਦਾ ਭવਤਿ ਆਸਨਾ ਸਮਾਰੂਲ਼੍ਹੋ ਯਾવ ਯਾ ਮੇ ਗਤਿ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਇਤੋ ਪੇਚ੍ਚ ਪਰਂ ਮਰਣਾਤਿ ਸੋ ਤਤੋਨਿਦਾਨਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਦੋਮਨਸ੍ਸਂ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਤਿ ਇਤਿ ਬਾਲਲਕ੍ਖਣਂ ਹੇਤੁ। ਤੀਣਿ ਤਜ੍ਜਾਨਿ ਦੁਕ੍ਖਾਨਿ ਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦੋ। ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਨਿਰਯੇਸੁ ਉਪਪਜ੍ਜਤਿ, ਇਦਂ ਫਲਂ। ਇਦਂ ਦੋਸਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ।
Tīṇi bālassa bālalakkhaṇāni – dubbhāsitabhāsī 12 ca hoti, duccintitacintī ca dukkaṭakammakārī ca. Tattha yaṃ kāyena ca vācāya ca parakkamati, idamassa dukkaṭakammakārī. Tāyaṃ yathā ca musāvādaṃ bhāsati yathā pubbaniddiṭṭhaṃ , idamassa dubbhāsitā. Yañca saṅkappeti manoduccaritaṃ byāpādaṃ, idamassa duccintitacintitā. Yaṃ so imehi tīhi bālalakkhaṇehi samannāgato tīṇi tajjāni dukkhāni domanassāni anubhavati, so ca hoti sabhaggato vā parisaggato vā tajjaṃ kathaṃ kathanti. Yadā bhavati so ca pāṇātipātādidasaakusalakammapathā, so tatonidānaṃ dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedetīti. Puna caparaṃ yadā passati coraṃ rājāparādhikaṃ raññā gahitaṃ jīvitā voropetaṃ, tassevaṃ bhavati sace mamampi rājā jāneyya mamampi rājā gāhāpetvā jīvitā voropeyyāti, so tatonidānaṃ dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti. Puna caparaṃ bālo yadā bhavati āsanā samārūḷho yāva yā me gati bhavissati ito pecca paraṃ maraṇāti so tatonidānaṃ dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti iti bālalakkhaṇaṃ hetu. Tīṇi tajjāni dukkhāni nissando. Kāyassa bhedā nirayesu upapajjati, idaṃ phalaṃ. Idaṃ dosādhiṭṭhānaṃ.
੩੪. ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਮੋਹਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ?
34. Tattha katamaṃ mohādhiṭṭhānaṃ?
ਸਤਞ੍ਚੇવ ਸਹਸ੍ਸਾਨਂ, ਕਪ੍ਪਾਨਂ ਸਂਸਰਿਸ੍ਸਤਿ।
Satañceva sahassānaṃ, kappānaṃ saṃsarissati;
ਅਥવਾ ਪਿ ਤਤੋ ਭਿਯ੍ਯੋ, ਗਬ੍ਭਾ ਗਬ੍ਭਂ ਗਮਿਸ੍ਸਥ॥
Athavā pi tato bhiyyo, gabbhā gabbhaṃ gamissatha.
ਅਨੁਪਾਦਾਯ ਬੁਦ੍ਧવਚਨਂ, ਸਙ੍ਖਾਰੇ ਅਤ੍ਤਤੋ ਉਪਾਦਾਯ।
Anupādāya buddhavacanaṃ, saṅkhāre attato upādāya;
ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸਨ੍ਤਂ ਕਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਠਾਨਮੇਤਂ ਨ વਿਜ੍ਜਤਿ॥
Dukkhassantaṃ karissanti, ṭhānametaṃ na vijjati.
ਯੋ ਯਂ ਅਨਮਤਗ੍ਗਸਂਸਾਰਂ ਸਮਾਪਨ੍ਨੋ ਜਾਯਤੇ ਚ ਮੀਯਤੇ ਚ, ਅਯਂ ਅવਿਜ੍ਜਾਹੇਤੁਕਾ। ਯਾਨਿਪਿ ਚ ਸਙ੍ਖਾਰਾਨਂ ਪਯੋਜਨਾਨਿ, ਤਾਨਿਪਿ ਅવਿਜ੍ਜਾਪਚ੍ਚਯਾਨਿ, ਯਂ ਅਦਸ੍ਸਨਂ ਬੁਦ੍ਧવਚਨਸ੍ਸ, ਅਯਂ ਅવਿਜ੍ਜਾਸੁਤ੍ਤੇਯੇવ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਂ। ਯੋ ਚ ਸਙ੍ਖਾਰੇ ਅਤ੍ਤਤੋ ਹਰਤਿ ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧੇ ਪਞ੍ਚ ਦਿਟ੍ਠਿਯੋ ਉਪਗਚ੍ਛਤਿ। ‘‘ਏਤਂ ਮਮ, ਏਸੋਹਮਸ੍ਮਿ, ਏਸੋ ਮੇ ਅਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਅવਿਜ੍ਜਾਯ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ, ਅવਿਜ੍ਜਾਯ ਨਿਕ੍ਖਿਪਿਤਂ। ਏવਂ ਸਤ੍ਥਾ ਸੁਤ੍ਤੇ ਨਯੇਨ 13 ਧਮ੍ਮੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਤਿ। ਅਸਾਧਾਰਣੇਨ ਤਂਯੇવ ਤਤ੍ਥ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ। ਨ ਅਞ੍ਞਂ।
Yo yaṃ anamataggasaṃsāraṃ samāpanno jāyate ca mīyate ca, ayaṃ avijjāhetukā. Yānipi ca saṅkhārānaṃ payojanāni, tānipi avijjāpaccayāni, yaṃ adassanaṃ buddhavacanassa, ayaṃ avijjāsutteyeva niddiṭṭhaṃ. Yo ca saṅkhāre attato harati pañcakkhandhe pañca diṭṭhiyo upagacchati. ‘‘Etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’ti idaṃ suttaṃ avijjāya nikkhittaṃ, avijjāya nikkhipitaṃ. Evaṃ satthā sutte nayena 14 dhammena niddisati. Asādhāraṇena taṃyeva tattha niddisitabbaṃ. Na aññaṃ.
ਯੇ ਹਿ ਕੇਚਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਮਣਾ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ વਾ ‘‘ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖ’’ਨ੍ਤਿ ਨਪ੍ਪਜਾਨਨ੍ਤਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸਚ੍ਚਾਨਿ વਿਤ੍ਥਾਰੇਨ, ਯਂ ਤਤ੍ਥ ਅਪ੍ਪਜਾਨਨਾ, ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਂ, ਅਯਂ ਹੇਤੁ। ਅਪ੍ਪਜਾਨਨ੍ਤੋ વਿવਿਧੇ ਸਙ੍ਖਾਰੇ ਅਭਿਸਙ੍ਖਰੋਤਿ, ਅਯਂ ਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦੋ। ਯਞ੍ਚ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਾਨਿ ਪਰਾਮਸਤਿ ‘‘ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ ਅਯਂ ਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦੋ। ਯਂ ਪੁਨਬ੍ਭવਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤਿ, ਇਦਂ ਫਲਂ। ਅਯਮ੍ਪਿ ਧਮ੍ਮੋ ਸਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋ ਹੇਤੁਤੋ ਚ ਫਲਤੋ ਚ ਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦਤੋ ਚ।
Ye hi keci, bhikkhave, samaṇā vā brāhmaṇā vā ‘‘idaṃ dukkha’’nti nappajānanti cattāri saccāni vitthārena, yaṃ tattha appajānanā, idaṃ dukkhaṃ, ayaṃ hetu. Appajānanto vividhe saṅkhāre abhisaṅkharoti, ayaṃ nissando. Yañca diṭṭhigatāni parāmasati ‘‘idameva saccaṃ moghamañña’’nti ayaṃ nissando. Yaṃ punabbhavaṃ nibbatteti, idaṃ phalaṃ. Ayampi dhammo saniddiṭṭho hetuto ca phalato ca nissandato ca.
ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਕੇਚਿ ਧਮ੍ਮਾ ਸਾਧਾਰਣਾ ਭવਨ੍ਤਿ। ਹੇਤੁ ਖਲੁ ਆਦਿਤੋਯੇવ ਸੁਤ੍ਤੇ ਨਿਕ੍ਖਿਪਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਯਥਾ ਕਿਂ ਭવੇ ਚਤ੍ਤਾਰਿਮਾਨਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਗਤਿਗਮਨਾਨਿ। ਤਤ੍ਥ ਯਞ੍ਚ ਛਨ੍ਦਾਗਤਿਂ ਗਚ੍ਛਤਿ ਯਞ੍ਚ ਭਯਾਗਤਿਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਅਯਂ ਲੋਭੋ ਅਕੁਸਲਮੂਲਂ। ਯਂ ਦੋਸਾ, ਅਯਂ ਦੋਸੋਯੇવ । ਯਂ ਮੋਹਾ, ਅਯਂ ਮੋਹੋਯੇવ। ਏવਂ ਇਮਾਨਿ ਤੀਣਿ ਅਕੁਸਲਮੂਲਾਨਿ ਆਦਿਤੋਯੇવ ਉਪਪਰਿਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਯਤ੍ਥ ਏਕਂ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ, ਤਤ੍ਥ ਏਕਂ ਨਿਦ੍ਦਿਸੀਯਤਿ। ਤਥਾ ਦ੍વੇ ਯਥਾ ਤੀਣਿ, ਨ ਹਿ ਆਦੀਹਿ ਅਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਹੇਤੁ વਾ ਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦੋ વਾ ਫਲਂ વਾ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ।
Ettha pana keci dhammā sādhāraṇā bhavanti. Hetu khalu āditoyeva sutte nikkhipissanti. Yathā kiṃ bhave cattārimāni, bhikkhave, agatigamanāni. Tattha yañca chandāgatiṃ gacchati yañca bhayāgatiṃ gacchati, ayaṃ lobho akusalamūlaṃ. Yaṃ dosā, ayaṃ dosoyeva . Yaṃ mohā, ayaṃ mohoyeva. Evaṃ imāni tīṇi akusalamūlāni āditoyeva upaparikkhitabbāni. Yattha ekaṃ niddisitabbaṃ, tattha ekaṃ niddisīyati. Tathā dve yathā tīṇi, na hi ādīhi anikkhitte hetu vā nissando vā phalaṃ vā niddisitabbaṃ.
ਅਯਞ੍ਚੇਤ੍ਥ ਗਾਥਾ –
Ayañcettha gāthā –
ਛਨ੍ਦਾ ਦੋਸਾ ਭਯਾ ਮੋਹਾ, ਯੋ ਧਮ੍ਮਂ ਅਤਿવਤ੍ਤਤਿ।
Chandā dosā bhayā mohā, yo dhammaṃ ativattati;
ਕਤ੍ਥ ਛਨ੍ਦਾ ਚ ਅਯਂ ਲੋਭੋ ਯਥਾ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਂ ਪੁਬ੍ਬੇ। ਇਦਂ ਮੋਹਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ।
Kattha chandā ca ayaṃ lobho yathā niddiṭṭhaṃ pubbe. Idaṃ mohādhiṭṭhānaṃ.
੩੫. ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਅਲੋਭਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ?
35. Tattha katamaṃ alobhādhiṭṭhānaṃ?
‘‘ਅਸੁਭਾਨੁਪਸ੍ਸਿਂ 17 વਿਹਰਨ੍ਤਂ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਸੁਸਂવੁਤਂ।
‘‘Asubhānupassiṃ 18 viharantaṃ, indriyesu susaṃvutaṃ;
ਭੋਜਨਮ੍ਹਿ ਚ ਮਤ੍ਤਞ੍ਞੁਂ, ਸਦ੍ਧਂ ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯਂ।
Bhojanamhi ca mattaññuṃ, saddhaṃ āraddhavīriyaṃ;
ਤਂ વੇ ਨਪ੍ਪਸਹਤਿ ਮਾਰੋ, વਾਤੋ ਸੇਲਂવ ਪਬ੍ਬਤ’’ਨ੍ਤਿ॥
Taṃ ve nappasahati māro, vāto selaṃva pabbata’’nti.
ਤਤ੍ਥ ਯਾ ਅਸੁਭਾਯ ਉਪਪਰਿਕ੍ਖਾ, ਅਯਂ ਕਾਮੇਸੁ ਆਦੀਨવਦਸ੍ਸਨੇਨ ਪਰਿਚ੍ਚਾਗੋ। ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਸੁਸਂવੁਤੋ ਤਸ੍ਸੇવ ਅਲੋਭਸ੍ਸ ਪਾਰਿਪੂਰਿਯਂ ਮਮ ਆਯਤਨਸੋਚਿਤਂ ਅਨੁਪਾਦਾਯ। ਭੋਜਨਮ੍ਹਿ ਚ ਮਤ੍ਤਞ੍ਞੁਨ੍ਤਿ ਰਸਤਣ੍ਹਾਪਹਾਨਂ। ਇਤਿ ਅਯਂ ਅਲੋਭੋ ਅਸੁਭਾਨੁਪਸ੍ਸਿਤਾਯ વਤ੍ਥੁਤੋ ਧਾਰਯਤਿ, ਸੋ ਅਲੋਭੋ ਹੇਤੁ। ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਗੁਤ੍ਤਦ੍વਾਰਤਾਯ ਗੋਚਰਤੋ ਧਾਰਯਤਿ, ਭੋਜਨੇਮਤ੍ਤਞ੍ਞੁਤਾਯ ਪਰਤੋ ਧਾਰਯਤਿ, ਅਯਂ ਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦੋ। ਤਂ વੇ ਨਪ੍ਪਸਹਤਿ ਮਾਰੋ, વਾਤੋ ਸੇਲਂ વ ਪਬ੍ਬਤਨ੍ਤਿ, ਇਦਂ ਫਲਂ। ਇਤਿ ਯੋਯੇવ ਧਮ੍ਮੋ ਆਦਿਮ੍ਹਿ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ, ਸੋਯੇવ ਮਜ੍ਝੇ ਚੇવ ਅવਸਾਨੇ ਚ।
Tattha yā asubhāya upaparikkhā, ayaṃ kāmesu ādīnavadassanena pariccāgo. Indriyesu susaṃvuto tasseva alobhassa pāripūriyaṃ mama āyatanasocitaṃ anupādāya. Bhojanamhi ca mattaññunti rasataṇhāpahānaṃ. Iti ayaṃ alobho asubhānupassitāya vatthuto dhārayati, so alobho hetu. Indriyesu guttadvāratāya gocarato dhārayati, bhojanemattaññutāya parato dhārayati, ayaṃ nissando. Taṃ ve nappasahati māro, vāto selaṃ va pabbatanti, idaṃ phalaṃ. Iti yoyeva dhammo ādimhi nikkhitto, soyeva majjhe ceva avasāne ca.
ਨਾਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਞ੍ਞਂ ਏਕਧਮ੍ਮਮ੍ਪਿ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਾਮਿ ਅਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਸ੍ਸ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਾਯ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ વਾ ਪਹਾਨਾਯ, ਯਥਯਿਦਂ 19 ਅਸੁਭਨਿਮਿਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਅਸੁਭਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਮਨਸਿਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਚੇવ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦੋ ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਚ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦੋ ਪਹੀਯਤਿ। ਇਦਂ ਅਲੋਭਸ੍ਸ વਤ੍ਥੁ। ਯਂ ਪੁਨ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਕਾਮਰਾਗੋ ਪਰਿਯਾਦਿਯਤਿ ਰੂਪਰਾਗਂ ਅਰੂਪਰਾਗਂ, ਇਤਿ ਫਲਂ। ਇਤਿ ਅਯਮ੍ਪਿ ਚ ਧਮ੍ਮੋ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋ ਹੇਤੁਤੋ ਚ ਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦਤੋ ਚ ਫਲਤੋ ਚ। ਇਦਂ ਅਲੋਭਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ।
Nāhaṃ, bhikkhave, aññaṃ ekadhammampi samanupassāmi asamuppannassa kāmacchandassa anuppādāya uppannassa vā pahānāya, yathayidaṃ 20 asubhanimittaṃ. Tattha asubhanimittaṃ manasikarontassa anuppanno ceva kāmacchando na uppajjati, uppanno ca kāmacchando pahīyati. Idaṃ alobhassa vatthu. Yaṃ puna anuppanno kāmarāgo pariyādiyati rūparāgaṃ arūparāgaṃ, iti phalaṃ. Iti ayampi ca dhammo niddiṭṭho hetuto ca nissandato ca phalato ca. Idaṃ alobhādhiṭṭhānaṃ.
ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਅਦੋਸਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ?
Tattha katamaṃ adosādhiṭṭhānaṃ?
ਏਕਮ੍ਪਿ ਚੇ ਪਾਣਮਦੁਟ੍ਠਚਿਤ੍ਤੋ, ਮੇਤ੍ਤਾਯਤਿ ਕੁਸਲੋ 21 ਤੇਨ ਹੋਤਿ।
Ekampi ce pāṇamaduṭṭhacitto, mettāyati kusalo 22 tena hoti;
ਸਬ੍ਬੇ ਚ ਪਾਣੇ ਮਨਸਾਨੁਕਮ੍ਪਂ 23, ਪਹੂਤਮਰਿਯੋ ਪਕਰੋਤਿ ਪੁਞ੍ਞਂ॥
Sabbe ca pāṇe manasānukampaṃ 24, pahūtamariyo pakaroti puññaṃ.
ਏਕਮ੍ਪਿ ਚੇ ਪਾਣਮਦੁਟ੍ਠਚਿਤ੍ਤੋ ਮੇਤ੍ਤਾਯਤੀਤਿ ਅਯਂ ਅਦੋਸੋ। ਨਿਗ੍ਘਾਤੇਨ ਅਸ੍ਸਾਦੋ, ਕੁਸਲੋ ਤੇਨ ਹੋਤੀਤਿ ਤੇਨ ਕੁਸਲੇਨ ਧਮ੍ਮੇਨ ਸਂਯੁਤ੍ਤੋ ਧਮ੍ਮਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਕੁਸਲੋਤਿ ਯਥਾ ਪਞ੍ਞਾਯ ਪਞ੍ਞੋ ਪਣ੍ਡਿਚ੍ਚੇਨ ਪਣ੍ਡਿਤੋ। ਪਹੂਤਮਰਿਯੋ ਪਕਰੋਤਿ ਪੁਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਸਾਯੇવ વਿਪਾਕੋ ਅਯਂ ਲੋਕਿਯਸ੍ਸ, ਨ ਹਿ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਸ੍ਸ। ਤਤ੍ਥ ਯਾ ਮੇਤ੍ਤਾਯਨਾ, ਅਯਂ ਹੇਤੁ। ਯਂ ਕੁਸਲੋ ਭવਤਿ ਅਯਂ ਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦੋ। ਯਾવ ਅਬ੍ਯਾਪਜ੍ਜੋ ਭੂਮਿਯਂ ਬਹੁਪੁਞ੍ਞਂ ਪਸવਤਿ, ਇਦਂ ਫਲਂ। ਇਤਿ ਅਦੋਸੋ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋ ਹੇਤੁਤੋ ਚ ਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦਤੋ ਚ ਫਲਤੋ ਚ।
Ekampi ce pāṇamaduṭṭhacitto mettāyatīti ayaṃ adoso. Nigghātena assādo, kusalo tena hotīti tena kusalena dhammena saṃyutto dhammapaññattiṃ gacchati. Kusaloti yathā paññāya pañño paṇḍiccena paṇḍito. Pahūtamariyo pakaroti puññanti tassāyeva vipāko ayaṃ lokiyassa, na hi lokuttarassa. Tattha yā mettāyanā, ayaṃ hetu. Yaṃ kusalo bhavati ayaṃ nissando. Yāva abyāpajjo bhūmiyaṃ bahupuññaṃ pasavati, idaṃ phalaṃ. Iti adoso niddiṭṭho hetuto ca nissandato ca phalato ca.
ਏਕਾਦਸਾਨਿਸਂਸਾ ਮੇਤ੍ਤਾਯ ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ। ਤਤ੍ਥ ਯਾ ਮੇਤ੍ਤਾਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤਿ, ਅਯਂ ਅਰਿਯਧਮ੍ਮੇਸੁ ਰਾਗવਿਰਾਗਾ ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤਿ, ਲੋਕਿਕਾਯ ਭੂਮਿਕਾ ਹੇਤੁ, ਯਂ ਸੁਖਂ ਆਯਤਿਂ ਮਨਾਪੋ ਹੋਤਿ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ, ਇਮੇ ਏਕਾਦਸ ਧਮ੍ਮਾ ਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦੋ। ਯਞ੍ਚ ਅਕਤਾવੀ ਬ੍ਰਹ੍ਮਕਾਯੇ ਉਪਪਜ੍ਜਤਿ। ਇਦਂ ਫਲਂ। ਇਦਂ ਅਦੋਸਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ।
Ekādasānisaṃsā mettāya cetovimuttiyā. Tattha yā mettācetovimutti, ayaṃ ariyadhammesu rāgavirāgā cetovimutti, lokikāya bhūmikā hetu, yaṃ sukhaṃ āyatiṃ manāpo hoti manussānaṃ, ime ekādasa dhammā nissando. Yañca akatāvī brahmakāye upapajjati. Idaṃ phalaṃ. Idaṃ adosādhiṭṭhānaṃ.
੩੬. ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਅਮੋਹਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ?
36. Tattha katamaṃ amohādhiṭṭhānaṃ?
ਯਾਯ ਸਮ੍ਮਾ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਜਾਤਿਮਰਣਸਙ੍ਖਯਂ॥
Yāya sammā pajānāti, jātimaraṇasaṅkhayaṃ.
ਪਞ੍ਞਾ ਹਿ ਸੇਟ੍ਠਾਤਿ વਤ੍ਥੁਂ। ਨਿਬ੍ਬੇਧਗਾਮਿਨੀਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਗਾਮਿਨਿਯਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਤਿ। ਸਮ੍ਮਾ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਜਾਤਿਮਰਣਸਙ੍ਖਯਨ੍ਤਿ ਅਮੋਹੋ। ਪਞ੍ਞਾਤਿ ਹੇਤੁ। ਯਂ ਪਜਾਨਾਤਿ ਅਯਂ ਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦੋ। ਯੋ ਜਾਤਿਮਰਣਸਙ੍ਖਯੋ, ਇਦਂ ਫਲਂ। ਇਤਿ ਅਮੋਹੋ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋ ਹੇਤੁਨਾ ਚ ਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦੇਨ ਚ ਫਲੇਨ ਚ।
Paññā hi seṭṭhāti vatthuṃ. Nibbedhagāminīti nibbānagāminiyaṃ yathābhūtaṃ paṭivijjhati. Sammā pajānāti, jātimaraṇasaṅkhayanti amoho. Paññāti hetu. Yaṃ pajānāti ayaṃ nissando. Yo jātimaraṇasaṅkhayo, idaṃ phalaṃ. Iti amoho niddiṭṭho hetunā ca nissandena ca phalena ca.
ਤੀਣਿਮਾਨਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ 27, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਅਨਞ੍ਞਾਤਞ੍ਞਸ੍ਸਾਮੀਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਅਞ੍ਞਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਅਞ੍ਞਾਤਾવਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ। ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਅਨਞ੍ਞਾਤਞ੍ਞਸ੍ਸਾਮੀਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਨਭਿਸਮੇਤਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਸ੍ਸ ਅਭਿਸਮਯਾਯ ਛਨ੍ਦਂ ਜਨੇਤਿ વਾਯਮਤਿ, વੀਰਿਯਂ ਆਰਭਤਿ , ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ ਪਦਹਤਿ। ਏવਂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਾਨਂ ਕਾਤਬ੍ਬਂ। ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਅਞ੍ਞਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ? ਇਧ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ‘‘ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚ’’ਨ੍ਤਿ ਯਥਾਭੂਤਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਯਾ ਚ ਮਗ੍ਗੋ, ਇਦਂ ਅਞ੍ਞਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ। ਆਸવਕ੍ਖਯਾ ਅਨਾਸવੋ ਹੋਤਿ, ਇਦਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਅਞ੍ਞਾਤਾવਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ। ਤਥਾਯਂ ਪਞ੍ਞਾ, ਅਯਂ ਹੇਤੁ। ਯਂ ਛਨ੍ਦਂ ਜਨੇਤਿ વਾਯਮਤਿ, ਯਾ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਅਯਂ ਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦੋ। ਯੇਨ ਸਬ੍ਬਸੋ ਆਸવਾਨਂ ਖਯਾ ਹੇਤੁ, ਯਂ ਖਯੇ ਞਾਣਮੁਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਅਨੁਪ੍ਪਾਦੇ ਞਾਣਞ੍ਚ, ਅਯਂ ਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦੋ। ਯਂ ਅਰਹਤ੍ਤਂ, ਇਦਂ ਫਲਂ। ਤਤ੍ਥ ਖੀਣਾ ਮੇ ਜਾਤਿ, વੁਸਿਤਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ, ਕਤਂ ਕਰਣੀਯਨ੍ਤਿ, ਇਦਂ ਖਯੇ ਞਾਣਂ। ਨਾਪਰਂ ਇਤ੍ਥਤ੍ਤਾਯਾਤਿ ਪਜਾਨਾਮੀਤਿ ਇਦਂ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦੇ ਞਾਣਂ। ਇਤਿ ਇਮਾਨਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਅਮੋਹੋ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋ ਹੇਤੁਨਾ ਚ ਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦੇਨ ਚ ਫਲੇਨ ਚ। ਇਮਾਨਿ ਅਸਾਧਾਰਣਾਨਿ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾਨਿ।
Tīṇimāni, bhikkhave 28, indriyāni anaññātaññassāmītindriyaṃ aññindriyaṃ aññātāvindriyaṃ. Tattha katamaṃ anaññātaññassāmītindriyaṃ? Idha, bhikkhave, bhikkhu anabhisametassa dukkhassa ariyasaccassa abhisamayāya chandaṃ janeti vāyamati, vīriyaṃ ārabhati , cittaṃ paggaṇhāti padahati. Evaṃ catunnaṃ ariyasaccānaṃ kātabbaṃ. Tattha katamaṃ aññindriyaṃ? Idha , bhikkhave, bhikkhu ‘‘idaṃ dukkhaṃ ariyasacca’’nti yathābhūtaṃ pajānāti, yā ca maggo, idaṃ aññindriyaṃ. Āsavakkhayā anāsavo hoti, idaṃ vuccati aññātāvindriyaṃ. Tathāyaṃ paññā, ayaṃ hetu. Yaṃ chandaṃ janeti vāyamati, yā pajānāti, ayaṃ nissando. Yena sabbaso āsavānaṃ khayā hetu, yaṃ khaye ñāṇamuppajjati, anuppāde ñāṇañca, ayaṃ nissando. Yaṃ arahattaṃ, idaṃ phalaṃ. Tattha khīṇā me jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyanti, idaṃ khaye ñāṇaṃ. Nāparaṃ itthattāyāti pajānāmīti idaṃ anuppāde ñāṇaṃ. Iti imāni indriyāni amoho niddiṭṭho hetunā ca nissandena ca phalena ca. Imāni asādhāraṇāni niddiṭṭhāni.
ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾਨਿ ਕੁਸਲਮੂਲਾਨਿ ਸਾਧਾਰਣਾਨਿ? ਕੁਸਲਞ੍ਚ વੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦੇਸੇਸ੍ਸਾਮਿ ਕੁਸਲਮੂਲਞ੍ਚੇવ। ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਕੁਸਲਮੂਲਂ? ਅਲੋਭੋ ਅਦੋਸੋ ਅਮੋਹੋ। ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਕੁਸਲਂ? ਅਟ੍ਠ ਸਮ੍ਮਤ੍ਤਾਨਿ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ ਯਾવ ਸਮ੍ਮਾਸਮਾਧਿ। ਤਤ੍ਥ ਯਾਨਿ ਕੁਸਲਮੂਲਾਨਿ, ਅਯਂ ਹੇਤੁ। ਯਞ੍ਚ ਅਲੋਭੋ ਤੀਣਿ ਕਮ੍ਮਾਨਿ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਤਿ ਸਙ੍ਕਪ੍ਪਂ વਾਯਾਮਂ ਸਮਾਧਿਞ੍ਚ, ਅਯਂ ਅਲੋਭਸ੍ਸ ਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦੋ। ਤਤ੍ਥ ਯੋ ਅਦੋਸੋ, ਅਯਂ ਹੇਤੁ। ਯਂ ਤਯੋ ਧਮ੍ਮੇ ਪਟ੍ਠਪੇਤਿ ਸਮ੍ਮਾવਾਚਂ ਸਮ੍ਮਾਕਮ੍ਮਨ੍ਤਂ ਸਮ੍ਮਾਆਜੀવਞ੍ਚ, ਅਯਂ ਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦੋ। ਤਤ੍ਥ ਯੋ ਅਮੋਹੋ ਹੇਤੁ, ਯਂ ਦ੍વੇ ਧਮ੍ਮੇ ਉਪਟ੍ਠਪੇਤਿ ਅવਿਪਰੀਤਦਸ੍ਸਨਮ੍ਪਿ ਚ ਅਨਭਿਲਾਪਨਂ, ਅਯਂ ਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦੋ। ਇਮਸ੍ਸ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਸ੍ਸ ਯਂ ਫਲਂ, ਤਾ ਦ੍વੇ વਿਮੁਤ੍ਤਿਯੋ ਰਾਗવਿਰਾਗਾ ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤਿ ਅવਿਜ੍ਜਾ વਿਰਾਗਾ ਚ ਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤਿ, ਇਦਂ ਫਲਂ। ਇਤਿ ਇਮਾਨਿ ਤੀਣਿ ਕੁਸਲਮੂਲਾਨਿ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾਨਿ ਹੇਤੁਤੋ ਚ ਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦਤੋ ਚ ਫਲਤੋ ਚ। ਏવਂ ਸਾਧਾਰਣਾਨਿ ਕੁਸਲਾਨਿ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿਤਬ੍ਬਾਨਿ।
Tattha katamāni kusalamūlāni sādhāraṇāni? Kusalañca vo, bhikkhave, desessāmi kusalamūlañceva. Tattha katamaṃ kusalamūlaṃ? Alobho adoso amoho. Tattha katamaṃ kusalaṃ? Aṭṭha sammattāni sammādiṭṭhi yāva sammāsamādhi. Tattha yāni kusalamūlāni, ayaṃ hetu. Yañca alobho tīṇi kammāni samuṭṭhāpeti saṅkappaṃ vāyāmaṃ samādhiñca, ayaṃ alobhassa nissando. Tattha yo adoso, ayaṃ hetu. Yaṃ tayo dhamme paṭṭhapeti sammāvācaṃ sammākammantaṃ sammāājīvañca, ayaṃ nissando. Tattha yo amoho hetu, yaṃ dve dhamme upaṭṭhapeti aviparītadassanampi ca anabhilāpanaṃ, ayaṃ nissando. Imassa brahmacariyassa yaṃ phalaṃ, tā dve vimuttiyo rāgavirāgā cetovimutti avijjā virāgā ca paññāvimutti, idaṃ phalaṃ. Iti imāni tīṇi kusalamūlāni niddiṭṭhāni hetuto ca nissandato ca phalato ca. Evaṃ sādhāraṇāni kusalāni paṭivijjhitabbāni.
ਯਤ੍ਥ ਦੁવੇ ਯਤ੍ਥ ਤੀਣਿ। ਅਯਞ੍ਚੇਤ੍ਥ ਗਾਥਾ।
Yattha duve yattha tīṇi. Ayañcettha gāthā.
‘‘ਤੁਲਮਤੁਲਞ੍ਚ ਸਮ੍ਭવਂ, ਭવਸਙ੍ਖਾਰਮવਸ੍ਸਜਿ ਮੁਨਿ।
‘‘Tulamatulañca sambhavaṃ, bhavasaṅkhāramavassaji muni;
ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਰਤੋ ਸਮਾਹਿਤੋ, ਅਭਿਨ੍ਦਿ ਕવਚਮਿવਤ੍ਤਸਮ੍ਭવ’’ਨ੍ਤਿ॥
Ajjhattarato samāhito, abhindi kavacamivattasambhava’’nti.
ਤੁਲਮਤੁਲਞ੍ਚ ਸਮ੍ਭવਨ੍ਤਿ ਤੁਲਸਙ੍ਖਤਂ ਅਤੁਲਸਙ੍ਖਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਯੇ ਸਙ੍ਖਤਾ ਤੁਲਂ, ਤੇ ਦ੍વੇ ਧਮ੍ਮਾ ਅਸ੍ਸਾਦੋ ਚ ਆਦੀਨવੋ ਚ ਤੁਲਿਤਾ ਭવਨ੍ਤਿ। ਏਤ੍ਤਕੋ ਕਾਮੇਸੁ ਅਸ੍ਸਾਦੋ। ਏਤ੍ਤਕੋ ਆਦੀਨવੋ ਇਮਸ੍ਸ, ਇਦਂ ਨਿਸ੍ਸਰਣਨ੍ਤਿ ਇਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਦ੍વੀਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਅਤੁਲਂ ਨ ਚ ਸਕ੍ਕਾ ਤੁਲਯਿਤੁਂ। ਏਤ੍ਤਕਂ ਏਤਂ ਨੇਤਂ ਪਰਮਤ੍ਥੀਤਿ ਤੇਨ ਅਤੁਲਂ। ਅਥ ਪਾਪੁਣਾ ਰਤਨਂ ਕਰਿਤ੍વਾ ਅਚ੍ਛਰਿਯਭਾવੇਨ ਅਤੁਲਂ। ਤਤ੍ਥ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਚ ਅਭਿਸਮ੍ਭવਾ ਜਾਨਨਾ ਪਸ੍ਸਨਾ, ਅਯਂ ਅਮੋਹੋ। ਯਂ ਤਤ੍ਥ ਞਾਤਾ ਓਸਿਰਣਾ ਭવਸਙ੍ਖਾਰਾਨਂ, ਅਯਂ ਅਲੋਭੋ। ਯਂ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਰਤੋ ਸਮਾਹਿਤੋਤਿ વਿਕ੍ਖੇਪਪਟਿਸਂਹਰਣਾ, ਅਯਂ ਅਦੋਸੋ। ਇਤਿ ਇਮਾਨਿ ਤੀਣਿ ਕੁਸਲਮੂਲਾਨਿ। ਤੁਲਮਤੁਲਸਮ੍ਭવਨ੍ਤਿ ਅਯਂ ਅਮੋਹੋ। ਯੋ ਭવਸਙ੍ਖਾਰਾਨਂ ਸਮੋਸਰਣਂ ਲੋਭੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮਾਧੀਨਂ ਅਸ੍ਸਾਦੋ, ਅਯਂ ਹੇਤੁ। ਯਂ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਰਤੋ ਅવਿਜ੍ਜਣ੍ਡਕੋਸਂ ਸਮ੍ਭੇਦੋ, ਅਯਂ ਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦੋ। ਸਾ ਪવਤ੍ਤਿ ਇਮਾਨਿ ਤੀਣਿ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾਨਿ ਕੁਸਲਮੂਲਾਨਿ ਹੇਤੁਤੋ ਚ ਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦਤੋ ਚ ਫਲਤੋ ਚ।
Tulamatulañca sambhavanti tulasaṅkhataṃ atulasaṅkhataṃ. Tattha ye saṅkhatā tulaṃ, te dve dhammā assādo ca ādīnavo ca tulitā bhavanti. Ettako kāmesu assādo. Ettako ādīnavo imassa, idaṃ nissaraṇanti iti nibbānaṃ pajānāti. Dvīhi kāraṇehi atulaṃ na ca sakkā tulayituṃ. Ettakaṃ etaṃ netaṃ paramatthīti tena atulaṃ. Atha pāpuṇā ratanaṃ karitvā acchariyabhāvena atulaṃ. Tattha kusalassa ca abhisambhavā jānanā passanā, ayaṃ amoho. Yaṃ tattha ñātā osiraṇā bhavasaṅkhārānaṃ, ayaṃ alobho. Yaṃ ajjhattarato samāhitoti vikkhepapaṭisaṃharaṇā, ayaṃ adoso. Iti imāni tīṇi kusalamūlāni. Tulamatulasambhavanti ayaṃ amoho. Yo bhavasaṅkhārānaṃ samosaraṇaṃ lobho sammāsamādhīnaṃ assādo, ayaṃ hetu. Yaṃ ajjhattarato avijjaṇḍakosaṃ sambhedo, ayaṃ nissando. Sā pavatti imāni tīṇi niddiṭṭhāni kusalamūlāni hetuto ca nissandato ca phalato ca.
ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਏਸਾ ਪવਤ੍ਤਿ ਚ ਨਿવਤ੍ਤਿ ਚ ਅਕੁਸਲਮੂਲੇਹਿ ਪવਤ੍ਤਤਿ, ਕੁਸਲਮੂਲੇਹਿ ਨਿવਤ੍ਤਤੀਤਿ ਇਮੇਹਿ ਚ ਤੀਹਿ ਸਬ੍ਬਂ ਅਕੁਸਲਮੂਲਂ ਸਮੋਸਰਣਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਸੋ ਧਮ੍ਮੇ વਾ વਚਨਤੋ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋ ਤਣ੍ਹਾਤਿ વਾ ਕੋਧੋਤਿ વਾ ਅਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞਨ੍ਤਿ વਾ ਅਨੁਸਯੋਤਿ વਾ ਮਕ੍ਖੋਤਿ વਾ ਪਲ਼ਾਸੋਤਿ વਾ ਅਸ੍ਸਤੀਤਿ વਾ ਇਸ੍ਸਾਤਿ વਾ ਮਚ੍ਛਰਿਯਨ੍ਤਿ વਾ ਅਞ੍ਞਾਣਨ੍ਤਿ વਾ, ਤੇਹਿ ਯੇ ਚ વਤ੍ਥੂਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ। ਯਸ੍ਸਿਮਾਨਿ ਦ੍વੇ વਚਨਾਨਿ ਧਮ੍ਮਪਦਾਨਿ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾਨਿ ਨ ਸੋ ਅਤ੍ਥਿ ਕਿਲੇਸਾ, ਯੋ ਇਮੇਸੁ ਨવਸੁ ਪਦੇਸੁ ਸਮੋਧਾਨਂ ਸਮੋਸਰਣਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਅਯਂ ਕਿਲੇਸੋ, ਨ ਚ ਲੋਭੋ, ਨ ਚ ਦੋਸੋ, ਨ ਚ ਮੋਹੋ।
Ettāvatā esā pavatti ca nivatti ca akusalamūlehi pavattati, kusalamūlehi nivattatīti imehi ca tīhi sabbaṃ akusalamūlaṃ samosaraṇaṃ gacchati. So dhamme vā vacanato niddiṭṭho taṇhāti vā kodhoti vā asampajaññanti vā anusayoti vā makkhoti vā paḷāsoti vā assatīti vā issāti vā macchariyanti vā aññāṇanti vā, tehi ye ca vatthūhi niddisitabbaṃ. Yassimāni dve vacanāni dhammapadāni niddiṭṭhāni na so atthi kilesā, yo imesu navasu padesu samodhānaṃ samosaraṇaṃ gacchati. Ayaṃ kileso, na ca lobho, na ca doso, na ca moho.
ਯਥਾ ਅਕੁਸਲਮੂਲਾਨਿ, ਏવਂ ਕੁਸਲਾਨਿ ਪਟਿਕ੍ਖੇਪੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਾਨਿ।
Yathā akusalamūlāni, evaṃ kusalāni paṭikkhepena niddisitabbāni.
ਇਦਂ ਅਮੋਹਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ।
Idaṃ amohādhiṭṭhānaṃ.
੩੭. ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਕਾਯਕਮ੍ਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ?
37. Tattha katamaṃ kāyakammādhiṭṭhānaṃ?
ਕਾਯੇਨ ਕੁਸਲਂ ਕਰੇ, ਅਸ੍ਸ ਕਾਯੇਨ ਸਂવੁਤੋ।
Kāyena kusalaṃ kare, assa kāyena saṃvuto;
ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਹਿਤ੍વਾ, ਕਾਯੇਨ ਸੁਚਰਿਤਂ ਚਰੇ॥
Kāyaduccaritaṃ hitvā, kāyena sucaritaṃ care.
ਤੀਣਿਮਾਨਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸੁਚਰਿਤਾਨਿ 29। ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾ વੇਰਮਣੀ, ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਾ વੇਰਮਣੀ, ਕਾਮੇਸੁਮਿਚ੍ਛਾਚਾਰਾ વੇਰਮਣੀ, ਇਦਂ ਕਾਯਕਮ੍ਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ।
Tīṇimāni, bhikkhave, sucaritāni 30. Pāṇātipātā veramaṇī, adinnādānā veramaṇī, kāmesumicchācārā veramaṇī, idaṃ kāyakammādhiṭṭhānaṃ.
ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ વਾਚਾਕਮ੍ਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ?
Tattha katamaṃ vācākammādhiṭṭhānaṃ?
ਸੁਭਾਸਿਤਂ 31 ਉਤ੍ਤਮਮਾਹੁ ਸਨ੍ਤੋ, ਧਮ੍ਮਂ ਭਣੇ ਨਾਧਮ੍ਮਂ ਤਂ ਦੁਤਿਯਂ।
Subhāsitaṃ 32 uttamamāhu santo, dhammaṃ bhaṇe nādhammaṃ taṃ dutiyaṃ;
ਪਿਯਂ ਭਣੇ ਨਾਪ੍ਪਿਯਂ ਤਂ ਤਤਿਯਂ, ਸਚ੍ਚਂ ਭਣੇ ਨਾਲਿਕਂ ਤਂ ਚਤੁਤ੍ਥਂ॥
Piyaṃ bhaṇe nāppiyaṃ taṃ tatiyaṃ, saccaṃ bhaṇe nālikaṃ taṃ catutthaṃ.
ਚਤ੍ਤਾਰਿਮਾਨਿ ਚ વਚੀਸੁਚਰਿਤਾਨਿ ਇਦਂ વਾਚਾਕਮ੍ਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ।
Cattārimāni ca vacīsucaritāni idaṃ vācākammādhiṭṭhānaṃ.
ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਮਨੋਕਮ੍ਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ?
Tattha katamaṃ manokammādhiṭṭhānaṃ?
ਮਨੇਨ ਕੁਸਲਂ ਕਮ੍ਮਂ, ਮਨਸਾ ਸਂવੁਤੋ ਭવੇ।
Manena kusalaṃ kammaṃ, manasā saṃvuto bhave;
ਮਨੋਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਹਿਤ੍વਾ, ਮਨਸਾ ਸੁਚਰਿਤਂ ਚਰੇ॥
Manoduccaritaṃ hitvā, manasā sucaritaṃ care.
ਤੀਣਿਮਾਨਿ ਮਨੋਸੁਚਰਿਤਾਨਿ, ਅਨਭਿਜ੍ਝਾ, ਅਬ੍ਯਾਪਾਦੋ, ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ, ਇਦਂ ਮਨੋਕਮ੍ਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ। ਇਮਾਨਿ ਅਸਾਧਾਰਣਾਨਿ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ।
Tīṇimāni manosucaritāni, anabhijjhā, abyāpādo, sammādiṭṭhi, idaṃ manokammādhiṭṭhānaṃ. Imāni asādhāraṇāni suttāni.
ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾਨਿ ਸਾਧਾਰਣਾਨਿ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ?
Tattha katamāni sādhāraṇāni suttāni?
વਾਚਾਨੁਰਕ੍ਖੀ ਮਨਸਾ ਸੁਸਂવੁਤੋ, ਕਾਯੇਨ ਚ ਨਾਕੁਸਲਂ ਕਯਿਰਾ 33।
Vācānurakkhī manasā susaṃvuto, kāyena ca nākusalaṃ kayirā 34;
ਏਤੇ ਤਯੋ ਕਮ੍ਮਪਥੇ વਿਸੋਧਯੇ, ਆਰਾਧਯੇ ਮਗ੍ਗਮਿਸਿਪ੍ਪવੇਦਿਤਂ॥
Ete tayo kammapathe visodhaye, ārādhaye maggamisippaveditaṃ.
ਤਿਸ੍ਸੋ ਇਮਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਯੋ – ਕਾਯਕਮ੍ਮਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿ, વਾਚਾਕਮ੍ਮਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿ, ਮਨੋਕਮ੍ਮਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿ।
Tisso imā, bhikkhave, pārisuddhiyo – kāyakammapārisuddhi, vācākammapārisuddhi, manokammapārisuddhi.
ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾ ਕਾਯਕਮ੍ਮਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿ? ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾ વੇਰਮਣੀ, ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਾ વੇਰਮਣੀ, ਕਾਮੇਸੁਮਿਚ੍ਛਾਚਾਰਾ વੇਰਮਣੀ। ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾ વਚੀਕਮ੍ਮਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿ? ਮੁਸਾવਾਦਾ વੇਰਮਣੀ…ਪੇ॰… ਸਮ੍ਫਪ੍ਪਲਾਪਾ વੇਰਮਣੀ। ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾ ਮਨੋਕਮ੍ਮਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿ? ਅਨਭਿਜ੍ਝਾ ਅਬ੍ਯਾਪਾਦੋ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ। ਇਦਂ ਸਾਧਾਰਣਸੁਤ੍ਤਂ।
Tattha katamā kāyakammapārisuddhi? Pāṇātipātā veramaṇī, adinnādānā veramaṇī, kāmesumicchācārā veramaṇī. Tattha katamā vacīkammapārisuddhi? Musāvādā veramaṇī…pe… samphappalāpā veramaṇī. Tattha katamā manokammapārisuddhi? Anabhijjhā abyāpādo sammādiṭṭhi. Idaṃ sādhāraṇasuttaṃ.
ਇਤਿ ਸਾਧਾਰਣਾਨਿ ਚ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ ਅਸਾਧਾਰਣਾਨਿ ਚ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿਤ੍વਾ વਾਚਾਯ ਕਾਯੇਨ ਚ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੋ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬੋ।
Iti sādhāraṇāni ca suttāni asādhāraṇāni ca suttāni paṭivijjhitabbāni. Paṭivijjhitvā vācāya kāyena ca suttassa attho niddisitabbo.
੩੮. ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ?
38. Tattha katamaṃ saddhindriyādhiṭṭhānaṃ?
ਸੀਲਞ੍ਚ ਯਸ੍ਸ ਕਲ੍ਯਾਣਂ, ਅਰਿਯਕਨ੍ਤਂ ਪਸਂਸਿਤਂ॥
Sīlañca yassa kalyāṇaṃ, ariyakantaṃ pasaṃsitaṃ.
ਸਙ੍ਘੇ ਪਸਾਦੋ ਯਸ੍ਸਤ੍ਥਿ, ਉਜੁਭੂਤਞ੍ਚ ਦਸ੍ਸਨਂ।
Saṅghe pasādo yassatthi, ujubhūtañca dassanaṃ;
ਅਦਲਿਦ੍ਦੋਤਿ ਤਂ ਆਹੁ, ਅਮੋਘਂ ਤਸ੍ਸ ਜੀવਿਤਂ॥
Adaliddoti taṃ āhu, amoghaṃ tassa jīvitaṃ.
ਸਦ੍ਧਾ વੇ ਨਨ੍ਦਿਕਾ ਆਰਾਧਿਕੋ, ਨੋ ਤਸ੍ਸ ਸਦ੍ਧੋਤਿ।
Saddhā ve nandikā ārādhiko, no tassa saddhoti;
ਸਬ੍ਬਂ ਸਿਯਾਤਿ ਭਗવਨ੍ਤਂ, ਤਥਾਰੂਪੋ ਧਮ੍ਮਸਮ੍ਪਸਾਦੋ॥
Sabbaṃ siyāti bhagavantaṃ, tathārūpo dhammasampasādo.
ਇਦਂ ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ।
Idaṃ saddhindriyādhiṭṭhānaṃ.
ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ વੀਰਿਯਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ?
Tattha katamaṃ vīriyādhiṭṭhānaṃ?
ਧੁਨਾਥ ਮਚ੍ਚੁਨੋ ਸੇਨਂ, ਨਲ਼ਾਗਾਰਂવ ਕੁਞ੍ਜਰੋ॥
Dhunātha maccuno senaṃ, naḷāgāraṃva kuñjaro.
ਚਤ੍ਤਾਰੋਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਧਾਨਾ, ਇਦਂ વੀਰਿਯਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ॥
Cattārome, bhikkhave, sammappadhānā, idaṃ vīriyādhiṭṭhānaṃ.
ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਸਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ?
Tattha katamaṃ satindriyādhiṭṭhānaṃ?
ਸਤੀਮਤੋ ਸਦਾ ਭਦ੍ਦਂ, ਭਦ੍ਦਮਤ੍ਥੁ ਸਤੀਮਤੋ।
Satīmato sadā bhaddaṃ, bhaddamatthu satīmato;
ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾ વਿਤ੍ਥਾਰੇਨ ਕਾਤਬ੍ਬਾ, ਇਦਂ ਸਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ।
Cattāro satipaṭṭhānā vitthārena kātabbā, idaṃ satindriyādhiṭṭhānaṃ.
ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਸਮਾਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ?
Tattha katamaṃ samādhindriyādhiṭṭhānaṃ?
ਆਕਙ੍ਖਤੋ ਤੇ ਨਰਦਮ੍ਮਸਾਰਥਿ, ਦੇવਾ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਮਨਸਾ વਿਚਿਨ੍ਤਿਤਂ।
Ākaṅkhato te naradammasārathi, devā manussā manasā vicintitaṃ;
ਸਬ੍ਬੇਨ ਜਞ੍ਞਾ ਕਸਿਣਾਪਿ ਪਾਣਿਨੋ, ਸਨ੍ਤਂ ਸਮਾਧਿਂ ਅਰਣਂ ਨਿਸੇવਤੋ॥
Sabbena jaññā kasiṇāpi pāṇino, santaṃ samādhiṃ araṇaṃ nisevato.
ਤਯੋਮੇ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਮਾਧੀ – ਸવਿਤਕ੍ਕੋ ਸવਿਚਾਰੋ, ਅવਿਤਕ੍ਕੋ વਿਚਾਰਮਤ੍ਤੋ, ਅવਿਤਕ੍ਕੋ ਅવਿਚਾਰੋ। ਇਦਂ ਸਮਾਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ।
Tayome , bhikkhave, samādhī – savitakko savicāro, avitakko vicāramatto, avitakko avicāro. Idaṃ samādhindriyādhiṭṭhānaṃ.
ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਪਞ੍ਞਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ?
Tattha katamaṃ paññindriyādhiṭṭhānaṃ?
ਪਞ੍ਞਾ ਹਿ ਸੇਟ੍ਠਾ ਲੋਕਸ੍ਮਿਨ੍ਤਿ વਿਤ੍ਥਾਰੇਨ।
Paññā hi seṭṭhā lokasminti vitthārena.
ਤਿਸ੍ਸੋ ਇਮਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਞ੍ਞਾ – ਸੁਤਮਯੀ, ਚਿਨ੍ਤਾਮਯੀ, ਭਾવਨਾਮਯੀ, ਇਦਂ ਪਞ੍ਞਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ ਸੁਤ੍ਤਂ, ਇਮਾਨਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਧਿਟ੍ਠਾਨਾਨਿ ਅਸਾਧਾਰਣਾਨਿ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ।
Tisso imā, bhikkhave, paññā – sutamayī, cintāmayī, bhāvanāmayī, idaṃ paññindriyādhiṭṭhānaṃ suttaṃ, imāni indriyādhiṭṭhānāni asādhāraṇāni suttāni.
੩੯. ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾਨਿ ਸਾਧਾਰਣਾਨਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਧਿਟ੍ਠਾਨਾਨਿ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ?
39. Tattha katamāni sādhāraṇāni indriyādhiṭṭhānāni suttāni?
ਸਦ੍ਧਾ ਸਤਿ ਚ વੀਰਿਯਂ, ਸਮਥੋ ਚ વਿਪਸ੍ਸਨਾ।
Saddhā sati ca vīriyaṃ, samatho ca vipassanā;
ਤਾਦਿਸਂ ਭਿਕ੍ਖੁਮਾਸਜ੍ਜ, ਪੁਬ੍ਬੇવ ਉਪਹਞ੍ਞਤਿ॥
Tādisaṃ bhikkhumāsajja, pubbeva upahaññati.
ਪਞ੍ਚਿਮਾਨਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ। ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਦਿਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਤੀਸੁ ਅવੇਚ੍ਚਪ੍ਪਸਾਦੇ વਿਤ੍ਥਾਰੇਨ ਸੁਤ੍ਤਂ ਕਾਤਬ੍ਬਂ। ਇਮਾਨਿ ਸਾਧਾਰਣਾਨਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਧਿਟ੍ਠਾਨਾਨਿ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਯਂ ਯਸ੍ਸ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਂ ਕੁਸਲਸ੍ਸ વਾ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ વਾ ਤੇਨ ਤੇਨ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨੇਨ ਤਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ, ਨਤ੍ਥਞ੍ਞੋ ਧਮ੍ਮੋ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬੋ। ਤਤ੍ਥ ਸਾਧਾਰਣਂ ਕੁਸਲਂ ਨਾਪਿ ਕੁਸਲਂ ਅਕੁਸਲਂ ਯਥਾ ਸਾਧਾਰਣਾਨਿ ਚ ਕੁਸਲਮੂਲਾਨਿ ਸਾਧਾਰਣਾਨਿ ਚ ਅਕੁਸਲਮੂਲਾਨਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਕਾਮવਿਤਕ੍ਕਂ ਪਜਹਤਿ…ਪੇ॰… ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਧਾਨਾ ਕੁਸਲਂ ਅਕੁਸਲਞ੍ਚ।
Pañcimāni indriyāni. Saddhindriyādiindriyaṃ daṭṭhabbaṃ. Tīsu aveccappasāde vitthārena suttaṃ kātabbaṃ. Imāni sādhāraṇāni indriyādhiṭṭhānāni suttāni. Yaṃ yassa sambandhaṃ kusalassa vā akusalassa vā tena tena adhiṭṭhānena taṃ suttaṃ niddisitabbaṃ, natthañño dhammo niddisitabbo. Tattha sādhāraṇaṃ kusalaṃ nāpi kusalaṃ akusalaṃ yathā sādhāraṇāni ca kusalamūlāni sādhāraṇāni ca akusalamūlāni uppannaṃ kāmavitakkaṃ pajahati…pe… cattāro sammappadhānā kusalaṃ akusalañca.
ਤਤ੍ਥਿਮਾ ਉਦ੍ਦਾਨਗਾਥਾ
Tatthimā uddānagāthā
ਯੋ ਪਾਣਮਤਿਪਾਤੇਤਿ, ਤੀਣਿ ਤਸ੍ਸ ਬਾਲਲਕ੍ਖਣਂ॥
Yo pāṇamatipāteti, tīṇi tassa bālalakkhaṇaṃ.
ਸਤਞ੍ਚੇવ ਸਹਸ੍ਸਾਨਂ, ਯੇ ਚ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ।
Satañceva sahassānaṃ, ye ca samaṇabrāhmaṇā;
ਛਨ੍ਦਾ ਦੋਸਾ ਭਯਾ ਮੋਹਾ, ਚਤੂਹਿ ਅਗਤੀਹਿ ਚ॥
Chandā dosā bhayā mohā, catūhi agatīhi ca.
ਅਸੁਭਾਨੁਪਸ੍ਸਿਂ વਿਹਰਨ੍ਤਂ, ਨਿਮਿਤ੍ਤੇਸੁ ਅਸੁਭਾ ਚ।
Asubhānupassiṃ viharantaṃ, nimittesu asubhā ca;
ਏਕਮ੍ਪਿ ਚੇ ਪਿਯਂ ਪਾਣਂ, ਮਿਤ੍ਤਾ ਸਚੇ ਸੁਭਾਸਿਤਾ॥
Ekampi ce piyaṃ pāṇaṃ, mittā sace subhāsitā.
ਪਞ੍ਞਾ ਹਿ ਸੇਟ੍ਠਾ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ, ਅਨੁਞ੍ਞਾ ਤੀਣਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ।
Paññā hi seṭṭhā lokasmiṃ, anuññā tīṇi indriyāni;
ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਮੂਲਾਨਿ ਚ, ਤੁਲਮਤੁਲਞ੍ਚ ਸਮ੍ਭવਂ॥
Kusalākusalamūlāni ca, tulamatulañca sambhavaṃ.
ਕਾਯੇਨ ਕੁਸਲਂ ਕਰੇ, ਤੀਣਿ ਸੁਚਰਿਤਾਨਿ ਚ।
Kāyena kusalaṃ kare, tīṇi sucaritāni ca;
ਸੁਭਾਸਿਤਂ ਉਤ੍ਤਮਮਾਹੁ, ਸਨ੍ਤੋ વਚੀਸੁਚਰਿਤਾਨਿ ਚ॥
Subhāsitaṃ uttamamāhu, santo vacīsucaritāni ca.
ਕਾਯੇਨ ਚ ਕੁਸਲਂ ਕਯਿਰਾ, ਮਨੋਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾਨਿ ਚ।
Kāyena ca kusalaṃ kayirā, manoduccaritāni ca;
ਕਾਯਾਨੁਰਕ੍ਖੀ ਚ ਸਦਾ, ਤਿਸ੍ਸੋ ਚ ਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਯੋ॥
Kāyānurakkhī ca sadā, tisso ca pārisuddhiyo.
ਯਸ੍ਸ ਸਦ੍ਧਾ ਤਥਾਗਤੇ, ਸਮੁਪ੍ਪਾਦੇ ਚ ਦੇਸਿਤੋ।
Yassa saddhā tathāgate, samuppāde ca desito;
ਆਰਮ੍ਭਥ ਨਿਕ੍ਕਮਥ, ਯਾ ਚ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਧਾਨਤਾ॥
Ārambhatha nikkamatha, yā ca sammappadhānatā.
ਸਤੀਮਤੋ ਸਦਾ ਭਦ੍ਦਂ, ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਭਾવਨਾ।
Satīmato sadā bhaddaṃ, satipaṭṭhānabhāvanā;
ਆਕਙ੍ਖਤੋ ਚ ਅਨਞ੍ਞਾਣਂ, ਯੇ ਚ ਤੀਣਿ ਸਮਾਧਯੋ॥
Ākaṅkhato ca anaññāṇaṃ, ye ca tīṇi samādhayo.
ਪਞ੍ਞਾ ਹਿ ਸੇਟ੍ਠਾ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ, ਤਿਸ੍ਸੋ ਪਞ੍ਞਾ ਪਕਾਸਿਤਾ।
Paññā hi seṭṭhā lokasmiṃ, tisso paññā pakāsitā;
ਅવੀਤਰਾਗੋ ਕਾਮੇਸੁ, ਤਥੇવ ਪਞ੍ਚਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾ॥
Avītarāgo kāmesu, tatheva pañcindriyā.
ਇਤਿ ਥੇਰਸ੍ਸ ਮਹਾਕਚ੍ਚਾਯਨਸ੍ਸ
Iti therassa mahākaccāyanassa
ਜਮ੍ਬੁવਨવਾਸਿਨੋ ਪੇਟਕੋਪਦੇਸੇ
Jambuvanavāsino peṭakopadese
ਤਤਿਯਭੂਮਿ ਸੁਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ ਨਾਮ।
Tatiyabhūmi suttādhiṭṭhānaṃ nāma.
Footnotes:
