| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សម្មោហវិនោទនី-អដ្ឋកថា • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā |
១៥. បដិសម្ភិទាវិភង្គោ
15. Paṭisambhidāvibhaṅgo
១. សុត្តន្តភាជនីយំ
1. Suttantabhājanīyaṃ
១. សង្គហវារវណ្ណនា
1. Saṅgahavāravaṇṇanā
៧១៨. ឥទានិ តទនន្តរេ បដិសម្ភិទាវិភង្គេ ចតស្សោតិ គណនបរិច្ឆេទោ។ បដិសម្ភិទាតិ បភេទា។ យស្មា បន បរតោ អត្ថេ ញាណំ អត្ថបដិសម្ភិទាតិអាទិមាហ, តស្មា ន អញ្ញស្ស កស្សចិ បភេទា, ញាណស្សេវ បភេទាតិ វេទិតព្ពា។ ឥតិ ‘‘ចតស្សោ បដិសម្ភិទា’’តិ បទេន ចត្តារោ ញាណប្បភេទាតិ អយមត្ថោ សង្គហិតោ។ អត្ថបដិសម្ភិទាតិ អត្ថេ បដិសម្ភិទា; អត្ថប្បភេទស្ស សល្លក្ខណវិភាវនាវវត្ថានករណសមត្ថំ អត្ថេ បភេទគតំ ញាណន្តិ អត្ថោ។ សេសបទេសុបិ ឯសេវ នយោ។ ធម្មប្បភេទស្ស ហិ សល្លក្ខណវិភាវនាវវត្ថានករណសមត្ថំ ធម្មេ បភេទគតំ ញាណំ ធម្មបដិសម្ភិទា នាម។ និរុត្តិប្បភេទស្ស សល្លក្ខណវិភាវនាវវត្ថានករណសមត្ថំ និរុត្តាភិលាបេ បភេទគតំ ញាណំ និរុត្តិបដិសម្ភិទា នាម។ បដិភានប្បភេទស្ស សល្លក្ខណវិភាវនាវវត្ថានករណសមត្ថំ បដិភានេ បភេទគតំ ញាណំ បដិភានបដិសម្ភិទា នាម។
718. Idāni tadanantare paṭisambhidāvibhaṅge catassoti gaṇanaparicchedo. Paṭisambhidāti pabhedā. Yasmā pana parato atthe ñāṇaṃ atthapaṭisambhidātiādimāha, tasmā na aññassa kassaci pabhedā, ñāṇasseva pabhedāti veditabbā. Iti ‘‘catasso paṭisambhidā’’ti padena cattāro ñāṇappabhedāti ayamattho saṅgahito. Atthapaṭisambhidāti atthe paṭisambhidā; atthappabhedassa sallakkhaṇavibhāvanāvavatthānakaraṇasamatthaṃ atthe pabhedagataṃ ñāṇanti attho. Sesapadesupi eseva nayo. Dhammappabhedassa hi sallakkhaṇavibhāvanāvavatthānakaraṇasamatthaṃ dhamme pabhedagataṃ ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā nāma. Niruttippabhedassa sallakkhaṇavibhāvanāvavatthānakaraṇasamatthaṃ niruttābhilāpe pabhedagataṃ ñāṇaṃ niruttipaṭisambhidā nāma. Paṭibhānappabhedassa sallakkhaṇavibhāvanāvavatthānakaraṇasamatthaṃ paṭibhāne pabhedagataṃ ñāṇaṃ paṭibhānapaṭisambhidā nāma.
ឥទានិ យថានិក្ខិត្តា បដិសម្ភិទា ភាជេត្វា ទស្សេន្តោ អត្ថេ ញាណំ អត្ថបដិសម្ភិទាតិអាទិមាហ។ តត្ថ អត្ថោតិ សង្ខេបតោ ហេតុផលំ។ តញ្ហិ ហេតុវសេន អរណីយំ គន្តព្ពំ បត្តព្ពំ, តស្មា អត្ថោតិ វុច្ចតិ។ បភេទតោ បន យំកិញ្ចិ បច្ចយសមុប្បន្នំ, និព្ពានំ, ភាសិតត្ថោ, វិបាកោ, កិរិយាតិ ឥមេ បញ្ច ធម្មា អត្ថោតិ វេទិតព្ពា។ តំ អត្ថំ បច្ចវេក្ខន្តស្ស តស្មិំ អត្ថេ បភេទគតំ ញាណំ អត្ថបដិសម្ភិទា។
Idāni yathānikkhittā paṭisambhidā bhājetvā dassento atthe ñāṇaṃ atthapaṭisambhidātiādimāha. Tattha atthoti saṅkhepato hetuphalaṃ. Tañhi hetuvasena araṇīyaṃ gantabbaṃ pattabbaṃ, tasmā atthoti vuccati. Pabhedato pana yaṃkiñci paccayasamuppannaṃ, nibbānaṃ, bhāsitattho, vipāko, kiriyāti ime pañca dhammā atthoti veditabbā. Taṃ atthaṃ paccavekkhantassa tasmiṃ atthe pabhedagataṃ ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā.
ធម្មោតិ សង្ខេបតោ បច្ចយោ។ សោ ហិ យស្មា តំ តំ វិទហតិ បវត្តេតិ ចេវ បាបេតិ ច, តស្មា ធម្មោតិ វុច្ចតិ។ បភេទតោ បន យោ កោចិ ផលនិព្ពត្តកោ ហេតុ, អរិយមគ្គោ, ភាសិតំ , កុសលំ, អកុសលន្តិ ឥមេ បញ្ច ធម្មា ធម្មោតិ វេទិតព្ពា។ តំ ធម្មំ បច្ចវេក្ខន្តស្ស តស្មិំ ធម្មេ បភេទគតំ ញាណំ ធម្មបដិសម្ភិទា។
Dhammoti saṅkhepato paccayo. So hi yasmā taṃ taṃ vidahati pavatteti ceva pāpeti ca, tasmā dhammoti vuccati. Pabhedato pana yo koci phalanibbattako hetu, ariyamaggo, bhāsitaṃ , kusalaṃ, akusalanti ime pañca dhammā dhammoti veditabbā. Taṃ dhammaṃ paccavekkhantassa tasmiṃ dhamme pabhedagataṃ ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā.
តត្រ ធម្មនិរុត្តាភិលាបេ ញាណន្តិ តស្មិំ អត្ថេ ច ធម្មេ ច យា សភាវនិរុត្តិ, តស្សា អភិលាបេ តំ សភាវនិរុត្តិំ សទ្ទំ អារម្មណំ កត្វា បច្ចវេក្ខន្តស្ស តស្មិំ សភាវនិរុត្តាភិលាបេ បភេទគតំ ញាណំ និរុត្តិបដិសម្ភិទា។ ឯវមយំ និរុត្តិបដិសម្ភិទា សទ្ទារម្មណា នាម ជាតា, ន បញ្ញត្តិអារម្មណា។ កស្មា? យស្មា សទ្ទំ សុត្វា ‘‘អយំ សភាវនិរុត្តិ, អយំ ន សភាវនិរុត្តី’’តិ ជានន្តិ។ បដិសម្ភិទាប្បត្តោ ហិ ‘‘ផស្សោ’’តិ វុត្តេ ‘‘អយំ សភាវនិរុត្តី’’តិ ជានាតិ, ‘‘ផស្សា’’តិ វា ‘‘ផស្ស’’ន្តិ វា វុត្តេ បន ‘‘អយំ ន សភាវនិរុត្តី’’តិ ជានាតិ។ វេទនាទីសុបិ ឯសេវ នយោ។ អញ្ញំ បនេស នាមអាខ្យាតឧបសគ្គព្យញ្ជនសទ្ទំ ជានាតិ ន ជានាតីតិ? យទគ្គេន សទ្ទំ សុត្វា ‘‘អយំ សភាវនិរុត្តិ, អយំ ន សភាវនិរុត្តី’’តិ ជានាតិ, តទគ្គេន តម្បិ ជានិស្សតីតិ។ តំ បន នយិទំ បដិសម្ភិទាកិច្ចន្តិ បដិក្ខិបិត្វា ឥទំ វត្ថុ កថិតំ –
Tatra dhammaniruttābhilāpe ñāṇanti tasmiṃ atthe ca dhamme ca yā sabhāvanirutti, tassā abhilāpe taṃ sabhāvaniruttiṃ saddaṃ ārammaṇaṃ katvā paccavekkhantassa tasmiṃ sabhāvaniruttābhilāpe pabhedagataṃ ñāṇaṃ niruttipaṭisambhidā. Evamayaṃ niruttipaṭisambhidā saddārammaṇā nāma jātā, na paññattiārammaṇā. Kasmā? Yasmā saddaṃ sutvā ‘‘ayaṃ sabhāvanirutti, ayaṃ na sabhāvaniruttī’’ti jānanti. Paṭisambhidāppatto hi ‘‘phasso’’ti vutte ‘‘ayaṃ sabhāvaniruttī’’ti jānāti, ‘‘phassā’’ti vā ‘‘phassa’’nti vā vutte pana ‘‘ayaṃ na sabhāvaniruttī’’ti jānāti. Vedanādīsupi eseva nayo. Aññaṃ panesa nāmaākhyātaupasaggabyañjanasaddaṃ jānāti na jānātīti? Yadaggena saddaṃ sutvā ‘‘ayaṃ sabhāvanirutti, ayaṃ na sabhāvaniruttī’’ti jānāti, tadaggena tampi jānissatīti. Taṃ pana nayidaṃ paṭisambhidākiccanti paṭikkhipitvā idaṃ vatthu kathitaṃ –
តិស្សទត្តត្ថេរោ កិរ ពោធិមណ្ឌេ សុវណ្ណសលាកំ គហេត្វា អដ្ឋារសសុ ភាសាសុ ‘កតរភាសាយ កថេមី’តិ បវារេសិ។ តំ បន តេន អត្តនោ ឧគ្គហេ ឋត្វា បវារិតំ, ន បដិសម្ភិទាយ ឋិតេន។ សោ ហិ មហាបញ្ញតាយ តំ តំ ភាសំ កថាបេត្វា កថាបេត្វា ឧគ្គណ្ហិ; តតោ ឧគ្គហេ ឋត្វា ឯវំ បវារេសិ។
Tissadattatthero kira bodhimaṇḍe suvaṇṇasalākaṃ gahetvā aṭṭhārasasu bhāsāsu ‘katarabhāsāya kathemī’ti pavāresi. Taṃ pana tena attano uggahe ṭhatvā pavāritaṃ, na paṭisambhidāya ṭhitena. So hi mahāpaññatāya taṃ taṃ bhāsaṃ kathāpetvā kathāpetvā uggaṇhi; tato uggahe ṭhatvā evaṃ pavāresi.
ភាសំ នាម សត្តា ឧគ្គណ្ហន្តីតិ វត្វា ច បនេត្ថ ឥទំ កថិតំ។ មាតាបិតរោ ហិ ទហរកាលេ កុមារកេ មញ្ចេ វា បីឋេ វា និបជ្ជាបេត្វា តំ តំ កថយមានា តានិ តានិ កិច្ចានិ ករោន្តិ។ ទារកា តេសំ តំ តំ ភាសំ វវត្ថាបេន្តិ – ឥមិនា ឥទំ វុត្តំ, ឥមិនា ឥទំ វុត្តន្តិ។ គច្ឆន្តេ គច្ឆន្តេ កាលេ សព្ពម្បិ ភាសំ ជានន្តិ។ មាតា ទមិឡី, បិតា អន្ធកោ។ តេសំ ជាតោ ទារកោ សចេ មាតុកថំ បឋមំ សុណាតិ, ទមិឡភាសំ ភាសិស្សតិ; សចេ បិតុកថំ បឋមំ សុណាតិ, អន្ធកភាសំ ភាសិស្សតិ។ ឧភិន្នម្បិ បន កថំ អស្សុណន្តោ មាគធភាសំ ភាសិស្សតិ។
Bhāsaṃ nāma sattā uggaṇhantīti vatvā ca panettha idaṃ kathitaṃ. Mātāpitaro hi daharakāle kumārake mañce vā pīṭhe vā nipajjāpetvā taṃ taṃ kathayamānā tāni tāni kiccāni karonti. Dārakā tesaṃ taṃ taṃ bhāsaṃ vavatthāpenti – iminā idaṃ vuttaṃ, iminā idaṃ vuttanti. Gacchante gacchante kāle sabbampi bhāsaṃ jānanti. Mātā damiḷī, pitā andhako. Tesaṃ jāto dārako sace mātukathaṃ paṭhamaṃ suṇāti, damiḷabhāsaṃ bhāsissati; sace pitukathaṃ paṭhamaṃ suṇāti, andhakabhāsaṃ bhāsissati. Ubhinnampi pana kathaṃ assuṇanto māgadhabhāsaṃ bhāsissati.
យោបិ អគាមកេ មហារញ្ញេ និព្ពត្តោ, តត្ថ អញ្ញោ កថេន្តោ នាម នត្ថិ, សោបិ អត្តនោ ធម្មតាយ វចនំ សមុដ្ឋាបេន្តោ មាគធភាសមេវ ភាសិស្សតិ។ និរយេ, តិរច្ឆានយោនិយំ, បេត្តិវិសយេ, មនុស្សលោកេ, ទេវលោកេតិ សព្ពត្ថ មាគធភាសាវ ឧស្សន្នា។ តត្ថ សេសា ឱដ្ដកិរាតអន្ធកយោនកទមិឡភាសាទិកា អដ្ឋារស ភាសា បរិវត្តន្តិ ។ អយមេវេកា យថាភុច្ចព្រហ្មវោហារអរិយវោហារសង្ខាតា មាគធភាសា ន បរិវត្តតិ។ សម្មាសពុទ្ធោបិ តេបិដកំ ពុទ្ធវចនំ តន្តិំ អារោបេន្តោ មាគធភាសាយ ឯវ អារោបេសិ។ កស្មា? ឯវញ្ហិ អត្ថំ អាហរិតុំ សុខំ ហោតិ។ មាគធភាសាយ ហិ តន្តិំ អារុឡ្ហស្ស ពុទ្ធវចនស្ស បដិសម្ភិទាប្បត្តានំ សោតបថាគមនមេវ បបញ្ចោ; សោតេ បន សង្ឃដ្ដិតមត្តេយេវ នយសតេន នយសហស្សេន អត្ថោ ឧបដ្ឋាតិ។ អញ្ញាយ បន ភាសាយ តន្តិំ អារុឡ្ហំ បោថេត្វា បោថេត្វា ឧគ្គហេតព្ពំ ហោតិ។ ពហុម្បិ ឧគ្គហេត្វា បន បុថុជ្ជនស្ស បដិសម្ភិទាប្បត្តិ នាម នត្ថិ។ អរិយសាវកោ នោ បដិសម្ភិទាប្បតោ នាម នត្ថិ។
Yopi agāmake mahāraññe nibbatto, tattha añño kathento nāma natthi, sopi attano dhammatāya vacanaṃ samuṭṭhāpento māgadhabhāsameva bhāsissati. Niraye, tiracchānayoniyaṃ, pettivisaye, manussaloke, devaloketi sabbattha māgadhabhāsāva ussannā. Tattha sesā oṭṭakirātaandhakayonakadamiḷabhāsādikā aṭṭhārasa bhāsā parivattanti . Ayamevekā yathābhuccabrahmavohāraariyavohārasaṅkhātā māgadhabhāsā na parivattati. Sammāsabuddhopi tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ tantiṃ āropento māgadhabhāsāya eva āropesi. Kasmā? Evañhi atthaṃ āharituṃ sukhaṃ hoti. Māgadhabhāsāya hi tantiṃ āruḷhassa buddhavacanassa paṭisambhidāppattānaṃ sotapathāgamanameva papañco; sote pana saṅghaṭṭitamatteyeva nayasatena nayasahassena attho upaṭṭhāti. Aññāya pana bhāsāya tantiṃ āruḷhaṃ pothetvā pothetvā uggahetabbaṃ hoti. Bahumpi uggahetvā pana puthujjanassa paṭisambhidāppatti nāma natthi. Ariyasāvako no paṭisambhidāppato nāma natthi.
ញាណេសុ ញាណន្តិ សព្ពត្ថកញាណំ អារម្មណំ កត្វា ញាណំ បច្ចវេក្ខន្តស្ស បភេទគតំ ញាណំ បដិភានបដិសម្ភិទាតិ។ ឥមា បន ចតស្សោបិ បដិសម្ភិទា ទ្វីសុ ឋានេសុ បភេទំ គច្ឆន្តិ, បញ្ចហិ ការណេហិ វិសទា ហោន្តីតិ វេទិតព្ពា។ កតមេសុ ទ្វីសុ? សេក្ខភូមិយញ្ច អសេក្ខភូមិយញ្ច។ តត្ថ សារិបុត្តត្ថេរស្ស មហាមោគ្គល្លានត្ថេរស្ស មហាកស្សបត្ថេរស្ស មហាកច្ចាយនត្ថេរស្ស មហាកោដ្ឋិតត្ថេរស្សាតិ អសីតិយាបិ មហាថេរានំ បដិសម្ភិទា អសេក្ខភូមិយំ បភេទំ គតា។ អានន្ទត្ថេរស្ស ចិត្តស្ស គហបតិនោ ធម្មិកស្ស ឧបាសកស្ស ឧបាលិស្ស គហបតិនោ ខុជ្ជុត្តរាយ ឧបាសិកាយាតិ ឯវមាទីនំ បដិសម្ភិទា សេក្ខភូមិយំ បភេទំ គតាតិ ឥមាសុ ទ្វីសុ ភូមីសុ បភេទំ គច្ឆន្តិ។
Ñāṇesu ñāṇanti sabbatthakañāṇaṃ ārammaṇaṃ katvā ñāṇaṃ paccavekkhantassa pabhedagataṃ ñāṇaṃ paṭibhānapaṭisambhidāti. Imā pana catassopi paṭisambhidā dvīsu ṭhānesu pabhedaṃ gacchanti, pañcahi kāraṇehi visadā hontīti veditabbā. Katamesu dvīsu? Sekkhabhūmiyañca asekkhabhūmiyañca. Tattha sāriputtattherassa mahāmoggallānattherassa mahākassapattherassa mahākaccāyanattherassa mahākoṭṭhitattherassāti asītiyāpi mahātherānaṃ paṭisambhidā asekkhabhūmiyaṃ pabhedaṃ gatā. Ānandattherassa cittassa gahapatino dhammikassa upāsakassa upālissa gahapatino khujjuttarāya upāsikāyāti evamādīnaṃ paṭisambhidā sekkhabhūmiyaṃ pabhedaṃ gatāti imāsu dvīsu bhūmīsu pabhedaṃ gacchanti.
កតមេហិ បញ្ចហិ ការណេហិ បដិសម្ភិទា វិសទា ហោន្តីតិ? អធិគមេន, បរិយត្តិយា, សវនេន, បរិបុច្ឆាយ, បុព្ពយោគេនាតិ។ តត្ថ ‘អធិគមោ’ នាម អរហត្តំ។ តញ្ហិ បត្តស្ស បដិសម្ភិទា វិសទា ហោន្តិ។ ‘បរិយត្តិ’ នាម ពុទ្ធវចនំ។ តញ្ហិ ឧគ្គណ្ហន្តស្ស បដិសម្ភិទា វិសទា ហោន្តិ។ ‘សវនំ’ នាម ធម្មស្សវនំ។ សក្កច្ចញ្ហិ ធម្មំ សុណន្តស្ស បដិសម្ភិទា វិសទា ហោន្តិ។ ‘បរិបុច្ឆា’ នាម អដ្ឋកថា។ ឧគ្គហិតបាឡិយា អត្ថំ កថេន្តស្ស ហិ បដិសម្ភិទា វិសទា ហោន្តិ។ ‘បុព្ពយោគោ’ នាម បុព្ពយោគាវចរតា, អតីតភវេ ហរណបច្ចាហរណនយេន បរិគ្គហិតកម្មដ្ឋានតា; បុព្ពយោគាវចរស្ស ហិ បដិសម្ភិទា វិសទា ហោន្តិ ។ តត្ថ អរហត្តប្បត្តិយា បុនព្ពសុកុដុម្ពិកបុត្តស្ស តិស្សត្ថេរស្ស បដិសម្ភិទា វិសទា អហេសុំ។ សោ កិរ តម្ពបណ្ណិទីបេ ពុទ្ធវចនំ ឧគ្គណ្ហិត្វា បរតីរំ គន្ត្វា យោនកធម្មរក្ខិតត្ថេរស្ស សន្តិកេ ពុទ្ធវចនំ ឧគ្គណ្ហិត្វា អាគច្ឆន្តោ នាវំ អភិរុហនតិត្ថេ ឯកស្មិំ បទេ ឧប្បន្នកង្ខោ យោជនសតមគ្គំ និវត្តិត្វា អាចរិយស្ស សន្តិកំ គច្ឆន្តោ អន្តរាមគ្គេ ឯកស្ស កុដុម្ពិកស្ស បញ្ហំ កថេសិ។ សោ បសីទិត្វា សតសហស្សគ្ឃនិកំ កម្ពលំ អទាសិ។ សោបិ តំ អាហរិត្វា អាចរិយស្ស អទាសិ។ ថេរោ វាសិយា កោដ្ដេត្វា និសីទនដ្ឋានេ បរិភណ្ឌំ ការេសិ។ កិមត្ថាយាតិ? បច្ឆិមាយ ជនតាយ អនុគ្គហត្ថាយាតិ។ ឯវំ កិរស្ស អហោសិ – ‘‘អម្ហាកំ គតមគ្គំ អាវជ្ជេត្វា អនាគតេ សព្រហ្មចារិនោ បដិបត្តិំ បូរេតព្ពំ មញ្ញិស្សន្តី’’តិ។ តិស្សត្ថេរោបិ អាចរិយស្ស សន្តិកេ កង្ខំ ឆិន្ទិត្វា ជម្ពុកោលបដ្ដនេ ឱរុយ្ហ ចេតិយង្គណំ សម្មជ្ជនវេលាយ វាលិកវិហារំ បត្វា សម្មជ្ជិ។ តស្ស សម្មជ្ជិតដ្ឋានំ ទិស្វា ‘ឥទំ វីតរាគស្ស ភិក្ខុនោ សម្មដ្ឋដ្ឋាន’ន្តិ ថេរស្ស វីមំសនត្ថាយ បញ្ហំ បុច្ឆិំសុ។ ថេរោ បដិសម្ភិទាប្បត្តតាយ បុច្ឆិតបុច្ឆិតេ បញ្ហេ កថេសីតិ។
Katamehi pañcahi kāraṇehi paṭisambhidā visadā hontīti? Adhigamena, pariyattiyā, savanena, paripucchāya, pubbayogenāti. Tattha ‘adhigamo’ nāma arahattaṃ. Tañhi pattassa paṭisambhidā visadā honti. ‘Pariyatti’ nāma buddhavacanaṃ. Tañhi uggaṇhantassa paṭisambhidā visadā honti. ‘Savanaṃ’ nāma dhammassavanaṃ. Sakkaccañhi dhammaṃ suṇantassa paṭisambhidā visadā honti. ‘Paripucchā’ nāma aṭṭhakathā. Uggahitapāḷiyā atthaṃ kathentassa hi paṭisambhidā visadā honti. ‘Pubbayogo’ nāma pubbayogāvacaratā, atītabhave haraṇapaccāharaṇanayena pariggahitakammaṭṭhānatā; pubbayogāvacarassa hi paṭisambhidā visadā honti . Tattha arahattappattiyā punabbasukuṭumbikaputtassa tissattherassa paṭisambhidā visadā ahesuṃ. So kira tambapaṇṇidīpe buddhavacanaṃ uggaṇhitvā paratīraṃ gantvā yonakadhammarakkhitattherassa santike buddhavacanaṃ uggaṇhitvā āgacchanto nāvaṃ abhiruhanatitthe ekasmiṃ pade uppannakaṅkho yojanasatamaggaṃ nivattitvā ācariyassa santikaṃ gacchanto antarāmagge ekassa kuṭumbikassa pañhaṃ kathesi. So pasīditvā satasahassagghanikaṃ kambalaṃ adāsi. Sopi taṃ āharitvā ācariyassa adāsi. Thero vāsiyā koṭṭetvā nisīdanaṭṭhāne paribhaṇḍaṃ kāresi. Kimatthāyāti? Pacchimāya janatāya anuggahatthāyāti. Evaṃ kirassa ahosi – ‘‘amhākaṃ gatamaggaṃ āvajjetvā anāgate sabrahmacārino paṭipattiṃ pūretabbaṃ maññissantī’’ti. Tissattheropi ācariyassa santike kaṅkhaṃ chinditvā jambukolapaṭṭane oruyha cetiyaṅgaṇaṃ sammajjanavelāya vālikavihāraṃ patvā sammajji. Tassa sammajjitaṭṭhānaṃ disvā ‘idaṃ vītarāgassa bhikkhuno sammaṭṭhaṭṭhāna’nti therassa vīmaṃsanatthāya pañhaṃ pucchiṃsu. Thero paṭisambhidāppattatāya pucchitapucchite pañhe kathesīti.
បរិយត្តិយា បន តិស្សទត្តត្ថេរស្ស ចេវ នាគសេនត្ថេរស្ស ច បដិសម្ភិទា វិសទា អហេសុំ។ សក្កច្ចធម្មសវនេន សុធម្មសាមណេរស្ស បដិសម្ភិទា វិសទា អហេសុំ។ សោ កិរ តលង្គរវាសី ធម្មទិន្នត្ថេរស្ស ភាគិនេយ្យោ ខុរគ្គេយេវ អរហត្តំ បត្តោ មាតុលត្ថេរស្ស ធម្មវិនិច្ឆយដ្ឋានេ និសីទិត្វា សុណន្តោយេវ តីណិ បិដកានិ បគុណានិ អកាសិ។ ឧគ្គហិតបាឡិយា អត្ថំ កថេន្តស្ស បន តិស្សទត្តត្ថេរស្ស ឯវ បដិសម្ភិទា វិសទា អហេសុំ។ គតបច្ចាគតវត្តំ បន បូរេត្វា យាវ អនុលោមំ កម្មដ្ឋានំ ឧស្សុក្កាបេត្វា អាគតានំ វិសទភាវប្បត្តបដិសម្ភិទានំ បុព្ពយោគាវចរានំ អន្តោ នត្ថិ។
Pariyattiyā pana tissadattattherassa ceva nāgasenattherassa ca paṭisambhidā visadā ahesuṃ. Sakkaccadhammasavanena sudhammasāmaṇerassa paṭisambhidā visadā ahesuṃ. So kira talaṅgaravāsī dhammadinnattherassa bhāgineyyo khuraggeyeva arahattaṃ patto mātulattherassa dhammavinicchayaṭṭhāne nisīditvā suṇantoyeva tīṇi piṭakāni paguṇāni akāsi. Uggahitapāḷiyā atthaṃ kathentassa pana tissadattattherassa eva paṭisambhidā visadā ahesuṃ. Gatapaccāgatavattaṃ pana pūretvā yāva anulomaṃ kammaṭṭhānaṃ ussukkāpetvā āgatānaṃ visadabhāvappattapaṭisambhidānaṃ pubbayogāvacarānaṃ anto natthi.
ឯតេសុ បន ការណេសុ បរិយត្តិ, សវនំ, បរិបុច្ឆាតិ ឥមានិ តីណិ បភេទស្សេវ ពលវការណានិ។ បុព្ពយោគោ អធិគមស្ស ពលវបច្ចយោ, បភេទស្ស ហោតិ ន ហោតីតិ? ហោតិ, ន បន តថា។ បរិយត្តិសវនបរិបុច្ឆា ហិ បុព្ពេ ហោន្តុ វា មា វា, បុព្ពយោគេន បុព្ពេ ចេវ ឯតរហិ ច សង្ខារសម្មសនំ វិនា បដិសម្ភិទា នាម នត្ថិ។ ឥមេ បន ទ្វេបិ ឯកតោ ហុត្វា បដិសម្ភិទា ឧបត្ថម្ភេត្វា វិសទា ករោន្តីតិ។
Etesu pana kāraṇesu pariyatti, savanaṃ, paripucchāti imāni tīṇi pabhedasseva balavakāraṇāni. Pubbayogo adhigamassa balavapaccayo, pabhedassa hoti na hotīti? Hoti, na pana tathā. Pariyattisavanaparipucchā hi pubbe hontu vā mā vā, pubbayogena pubbe ceva etarahi ca saṅkhārasammasanaṃ vinā paṭisambhidā nāma natthi. Ime pana dvepi ekato hutvā paṭisambhidā upatthambhetvā visadā karontīti.
សង្គហវារវណ្ណនា។
Saṅgahavāravaṇṇanā.
២. សច្ចវារាទិវណ្ណនា
2. Saccavārādivaṇṇanā
៧១៩. ឥទានិ យេ សង្គហវារេ បញ្ច អត្ថា ច ធម្មា ច សង្គហិតា, តេសំ បភេទទស្សននយេន បដិសម្ភិទា វិភជិតុំ បុន ចតស្សោតិអាទិនា នយេន បភេទវារោ អារទ្ធោ។ សោ សច្ចវារហេតុវារធម្មវារបច្ចយាការវារបរិយត្តិវារវសេន បញ្ចវិធោ។ តត្ថ បច្ចយសមុប្បន្នស្ស ទុក្ខសច្ចស្ស បច្ចយេន បត្តព្ពស្ស និព្ពានស្ស ច អត្ថភាវំ, ផលនិព្ពត្តកស្ស សមុទយស្ស និព្ពានសម្បាបកស្ស អរិយមគ្គស្ស ច ធម្មភាវញ្ច ទស្សេតុំ ‘សច្ចវារោ’ វុត្តោ។ យស្ស កស្សចិ បន ហេតុផលនិព្ពត្តកស្ស ហេតុនោ ធម្មភាវំ, ហេតុផលស្ស ច អត្ថភាវំ ទស្សេតុំ ‘ហេតុវារោ’ វុត្តោ។ តត្ថ ច ហេតុផលក្កមវសេន ឧប្បដិបាដិយា បឋមំ ធម្មបដិសម្ភិទា និទ្ទិដ្ឋា។ យេ បន ធម្មា តម្ហា តម្ហា រូបារូបប្បភេទា ហេតុតោ ជាតា, តេសំ អត្ថភាវំ, តស្ស តស្ស ច រូបារូបធម្មប្បភេទស្ស ហេតុនោ ធម្មភាវំ ទស្សេតុំ ‘ធម្មវារោ’ វុត្តោ។ ជរាមរណាទីនំ បន អត្ថភាវំ, ជរាមរណាទិសមុទយសង្ខាតានំ ជាតិអាទីនញ្ច ធម្មភាវំ ទស្សេតុំ ‘បច្ចយាការវារោ’ វុត្តោ។ តតោ បរិយត្តិសង្ខាតស្ស តស្ស តស្ស ភាសិតស្ស ធម្មភាវំ, ភាសិតសង្ខាតេន បច្ចយេន បត្តព្ពស្ស ភាសិតត្ថស្ស ច អត្ថភាវំ ទស្សេតុំ ‘បរិយត្តិវារោ’ វុត្តោ។
719. Idāni ye saṅgahavāre pañca atthā ca dhammā ca saṅgahitā, tesaṃ pabhedadassananayena paṭisambhidā vibhajituṃ puna catassotiādinā nayena pabhedavāro āraddho. So saccavārahetuvāradhammavārapaccayākāravārapariyattivāravasena pañcavidho. Tattha paccayasamuppannassa dukkhasaccassa paccayena pattabbassa nibbānassa ca atthabhāvaṃ, phalanibbattakassa samudayassa nibbānasampāpakassa ariyamaggassa ca dhammabhāvañca dassetuṃ ‘saccavāro’ vutto. Yassa kassaci pana hetuphalanibbattakassa hetuno dhammabhāvaṃ, hetuphalassa ca atthabhāvaṃ dassetuṃ ‘hetuvāro’ vutto. Tattha ca hetuphalakkamavasena uppaṭipāṭiyā paṭhamaṃ dhammapaṭisambhidā niddiṭṭhā. Ye pana dhammā tamhā tamhā rūpārūpappabhedā hetuto jātā, tesaṃ atthabhāvaṃ, tassa tassa ca rūpārūpadhammappabhedassa hetuno dhammabhāvaṃ dassetuṃ ‘dhammavāro’ vutto. Jarāmaraṇādīnaṃ pana atthabhāvaṃ, jarāmaraṇādisamudayasaṅkhātānaṃ jātiādīnañca dhammabhāvaṃ dassetuṃ ‘paccayākāravāro’ vutto. Tato pariyattisaṅkhātassa tassa tassa bhāsitassa dhammabhāvaṃ, bhāsitasaṅkhātena paccayena pattabbassa bhāsitatthassa ca atthabhāvaṃ dassetuṃ ‘pariyattivāro’ vutto.
តត្ថ ច យស្មា ភាសិតំ ញត្វា តស្សត្ថោ ញាយតិ, តស្មា ភាសិតភាសិតត្ថក្កមេន ឧប្បដិបាដិយា បឋមំ ធម្មបដិសម្ភិទា និទ្ទិដ្ឋា។ បរិយត្តិធម្មស្ស ច បភេទទស្សនត្ថំ ‘‘តត្ថ កតមា ធម្មបដិសម្ភិទា’’តិ បុច្ឆាបុព្ពង្គមោ បដិនិទ្ទេសវារោ វុត្តោ។ តត្ថ សុត្តន្តិអាទីហិ នវហិ អង្គេហិ និប្បទេសតោ តន្តិ គហិតា។ អយំ ឥមស្ស ភាសិតស្ស អត្ថោ, អយំ ឥមស្ស ភាសិតស្ស អត្ថោតិ ឥមស្មិម្បិ ឋានេ ភាសិតវសេន និប្បទេសតោ តន្តិ ឯវ គហិតាតិ។
Tattha ca yasmā bhāsitaṃ ñatvā tassattho ñāyati, tasmā bhāsitabhāsitatthakkamena uppaṭipāṭiyā paṭhamaṃ dhammapaṭisambhidā niddiṭṭhā. Pariyattidhammassa ca pabhedadassanatthaṃ ‘‘tattha katamā dhammapaṭisambhidā’’ti pucchāpubbaṅgamo paṭiniddesavāro vutto. Tattha suttantiādīhi navahi aṅgehi nippadesato tanti gahitā. Ayaṃ imassa bhāsitassa attho, ayaṃ imassa bhāsitassa atthoti imasmimpi ṭhāne bhāsitavasena nippadesato tanti eva gahitāti.
សុត្តន្តភាជនីយវណ្ណនា។
Suttantabhājanīyavaṇṇanā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / វិភង្គបាឡិ • Vibhaṅgapāḷi / ១៥. បដិសម្ភិទាវិភង្គោ • 15. Paṭisambhidāvibhaṅgo
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / វិភង្គ-មូលដីកា • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / ១៥. បដិសម្ភិទាវិភង្គោ • 15. Paṭisambhidāvibhaṅgo
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / វិភង្គ-អនុដីកា • Vibhaṅga-anuṭīkā / ១៥. បដិសម្ភិទាវិភង្គោ • 15. Paṭisambhidāvibhaṅgo
