Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / സമ്മോഹവിനോദനീ-അട്ഠകഥാ • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā

    ൧൫. പടിസമ്ഭിദാവിഭങ്ഗോ

    15. Paṭisambhidāvibhaṅgo

    ൧. സുത്തന്തഭാജനീയം

    1. Suttantabhājanīyaṃ

    ൧. സങ്ഗഹവാരവണ്ണനാ

    1. Saṅgahavāravaṇṇanā

    ൭൧൮. ഇദാനി തദനന്തരേ പടിസമ്ഭിദാവിഭങ്ഗേ ചതസ്സോതി ഗണനപരിച്ഛേദോ. പടിസമ്ഭിദാതി പഭേദാ. യസ്മാ പന പരതോ അത്ഥേ ഞാണം അത്ഥപടിസമ്ഭിദാതിആദിമാഹ, തസ്മാ ന അഞ്ഞസ്സ കസ്സചി പഭേദാ, ഞാണസ്സേവ പഭേദാതി വേദിതബ്ബാ. ഇതി ‘‘ചതസ്സോ പടിസമ്ഭിദാ’’തി പദേന ചത്താരോ ഞാണപ്പഭേദാതി അയമത്ഥോ സങ്ഗഹിതോ. അത്ഥപടിസമ്ഭിദാതി അത്ഥേ പടിസമ്ഭിദാ; അത്ഥപ്പഭേദസ്സ സല്ലക്ഖണവിഭാവനാവവത്ഥാനകരണസമത്ഥം അത്ഥേ പഭേദഗതം ഞാണന്തി അത്ഥോ. സേസപദേസുപി ഏസേവ നയോ. ധമ്മപ്പഭേദസ്സ ഹി സല്ലക്ഖണവിഭാവനാവവത്ഥാനകരണസമത്ഥം ധമ്മേ പഭേദഗതം ഞാണം ധമ്മപടിസമ്ഭിദാ നാമ. നിരുത്തിപ്പഭേദസ്സ സല്ലക്ഖണവിഭാവനാവവത്ഥാനകരണസമത്ഥം നിരുത്താഭിലാപേ പഭേദഗതം ഞാണം നിരുത്തിപടിസമ്ഭിദാ നാമ. പടിഭാനപ്പഭേദസ്സ സല്ലക്ഖണവിഭാവനാവവത്ഥാനകരണസമത്ഥം പടിഭാനേ പഭേദഗതം ഞാണം പടിഭാനപടിസമ്ഭിദാ നാമ.

    718. Idāni tadanantare paṭisambhidāvibhaṅge catassoti gaṇanaparicchedo. Paṭisambhidāti pabhedā. Yasmā pana parato atthe ñāṇaṃ atthapaṭisambhidātiādimāha, tasmā na aññassa kassaci pabhedā, ñāṇasseva pabhedāti veditabbā. Iti ‘‘catasso paṭisambhidā’’ti padena cattāro ñāṇappabhedāti ayamattho saṅgahito. Atthapaṭisambhidāti atthe paṭisambhidā; atthappabhedassa sallakkhaṇavibhāvanāvavatthānakaraṇasamatthaṃ atthe pabhedagataṃ ñāṇanti attho. Sesapadesupi eseva nayo. Dhammappabhedassa hi sallakkhaṇavibhāvanāvavatthānakaraṇasamatthaṃ dhamme pabhedagataṃ ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā nāma. Niruttippabhedassa sallakkhaṇavibhāvanāvavatthānakaraṇasamatthaṃ niruttābhilāpe pabhedagataṃ ñāṇaṃ niruttipaṭisambhidā nāma. Paṭibhānappabhedassa sallakkhaṇavibhāvanāvavatthānakaraṇasamatthaṃ paṭibhāne pabhedagataṃ ñāṇaṃ paṭibhānapaṭisambhidā nāma.

    ഇദാനി യഥാനിക്ഖിത്താ പടിസമ്ഭിദാ ഭാജേത്വാ ദസ്സേന്തോ അത്ഥേ ഞാണം അത്ഥപടിസമ്ഭിദാതിആദിമാഹ. തത്ഥ അത്ഥോതി സങ്ഖേപതോ ഹേതുഫലം. തഞ്ഹി ഹേതുവസേന അരണീയം ഗന്തബ്ബം പത്തബ്ബം, തസ്മാ അത്ഥോതി വുച്ചതി. പഭേദതോ പന യംകിഞ്ചി പച്ചയസമുപ്പന്നം, നിബ്ബാനം, ഭാസിതത്ഥോ, വിപാകോ, കിരിയാതി ഇമേ പഞ്ച ധമ്മാ അത്ഥോതി വേദിതബ്ബാ. തം അത്ഥം പച്ചവേക്ഖന്തസ്സ തസ്മിം അത്ഥേ പഭേദഗതം ഞാണം അത്ഥപടിസമ്ഭിദാ.

    Idāni yathānikkhittā paṭisambhidā bhājetvā dassento atthe ñāṇaṃ atthapaṭisambhidātiādimāha. Tattha atthoti saṅkhepato hetuphalaṃ. Tañhi hetuvasena araṇīyaṃ gantabbaṃ pattabbaṃ, tasmā atthoti vuccati. Pabhedato pana yaṃkiñci paccayasamuppannaṃ, nibbānaṃ, bhāsitattho, vipāko, kiriyāti ime pañca dhammā atthoti veditabbā. Taṃ atthaṃ paccavekkhantassa tasmiṃ atthe pabhedagataṃ ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā.

    ധമ്മോതി സങ്ഖേപതോ പച്ചയോ. സോ ഹി യസ്മാ തം തം വിദഹതി പവത്തേതി ചേവ പാപേതി ച, തസ്മാ ധമ്മോതി വുച്ചതി. പഭേദതോ പന യോ കോചി ഫലനിബ്ബത്തകോ ഹേതു, അരിയമഗ്ഗോ, ഭാസിതം , കുസലം, അകുസലന്തി ഇമേ പഞ്ച ധമ്മാ ധമ്മോതി വേദിതബ്ബാ. തം ധമ്മം പച്ചവേക്ഖന്തസ്സ തസ്മിം ധമ്മേ പഭേദഗതം ഞാണം ധമ്മപടിസമ്ഭിദാ.

    Dhammoti saṅkhepato paccayo. So hi yasmā taṃ taṃ vidahati pavatteti ceva pāpeti ca, tasmā dhammoti vuccati. Pabhedato pana yo koci phalanibbattako hetu, ariyamaggo, bhāsitaṃ , kusalaṃ, akusalanti ime pañca dhammā dhammoti veditabbā. Taṃ dhammaṃ paccavekkhantassa tasmiṃ dhamme pabhedagataṃ ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā.

    തത്ര ധമ്മനിരുത്താഭിലാപേ ഞാണന്തി തസ്മിം അത്ഥേ ച ധമ്മേ ച യാ സഭാവനിരുത്തി, തസ്സാ അഭിലാപേ തം സഭാവനിരുത്തിം സദ്ദം ആരമ്മണം കത്വാ പച്ചവേക്ഖന്തസ്സ തസ്മിം സഭാവനിരുത്താഭിലാപേ പഭേദഗതം ഞാണം നിരുത്തിപടിസമ്ഭിദാ. ഏവമയം നിരുത്തിപടിസമ്ഭിദാ സദ്ദാരമ്മണാ നാമ ജാതാ, ന പഞ്ഞത്തിആരമ്മണാ. കസ്മാ? യസ്മാ സദ്ദം സുത്വാ ‘‘അയം സഭാവനിരുത്തി, അയം ന സഭാവനിരുത്തീ’’തി ജാനന്തി. പടിസമ്ഭിദാപ്പത്തോ ഹി ‘‘ഫസ്സോ’’തി വുത്തേ ‘‘അയം സഭാവനിരുത്തീ’’തി ജാനാതി, ‘‘ഫസ്സാ’’തി വാ ‘‘ഫസ്സ’’ന്തി വാ വുത്തേ പന ‘‘അയം ന സഭാവനിരുത്തീ’’തി ജാനാതി. വേദനാദീസുപി ഏസേവ നയോ. അഞ്ഞം പനേസ നാമആഖ്യാതഉപസഗ്ഗബ്യഞ്ജനസദ്ദം ജാനാതി ന ജാനാതീതി? യദഗ്ഗേന സദ്ദം സുത്വാ ‘‘അയം സഭാവനിരുത്തി, അയം ന സഭാവനിരുത്തീ’’തി ജാനാതി, തദഗ്ഗേന തമ്പി ജാനിസ്സതീതി. തം പന നയിദം പടിസമ്ഭിദാകിച്ചന്തി പടിക്ഖിപിത്വാ ഇദം വത്ഥു കഥിതം –

    Tatra dhammaniruttābhilāpe ñāṇanti tasmiṃ atthe ca dhamme ca yā sabhāvanirutti, tassā abhilāpe taṃ sabhāvaniruttiṃ saddaṃ ārammaṇaṃ katvā paccavekkhantassa tasmiṃ sabhāvaniruttābhilāpe pabhedagataṃ ñāṇaṃ niruttipaṭisambhidā. Evamayaṃ niruttipaṭisambhidā saddārammaṇā nāma jātā, na paññattiārammaṇā. Kasmā? Yasmā saddaṃ sutvā ‘‘ayaṃ sabhāvanirutti, ayaṃ na sabhāvaniruttī’’ti jānanti. Paṭisambhidāppatto hi ‘‘phasso’’ti vutte ‘‘ayaṃ sabhāvaniruttī’’ti jānāti, ‘‘phassā’’ti vā ‘‘phassa’’nti vā vutte pana ‘‘ayaṃ na sabhāvaniruttī’’ti jānāti. Vedanādīsupi eseva nayo. Aññaṃ panesa nāmaākhyātaupasaggabyañjanasaddaṃ jānāti na jānātīti? Yadaggena saddaṃ sutvā ‘‘ayaṃ sabhāvanirutti, ayaṃ na sabhāvaniruttī’’ti jānāti, tadaggena tampi jānissatīti. Taṃ pana nayidaṃ paṭisambhidākiccanti paṭikkhipitvā idaṃ vatthu kathitaṃ –

    തിസ്സദത്തത്ഥേരോ കിര ബോധിമണ്ഡേ സുവണ്ണസലാകം ഗഹേത്വാ അട്ഠാരസസു ഭാസാസു ‘കതരഭാസായ കഥേമീ’തി പവാരേസി. തം പന തേന അത്തനോ ഉഗ്ഗഹേ ഠത്വാ പവാരിതം, ന പടിസമ്ഭിദായ ഠിതേന. സോ ഹി മഹാപഞ്ഞതായ തം തം ഭാസം കഥാപേത്വാ കഥാപേത്വാ ഉഗ്ഗണ്ഹി; തതോ ഉഗ്ഗഹേ ഠത്വാ ഏവം പവാരേസി.

    Tissadattatthero kira bodhimaṇḍe suvaṇṇasalākaṃ gahetvā aṭṭhārasasu bhāsāsu ‘katarabhāsāya kathemī’ti pavāresi. Taṃ pana tena attano uggahe ṭhatvā pavāritaṃ, na paṭisambhidāya ṭhitena. So hi mahāpaññatāya taṃ taṃ bhāsaṃ kathāpetvā kathāpetvā uggaṇhi; tato uggahe ṭhatvā evaṃ pavāresi.

    ഭാസം നാമ സത്താ ഉഗ്ഗണ്ഹന്തീതി വത്വാ ച പനേത്ഥ ഇദം കഥിതം. മാതാപിതരോ ഹി ദഹരകാലേ കുമാരകേ മഞ്ചേ വാ പീഠേ വാ നിപജ്ജാപേത്വാ തം തം കഥയമാനാ താനി താനി കിച്ചാനി കരോന്തി. ദാരകാ തേസം തം തം ഭാസം വവത്ഥാപേന്തി – ഇമിനാ ഇദം വുത്തം, ഇമിനാ ഇദം വുത്തന്തി. ഗച്ഛന്തേ ഗച്ഛന്തേ കാലേ സബ്ബമ്പി ഭാസം ജാനന്തി. മാതാ ദമിളീ, പിതാ അന്ധകോ. തേസം ജാതോ ദാരകോ സചേ മാതുകഥം പഠമം സുണാതി, ദമിളഭാസം ഭാസിസ്സതി; സചേ പിതുകഥം പഠമം സുണാതി, അന്ധകഭാസം ഭാസിസ്സതി. ഉഭിന്നമ്പി പന കഥം അസ്സുണന്തോ മാഗധഭാസം ഭാസിസ്സതി.

    Bhāsaṃ nāma sattā uggaṇhantīti vatvā ca panettha idaṃ kathitaṃ. Mātāpitaro hi daharakāle kumārake mañce vā pīṭhe vā nipajjāpetvā taṃ taṃ kathayamānā tāni tāni kiccāni karonti. Dārakā tesaṃ taṃ taṃ bhāsaṃ vavatthāpenti – iminā idaṃ vuttaṃ, iminā idaṃ vuttanti. Gacchante gacchante kāle sabbampi bhāsaṃ jānanti. Mātā damiḷī, pitā andhako. Tesaṃ jāto dārako sace mātukathaṃ paṭhamaṃ suṇāti, damiḷabhāsaṃ bhāsissati; sace pitukathaṃ paṭhamaṃ suṇāti, andhakabhāsaṃ bhāsissati. Ubhinnampi pana kathaṃ assuṇanto māgadhabhāsaṃ bhāsissati.

    യോപി അഗാമകേ മഹാരഞ്ഞേ നിബ്ബത്തോ, തത്ഥ അഞ്ഞോ കഥേന്തോ നാമ നത്ഥി, സോപി അത്തനോ ധമ്മതായ വചനം സമുട്ഠാപേന്തോ മാഗധഭാസമേവ ഭാസിസ്സതി. നിരയേ, തിരച്ഛാനയോനിയം, പേത്തിവിസയേ, മനുസ്സലോകേ, ദേവലോകേതി സബ്ബത്ഥ മാഗധഭാസാവ ഉസ്സന്നാ. തത്ഥ സേസാ ഓട്ടകിരാതഅന്ധകയോനകദമിളഭാസാദികാ അട്ഠാരസ ഭാസാ പരിവത്തന്തി . അയമേവേകാ യഥാഭുച്ചബ്രഹ്മവോഹാരഅരിയവോഹാരസങ്ഖാതാ മാഗധഭാസാ ന പരിവത്തതി. സമ്മാസബുദ്ധോപി തേപിടകം ബുദ്ധവചനം തന്തിം ആരോപേന്തോ മാഗധഭാസായ ഏവ ആരോപേസി. കസ്മാ? ഏവഞ്ഹി അത്ഥം ആഹരിതും സുഖം ഹോതി. മാഗധഭാസായ ഹി തന്തിം ആരുള്ഹസ്സ ബുദ്ധവചനസ്സ പടിസമ്ഭിദാപ്പത്താനം സോതപഥാഗമനമേവ പപഞ്ചോ; സോതേ പന സങ്ഘട്ടിതമത്തേയേവ നയസതേന നയസഹസ്സേന അത്ഥോ ഉപട്ഠാതി. അഞ്ഞായ പന ഭാസായ തന്തിം ആരുള്ഹം പോഥേത്വാ പോഥേത്വാ ഉഗ്ഗഹേതബ്ബം ഹോതി. ബഹുമ്പി ഉഗ്ഗഹേത്വാ പന പുഥുജ്ജനസ്സ പടിസമ്ഭിദാപ്പത്തി നാമ നത്ഥി. അരിയസാവകോ നോ പടിസമ്ഭിദാപ്പതോ നാമ നത്ഥി.

    Yopi agāmake mahāraññe nibbatto, tattha añño kathento nāma natthi, sopi attano dhammatāya vacanaṃ samuṭṭhāpento māgadhabhāsameva bhāsissati. Niraye, tiracchānayoniyaṃ, pettivisaye, manussaloke, devaloketi sabbattha māgadhabhāsāva ussannā. Tattha sesā oṭṭakirātaandhakayonakadamiḷabhāsādikā aṭṭhārasa bhāsā parivattanti . Ayamevekā yathābhuccabrahmavohāraariyavohārasaṅkhātā māgadhabhāsā na parivattati. Sammāsabuddhopi tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ tantiṃ āropento māgadhabhāsāya eva āropesi. Kasmā? Evañhi atthaṃ āharituṃ sukhaṃ hoti. Māgadhabhāsāya hi tantiṃ āruḷhassa buddhavacanassa paṭisambhidāppattānaṃ sotapathāgamanameva papañco; sote pana saṅghaṭṭitamatteyeva nayasatena nayasahassena attho upaṭṭhāti. Aññāya pana bhāsāya tantiṃ āruḷhaṃ pothetvā pothetvā uggahetabbaṃ hoti. Bahumpi uggahetvā pana puthujjanassa paṭisambhidāppatti nāma natthi. Ariyasāvako no paṭisambhidāppato nāma natthi.

    ഞാണേസു ഞാണന്തി സബ്ബത്ഥകഞാണം ആരമ്മണം കത്വാ ഞാണം പച്ചവേക്ഖന്തസ്സ പഭേദഗതം ഞാണം പടിഭാനപടിസമ്ഭിദാതി. ഇമാ പന ചതസ്സോപി പടിസമ്ഭിദാ ദ്വീസു ഠാനേസു പഭേദം ഗച്ഛന്തി, പഞ്ചഹി കാരണേഹി വിസദാ ഹോന്തീതി വേദിതബ്ബാ. കതമേസു ദ്വീസു? സേക്ഖഭൂമിയഞ്ച അസേക്ഖഭൂമിയഞ്ച. തത്ഥ സാരിപുത്തത്ഥേരസ്സ മഹാമോഗ്ഗല്ലാനത്ഥേരസ്സ മഹാകസ്സപത്ഥേരസ്സ മഹാകച്ചായനത്ഥേരസ്സ മഹാകോട്ഠിതത്ഥേരസ്സാതി അസീതിയാപി മഹാഥേരാനം പടിസമ്ഭിദാ അസേക്ഖഭൂമിയം പഭേദം ഗതാ. ആനന്ദത്ഥേരസ്സ ചിത്തസ്സ ഗഹപതിനോ ധമ്മികസ്സ ഉപാസകസ്സ ഉപാലിസ്സ ഗഹപതിനോ ഖുജ്ജുത്തരായ ഉപാസികായാതി ഏവമാദീനം പടിസമ്ഭിദാ സേക്ഖഭൂമിയം പഭേദം ഗതാതി ഇമാസു ദ്വീസു ഭൂമീസു പഭേദം ഗച്ഛന്തി.

    Ñāṇesu ñāṇanti sabbatthakañāṇaṃ ārammaṇaṃ katvā ñāṇaṃ paccavekkhantassa pabhedagataṃ ñāṇaṃ paṭibhānapaṭisambhidāti. Imā pana catassopi paṭisambhidā dvīsu ṭhānesu pabhedaṃ gacchanti, pañcahi kāraṇehi visadā hontīti veditabbā. Katamesu dvīsu? Sekkhabhūmiyañca asekkhabhūmiyañca. Tattha sāriputtattherassa mahāmoggallānattherassa mahākassapattherassa mahākaccāyanattherassa mahākoṭṭhitattherassāti asītiyāpi mahātherānaṃ paṭisambhidā asekkhabhūmiyaṃ pabhedaṃ gatā. Ānandattherassa cittassa gahapatino dhammikassa upāsakassa upālissa gahapatino khujjuttarāya upāsikāyāti evamādīnaṃ paṭisambhidā sekkhabhūmiyaṃ pabhedaṃ gatāti imāsu dvīsu bhūmīsu pabhedaṃ gacchanti.

    കതമേഹി പഞ്ചഹി കാരണേഹി പടിസമ്ഭിദാ വിസദാ ഹോന്തീതി? അധിഗമേന, പരിയത്തിയാ, സവനേന, പരിപുച്ഛായ, പുബ്ബയോഗേനാതി. തത്ഥ ‘അധിഗമോ’ നാമ അരഹത്തം. തഞ്ഹി പത്തസ്സ പടിസമ്ഭിദാ വിസദാ ഹോന്തി. ‘പരിയത്തി’ നാമ ബുദ്ധവചനം. തഞ്ഹി ഉഗ്ഗണ്ഹന്തസ്സ പടിസമ്ഭിദാ വിസദാ ഹോന്തി. ‘സവനം’ നാമ ധമ്മസ്സവനം. സക്കച്ചഞ്ഹി ധമ്മം സുണന്തസ്സ പടിസമ്ഭിദാ വിസദാ ഹോന്തി. ‘പരിപുച്ഛാ’ നാമ അട്ഠകഥാ. ഉഗ്ഗഹിതപാളിയാ അത്ഥം കഥേന്തസ്സ ഹി പടിസമ്ഭിദാ വിസദാ ഹോന്തി. ‘പുബ്ബയോഗോ’ നാമ പുബ്ബയോഗാവചരതാ, അതീതഭവേ ഹരണപച്ചാഹരണനയേന പരിഗ്ഗഹിതകമ്മട്ഠാനതാ; പുബ്ബയോഗാവചരസ്സ ഹി പടിസമ്ഭിദാ വിസദാ ഹോന്തി . തത്ഥ അരഹത്തപ്പത്തിയാ പുനബ്ബസുകുടുമ്ബികപുത്തസ്സ തിസ്സത്ഥേരസ്സ പടിസമ്ഭിദാ വിസദാ അഹേസും. സോ കിര തമ്ബപണ്ണിദീപേ ബുദ്ധവചനം ഉഗ്ഗണ്ഹിത്വാ പരതീരം ഗന്ത്വാ യോനകധമ്മരക്ഖിതത്ഥേരസ്സ സന്തികേ ബുദ്ധവചനം ഉഗ്ഗണ്ഹിത്വാ ആഗച്ഛന്തോ നാവം അഭിരുഹനതിത്ഥേ ഏകസ്മിം പദേ ഉപ്പന്നകങ്ഖോ യോജനസതമഗ്ഗം നിവത്തിത്വാ ആചരിയസ്സ സന്തികം ഗച്ഛന്തോ അന്തരാമഗ്ഗേ ഏകസ്സ കുടുമ്ബികസ്സ പഞ്ഹം കഥേസി. സോ പസീദിത്വാ സതസഹസ്സഗ്ഘനികം കമ്ബലം അദാസി. സോപി തം ആഹരിത്വാ ആചരിയസ്സ അദാസി. ഥേരോ വാസിയാ കോട്ടേത്വാ നിസീദനട്ഠാനേ പരിഭണ്ഡം കാരേസി. കിമത്ഥായാതി? പച്ഛിമായ ജനതായ അനുഗ്ഗഹത്ഥായാതി. ഏവം കിരസ്സ അഹോസി – ‘‘അമ്ഹാകം ഗതമഗ്ഗം ആവജ്ജേത്വാ അനാഗതേ സബ്രഹ്മചാരിനോ പടിപത്തിം പൂരേതബ്ബം മഞ്ഞിസ്സന്തീ’’തി. തിസ്സത്ഥേരോപി ആചരിയസ്സ സന്തികേ കങ്ഖം ഛിന്ദിത്വാ ജമ്ബുകോലപട്ടനേ ഓരുയ്ഹ ചേതിയങ്ഗണം സമ്മജ്ജനവേലായ വാലികവിഹാരം പത്വാ സമ്മജ്ജി. തസ്സ സമ്മജ്ജിതട്ഠാനം ദിസ്വാ ‘ഇദം വീതരാഗസ്സ ഭിക്ഖുനോ സമ്മട്ഠട്ഠാന’ന്തി ഥേരസ്സ വീമംസനത്ഥായ പഞ്ഹം പുച്ഛിംസു. ഥേരോ പടിസമ്ഭിദാപ്പത്തതായ പുച്ഛിതപുച്ഛിതേ പഞ്ഹേ കഥേസീതി.

    Katamehi pañcahi kāraṇehi paṭisambhidā visadā hontīti? Adhigamena, pariyattiyā, savanena, paripucchāya, pubbayogenāti. Tattha ‘adhigamo’ nāma arahattaṃ. Tañhi pattassa paṭisambhidā visadā honti. ‘Pariyatti’ nāma buddhavacanaṃ. Tañhi uggaṇhantassa paṭisambhidā visadā honti. ‘Savanaṃ’ nāma dhammassavanaṃ. Sakkaccañhi dhammaṃ suṇantassa paṭisambhidā visadā honti. ‘Paripucchā’ nāma aṭṭhakathā. Uggahitapāḷiyā atthaṃ kathentassa hi paṭisambhidā visadā honti. ‘Pubbayogo’ nāma pubbayogāvacaratā, atītabhave haraṇapaccāharaṇanayena pariggahitakammaṭṭhānatā; pubbayogāvacarassa hi paṭisambhidā visadā honti . Tattha arahattappattiyā punabbasukuṭumbikaputtassa tissattherassa paṭisambhidā visadā ahesuṃ. So kira tambapaṇṇidīpe buddhavacanaṃ uggaṇhitvā paratīraṃ gantvā yonakadhammarakkhitattherassa santike buddhavacanaṃ uggaṇhitvā āgacchanto nāvaṃ abhiruhanatitthe ekasmiṃ pade uppannakaṅkho yojanasatamaggaṃ nivattitvā ācariyassa santikaṃ gacchanto antarāmagge ekassa kuṭumbikassa pañhaṃ kathesi. So pasīditvā satasahassagghanikaṃ kambalaṃ adāsi. Sopi taṃ āharitvā ācariyassa adāsi. Thero vāsiyā koṭṭetvā nisīdanaṭṭhāne paribhaṇḍaṃ kāresi. Kimatthāyāti? Pacchimāya janatāya anuggahatthāyāti. Evaṃ kirassa ahosi – ‘‘amhākaṃ gatamaggaṃ āvajjetvā anāgate sabrahmacārino paṭipattiṃ pūretabbaṃ maññissantī’’ti. Tissattheropi ācariyassa santike kaṅkhaṃ chinditvā jambukolapaṭṭane oruyha cetiyaṅgaṇaṃ sammajjanavelāya vālikavihāraṃ patvā sammajji. Tassa sammajjitaṭṭhānaṃ disvā ‘idaṃ vītarāgassa bhikkhuno sammaṭṭhaṭṭhāna’nti therassa vīmaṃsanatthāya pañhaṃ pucchiṃsu. Thero paṭisambhidāppattatāya pucchitapucchite pañhe kathesīti.

    പരിയത്തിയാ പന തിസ്സദത്തത്ഥേരസ്സ ചേവ നാഗസേനത്ഥേരസ്സ ച പടിസമ്ഭിദാ വിസദാ അഹേസും. സക്കച്ചധമ്മസവനേന സുധമ്മസാമണേരസ്സ പടിസമ്ഭിദാ വിസദാ അഹേസും. സോ കിര തലങ്ഗരവാസീ ധമ്മദിന്നത്ഥേരസ്സ ഭാഗിനേയ്യോ ഖുരഗ്ഗേയേവ അരഹത്തം പത്തോ മാതുലത്ഥേരസ്സ ധമ്മവിനിച്ഛയട്ഠാനേ നിസീദിത്വാ സുണന്തോയേവ തീണി പിടകാനി പഗുണാനി അകാസി. ഉഗ്ഗഹിതപാളിയാ അത്ഥം കഥേന്തസ്സ പന തിസ്സദത്തത്ഥേരസ്സ ഏവ പടിസമ്ഭിദാ വിസദാ അഹേസും. ഗതപച്ചാഗതവത്തം പന പൂരേത്വാ യാവ അനുലോമം കമ്മട്ഠാനം ഉസ്സുക്കാപേത്വാ ആഗതാനം വിസദഭാവപ്പത്തപടിസമ്ഭിദാനം പുബ്ബയോഗാവചരാനം അന്തോ നത്ഥി.

    Pariyattiyā pana tissadattattherassa ceva nāgasenattherassa ca paṭisambhidā visadā ahesuṃ. Sakkaccadhammasavanena sudhammasāmaṇerassa paṭisambhidā visadā ahesuṃ. So kira talaṅgaravāsī dhammadinnattherassa bhāgineyyo khuraggeyeva arahattaṃ patto mātulattherassa dhammavinicchayaṭṭhāne nisīditvā suṇantoyeva tīṇi piṭakāni paguṇāni akāsi. Uggahitapāḷiyā atthaṃ kathentassa pana tissadattattherassa eva paṭisambhidā visadā ahesuṃ. Gatapaccāgatavattaṃ pana pūretvā yāva anulomaṃ kammaṭṭhānaṃ ussukkāpetvā āgatānaṃ visadabhāvappattapaṭisambhidānaṃ pubbayogāvacarānaṃ anto natthi.

    ഏതേസു പന കാരണേസു പരിയത്തി, സവനം, പരിപുച്ഛാതി ഇമാനി തീണി പഭേദസ്സേവ ബലവകാരണാനി. പുബ്ബയോഗോ അധിഗമസ്സ ബലവപച്ചയോ, പഭേദസ്സ ഹോതി ന ഹോതീതി? ഹോതി, ന പന തഥാ. പരിയത്തിസവനപരിപുച്ഛാ ഹി പുബ്ബേ ഹോന്തു വാ മാ വാ, പുബ്ബയോഗേന പുബ്ബേ ചേവ ഏതരഹി ച സങ്ഖാരസമ്മസനം വിനാ പടിസമ്ഭിദാ നാമ നത്ഥി. ഇമേ പന ദ്വേപി ഏകതോ ഹുത്വാ പടിസമ്ഭിദാ ഉപത്ഥമ്ഭേത്വാ വിസദാ കരോന്തീതി.

    Etesu pana kāraṇesu pariyatti, savanaṃ, paripucchāti imāni tīṇi pabhedasseva balavakāraṇāni. Pubbayogo adhigamassa balavapaccayo, pabhedassa hoti na hotīti? Hoti, na pana tathā. Pariyattisavanaparipucchā hi pubbe hontu vā mā vā, pubbayogena pubbe ceva etarahi ca saṅkhārasammasanaṃ vinā paṭisambhidā nāma natthi. Ime pana dvepi ekato hutvā paṭisambhidā upatthambhetvā visadā karontīti.

    സങ്ഗഹവാരവണ്ണനാ.

    Saṅgahavāravaṇṇanā.

    ൨. സച്ചവാരാദിവണ്ണനാ

    2. Saccavārādivaṇṇanā

    ൭൧൯. ഇദാനി യേ സങ്ഗഹവാരേ പഞ്ച അത്ഥാ ച ധമ്മാ ച സങ്ഗഹിതാ, തേസം പഭേദദസ്സനനയേന പടിസമ്ഭിദാ വിഭജിതും പുന ചതസ്സോതിആദിനാ നയേന പഭേദവാരോ ആരദ്ധോ. സോ സച്ചവാരഹേതുവാരധമ്മവാരപച്ചയാകാരവാരപരിയത്തിവാരവസേന പഞ്ചവിധോ. തത്ഥ പച്ചയസമുപ്പന്നസ്സ ദുക്ഖസച്ചസ്സ പച്ചയേന പത്തബ്ബസ്സ നിബ്ബാനസ്സ ച അത്ഥഭാവം, ഫലനിബ്ബത്തകസ്സ സമുദയസ്സ നിബ്ബാനസമ്പാപകസ്സ അരിയമഗ്ഗസ്സ ച ധമ്മഭാവഞ്ച ദസ്സേതും ‘സച്ചവാരോ’ വുത്തോ. യസ്സ കസ്സചി പന ഹേതുഫലനിബ്ബത്തകസ്സ ഹേതുനോ ധമ്മഭാവം, ഹേതുഫലസ്സ ച അത്ഥഭാവം ദസ്സേതും ‘ഹേതുവാരോ’ വുത്തോ. തത്ഥ ച ഹേതുഫലക്കമവസേന ഉപ്പടിപാടിയാ പഠമം ധമ്മപടിസമ്ഭിദാ നിദ്ദിട്ഠാ. യേ പന ധമ്മാ തമ്ഹാ തമ്ഹാ രൂപാരൂപപ്പഭേദാ ഹേതുതോ ജാതാ, തേസം അത്ഥഭാവം, തസ്സ തസ്സ ച രൂപാരൂപധമ്മപ്പഭേദസ്സ ഹേതുനോ ധമ്മഭാവം ദസ്സേതും ‘ധമ്മവാരോ’ വുത്തോ. ജരാമരണാദീനം പന അത്ഥഭാവം, ജരാമരണാദിസമുദയസങ്ഖാതാനം ജാതിആദീനഞ്ച ധമ്മഭാവം ദസ്സേതും ‘പച്ചയാകാരവാരോ’ വുത്തോ. തതോ പരിയത്തിസങ്ഖാതസ്സ തസ്സ തസ്സ ഭാസിതസ്സ ധമ്മഭാവം, ഭാസിതസങ്ഖാതേന പച്ചയേന പത്തബ്ബസ്സ ഭാസിതത്ഥസ്സ ച അത്ഥഭാവം ദസ്സേതും ‘പരിയത്തിവാരോ’ വുത്തോ.

    719. Idāni ye saṅgahavāre pañca atthā ca dhammā ca saṅgahitā, tesaṃ pabhedadassananayena paṭisambhidā vibhajituṃ puna catassotiādinā nayena pabhedavāro āraddho. So saccavārahetuvāradhammavārapaccayākāravārapariyattivāravasena pañcavidho. Tattha paccayasamuppannassa dukkhasaccassa paccayena pattabbassa nibbānassa ca atthabhāvaṃ, phalanibbattakassa samudayassa nibbānasampāpakassa ariyamaggassa ca dhammabhāvañca dassetuṃ ‘saccavāro’ vutto. Yassa kassaci pana hetuphalanibbattakassa hetuno dhammabhāvaṃ, hetuphalassa ca atthabhāvaṃ dassetuṃ ‘hetuvāro’ vutto. Tattha ca hetuphalakkamavasena uppaṭipāṭiyā paṭhamaṃ dhammapaṭisambhidā niddiṭṭhā. Ye pana dhammā tamhā tamhā rūpārūpappabhedā hetuto jātā, tesaṃ atthabhāvaṃ, tassa tassa ca rūpārūpadhammappabhedassa hetuno dhammabhāvaṃ dassetuṃ ‘dhammavāro’ vutto. Jarāmaraṇādīnaṃ pana atthabhāvaṃ, jarāmaraṇādisamudayasaṅkhātānaṃ jātiādīnañca dhammabhāvaṃ dassetuṃ ‘paccayākāravāro’ vutto. Tato pariyattisaṅkhātassa tassa tassa bhāsitassa dhammabhāvaṃ, bhāsitasaṅkhātena paccayena pattabbassa bhāsitatthassa ca atthabhāvaṃ dassetuṃ ‘pariyattivāro’ vutto.

    തത്ഥ ച യസ്മാ ഭാസിതം ഞത്വാ തസ്സത്ഥോ ഞായതി, തസ്മാ ഭാസിതഭാസിതത്ഥക്കമേന ഉപ്പടിപാടിയാ പഠമം ധമ്മപടിസമ്ഭിദാ നിദ്ദിട്ഠാ. പരിയത്തിധമ്മസ്സ ച പഭേദദസ്സനത്ഥം ‘‘തത്ഥ കതമാ ധമ്മപടിസമ്ഭിദാ’’തി പുച്ഛാപുബ്ബങ്ഗമോ പടിനിദ്ദേസവാരോ വുത്തോ. തത്ഥ സുത്തന്തിആദീഹി നവഹി അങ്ഗേഹി നിപ്പദേസതോ തന്തി ഗഹിതാ. അയം ഇമസ്സ ഭാസിതസ്സ അത്ഥോ, അയം ഇമസ്സ ഭാസിതസ്സ അത്ഥോതി ഇമസ്മിമ്പി ഠാനേ ഭാസിതവസേന നിപ്പദേസതോ തന്തി ഏവ ഗഹിതാതി.

    Tattha ca yasmā bhāsitaṃ ñatvā tassattho ñāyati, tasmā bhāsitabhāsitatthakkamena uppaṭipāṭiyā paṭhamaṃ dhammapaṭisambhidā niddiṭṭhā. Pariyattidhammassa ca pabhedadassanatthaṃ ‘‘tattha katamā dhammapaṭisambhidā’’ti pucchāpubbaṅgamo paṭiniddesavāro vutto. Tattha suttantiādīhi navahi aṅgehi nippadesato tanti gahitā. Ayaṃ imassa bhāsitassa attho, ayaṃ imassa bhāsitassa atthoti imasmimpi ṭhāne bhāsitavasena nippadesato tanti eva gahitāti.

    സുത്തന്തഭാജനീയവണ്ണനാ.

    Suttantabhājanīyavaṇṇanā.







    Related texts:



    തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / അഭിധമ്മപിടക • Abhidhammapiṭaka / വിഭങ്ഗപാളി • Vibhaṅgapāḷi / ൧൫. പടിസമ്ഭിദാവിഭങ്ഗോ • 15. Paṭisambhidāvibhaṅgo

    ടീകാ • Tīkā / അഭിധമ്മപിടക (ടീകാ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / വിഭങ്ഗ-മൂലടീകാ • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / ൧൫. പടിസമ്ഭിദാവിഭങ്ഗോ • 15. Paṭisambhidāvibhaṅgo

    ടീകാ • Tīkā / അഭിധമ്മപിടക (ടീകാ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / വിഭങ്ഗ-അനുടീകാ • Vibhaṅga-anuṭīkā / ൧൫. പടിസമ്ഭിദാവിഭങ്ഗോ • 15. Paṭisambhidāvibhaṅgo


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact