| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಸಮ್ಮೋಹವಿನೋದನೀ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā |
೭. ಸತಿಪಟ್ಠಾನವಿಭಙ್ಗೋ
7. Satipaṭṭhānavibhaṅgo
೧. ಸುತ್ತನ್ತಭಾಜನೀಯಂ ಉದ್ದೇಸವಾರವಣ್ಣನಾ
1. Suttantabhājanīyaṃ uddesavāravaṇṇanā
೩೫೫. ಇದಾನಿ ತದನನ್ತರೇ ಸತಿಪಟ್ಠಾನವಿಭಙ್ಗೇ ಚತ್ತಾರೋತಿ ಗಣನಪರಿಚ್ಛೇದೋ। ತೇನ ನ ತತೋ ಹೇಟ್ಠಾ ನ ಉದ್ಧನ್ತಿ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಪರಿಚ್ಛೇದಂ ದೀಪೇತಿ। ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾತಿ ತಯೋ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾ – ಸತಿಗೋಚರೋಪಿ, ತಿಧಾ ಪಟಿಪನ್ನೇಸು ಸಾವಕೇಸು ಸತ್ಥುನೋ ಪಟಿಧಾನುನಯವೀತಿವತ್ತತಾಪಿ, ಸತಿಪಿ। ‘‘ಚತುನ್ನಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾನಂ ಸಮುದಯಞ್ಚ ಅತ್ಥಙ್ಗಮಞ್ಚ ದೇಸೇಸ್ಸಾಮಿ। ತಂ ಸುಣಾಥ…ಪೇ॰… ಕೋ ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕಾಯಸ್ಸ ಸಮುದಯೋ? ಆಹಾರಸಮುದಯಾ ಕಾಯಸ್ಸ ಸಮುದಯೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೪೦೮) ಹಿ ಸತಿಗೋಚರೋ ಸತಿಪಟ್ಠಾನನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತಥಾ ‘‘ಕಾಯೋ ಉಪಟ್ಠಾನಂ, ನೋ ಸತಿ। ಸತಿ ಉಪಟ್ಠಾನಞ್ಚೇವ ಸತಿ ಚಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೩.೩೫)। ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಪತಿಟ್ಠಾತಿ ಅಸ್ಮಿನ್ತಿ ಪಟ್ಠಾನಂ। ಕಾ ಪತಿಟ್ಠಾತಿ? ಸತಿ। ಸತಿಯಾ ಪಟ್ಠಾನಂ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ, ಪಧಾನಂ ಠಾನನ್ತಿ ವಾ ಪಟ್ಠಾನಂ; ಸತಿಯಾ ಪಟ್ಠಾನಂ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ ಹತ್ಥಿಟ್ಠಾನಅಸ್ಸಟ್ಠಾನಾದೀನಿ ವಿಯ।
355. Idāni tadanantare satipaṭṭhānavibhaṅge cattāroti gaṇanaparicchedo. Tena na tato heṭṭhā na uddhanti satipaṭṭhānaparicchedaṃ dīpeti. Satipaṭṭhānāti tayo satipaṭṭhānā – satigocaropi, tidhā paṭipannesu sāvakesu satthuno paṭidhānunayavītivattatāpi, satipi. ‘‘Catunnaṃ, bhikkhave, satipaṭṭhānānaṃ samudayañca atthaṅgamañca desessāmi. Taṃ suṇātha…pe… ko ca, bhikkhave, kāyassa samudayo? Āhārasamudayā kāyassa samudayo’’tiādīsu (saṃ. ni. 5.408) hi satigocaro satipaṭṭhānanti vuccati. Tathā ‘‘kāyo upaṭṭhānaṃ, no sati. Sati upaṭṭhānañceva sati cā’’tiādīsu (paṭi. ma. 3.35). Tassattho – patiṭṭhāti asminti paṭṭhānaṃ. Kā patiṭṭhāti? Sati. Satiyā paṭṭhānaṃ satipaṭṭhānaṃ, padhānaṃ ṭhānanti vā paṭṭhānaṃ; satiyā paṭṭhānaṃ satipaṭṭhānaṃ hatthiṭṭhānaassaṭṭhānādīni viya.
‘‘ತಯೋ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾ ಯದರಿಯೋ ಸೇವತಿ, ಯದರಿಯೋ ಸೇವಮಾನೋ ಸತ್ಥಾ ಗಣಂ ಅನುಸಾಸಿತುಮರಹತೀ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೩೦೪, ೩೧೧) ಏತ್ಥ ತಿಧಾ ಪಟಿಪನ್ನೇಸು ಸಾವಕೇಸು ಸತ್ಥುನೋ ಪಟಿಘಾನುನಯವೀತಿವತ್ತತಾ ಸತಿಪಟ್ಠಾನನ್ತಿ ವುತ್ತಾ। ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಪಟ್ಠಪೇತಬ್ಬತೋ ಪಟ್ಠಾನಂ, ಪವತ್ತಯಿತಬ್ಬತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕೇನ ಪಟ್ಠಪೇತಬ್ಬತೋತಿ? ಸತಿಯಾ; ಸತಿಯಾ ಪಟ್ಠಾನಂ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ। ‘‘ಚತ್ತಾರೋ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾ ಭಾವಿತಾ ಬಹುಲೀಕತಾ ಸತ್ತ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗೇ ಪರಿಪೂರೇನ್ತೀ’’ತಿಆದೀಸು (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೧೪೭) ಪನ ಸತಿಯೇವ ಸತಿಪಟ್ಠಾನನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಪತಿಟ್ಠಾತೀತಿ ಪಟ್ಠಾನಂ, ಉಪಟ್ಠಾತಿ ಓಕ್ಕನ್ದಿತ್ವಾ ಪಕ್ಖನ್ದಿತ್ವಾ ಪವತ್ತತೀತಿ ಅತ್ಥೋ; ಸತಿಯೇವ ಪಟ್ಠಾನಟ್ಠೇನ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ; ಅಥವಾ ಸರಣಟ್ಠೇನ ಸತಿ, ಉಪಟ್ಠಾನಟ್ಠೇನ ಪಟ್ಠಾನಂ। ಇತಿ ಸತಿ ಚ ಸಾ ಪಟ್ಠಾನಞ್ಚಾತಿಪಿ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ। ಇದಮಿಧ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ। ಯದಿ ಏವಂ, ಕಸ್ಮಾ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾತಿ ಬಹುವಚನಂ ಕತನ್ತಿ? ಸತಿಯಾ ಬಹುತ್ತಾ; ಆರಮ್ಮಣಭೇದೇನ ಹಿ ಬಹುಕಾ ತಾ ಸತಿಯೋತಿ।
‘‘Tayo satipaṭṭhānā yadariyo sevati, yadariyo sevamāno satthā gaṇaṃ anusāsitumarahatī’’ti (ma. ni. 3.304, 311) ettha tidhā paṭipannesu sāvakesu satthuno paṭighānunayavītivattatā satipaṭṭhānanti vuttā. Tassattho – paṭṭhapetabbato paṭṭhānaṃ, pavattayitabbatoti attho. Kena paṭṭhapetabbatoti? Satiyā; satiyā paṭṭhānaṃ satipaṭṭhānaṃ. ‘‘Cattāro satipaṭṭhānā bhāvitā bahulīkatā satta bojjhaṅge paripūrentī’’tiādīsu (ma. ni. 3.147) pana satiyeva satipaṭṭhānanti vuccati. Tassattho – patiṭṭhātīti paṭṭhānaṃ, upaṭṭhāti okkanditvā pakkhanditvā pavattatīti attho; satiyeva paṭṭhānaṭṭhena satipaṭṭhānaṃ; athavā saraṇaṭṭhena sati, upaṭṭhānaṭṭhena paṭṭhānaṃ. Iti sati ca sā paṭṭhānañcātipi satipaṭṭhānaṃ. Idamidha adhippetaṃ. Yadi evaṃ, kasmā satipaṭṭhānāti bahuvacanaṃ katanti? Satiyā bahuttā; ārammaṇabhedena hi bahukā tā satiyoti.
ಕಸ್ಮಾ ಪನ ಭಗವತಾ ಚತ್ತಾರೋವ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾ ವುತ್ತಾ, ಅನೂನಾ ಅನಧಿಕಾತಿ? ವೇನೇಯ್ಯಹಿತತ್ತಾ। ತಣ್ಹಾಚರಿತದಿಟ್ಠಿಚರಿತಸಮಥಯಾನಿಕವಿಪಸ್ಸನಾಯಾನಿಕೇಸು ಹಿ ಮನ್ದತಿಕ್ಖವಸೇನ ದ್ವಿಧಾ ಪವತ್ತೇಸು ಮನ್ದಸ್ಸ ತಣ್ಹಾಚರಿತಸ್ಸ ಓಳಾರಿಕಂ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೋ, ತಿಕ್ಖಸ್ಸ ಸುಖುಮಂ ವೇದನಾನುಪಸ್ಸನಾಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ। ದಿಟ್ಠಿಚರಿತಸ್ಸಪಿ ಮನ್ದಸ್ಸ ನಾತಿಪ್ಪಭೇದಗತಂ ಚಿತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಾಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೋ, ತಿಕ್ಖಸ್ಸ ಅತಿಪ್ಪಭೇದಗತಂ ಧಮ್ಮಾನುಪಸ್ಸನಾಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ। ಸಮಥಯಾನಿಕಸ್ಸ ಚ ಮನ್ದಸ್ಸ ಅಕಿಚ್ಛೇನ ಅಧಿಗನ್ತಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಂ ಪಠಮಂ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೋ, ತಿಕ್ಖಸ್ಸ ಓಳಾರಿಕಾರಮ್ಮಣೇ ಅಸಣ್ಠಹನತೋ ದುತಿಯಂ। ವಿಪಸ್ಸನಾಯಾನಿಕಸ್ಸಾಪಿ ಮನ್ದಸ್ಸ ನಾತಿಪ್ಪಭೇದಗತಾರಮ್ಮಣಂ ತತಿಯಂ, ತಿಕ್ಖಸ್ಸ ಅತಿಪ್ಪಭೇದಗತಾರಮ್ಮಣಂ ಚತುತ್ಥಂ। ಇತಿ ಚತ್ತಾರೋವ ವುತ್ತಾ, ಅನೂನಾ ಅನಧಿಕಾತಿ।
Kasmā pana bhagavatā cattārova satipaṭṭhānā vuttā, anūnā anadhikāti? Veneyyahitattā. Taṇhācaritadiṭṭhicaritasamathayānikavipassanāyānikesu hi mandatikkhavasena dvidhā pavattesu mandassa taṇhācaritassa oḷārikaṃ kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ visuddhimaggo, tikkhassa sukhumaṃ vedanānupassanāsatipaṭṭhānaṃ. Diṭṭhicaritassapi mandassa nātippabhedagataṃ cittānupassanāsatipaṭṭhānaṃ visuddhimaggo, tikkhassa atippabhedagataṃ dhammānupassanāsatipaṭṭhānaṃ. Samathayānikassa ca mandassa akicchena adhigantabbanimittaṃ paṭhamaṃ satipaṭṭhānaṃ visuddhimaggo, tikkhassa oḷārikārammaṇe asaṇṭhahanato dutiyaṃ. Vipassanāyānikassāpi mandassa nātippabhedagatārammaṇaṃ tatiyaṃ, tikkhassa atippabhedagatārammaṇaṃ catutthaṃ. Iti cattārova vuttā, anūnā anadhikāti.
ಸುಭಸುಖನಿಚ್ಚಅತ್ತಭಾವವಿಪಲ್ಲಾಸಪ್ಪಹಾನತ್ಥಂ ವಾ। ಕಾಯೋ ಹಿ ಅಸುಭೋ। ತತ್ಥ ಸುಭವಿಪಲ್ಲಾಸವಿಪಲ್ಲತ್ಥಾ ಸತ್ತಾ। ತೇಸಂ ತತ್ಥ ಅಸುಭಭಾವದಸ್ಸನೇನ ತಸ್ಸ ವಿಪಲ್ಲಾಸಸ್ಸ ಪಹಾನತ್ಥಂ ಪಠಮಂ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ ವುತ್ತಂ। ಸುಖಂ, ನಿಚ್ಚಂ, ಅತ್ತಾತಿ ಗಹಿತೇಸುಪಿ ಚ ವೇದನಾದೀಸು ವೇದನಾ ದುಕ್ಖಾ, ಚಿತ್ತಂ ಅನಿಚ್ಚಂ, ಧಮ್ಮಾ ಅನತ್ತಾ। ಏತೇಸು ಚ ಸುಖನಿಚ್ಚಅತ್ತಭಾವವಿಪಲ್ಲಾಸವಿಪಲ್ಲತ್ಥಾ ಸತ್ತಾ। ತೇಸಂ ತತ್ಥ ದುಕ್ಖಾದಿಭಾವದಸ್ಸನೇನ ತೇಸಂ ವಿಪಲ್ಲಾಸಾನಂ ಪಹಾನತ್ಥಂ ಸೇಸಾನಿ ತೀಣಿ ವುತ್ತಾನೀತಿ। ಏವಂ ಸುಭಸುಖನಿಚ್ಚಅತ್ತಭಾವವಿಪಲ್ಲಾಸಪ್ಪಹಾನತ್ಥಂ ವಾ ಚತ್ತಾರೋವ ವುತ್ತಾ ಅನೂನಾ ಅನಧಿಕಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ವಿಪಲ್ಲಾಸಪಹಾನತ್ಥಮೇವ, ಅಥ ಖೋ ಚತುರೋಘಯೋಗಾಸವಗನ್ಥಉಪಾದಾನಅಗತಿಪ್ಪಹಾನತ್ಥಮ್ಪಿ ಚತುಬ್ಬಿಧಾಹಾರಪರಿಞ್ಞತ್ಥಞ್ಚ ಚತ್ತಾರೋವ ವುತ್ತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಅಯಂ ತಾವ ಪಕರಣನಯೋ।
Subhasukhaniccaattabhāvavipallāsappahānatthaṃ vā. Kāyo hi asubho. Tattha subhavipallāsavipallatthā sattā. Tesaṃ tattha asubhabhāvadassanena tassa vipallāsassa pahānatthaṃ paṭhamaṃ satipaṭṭhānaṃ vuttaṃ. Sukhaṃ, niccaṃ, attāti gahitesupi ca vedanādīsu vedanā dukkhā, cittaṃ aniccaṃ, dhammā anattā. Etesu ca sukhaniccaattabhāvavipallāsavipallatthā sattā. Tesaṃ tattha dukkhādibhāvadassanena tesaṃ vipallāsānaṃ pahānatthaṃ sesāni tīṇi vuttānīti. Evaṃ subhasukhaniccaattabhāvavipallāsappahānatthaṃ vā cattārova vuttā anūnā anadhikāti veditabbā. Na kevalañca vipallāsapahānatthameva, atha kho caturoghayogāsavaganthaupādānaagatippahānatthampi catubbidhāhārapariññatthañca cattārova vuttāti veditabbā. Ayaṃ tāva pakaraṇanayo.
ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ‘‘ಸರಣವಸೇನ ಚೇವ ಏಕತ್ತಸಮೋಸರಣವಸೇನ ಚ ಏಕಮೇವ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ ಆರಮ್ಮಣವಸೇನ ಚತ್ತಾರೋತಿ ಏತದೇವ ವುತ್ತಂ। ಯಥಾ ಹಿ ಚತುದ್ವಾರೇ ನಗರೇ ಪಾಚೀನತೋ ಆಗಚ್ಛನ್ತಾ ಪಾಚೀನದಿಸಾಯ ಉಟ್ಠಾನಕಂ ಭಣ್ಡಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಾಚೀನದ್ವಾರೇನ ನಗರಮೇವ ಪವಿಸನ್ತಿ, ದಕ್ಖಿಣತೋ, ಪಚ್ಛಿಮತೋ, ಉತ್ತರತೋ ಆಗಚ್ಛನ್ತಾ ಉತ್ತರದಿಸಾಯ ಉಟ್ಠಾನಕಂ ಭಣ್ಡಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಉತ್ತರದ್ವಾರೇನ ನಗರಮೇವ ಪವಿಸನ್ತಿ, ಏವಂ ಸಮ್ಪದಮಿದಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ನಗರಂ ವಿಯ ಹಿ ನಿಬ್ಬಾನಮಹಾನಗರಂ, ದ್ವಾರಂ ವಿಯ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕೋ ಲೋಕುತ್ತರಮಗ್ಗೋ। ಪಾಚೀನದಿಸಾದಯೋ ವಿಯ ಕಾಯಾದಯೋ।
Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘saraṇavasena ceva ekattasamosaraṇavasena ca ekameva satipaṭṭhānaṃ ārammaṇavasena cattāroti etadeva vuttaṃ. Yathā hi catudvāre nagare pācīnato āgacchantā pācīnadisāya uṭṭhānakaṃ bhaṇḍaṃ gahetvā pācīnadvārena nagarameva pavisanti, dakkhiṇato, pacchimato, uttarato āgacchantā uttaradisāya uṭṭhānakaṃ bhaṇḍaṃ gahetvā uttaradvārena nagarameva pavisanti, evaṃ sampadamidaṃ veditabbaṃ. Nagaraṃ viya hi nibbānamahānagaraṃ, dvāraṃ viya aṭṭhaṅgiko lokuttaramaggo. Pācīnadisādayo viya kāyādayo.
ಯಥಾ ಪಾಚೀನತೋ ಆಗಚ್ಛನ್ತಾ ಪಾಚೀನದಿಸಾಯ ಉಟ್ಠಾನಕಂ ಭಣ್ಡಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಾಚೀನದ್ವಾರೇನ ನಗರಮೇವ ಪವಿಸನ್ತಿ, ಏವಂ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾಮುಖೇನ ಆಗಚ್ಛನ್ತಾ ಚುದ್ದಸವಿಧೇನ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಂ ಭಾವೇತ್ವಾ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾಭಾವನಾನುಭಾವನಿಬ್ಬತ್ತೇನ ಅರಿಯಮಗ್ಗೇನ ಏಕಂ ನಿಬ್ಬಾನಮೇವ ಓಸರನ್ತಿ। ಯಥಾ ದಕ್ಖಿಣತೋ ಆಗಚ್ಛನ್ತಾ ದಕ್ಖಿಣದಿಸಾಯ ಉಟ್ಠಾನಕಂ ಭಣ್ಡಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣದ್ವಾರೇನ ನಗರಮೇವ ಪವಿಸನ್ತಿ, ಏವಂ ವೇದನಾನುಪಸ್ಸನಾಮುಖೇನ ಆಗಚ್ಛನ್ತಾ ನವವಿಧೇನ ವೇದನಾನುಪಸ್ಸನಂ ಭಾವೇತ್ವಾ ವೇದನಾನುಪಸ್ಸನಾಭಾವನಾನುಭಾವನಿಬ್ಬತ್ತೇನ ಅರಿಯಮಗ್ಗೇನ ಏಕಂ ನಿಬ್ಬಾನಮೇವ ಓಸರನ್ತಿ। ಯಥಾ ಪಚ್ಛಿಮತೋ ಆಗಚ್ಛನ್ತಾ ಪಚ್ಛಿಮದಿಸಾಯ ಉಟ್ಠಾನಕಂ ಭಣ್ಡಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಿಮದ್ವಾರೇನ ನಗರಮೇವ ಪವಿಸನ್ತಿ, ಏವಂ ಚಿತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಾಮುಖೇನ ಆಗಚ್ಛನ್ತಾ ಸೋಳಸವಿಧೇನ ಚಿತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಂ ಭಾವೇತ್ವಾ ಚಿತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಾಭಾವನಾನುಭಾವನಿಬ್ಬತ್ತೇನ ಅರಿಯಮಗ್ಗೇನ ಏಕಂ ನಿಬ್ಬಾನಮೇವ ಓಸರನ್ತಿ। ಯಥಾ ಉತ್ತರತೋ ಆಗಚ್ಛನ್ತಾ ಉತ್ತರದಿಸಾಯ ಉಟ್ಠಾನಕಂ ಭಣ್ಡಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಉತ್ತರದ್ವಾರೇನ ನಗರಮೇವ ಪವಿಸನ್ತಿ, ಏವಂ ಧಮ್ಮಾನುಪಸ್ಸನಾಮುಖೇನ ಆಗಚ್ಛನ್ತಾ ಪಞ್ಚವಿಧೇನ ಧಮ್ಮಾನುಪಸ್ಸನಂ ಭಾವೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಾನುಪಸ್ಸನಾಭಾವನಾನುಭಾವನಿಬ್ಬತ್ತೇನ ಅರಿಯಮಗ್ಗೇನ ಏಕಂ ನಿಬ್ಬಾನಮೇವ ಓಸರನ್ತೀತಿ। ಏವಂ ಸರಣವಸೇನ ಚೇವ ಏಕತ್ತಸಮೋಸರಣವಸೇನ ಚ ಏಕಮೇವ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ ಆರಮ್ಮಣವಸೇನ ಚತ್ತಾರೋತಿ ವುತ್ತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
Yathā pācīnato āgacchantā pācīnadisāya uṭṭhānakaṃ bhaṇḍaṃ gahetvā pācīnadvārena nagarameva pavisanti, evaṃ kāyānupassanāmukhena āgacchantā cuddasavidhena kāyānupassanaṃ bhāvetvā kāyānupassanābhāvanānubhāvanibbattena ariyamaggena ekaṃ nibbānameva osaranti. Yathā dakkhiṇato āgacchantā dakkhiṇadisāya uṭṭhānakaṃ bhaṇḍaṃ gahetvā dakkhiṇadvārena nagarameva pavisanti, evaṃ vedanānupassanāmukhena āgacchantā navavidhena vedanānupassanaṃ bhāvetvā vedanānupassanābhāvanānubhāvanibbattena ariyamaggena ekaṃ nibbānameva osaranti. Yathā pacchimato āgacchantā pacchimadisāya uṭṭhānakaṃ bhaṇḍaṃ gahetvā pacchimadvārena nagarameva pavisanti, evaṃ cittānupassanāmukhena āgacchantā soḷasavidhena cittānupassanaṃ bhāvetvā cittānupassanābhāvanānubhāvanibbattena ariyamaggena ekaṃ nibbānameva osaranti. Yathā uttarato āgacchantā uttaradisāya uṭṭhānakaṃ bhaṇḍaṃ gahetvā uttaradvārena nagarameva pavisanti, evaṃ dhammānupassanāmukhena āgacchantā pañcavidhena dhammānupassanaṃ bhāvetvā dhammānupassanābhāvanānubhāvanibbattena ariyamaggena ekaṃ nibbānameva osarantīti. Evaṃ saraṇavasena ceva ekattasamosaraṇavasena ca ekameva satipaṭṭhānaṃ ārammaṇavasena cattāroti vuttāti veditabbā.
ಇಧ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಏತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಭಗವತಾ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಅಯಂ ಸತಿಪಟ್ಠಾನವಿಭಙ್ಗೋ ಕಥಿತೋ, ಏಕಭಿಕ್ಖುಪಿ ತತ್ಥ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕೇ ನಿಸಿನ್ನಕೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ಯಸ್ಮಾ ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ಸತಿಪಟ್ಠಾನೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಭಾವೇನ್ತಿ, ಭಿಕ್ಖುಗೋಚರಾ ಹಿ ಏತೇ, ತಸ್ಮಾ ಇಧ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಆಲಪತಿ। ಕಿಂ ಪನೇತೇ ಸತಿಪಟ್ಠಾನೇ ಭಿಕ್ಖೂಯೇವ ಭಾವೇನ್ತಿ, ನ ಭಿಕ್ಖುನೀಆದಯೋತಿ? ಭಿಕ್ಖುನೀಆದಯೋಪಿ ಭಾವೇನ್ತಿ। ಭಿಕ್ಖೂ ಪನ ಅಗ್ಗಪರಿಸಾ। ಇತಿ ಅಗ್ಗಪರಿಸತ್ತಾ ಇಧ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಆಲಪತಿ। ಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ವಾ ಭಿಕ್ಖುಭಾವದಸ್ಸನತೋ ಏವಮಾಹ। ಯೋ ಹಿ ಇಮಂ ಪಟಿಪತ್ತಿಂ ಪಟಿಪಜ್ಜತಿ, ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ನಾಮ ಹೋತಿ। ಪಟಿಪನ್ನಕೋ ಹಿ ದೇವೋ ವಾ ಹೋತು ಮನುಸ್ಸೋ ವಾ, ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಸಙ್ಖಂ ಗಚ್ಛತಿಯೇವ। ಯಥಾಹ –
Idha bhikkhūti ettha kiñcāpi bhagavatā devaloke nisīditvā ayaṃ satipaṭṭhānavibhaṅgo kathito, ekabhikkhupi tattha bhagavato santike nisinnako nāma natthi. Evaṃ santepi yasmā ime cattāro satipaṭṭhāne bhikkhū bhāventi, bhikkhugocarā hi ete, tasmā idha bhikkhūti ālapati. Kiṃ panete satipaṭṭhāne bhikkhūyeva bhāventi, na bhikkhunīādayoti? Bhikkhunīādayopi bhāventi. Bhikkhū pana aggaparisā. Iti aggaparisattā idha bhikkhūti ālapati. Paṭipattiyā vā bhikkhubhāvadassanato evamāha. Yo hi imaṃ paṭipattiṃ paṭipajjati, so bhikkhu nāma hoti. Paṭipannako hi devo vā hotu manusso vā, bhikkhūti saṅkhaṃ gacchatiyeva. Yathāha –
‘‘ಅಲಙ್ಕತೋ ಚೇಪಿ ಸಮಞ್ಚರೇಯ್ಯ,
‘‘Alaṅkato cepi samañcareyya,
ಸನ್ತೋ ದನ್ತೋ ನಿಯತೋ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ।
Santo danto niyato brahmacārī;
ಸಬ್ಬೇಸು ಭೂತೇಸು ನಿಧಾಯ ದಣ್ಡಂ,
Sabbesu bhūtesu nidhāya daṇḍaṃ,
ಸೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಸೋ ಸಮಣೋ ಸ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೧೪೨)।
So brāhmaṇo so samaṇo sa bhikkhū’’ti. (dha. pa. 142);
ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾಉದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ
Kāyānupassanāuddesavaṇṇanā
ಅಜ್ಝತ್ತನ್ತಿ ನಿಯಕಜ್ಝತ್ತಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ। ತಸ್ಮಾ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಕಾಯೇತಿ ಅತ್ತನೋ ಕಾಯೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ತತ್ಥ ಕಾಯೇತಿ ರೂಪಕಾಯೇ। ರೂಪಕಾಯೋ ಹಿ ಇಧ ಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗಾನಂ ಕೇಸಾದೀನಞ್ಚ ಧಮ್ಮಾನಂ ಸಮೂಹಟ್ಠೇನ, ಹತ್ಥಿಕಾಯಅಸ್ಸಕಾಯರಥಕಾಯಾದಯೋ ವಿಯ, ಕಾಯೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ಯಥಾ ಚ ಸಮೂಹಟ್ಠೇನ ಏವಂ ಕುಚ್ಛಿತಾನಂ ಆಯಟ್ಠೇನ। ಕುಚ್ಛಿತಾನಞ್ಹಿ ಪರಮಜೇಗುಚ್ಛಾನಂ ಸೋ ಆಯೋತಿಪಿ ಕಾಯೋ। ಆಯೋತಿ ಉಪ್ಪತ್ತಿದೇಸೋ। ತತ್ರಾಯಂ ವಚನತ್ಥೋ – ಆಯನ್ತಿ ತತೋತಿ ಆಯೋ। ಕೇ ಆಯನ್ತಿ? ಕುಚ್ಛಿತಾ ಕೇಸಾದಯೋ। ಇತಿ ಕುಚ್ಛಿತಾನಂ ಕೇಸಾದೀನಂ ಆಯೋತಿ ಕಾಯೋ।
Ajjhattanti niyakajjhattaṃ adhippetaṃ. Tasmā ajjhattaṃ kāyeti attano kāyeti attho. Tattha kāyeti rūpakāye. Rūpakāyo hi idha aṅgapaccaṅgānaṃ kesādīnañca dhammānaṃ samūhaṭṭhena, hatthikāyaassakāyarathakāyādayo viya, kāyoti adhippeto. Yathā ca samūhaṭṭhena evaṃ kucchitānaṃ āyaṭṭhena. Kucchitānañhi paramajegucchānaṃ so āyotipi kāyo. Āyoti uppattideso. Tatrāyaṃ vacanattho – āyanti tatoti āyo. Ke āyanti? Kucchitā kesādayo. Iti kucchitānaṃ kesādīnaṃ āyoti kāyo.
ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸೀತಿ ಕಾಯಂ ಅನುಪಸ್ಸನಸೀಲೋ, ಕಾಯಂ ವಾ ಅನುಪಸ್ಸಮಾನೋ ಕಾಯೇತಿ ಚ ವತ್ವಾಪಿ ಪುನ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸೀತಿ ದುತಿಯಂ ಕಾಯಗ್ಗಹಣಂ ಅಸಮ್ಮಿಸ್ಸತೋ ವವತ್ಥಾನಘನವಿನಿಬ್ಭೋಗಾದಿದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಕತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ತೇನ ನ ಕಾಯೇ ವೇದನಾನುಪಸ್ಸೀ ಚಿತ್ತಧಮ್ಮಾನುಪಸ್ಸೀ ವಾ; ಅಥ ಖೋ ಕಾಯೇ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸೀ ಯೇವಾತಿ ಕಾಯಸಙ್ಖಾತೇ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾಕಾರಸ್ಸೇವ ದಸ್ಸನೇನ ಅಸಮ್ಮಿಸ್ಸತೋ ವವತ್ಥಾನಂ ದಸ್ಸಿತಂ ಹೋತಿ। ತಥಾ ನ ಕಾಯೇ ಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗವಿನಿಮುತ್ತಏಕಧಮ್ಮಾನುಪಸ್ಸೀ, ನಾಪಿ ಕೇಸಲೋಮಾದಿವಿನಿಮುತ್ತಇತ್ಥಿಪುರಿಸಾನುಪಸ್ಸೀ। ಯೋಪಿ ಚೇತ್ಥ ಕೇಸಲೋಮಾದಿಕೋ ಭೂತುಪಾದಾಯಸಮೂಹಸಙ್ಖಾತೋ ಕಾಯೋ, ತತ್ಥಾಪಿ ನ ಭೂತುಪಾದಾಯವಿನಿಮುತ್ತಏಕಧಮ್ಮಾನುಪಸ್ಸೀ; ಅಥ ಖೋ ರಥಸಮ್ಭಾರಾನುಪಸ್ಸಕೋ ವಿಯ ಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗಸಮೂಹಾನುಪಸ್ಸೀ, ನಗರಾವಯವಾನುಪಸ್ಸಕೋ ವಿಯ ಕೇಸಲೋಮಾದಿಸಮೂಹಾನುಪಸ್ಸೀ, ಕದಲಿಕ್ಖನ್ಧಪತ್ತವಟ್ಟಿವಿನಿಭುಞ್ಜಕೋ ವಿಯ ರಿತ್ತಮುಟ್ಠಿವಿನಿವೇಠಕೋ ವಿಯ ಚ ಭೂತುಪಾದಾಯಸಮೂಹಾನುಪಸ್ಸೀಯೇವಾತಿ ನಾನಪ್ಪಕಾರತೋ ಸಮೂಹವಸೇನ ಕಾಯಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ವತ್ಥುನೋ ದಸ್ಸನೇನ ಘನವಿನಿಬ್ಭೋಗೋ ದಸ್ಸಿತೋ ಹೋತಿ। ನ ಹೇತ್ಥ ಯಥಾವುತ್ತಸಮೂಹವಿನಿಮುತ್ತೋ ಕಾಯೋ ವಾ ಇತ್ಥೀ ವಾ ಪುರಿಸೋ ವಾ ಅಞ್ಞೋ ವಾ ಕೋಚಿ ಧಮ್ಮೋ ದಿಸ್ಸತಿ। ಯಥಾವುತ್ತಧಮ್ಮಸಮೂಹಮತ್ತೇಯೇವ ಪನ ತಥಾ ತಥಾ ಸತ್ತಾ ಮಿಚ್ಛಾಭಿನಿವೇಸಂ ಕರೋನ್ತಿ। ತೇನಾಹು ಪೋರಾಣಾ –
Kāyānupassīti kāyaṃ anupassanasīlo, kāyaṃ vā anupassamāno kāyeti ca vatvāpi puna kāyānupassīti dutiyaṃ kāyaggahaṇaṃ asammissato vavatthānaghanavinibbhogādidassanatthaṃ katanti veditabbaṃ. Tena na kāye vedanānupassī cittadhammānupassī vā; atha kho kāye kāyānupassī yevāti kāyasaṅkhāte vatthusmiṃ kāyānupassanākārasseva dassanena asammissato vavatthānaṃ dassitaṃ hoti. Tathā na kāye aṅgapaccaṅgavinimuttaekadhammānupassī, nāpi kesalomādivinimuttaitthipurisānupassī. Yopi cettha kesalomādiko bhūtupādāyasamūhasaṅkhāto kāyo, tatthāpi na bhūtupādāyavinimuttaekadhammānupassī; atha kho rathasambhārānupassako viya aṅgapaccaṅgasamūhānupassī, nagarāvayavānupassako viya kesalomādisamūhānupassī, kadalikkhandhapattavaṭṭivinibhuñjako viya rittamuṭṭhiviniveṭhako viya ca bhūtupādāyasamūhānupassīyevāti nānappakārato samūhavasena kāyasaṅkhātassa vatthuno dassanena ghanavinibbhogo dassito hoti. Na hettha yathāvuttasamūhavinimutto kāyo vā itthī vā puriso vā añño vā koci dhammo dissati. Yathāvuttadhammasamūhamatteyeva pana tathā tathā sattā micchābhinivesaṃ karonti. Tenāhu porāṇā –
‘‘ಯಂ ಪಸ್ಸತಿ ನ ತಂ ದಿಟ್ಠಂ, ಯಂ ದಿಟ್ಠಂ ತಂ ನ ಪಸ್ಸತಿ।
‘‘Yaṃ passati na taṃ diṭṭhaṃ, yaṃ diṭṭhaṃ taṃ na passati;
ಅಪಸ್ಸಂ ಬಜ್ಝತೇ ಮೂಳ್ಹೋ, ಬಜ್ಝಮಾನೋ ನ ಮುಚ್ಚತೀ’’ತಿ॥
Apassaṃ bajjhate mūḷho, bajjhamāno na muccatī’’ti.
ಘನವಿನಿಬ್ಭೋಗಾದಿದಸ್ಸನತ್ಥನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಆದಿಸದ್ದೇನ ಚೇತ್ಥ ಅಯಮ್ಪಿ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ – ಅಯಞ್ಹಿ ಏತಸ್ಮಿಂ ಕಾಯೇ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸೀಯೇವ, ನ ಅಞ್ಞಧಮ್ಮಾನುಪಸ್ಸೀ। ಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ? ಯಥಾ ಅನುದಕಭೂತಾಯಪಿ ಮರೀಚಿಯಾ ಉದಕಾನುಪಸ್ಸಿನೋ ಹೋನ್ತಿ, ನ ಏವಂ ಅನಿಚ್ಚದುಕ್ಖಾನತ್ತಅಸುಭಭೂತೇಯೇವ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಾಯೇ ನಿಚ್ಚಸುಖಅತ್ತಸುಭಭಾವಾನುಪಸ್ಸೀ; ಅಥ ಖೋ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸೀ ಅನಿಚ್ಚದುಕ್ಖಾನತ್ತಅಸುಭಾಕಾರಸಮೂಹಾನುಪಸ್ಸೀಯೇವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಅಥ ವಾ ಯ್ವಾಯಂ ಮಹಾಸತಿಪಟ್ಠಾನೇ ‘‘ಇಧ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಅರಞ್ಞಗತೋ ವಾ…ಪೇ॰… ಸೋ ಸತೋವ ಅಸ್ಸಸತೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೩೭೪; ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೧೦೭) ನಯೇನ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾದಿಚುಣ್ಣಕಜಾತಅಟ್ಠಿಕಪರಿಯೋಸಾನೋ ಕಾಯೋ ವುತ್ತೋ, ಯೋ ಚ ‘‘ಇಧೇಕಚ್ಚೋ ಪಥವೀಕಾಯಂ ಅನಿಚ್ಚತೋ ಅನುಪಸ್ಸತಿ, ತಥಾ ಆಪೋಕಾಯಂ, ತೇಜೋಕಾಯಂ, ವಾಯೋಕಾಯಂ, ಕೇಸಕಾಯಂ, ಲೋಮಕಾಯಂ, ಛವಿಕಾಯಂ, ಚಮ್ಮಕಾಯಂ, ಮಂಸಕಾಯಂ, ರುಧಿರಕಾಯಂ, ನ್ಹಾರುಕಾಯಂ, ಅಟ್ಠಿಕಾಯಂ, ಅಟ್ಠಿಮಿಞ್ಜಕಾಯ’’ನ್ತಿ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಯಂ ಕಾಯೋ ವುತ್ತೋ, ತಸ್ಸ ಸಬ್ಬಸ್ಸ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಕಾಯೇ ಅನುಪಸ್ಸನತೋ ಕಾಯೇ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸೀತಿ ಏವಮ್ಪಿ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ।
Ghanavinibbhogādidassanatthanti vuttaṃ. Ādisaddena cettha ayampi attho veditabbo – ayañhi etasmiṃ kāye kāyānupassīyeva, na aññadhammānupassī. Kiṃ vuttaṃ hoti? Yathā anudakabhūtāyapi marīciyā udakānupassino honti, na evaṃ aniccadukkhānattaasubhabhūteyeva imasmiṃ kāye niccasukhaattasubhabhāvānupassī; atha kho kāyānupassī aniccadukkhānattaasubhākārasamūhānupassīyevāti vuttaṃ hoti. Atha vā yvāyaṃ mahāsatipaṭṭhāne ‘‘idha, bhikkhave, bhikkhu araññagato vā…pe… so satova assasatī’’tiādinā (dī. ni. 2.374; ma. ni. 1.107) nayena assāsapassāsādicuṇṇakajātaaṭṭhikapariyosāno kāyo vutto, yo ca ‘‘idhekacco pathavīkāyaṃ aniccato anupassati, tathā āpokāyaṃ, tejokāyaṃ, vāyokāyaṃ, kesakāyaṃ, lomakāyaṃ, chavikāyaṃ, cammakāyaṃ, maṃsakāyaṃ, rudhirakāyaṃ, nhārukāyaṃ, aṭṭhikāyaṃ, aṭṭhimiñjakāya’’nti paṭisambhidāyaṃ kāyo vutto, tassa sabbassa imasmiṃyeva kāye anupassanato kāye kāyānupassīti evampi attho daṭṭhabbo.
ಅಥ ವಾ ಕಾಯೇ ಅಹನ್ತಿ ವಾ ಮಮನ್ತಿ ವಾ ಏವಂ ಗಹೇತಬ್ಬಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಅನನುಪಸ್ಸನತೋ, ತಸ್ಸ ತಸ್ಸೇವ ಪನ ಕೇಸಲೋಮಾದಿಕಸ್ಸ ನಾನಾಧಮ್ಮಸಮೂಹಸ್ಸ ಅನುಪಸ್ಸನತೋ ಕಾಯೇ ಕೇಸಾದಿಧಮ್ಮಸಮೂಹಸಙ್ಖಾತೇ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸೀತಿ ಏವಮತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಅಪಿಚ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಾಯೇ ಅನಿಚ್ಚತೋ ಅನುಪಸ್ಸತಿ, ನೋ ನಿಚ್ಚತೋ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೩.೩೫) ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಯಂ ಆಗತನಯಸ್ಸ ಸಬ್ಬಸ್ಸೇವ ಅನಿಚ್ಚಲಕ್ಖಣಾದಿನೋ ಆಕಾರಸಮೂಹಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಕಾಯಸ್ಸ ಅನುಪಸ್ಸನತೋಪಿ ಕಾಯೇ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸೀತಿ ಏವಮ್ಪಿ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ।
Atha vā kāye ahanti vā mamanti vā evaṃ gahetabbassa kassaci ananupassanato, tassa tasseva pana kesalomādikassa nānādhammasamūhassa anupassanato kāye kesādidhammasamūhasaṅkhāte kāyānupassīti evamattho daṭṭhabbo. Apica ‘‘imasmiṃ kāye aniccato anupassati, no niccato’’tiādinā (paṭi. ma. 3.35) anukkamena paṭisambhidāyaṃ āgatanayassa sabbasseva aniccalakkhaṇādino ākārasamūhasaṅkhātassa kāyassa anupassanatopi kāye kāyānupassīti evampi attho daṭṭhabbo.
ತಥಾ ಹಿ ಅಯಂ ಕಾಯೇ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾಪಟಿಪದಂ ಪಟಿಪನ್ನೋ ಭಿಕ್ಖು ಇಮಂ ಕಾಯಂ ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸನಾದೀನಂ ಸತ್ತನ್ನಂ ಅನುಪಸ್ಸನಾನಂ ವಸೇನ ಅನಿಚ್ಚತೋ ಅನುಪಸ್ಸತಿ ನೋ ನಿಚ್ಚತೋ, ದುಕ್ಖತೋ ಅನುಪಸ್ಸತಿ ನೋ ಸುಖತೋ, ಅನತ್ತತೋ ಅನುಪಸ್ಸತಿ ನೋ ಅತ್ತತೋ, ನಿಬ್ಬಿನ್ದತಿ ನೋ ನನ್ದತಿ, ವಿರಜ್ಜತಿ ನೋ ರಜ್ಜತಿ, ನಿರೋಧೇತಿ ನೋ ಸಮುದೇತಿ, ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜತಿ ನೋ ಆದಿಯತಿ। ಸೋ ತಂ ಅನಿಚ್ಚತೋ ಅನುಪಸ್ಸನ್ತೋ ನಿಚ್ಚಸಞ್ಞಂ ಪಜಹತಿ, ದುಕ್ಖತೋ ಅನುಪಸ್ಸನ್ತೋ ಸುಖಸಞ್ಞಂ ಪಜಹತಿ, ಅನತ್ತತೋ ಅನುಪಸ್ಸನ್ತೋ ಅತ್ತಸಞ್ಞಂ ಪಜಹತಿ , ನಿಬ್ಬಿನ್ದನ್ತೋ ನನ್ದಿಂ ಪಜಹತಿ, ವಿರಜ್ಜನ್ತೋ ರಾಗಂ ಪಜಹತಿ, ನಿರೋಧೇನ್ತೋ ಸಮುದಯಂ ಪಜಹತಿ, ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನ್ತೋ ಆದಾನಂ ಪಜಹತೀತಿ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೩.೩೫) ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Tathā hi ayaṃ kāye kāyānupassanāpaṭipadaṃ paṭipanno bhikkhu imaṃ kāyaṃ aniccānupassanādīnaṃ sattannaṃ anupassanānaṃ vasena aniccato anupassati no niccato, dukkhato anupassati no sukhato, anattato anupassati no attato, nibbindati no nandati, virajjati no rajjati, nirodheti no samudeti, paṭinissajjati no ādiyati. So taṃ aniccato anupassanto niccasaññaṃ pajahati, dukkhato anupassanto sukhasaññaṃ pajahati, anattato anupassanto attasaññaṃ pajahati , nibbindanto nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ pajahati, nirodhento samudayaṃ pajahati, paṭinissajjanto ādānaṃ pajahatīti (paṭi. ma. 3.35) veditabbo.
ವಿಹರತೀತಿ ಚತೂಸು ಇರಿಯಾಪಥವಿಹಾರೇಸು ಅಞ್ಞತರವಿಹಾರಸಮಾಯೋಗಪರಿದೀಪನಮೇತಂ, ಏಕಂ ಇರಿಯಾಪಥಬಾಧನಂ ಅಪರೇನ ಇರಿಯಾಪಥೇನ ವಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅಪತಮಾನಂ ಅತ್ತಭಾವಂ ಹರತಿ ಪವತ್ತೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
Viharatīti catūsu iriyāpathavihāresu aññataravihārasamāyogaparidīpanametaṃ, ekaṃ iriyāpathabādhanaṃ aparena iriyāpathena vicchinditvā apatamānaṃ attabhāvaṃ harati pavattetīti attho.
ಬಹಿದ್ಧಾ ಕಾಯೇತಿ ಪರಸ್ಸ ಕಾಯೇ। ಅಜ್ಝತ್ತಬಹಿದ್ಧಾ ಕಾಯೇತಿ ಕಾಲೇನ ಅತ್ತನೋ ಕಾಯೇ, ಕಾಲೇನ ಪರಸ್ಸ ಕಾಯೇ। ಪಠಮನಯೇನ ಹಿ ಅತ್ತನೋ ಕಾಯೇ ಕಾಯಪರಿಗ್ಗಹೋ ವುತ್ತೋ, ದುತಿಯನಯೇನ ಪರಸ್ಸ ಕಾಯೇ, ತತಿಯನಯೇನ ಕಾಲೇನ ಅತ್ತನೋ ಕಾಲೇನ ಪರಸ್ಸ ಕಾಯೇ। ಅಜ್ಝತ್ತಬಹಿದ್ಧಾ ಪನ ಘಟಿತಾರಮ್ಮಣಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಪಗುಣಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಪನ ಅಪರಾಪರಂ ಸಞ್ಚರಣಕಾಲೋ ಏತ್ಥ ಕಥಿತೋ। ಆತಾಪೀತಿ ಕಾಯಪರಿಗ್ಗಾಹಕವೀರಿಯಸಮಾಯೋಗಪರಿದೀಪನಮೇತಂ। ಸೋ ಹಿ ಯಸ್ಮಾ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಯಂ ತಂ ವೀರಿಯಂ ತೀಸು ಭವೇಸು ಕಿಲೇಸಾನಂ ಆತಾಪನತೋ ಆತಾಪೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಆತಾಪೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ।
Bahiddhākāyeti parassa kāye. Ajjhattabahiddhā kāyeti kālena attano kāye, kālena parassa kāye. Paṭhamanayena hi attano kāye kāyapariggaho vutto, dutiyanayena parassa kāye, tatiyanayena kālena attano kālena parassa kāye. Ajjhattabahiddhā pana ghaṭitārammaṇaṃ nāma natthi. Paguṇakammaṭṭhānassa pana aparāparaṃ sañcaraṇakālo ettha kathito. Ātāpīti kāyapariggāhakavīriyasamāyogaparidīpanametaṃ. So hi yasmā tasmiṃ samaye yaṃ taṃ vīriyaṃ tīsu bhavesu kilesānaṃ ātāpanato ātāpoti vuccati, tena samannāgato hoti, tasmā ātāpīti vuccati.
ಸಮ್ಪಜಾನೋತಿ ಕಾಯಪರಿಗ್ಗಾಹಕೇನ ಸಮ್ಪಜಞ್ಞಸಙ್ಖಾತೇನ ಞಾಣೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಸತಿಮಾತಿ ಕಾಯಪರಿಗ್ಗಾಹಿಕಾಯ ಸತಿಯಾ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಅಯಂ ಪನ ಯಸ್ಮಾ ಸತಿಯಾ ಆರಮ್ಮಣಂ ಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪಞ್ಞಾಯ ಅನುಪಸ್ಸತಿ, ನ ಹಿ ಸತಿವಿರಹಿತಸ್ಸ ಅನುಪಸ್ಸನಾ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ತೇನೇವಾಹ – ‘‘ಸತಿಞ್ಚ ಖ್ವಾಹಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಬ್ಬತ್ಥಿಕಂ ವದಾಮೀ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೨೩೪), ತಸ್ಮಾ ಏತ್ಥ ‘‘ಕಾಯೇ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸೀ ವಿಹರತೀ’’ತಿ ಏತ್ತಾವತಾ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾಸತಿಪಟ್ಠಾನಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಅಥ ವಾ ಯಸ್ಮಾ ಅನಾತಾಪಿನೋ ಅನ್ತೋಸಙ್ಖೇಪೋ ಅನ್ತರಾಯಕರೋ ಹೋತಿ, ಅಸಮ್ಪಜಾನೋ ಉಪಾಯಪರಿಗ್ಗಹೇ ಅನುಪಾಯಪರಿವಜ್ಜನೇ ಚ ಸಮ್ಮುಯ್ಹತಿ, ಮುಟ್ಠಸ್ಸತೀ ಉಪಾಯಾಪರಿಚ್ಚಾಗೇ ಅನುಪಾಯಾಪರಿಗ್ಗಹೇ ಚ ಅಸಮತ್ಥೋವ ಹೋತಿ, ತೇನಸ್ಸ ತಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ನ ಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ; ತಸ್ಮಾ ಯೇಸಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಆನುಭಾವೇನ ತಂ ಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ ತೇಸಂ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ಆತಾಪೀ ಸಮ್ಪಜಾನೋ ಸತಿಮಾ’’ತಿ ಇದಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
Sampajānoti kāyapariggāhakena sampajaññasaṅkhātena ñāṇena samannāgato. Satimāti kāyapariggāhikāya satiyā samannāgato. Ayaṃ pana yasmā satiyā ārammaṇaṃ pariggahetvā paññāya anupassati, na hi sativirahitassa anupassanā nāma atthi, tenevāha – ‘‘satiñca khvāhaṃ, bhikkhave, sabbatthikaṃ vadāmī’’ti (saṃ. ni. 5.234), tasmā ettha ‘‘kāye kāyānupassī viharatī’’ti ettāvatā kāyānupassanāsatipaṭṭhānakammaṭṭhānaṃ vuttaṃ hoti. Atha vā yasmā anātāpino antosaṅkhepo antarāyakaro hoti, asampajāno upāyapariggahe anupāyaparivajjane ca sammuyhati, muṭṭhassatī upāyāpariccāge anupāyāpariggahe ca asamatthova hoti, tenassa taṃ kammaṭṭhānaṃ na sampajjati; tasmā yesaṃ dhammānaṃ ānubhāvena taṃ sampajjati tesaṃ dassanatthaṃ ‘‘ātāpī sampajāno satimā’’ti idaṃ vuttanti veditabbaṃ.
ಇತಿ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ ಸಮ್ಪಯೋಗಙ್ಗಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಪಹಾನಙ್ಗಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವಿನೇಯ್ಯ ಲೋಕೇ ಅಭಿಜ್ಝಾದೋಮನಸ್ಸನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ವಿನೇಯ್ಯಾತಿ ತದಙ್ಗವಿನಯೇನ ವಾ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನವಿನಯೇನ ವಾ ವಿನಯಿತ್ವಾ। ಲೋಕೇತಿ ಏತ್ಥ ಯ್ವಾಯಂ ಅಜ್ಝತ್ತಾದಿಭೇದೋ ಕಾಯೋ ಪರಿಗ್ಗಹಿತೋ ಸ್ವೇವ ಇಧ ಲೋಕೋ ನಾಮ। ತಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಅಭಿಜ್ಝಾದೋಮನಸ್ಸಂ ವಿನಯಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಸ್ಮಾ ಪನೇತ್ಥ ಅಭಿಜ್ಝಾಗಹಣೇನ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದೋ, ದೋಮನಸ್ಸಗ್ಗಹಣೇನ ಬ್ಯಾಪಾದೋ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛತಿ, ತಸ್ಮಾ ನೀವರಣಪರಿಯಾಪನ್ನಬಲವಧಮ್ಮದ್ವಯದಸ್ಸನೇನ ನೀವರಣಪ್ಪಹಾನಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
Iti kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ sampayogaṅgañca dassetvā idāni pahānaṅgaṃ dassetuṃ vineyya loke abhijjhādomanassanti vuttaṃ. Tattha vineyyāti tadaṅgavinayena vā vikkhambhanavinayena vā vinayitvā. Loketi ettha yvāyaṃ ajjhattādibhedo kāyo pariggahito sveva idha loko nāma. Tasmiṃ loke abhijjhādomanassaṃ vinayitvāti attho. Yasmā panettha abhijjhāgahaṇena kāmacchando, domanassaggahaṇena byāpādo saṅgahaṃ gacchati, tasmā nīvaraṇapariyāpannabalavadhammadvayadassanena nīvaraṇappahānaṃ vuttaṃ hotīti veditabbaṃ.
ವಿಸೇಸೇನ ಚೇತ್ಥ ಅಭಿಜ್ಝಾವಿನಯೇನ ಕಾಯಸಮ್ಪತ್ತಿಮೂಲಕಸ್ಸ ಅನುರೋಧಸ್ಸ, ದೋಮನಸ್ಸವಿನಯೇನ ಕಾಯವಿಪತ್ತಿಮೂಲಕಸ್ಸ ವಿರೋಧಸ್ಸ, ಅಭಿಜ್ಝಾವಿನಯೇನ ಚ ಕಾಯೇ ಅಭಿರತಿಯಾ, ದೋಮನಸ್ಸವಿನಯೇನ ಕಾಯಭಾವನಾಯ ಅನಭಿರತಿಯಾ, ಅಭಿಜ್ಝಾವಿನಯೇನ ಕಾಯೇ ಅಭೂತಾನಂ ಸುಭಸುಖಭಾವಾದೀನಂ ಪಕ್ಖೇಪಸ್ಸ, ದೋಮನಸ್ಸವಿನಯೇನ ಕಾಯೇ ಭೂತಾನಂ ಅಸುಭಾಸುಖಭಾವಾದೀನಂ ಅಪನಯನಸ್ಸ ಚ ಪಹಾನಂ ವುತ್ತಂ। ತೇನ ಯೋಗಾವಚರಸ್ಸ ಯೋಗಾನುಭಾವೋ ಯೋಗಸಮತ್ಥತಾ ಚ ದೀಪಿತಾ ಹೋತಿ। ಯೋಗಾನುಭಾವೋ ಹಿ ಏಸ ಯದಿದಂ ಅನುರೋಧವಿರೋಧವಿಪ್ಪಮುತ್ತೋ, ಅರತಿರತಿಸಹೋ, ಅಭೂತಪಕ್ಖೇಪಭೂತಾಪನಯನವಿರಹಿತೋ ಚ ಹೋತಿ। ಅನುರೋಧವಿರೋಧವಿಪ್ಪಮುತ್ತೋ ಚೇಸ ಅರತಿರತಿಸಹೋ ಅಭೂತಂ ಅಪಕ್ಖಿಪನ್ತೋ ಭೂತಞ್ಚ ಅನಪನೇನ್ತೋ ಯೋಗಸಮತ್ಥೋ ಹೋತೀತಿ।
Visesena cettha abhijjhāvinayena kāyasampattimūlakassa anurodhassa, domanassavinayena kāyavipattimūlakassa virodhassa, abhijjhāvinayena ca kāye abhiratiyā, domanassavinayena kāyabhāvanāya anabhiratiyā, abhijjhāvinayena kāye abhūtānaṃ subhasukhabhāvādīnaṃ pakkhepassa, domanassavinayena kāye bhūtānaṃ asubhāsukhabhāvādīnaṃ apanayanassa ca pahānaṃ vuttaṃ. Tena yogāvacarassa yogānubhāvo yogasamatthatā ca dīpitā hoti. Yogānubhāvo hi esa yadidaṃ anurodhavirodhavippamutto, aratiratisaho, abhūtapakkhepabhūtāpanayanavirahito ca hoti. Anurodhavirodhavippamutto cesa aratiratisaho abhūtaṃ apakkhipanto bhūtañca anapanento yogasamattho hotīti.
ಅಪರೋ ನಯೋ – ‘‘ಕಾಯೇ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಅನುಪಸ್ಸನಾಯ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ವುತ್ತಂ। ವಿಹರತೀತಿ ಏತ್ಥ ವುತ್ತವಿಹಾರೇನ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಿಕಸ್ಸ ಕಾಯಪರಿಹರಣಂ। ಆತಾಪೀತಿಆದೀಸು ಆತಾಪೇನ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಂ, ಸತಿಸಮ್ಪಜಞ್ಞೇನ ಸಬ್ಬತ್ಥಿಕಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ, ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಪರಿಹರಣೂಪಾಯೋ ವಾ; ಸತಿಯಾ ವಾ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ಪಟಿಲದ್ಧಸಮಥೋ, ಸಮ್ಪಜಞ್ಞೇನ ವಿಪಸ್ಸನಾ , ಅಭಿಜ್ಝಾದೋಮನಸ್ಸವಿನಯೇನ ಭಾವನಾಫಲಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಅಯಂ ತಾವ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾಸತಿಪಟ್ಠಾನುದ್ದೇಸಸ್ಸ ಅತ್ಥವಣ್ಣನಾ।
Aparo nayo – ‘‘kāye kāyānupassī’’ti ettha anupassanāya kammaṭṭhānaṃ vuttaṃ. Viharatīti ettha vuttavihārena kammaṭṭhānikassa kāyapariharaṇaṃ. Ātāpītiādīsu ātāpena sammappadhānaṃ, satisampajaññena sabbatthikakammaṭṭhānaṃ, kammaṭṭhānapariharaṇūpāyo vā; satiyā vā kāyānupassanāvasena paṭiladdhasamatho, sampajaññena vipassanā , abhijjhādomanassavinayena bhāvanāphalaṃ vuttanti veditabbaṃ. Ayaṃ tāva kāyānupassanāsatipaṭṭhānuddesassa atthavaṇṇanā.
ವೇದನಾನುಪಸ್ಸನಾದಿಉದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ
Vedanānupassanādiuddesavaṇṇanā
ವೇದನಾನುಪಸ್ಸನಾಸತಿಪಟ್ಠಾನುದ್ದೇಸಾದೀಸುಪಿ ಅಜ್ಝತ್ತಾದೀನಿ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ಏತೇಸುಪಿ ಹಿ ಅತ್ತನೋ ವೇದನಾದೀಸು, ಪರಸ್ಸ ವೇದನಾದೀಸು, ಕಾಲೇನ ಅತ್ತನೋ ಕಾಲೇನ ಪರಸ್ಸ ವೇದನಾದೀಸೂತಿ ತಿವಿಧೋ ಪರಿಗ್ಗಹೋ ವುತ್ತೋ। ವೇದನಾಸು ವೇದನಾನುಪಸ್ಸೀತಿಆದೀಸು ಚ ವೇದನಾದೀನಂ ಪುನವಚನೇ ಪಯೋಜನಂ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾಯಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ವೇದನಾಸು ವೇದನಾನುಪಸ್ಸೀ, ಚಿತ್ತೇ ಚಿತ್ತಾನುಪಸ್ಸೀ, ಧಮ್ಮೇಸು ಧಮ್ಮಾನುಪಸ್ಸೀತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ವೇದನಾತಿ ತಿಸ್ಸೋ ವೇದನಾ। ತಾ ಚ ಲೋಕಿಯಾ ಏವ; ಚಿತ್ತಮ್ಪಿ ಲೋಕಿಯಂ, ತಥಾ ಧಮ್ಮಾ। ತೇಸಂ ವಿಭಾಗೋ ನಿದ್ದೇಸವಾರೇ ಪಾಕಟೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಕೇವಲಂ ಪನಿಧ ಯಥಾ ವೇದನಾ ಅನುಪಸ್ಸಿತಬ್ಬಾ ತಥಾ ಅನುಪಸ್ಸನ್ತೋ ‘‘ವೇದನಾಸು ವೇದನಾನುಪಸ್ಸೀ’’ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಏಸ ನಯೋ ಚಿತ್ತಧಮ್ಮೇಸು। ಕಥಞ್ಚ ವೇದನಾ ಅನುಪಸ್ಸಿತಬ್ಬಾತಿ? ಸುಖಾ ತಾವ ವೇದನಾ ದುಕ್ಖತೋ, ದುಕ್ಖಾ ಸಲ್ಲತೋ, ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಾ ಅನಿಚ್ಚತೋ। ಯಥಾಹ –
Vedanānupassanāsatipaṭṭhānuddesādīsupi ajjhattādīni vuttanayeneva veditabbāni. Etesupi hi attano vedanādīsu, parassa vedanādīsu, kālena attano kālena parassa vedanādīsūti tividho pariggaho vutto. Vedanāsu vedanānupassītiādīsu ca vedanādīnaṃ punavacane payojanaṃ kāyānupassanāyaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ. Vedanāsu vedanānupassī, citte cittānupassī, dhammesu dhammānupassīti ettha pana vedanāti tisso vedanā. Tā ca lokiyā eva; cittampi lokiyaṃ, tathā dhammā. Tesaṃ vibhāgo niddesavāre pākaṭo bhavissati. Kevalaṃ panidha yathā vedanā anupassitabbā tathā anupassanto ‘‘vedanāsu vedanānupassī’’ti veditabbo. Esa nayo cittadhammesu. Kathañca vedanā anupassitabbāti? Sukhā tāva vedanā dukkhato, dukkhā sallato, adukkhamasukhā aniccato. Yathāha –
‘‘ಯೋ ಸುಖಂ ದುಕ್ಖತೋ ಅದ್ದ, ದುಕ್ಖಮದ್ದಕ್ಖಿ ಸಲ್ಲತೋ।
‘‘Yo sukhaṃ dukkhato adda, dukkhamaddakkhi sallato;
ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಂ ಸನ್ತಂ, ಅದ್ದಕ್ಖಿ ನಂ ಅನಿಚ್ಚತೋ।
Adukkhamasukhaṃ santaṃ, addakkhi naṃ aniccato;
ಸ ವೇ ಸಮ್ಮದಸೋ ಭಿಕ್ಖು, ಉಪಸನ್ತೋ ಚರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ॥ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೪.೨೫೩)।
Sa ve sammadaso bhikkhu, upasanto carissatī’’ti. (saṃ. ni. 4.253);
ಸಬ್ಬಾ ಏವ ಚೇತಾ ದುಕ್ಖಾತಿಪಿ ಅನುಪಸ್ಸಿತಬ್ಬಾ। ವುತ್ತಞ್ಚೇತಂ – ‘‘ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ವೇದಯಿತಂ ತಂ ದುಕ್ಖಸ್ಮಿನ್ತಿ ವದಾಮೀ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೪.೨೫೯)। ಸುಖದುಕ್ಖತೋಪಿ ಚ ಅನುಪಸ್ಸಿತಬ್ಬಾ, ಯಥಾಹ – ‘‘ಸುಖಾ ಖೋ, ಆವುಸೋ ವಿಸಾಖ, ವೇದನಾ ಠಿತಿಸುಖಾ, ವಿಪರಿಣಾಮದುಕ್ಖಾ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೪೬೫) ಸಬ್ಬಂ ವಿತ್ಥಾರೇತಬ್ಬಂ। ಅಪಿಚ ಅನಿಚ್ಚಾದಿಸತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಾವಸೇನಪಿ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೩.೩೫) ಅನುಪಸ್ಸಿತಬ್ಬಾ। ಸೇಸಂ ನಿದ್ದೇಸವಾರೇಯೇವ ಪಾಕಟಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ।
Sabbā eva cetā dukkhātipi anupassitabbā. Vuttañcetaṃ – ‘‘yaṃ kiñci vedayitaṃ taṃ dukkhasminti vadāmī’’ti (saṃ. ni. 4.259). Sukhadukkhatopi ca anupassitabbā, yathāha – ‘‘sukhā kho, āvuso visākha, vedanā ṭhitisukhā, vipariṇāmadukkhā’’ti (ma. ni. 1.465) sabbaṃ vitthāretabbaṃ. Apica aniccādisattānupassanāvasenapi (paṭi. ma. 3.35) anupassitabbā. Sesaṃ niddesavāreyeva pākaṭaṃ bhavissati.
ಚಿತ್ತಧಮ್ಮೇಸುಪಿ ಚಿತ್ತಂ ತಾವ ಆರಮ್ಮಣಾಧಿಪತಿಸಹಜಾತಭೂಮಿಕಮ್ಮವಿಪಾಕಕಿರಿಯಾದಿನಾನತ್ತಭೇದಾನಂ ಅನಿಚ್ಚಾದಿನುಪಸ್ಸನಾನಂ ನಿದ್ದೇಸವಾರೇ ಆಗತಸರಾಗಾದಿಭೇದಾನಞ್ಚ ವಸೇನ ಅನುಪಸ್ಸಿತಬ್ಬಂ। ಧಮ್ಮಾ ಸಲಕ್ಖಣಸಾಮಞ್ಞಲಕ್ಖಣಾನಂ ಸುಞ್ಞತಾಧಮ್ಮಸ್ಸ ಅನಿಚ್ಚಾದಿಸತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಾನಂ ನಿದ್ದೇಸವಾರೇ ಆಗತಸನ್ತಾಸನ್ತಾದಿಭೇದಾನಞ್ಚ ವಸೇನ ಅನುಪಸ್ಸಿತಬ್ಬಾ। ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವ। ಕಾಮಞ್ಚೇತ್ಥ ಯಸ್ಸ ಕಾಯಸಙ್ಖಾತೇ ಲೋಕೇ ಅಭಿಜ್ಝಾದೋಮನಸ್ಸಂ ಪಹೀನಂ, ತಸ್ಸ ವೇದನಾದಿಲೋಕೇಸುಪಿ ತಂ ಪಹೀನಮೇವ। ನಾನಾಪುಗ್ಗಲವಸೇನ ಪನ ನಾನಾಚಿತ್ತಕ್ಖಣಿಕಸತಿಪಟ್ಠಾನಭಾವನಾವಸೇನ ಚ ಸಬ್ಬತ್ಥ ವುತ್ತಂ। ಯತೋ ವಾ ಏಕತ್ಥ ಪಹೀನಂ, ಸೇಸೇಸುಪಿ ಪಹೀನಂ ಹೋತಿ। ತೇನೇವಸ್ಸ ತತ್ಥ ಪಹಾನದಸ್ಸನತ್ಥಮ್ಪಿ ಏವಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬನ್ತಿ।
Cittadhammesupi cittaṃ tāva ārammaṇādhipatisahajātabhūmikammavipākakiriyādinānattabhedānaṃ aniccādinupassanānaṃ niddesavāre āgatasarāgādibhedānañca vasena anupassitabbaṃ. Dhammā salakkhaṇasāmaññalakkhaṇānaṃ suññatādhammassa aniccādisattānupassanānaṃ niddesavāre āgatasantāsantādibhedānañca vasena anupassitabbā. Sesaṃ vuttanayameva. Kāmañcettha yassa kāyasaṅkhāte loke abhijjhādomanassaṃ pahīnaṃ, tassa vedanādilokesupi taṃ pahīnameva. Nānāpuggalavasena pana nānācittakkhaṇikasatipaṭṭhānabhāvanāvasena ca sabbattha vuttaṃ. Yato vā ekattha pahīnaṃ, sesesupi pahīnaṃ hoti. Tenevassa tattha pahānadassanatthampi evaṃ vuttanti veditabbanti.
ಉದ್ದೇಸವಾರವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Uddesavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ
Kāyānupassanāniddesavaṇṇanā
೩೫೬. ಇದಾನಿ ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ನಾಮ ಛೇಕೋ ವಿಲೀವಕಾರಕೋ ಥೂಲಕಿಲಞ್ಜಸಣ್ಹಕಿಲಞ್ಜಚಙ್ಕೋಟಕಪೇಳಾಪುಟಾದೀನಿ ಉಪಕರಣಾನಿ ಕತ್ತುಕಾಮೋ ಏಕಂ ಮಹಾವೇಳುಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಚತುಧಾ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ತತೋ ಏಕೇಕಂ ವೇಳುಖಣ್ಡಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಫಾಲೇತ್ವಾ ತಂ ತಂ ಉಪಕರಣಂ ಕರೇಯ್ಯ, ಯಥಾ ವಾ ಪನ ಛೇಕೋ ಸುವಣ್ಣಕಾರೋ ನಾನಾವಿಹಿತಂ ಪಿಳನ್ಧನವಿಕತಿಂ ಕತ್ತುಕಾಮೋ ಸುಪರಿಸುದ್ಧಂ ಸುವಣ್ಣಘಟಿಕಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಚತುಧಾ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ತತೋ ಏಕೇಕಂ ಕೋಟ್ಠಾಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಂ ತಂ ಪಿಳನ್ಧನಂ ಕರೇಯ್ಯ, ಏವಮೇವ ಭಗವಾ ಸತಿಪಟ್ಠಾನದೇಸನಾಯ ಸತ್ತಾನಂ ಅನೇಕಪ್ಪಕಾರಂ ವಿಸೇಸಾಧಿಗಮಂ ಕತ್ತುಕಾಮೋ ಏಕಮೇವ ಸಮ್ಮಾಸತಿಂ ‘‘ಚತ್ತಾರೋ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾ – ಇಧ ಭಿಕ್ಖು ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಕಾಯೇ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸೀ ವಿಹರತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಆರಮ್ಮಣವಸೇನ ಚತುಧಾ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ತತೋ ಏಕೇಕಂ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಭಜನ್ತೋ ಕಥಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖು ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಕಾಯೇತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ನಿದ್ದೇಸವಾರಂ ವತ್ತುಮಾರದ್ಧೋ।
356. Idāni seyyathāpi nāma cheko vilīvakārako thūlakilañjasaṇhakilañjacaṅkoṭakapeḷāpuṭādīni upakaraṇāni kattukāmo ekaṃ mahāveḷuṃ labhitvā catudhā chinditvā tato ekekaṃ veḷukhaṇḍaṃ gahetvā phāletvā taṃ taṃ upakaraṇaṃ kareyya, yathā vā pana cheko suvaṇṇakāro nānāvihitaṃ piḷandhanavikatiṃ kattukāmo suparisuddhaṃ suvaṇṇaghaṭikaṃ labhitvā catudhā bhinditvā tato ekekaṃ koṭṭhāsaṃ gahetvā taṃ taṃ piḷandhanaṃ kareyya, evameva bhagavā satipaṭṭhānadesanāya sattānaṃ anekappakāraṃ visesādhigamaṃ kattukāmo ekameva sammāsatiṃ ‘‘cattāro satipaṭṭhānā – idha bhikkhu ajjhattaṃ kāye kāyānupassī viharatī’’tiādinā nayena ārammaṇavasena catudhā bhinditvā tato ekekaṃ satipaṭṭhānaṃ gahetvā vibhajanto kathañca bhikkhu ajjhattaṃ kāyetiādinā nayena niddesavāraṃ vattumāraddho.
ತತ್ಥ ಕಥಞ್ಚಾತಿಆದಿ ವಿತ್ಥಾರೇತುಂ ಕಥೇತುಕಮ್ಯತಾಪುಚ್ಛಾ। ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ – ಕೇನ ಚ ಆಕಾರೇನ ಕೇನ ಪಕಾರೇನ ಭಿಕ್ಖು ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಕಾಯೇ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸೀ ವಿಹರತೀತಿ? ಸೇಸಪುಚ್ಛಾವಾರೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಇಧ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ ಭಿಕ್ಖು। ಅಯಞ್ಹೇತ್ಥ ಇಧ-ಸದ್ದೋ ಅಜ್ಝತ್ತಾದಿವಸೇನ ಸಬ್ಬಪ್ಪಕಾರಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾನಿಬ್ಬತ್ತಕಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಸನ್ನಿಸ್ಸಯಭೂತಸಾಸನಪರಿದೀಪನೋ ಅಞ್ಞಸಾಸನಸ್ಸ ತಥಾಭಾವಪಟಿಸೇಧನೋ ಚ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ – ‘‘ಇಧೇವ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಮಣೋ…ಪೇ॰… ಸುಞ್ಞಾ ಪರಪ್ಪವಾದಾ ಸಮಣೇಭಿ ಅಞ್ಞೇಹೀ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೧೩೯; ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೨೪೧)। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ।
Tattha kathañcātiādi vitthāretuṃ kathetukamyatāpucchā. Ayaṃ panettha saṅkhepattho – kena ca ākārena kena pakārena bhikkhu ajjhattaṃ kāye kāyānupassī viharatīti? Sesapucchāvāresupi eseva nayo. Idha bhikkhūti imasmiṃ sāsane bhikkhu. Ayañhettha idha-saddo ajjhattādivasena sabbappakārakāyānupassanānibbattakassa puggalassa sannissayabhūtasāsanaparidīpano aññasāsanassa tathābhāvapaṭisedhano ca. Vuttañhetaṃ – ‘‘idheva, bhikkhave, samaṇo…pe… suññā parappavādā samaṇebhi aññehī’’ti (ma. ni. 1.139; a. ni. 4.241). Tena vuttaṃ ‘‘imasmiṃ sāsane bhikkhū’’ti.
ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಕಾಯನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಕಾಯಂ। ಉದ್ಧಂ ಪಾದತಲಾತಿ ಪಾದತಲತೋ ಉಪರಿ। ಅಧೋ ಕೇಸಮತ್ಥಕಾತಿ ಕೇಸಗ್ಗತೋ ಹೇಟ್ಠಾ। ತಚಪರಿಯನ್ತನ್ತಿ ತಿರಿಯಂ ತಚಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಂ। ಪೂರಂ ನಾನಪ್ಪಕಾರಸ್ಸ ಅಸುಚಿನೋ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖತೀತಿ ನಾನಪ್ಪಕಾರಕೇಸಾದಿಅಸುಚಿಭರಿತೋ ಅಯಂ ಕಾಯೋತಿ ಪಸ್ಸತಿ। ಕಥಂ? ಅತ್ಥಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಾಯೇ ಕೇಸಾ…ಪೇ॰… ಮುತ್ತನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಅತ್ಥೀತಿ ಸಂವಿಜ್ಜನ್ತಿ। ಇಮಸ್ಮಿನ್ತಿ ಯ್ವಾಯಂ ಉದ್ಧಂ ಪಾದತಲಾ ಅಧೋ ಕೇಸಮತ್ಥಕಾ ತಿರಿಯಂ ತಚಪರಿಯನ್ತೋ ಪೂರೋ ನಾನಪ್ಪಕಾರಸ್ಸ ಅಸುಚಿನೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ ತಸ್ಮಿಂ। ಕಾಯೇತಿ ಸರೀರೇ। ಸರೀರಞ್ಹಿ ಅಸುಚಿಸಞ್ಚಯತೋ ಕುಚ್ಛಿತಾನಂ ಕೇಸಾದೀನಞ್ಚೇವ ಚಕ್ಖುರೋಗಾದೀನಞ್ಚ ರೋಗಸತಾನಂ ಆಯಭೂತತೋ ಕಾಯೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ।
Ajjhattaṃ kāyanti attano kāyaṃ. Uddhaṃ pādatalāti pādatalato upari. Adho kesamatthakāti kesaggato heṭṭhā. Tacapariyantanti tiriyaṃ tacaparicchinnaṃ. Pūraṃ nānappakārassa asucino paccavekkhatīti nānappakārakesādiasucibharito ayaṃ kāyoti passati. Kathaṃ? Atthi imasmiṃ kāye kesā…pe… muttanti. Tattha atthīti saṃvijjanti. Imasminti yvāyaṃ uddhaṃ pādatalā adho kesamatthakā tiriyaṃ tacapariyanto pūro nānappakārassa asucinoti vuccati tasmiṃ. Kāyeti sarīre. Sarīrañhi asucisañcayato kucchitānaṃ kesādīnañceva cakkhurogādīnañca rogasatānaṃ āyabhūtato kāyoti vuccati.
ಕೇಸಾ ಲೋಮಾತಿ ಏತೇ ಕೇಸಾದಯೋ ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಕಾರಾ। ತತ್ಥ ಅತ್ಥಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಾಯೇ ಕೇಸಾ, ಅತ್ಥಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಾಯೇ ಲೋಮಾತಿ ಏವಂ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಇಮಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಪಾದತಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಉಪರಿ, ಕೇಸಮತ್ಥಕಾ ಪಟ್ಠಾಯ ಹೇಟ್ಠಾ, ತಚತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತಿರಿಯನ್ತತೋತಿ ಏತ್ತಕೇ ಬ್ಯಾಮಮತ್ತೇ ಕಳೇವರೇ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನಪಿ ವಿಚಿನನ್ತೋ ನ ಕೋಚಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಮುತ್ತಂ ವಾ ಮಣಿಂ ವಾ ವೇಳುರಿಯಂ ವಾ ಅಗರುಂ ವಾ ಕುಙ್ಕುಮಂ ವಾ ಕಪ್ಪೂರಂ ವಾ ವಾಸಚುಣ್ಣಾದಿಂ ವಾ ಅಣುಮತ್ತಮ್ಪಿ ಸುಚಿಭಾವಂ ಪಸ್ಸತಿ, ಅಥ ಖೋ ಪರಮದುಗ್ಗನ್ಧಜೇಗುಚ್ಛಂ ಅಸ್ಸಿರೀಕದಸ್ಸನಂ ನಾನಪ್ಪಕಾರಂ ಕೇಸಲೋಮಾದಿಭೇದಂ ಅಸುಚಿಂಯೇವ ಪಸ್ಸತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ಅತ್ಥಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಾಯೇ ಕೇಸಾ ಲೋಮಾ…ಪೇ॰… ಮುತ್ತನ್ತಿ। ಅಯಮೇತ್ಥ ಪದಸಮ್ಬನ್ಧತೋ ವಣ್ಣನಾ।
Kesā lomāti ete kesādayo dvattiṃsākārā. Tattha atthi imasmiṃ kāye kesā, atthi imasmiṃ kāye lomāti evaṃ sambandho veditabbo. Imasmiñhi pādatalato paṭṭhāya upari, kesamatthakā paṭṭhāya heṭṭhā, tacato paṭṭhāya tiriyantatoti ettake byāmamatte kaḷevare sabbākārenapi vicinanto na koci kiñci muttaṃ vā maṇiṃ vā veḷuriyaṃ vā agaruṃ vā kuṅkumaṃ vā kappūraṃ vā vāsacuṇṇādiṃ vā aṇumattampi sucibhāvaṃ passati, atha kho paramaduggandhajegucchaṃ assirīkadassanaṃ nānappakāraṃ kesalomādibhedaṃ asuciṃyeva passati. Tena vuttaṃ – atthi imasmiṃ kāye kesā lomā…pe… muttanti. Ayamettha padasambandhato vaṇṇanā.
ಇಮಂ ಪನ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಭಾವೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿತುಕಾಮೇನ ಕುಲಪುತ್ತೇನ ಆದಿತೋವ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ಸೀಲಂ ಸೋಧೇತ್ವಾ ಸುಪರಿಸುದ್ಧಸೀಲೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೇನ, ಯ್ವಾಯಂ ದಸಸು ಪಲಿಬೋಧೇಸು ಪಲಿಬೋಧೋ ಅತ್ಥಿ ತಂ ಉಪಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ, ಪಟಿಕ್ಕೂಲಮನಸಿಕಾರಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಭಾವನಾಯ ಪಠಮಜ್ಝಾನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ, ಝಾನಂ ಪಾದಕಂ ಕತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ, ಅರಹತ್ತಂ ಅನಾಗಾಮಿಫಲಾದೀಸು ವಾ ಅಞ್ಞತರಂ ಪತ್ತಸ್ಸ ಸಬ್ಬನ್ತಿಮೇನ ಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ಸಾಟ್ಠಕಥಾಯ ಪಾಳಿಯಾ ಕತಪರಿಚಯಸ್ಸ ತನ್ತಿಆಚರಿಯಸ್ಸಾಪಿ ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಉಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ವಿಸುದ್ಧಂ ತಥಾರೂಪಂ ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತಂ ಏಕವಿಹಾರೇ ಅಲಭನ್ತೇನ ತಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಉಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ತತ್ಥ ಚತುಬ್ಬಿಧಸೀಲವಿಸೋಧನಞ್ಚೇವ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೧.೧೯) ಪಲಿಬೋಧೋ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೧.೪೧) ಚ ಪಲಿಬೋಧುಪಚ್ಛೇದೋ ಚ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಉಪಸಙ್ಕಮನವಿಧಾನಞ್ಚ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಕಥಿತಂ। ತಸ್ಮಾ ತಂ ತತ್ಥ ಕಥಿತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
Imaṃ pana kammaṭṭhānaṃ bhāvetvā arahattaṃ pāpuṇitukāmena kulaputtena āditova catubbidhaṃ sīlaṃ sodhetvā suparisuddhasīle patiṭṭhitena, yvāyaṃ dasasu palibodhesu palibodho atthi taṃ upacchinditvā, paṭikkūlamanasikārakammaṭṭhānabhāvanāya paṭhamajjhānaṃ nibbattetvā, jhānaṃ pādakaṃ katvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā, arahattaṃ anāgāmiphalādīsu vā aññataraṃ pattassa sabbantimena paricchedena sāṭṭhakathāya pāḷiyā kataparicayassa tantiācariyassāpi kalyāṇamittassa santike uggahetabbaṃ. Visuddhaṃ tathārūpaṃ kalyāṇamittaṃ ekavihāre alabhantena tassa vasanaṭṭhānaṃ gantvā uggahetabbaṃ. Tattha catubbidhasīlavisodhanañceva (visuddhi. 1.19) palibodho (visuddhi. 1.41) ca palibodhupacchedo ca ācariyassa santikaṃ upasaṅkamanavidhānañca sabbampi visuddhimagge vitthārato kathitaṃ. Tasmā taṃ tattha kathitanayeneva veditabbaṃ.
ಆಚರಿಯೇನ ಪನ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥೇನ್ತೇನ ತಿವಿಧೇನ ಕಥೇತಬ್ಬಂ। ಏಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಪಕತಿಯಾ ಉಗ್ಗಹಿತಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೋ ಹೋತಿ। ತಸ್ಸ ಏಕಂ ದ್ವೇ ನಿಸಜ್ಜವಾರೇ ಸಜ್ಝಾಯಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಕಥೇತಬ್ಬಂ। ಏಕೋ ಸನ್ತಿಕೇ ವಸಿತ್ವಾ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ। ತಸ್ಸ ಆಗತಾಗತವೇಲಾಯ ಕಥೇತಬ್ಬಂ। ಏಕೋ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗನ್ತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ। ತಸ್ಸ ನಾತಿಪಪಞ್ಚಂ ನಾತಿಸಙ್ಖೇಪಂ ಕತ್ವಾ ನಿಜ್ಜಟಂ ನಿಗ್ಗಣ್ಠಿಕಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥೇತಬ್ಬಂ। ಕಥೇನ್ತೇನ ಕಿಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬನ್ತಿ? ಸತ್ತಧಾ ಉಗ್ಗಹಕೋಸಲ್ಲಂ ದಸಧಾ ಚ ಮನಸಿಕಾರಕೋಸಲ್ಲಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ।
Ācariyena pana kammaṭṭhānaṃ kathentena tividhena kathetabbaṃ. Eko bhikkhu pakatiyā uggahitakammaṭṭhāno hoti. Tassa ekaṃ dve nisajjavāre sajjhāyaṃ kāretvā kathetabbaṃ. Eko santike vasitvā uggaṇhitukāmo hoti. Tassa āgatāgatavelāya kathetabbaṃ. Eko uggaṇhitvā aññattha gantukāmo hoti. Tassa nātipapañcaṃ nātisaṅkhepaṃ katvā nijjaṭaṃ niggaṇṭhikaṃ kammaṭṭhānaṃ kathetabbaṃ. Kathentena kiṃ ācikkhitabbanti? Sattadhā uggahakosallaṃ dasadhā ca manasikārakosallaṃ ācikkhitabbaṃ.
ತತ್ಥ ವಚಸಾ ಮನಸಾ ವಣ್ಣತೋ ಸಣ್ಠಾನತೋ ದಿಸತೋ ಓಕಾಸತೋ ಪರಿಚ್ಛೇದತೋತಿ ಏವಂ ಸತ್ತಧಾ ಉಗ್ಗಹಕೋಸಲ್ಲಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ। ಇಮಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಪಟಿಕ್ಕೂಲಮನಸಿಕಾರಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೇ ಯೋಪಿ ತಿಪಿಟಕೋ ಹೋತಿ, ತೇನಪಿ ಮನಸಿಕಾರಕಾಲೇ ಪಠಮಂ ವಾಚಾಯ ಸಜ್ಝಾಯೋ ಕಾತಬ್ಬೋ। ಏಕಚ್ಚಸ್ಸ ಹಿ ಸಜ್ಝಾಯಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸೇವ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಪಾಕಟಂ ಹೋತಿ, ಮಲಯವಾಸೀಮಹಾದೇವತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಉಗ್ಗಹಿತಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಥೇರಾನಂ ವಿಯ। ಥೇರೋ ಕಿರ ತೇಹಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಯಾಚಿತೋ ‘ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸೇ ಇಮಂ ಏವಂ ಸಜ್ಝಾಯಂ ಕರೋಥಾ’ತಿ ದ್ವತ್ತಿಸಾಕಾರಪಾಳಿಂ ಅದಾಸಿ। ತೇ, ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ತೇಸಂ ದ್ವೇ ತಯೋ ನಿಕಾಯಾ ಪಗುಣಾ, ಪದಕ್ಖಿಣಗ್ಗಾಹಿತಾಯ ಪನ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸೇ ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಕಾರಂ ಸಜ್ಝಾಯನ್ತಾವ ಸೋತಾಪನ್ನಾ ಅಹೇಸುಂ।
Tattha vacasā manasā vaṇṇato saṇṭhānato disato okāsato paricchedatoti evaṃ sattadhā uggahakosallaṃ ācikkhitabbaṃ. Imasmiñhi paṭikkūlamanasikārakammaṭṭhāne yopi tipiṭako hoti, tenapi manasikārakāle paṭhamaṃ vācāya sajjhāyo kātabbo. Ekaccassa hi sajjhāyaṃ karontasseva kammaṭṭhānaṃ pākaṭaṃ hoti, malayavāsīmahādevattherassa santike uggahitakammaṭṭhānānaṃ dvinnaṃ therānaṃ viya. Thero kira tehi kammaṭṭhānaṃ yācito ‘cattāro māse imaṃ evaṃ sajjhāyaṃ karothā’ti dvattisākārapāḷiṃ adāsi. Te, kiñcāpi tesaṃ dve tayo nikāyā paguṇā, padakkhiṇaggāhitāya pana cattāro māse dvattiṃsākāraṃ sajjhāyantāva sotāpannā ahesuṃ.
ತಸ್ಮಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥೇನ್ತೇನ ಆಚರಿಯೇನ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ವತ್ತಬ್ಬೋ – ‘ಪಠಮಂ ತಾವ ವಾಚಾಯ ಸಜ್ಝಾಯಂ ಕರೋಹೀ’ತಿ। ಕರೋನ್ತೇನ ಚ ತಚಪಞ್ಚಕಾದೀನಿ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅನುಲೋಮಪಟಿಲೋಮವಸೇನ ಸಜ್ಝಾಯೋ ಕಾತಬ್ಬೋ। ‘‘ಕೇಸಾ ಲೋಮಾ ನಖಾ ದನ್ತಾ ತಚೋ’’ತಿ ಹಿ ವತ್ವಾ ಪುನ ಪಟಿಲೋಮತೋ ‘‘ತಚೋ ದನ್ತಾ ನಖಾ ಲೋಮಾ ಕೇಸಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ। ತದನನ್ತರಂ ವಕ್ಕಪಞ್ಚಕೇ ‘‘ಮಂಸಂ ನ್ಹಾರು ಅಟ್ಠಿ ಅಟ್ಠಿಮಿಞ್ಜಂ ವಕ್ಕ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಪುನ ಪಟಿಲೋಮತೋ ‘‘ವಕ್ಕಂ ಅಟ್ಠಿಮಿಞ್ಜಂ ಅಟ್ಠಿ ನ್ಹಾರು ಮಂಸಂ ತಚೋ ದನ್ತಾ ನಖಾ ಲೋಮಾ ಕೇಸಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ। ತತೋ ಪಪ್ಫಾಸಪಞ್ಚಕೇ ‘‘ಹದಯಂ ಯಕನಂ ಕಿಲೋಮಕಂ ಪಿಹಕಂ ಪಪ್ಫಾಸ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಪುನ ಪಟಿಲೋಮತೋ ‘‘ಪಪ್ಫಾಸಂ ಪಿಹಕಂ ಕಿಲೋಮಕಂ ಯಕನಂ ಹದಯಂ ವಕ್ಕಂ ಅಟ್ಠಿಮಿಞ್ಜಂ ಅಟ್ಠಿ ನ್ಹಾರು ಮಂಸಂ ತಚೋ ದನ್ತಾ ನಖಾ ಲೋಮಾ ಕೇಸಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ।
Tasmā kammaṭṭhānaṃ kathentena ācariyena antevāsiko vattabbo – ‘paṭhamaṃ tāva vācāya sajjhāyaṃ karohī’ti. Karontena ca tacapañcakādīni paricchinditvā anulomapaṭilomavasena sajjhāyo kātabbo. ‘‘Kesā lomā nakhā dantā taco’’ti hi vatvā puna paṭilomato ‘‘taco dantā nakhā lomā kesā’’ti vattabbaṃ. Tadanantaraṃ vakkapañcake ‘‘maṃsaṃ nhāru aṭṭhi aṭṭhimiñjaṃ vakka’’nti vatvā puna paṭilomato ‘‘vakkaṃ aṭṭhimiñjaṃ aṭṭhi nhāru maṃsaṃ taco dantā nakhā lomā kesā’’ti vattabbaṃ. Tato papphāsapañcake ‘‘hadayaṃ yakanaṃ kilomakaṃ pihakaṃ papphāsa’’nti vatvā puna paṭilomato ‘‘papphāsaṃ pihakaṃ kilomakaṃ yakanaṃ hadayaṃ vakkaṃ aṭṭhimiñjaṃ aṭṭhi nhāru maṃsaṃ taco dantā nakhā lomā kesā’’ti vattabbaṃ.
ತತೋ ಇಮಂ ತನ್ತಿಂ ಅನಾರುಳ್ಹಮ್ಪಿ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗೇ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೪) ಆಗತಂ ಮತ್ಥಲುಙ್ಗಂ ಕರೀಸಾವಸಾನೇ ತನ್ತಿಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಮತ್ಥಲುಙ್ಗಪಞ್ಚಕೇ ‘‘ಅನ್ತಂ ಅನ್ತಗುಣಂ ಉದರಿಯಂ ಕರೀಸಂ ಮತ್ಥಲುಙ್ಗ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಪುನ ಪಟಿಲೋಮತೋ ‘‘ಮತ್ಥಲುಙ್ಗಂ ಕರೀಸಂ ಉದರಿಯಂ ಅನ್ತಗುಣಂ ಅನ್ತಂ ಪಪ್ಫಾಸಂ ಪಿಹಕಂ ಕಿಲೋಮಕಂ ಯಕನಂ ಹದಯಂ ವಕ್ಕಂ ಅಟ್ಠಿಮಿಞ್ಜಂ ಅಟ್ಠಿ ನ್ಹಾರು ಮಂಸಂ ತಚೋ ದನ್ತಾ ನಖಾ ಲೋಮಾ ಕೇಸಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ।
Tato imaṃ tantiṃ anāruḷhampi paṭisambhidāmagge (paṭi. ma. 1.4) āgataṃ matthaluṅgaṃ karīsāvasāne tantiṃ āropetvā imasmiṃ matthaluṅgapañcake ‘‘antaṃ antaguṇaṃ udariyaṃ karīsaṃ matthaluṅga’’nti vatvā puna paṭilomato ‘‘matthaluṅgaṃ karīsaṃ udariyaṃ antaguṇaṃ antaṃ papphāsaṃ pihakaṃ kilomakaṃ yakanaṃ hadayaṃ vakkaṃ aṭṭhimiñjaṃ aṭṭhi nhāru maṃsaṃ taco dantā nakhā lomā kesā’’ti vattabbaṃ.
ತತೋ ಮೇದಛಕ್ಕೇ ‘‘ಪಿತ್ತಂ ಸೇಮ್ಹಂ ಪುಬ್ಬೋ ಲೋಹಿತಂ ಸೇದೋ ಮೇದೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪುನ ಪಟಿಲೋಮತೋ ‘‘ಮೇದೋ ಸೇದೋ ಲೋಹಿತಂ ಪುಬ್ಬೋ ಸೇಮ್ಹಂ ಪಿತ್ತಂ ಮತ್ಥಲುಙ್ಗಂ ಕರೀಸಂ ಉದರಿಯಂ ಅನ್ತಗುಣಂ ಅನ್ತಂ ಪಪ್ಫಾಸಂ ಪಿಹಕಂ ಕಿಲೋಮಕಂ ಯಕನಂ ಹದಯಂ ವಕ್ಕಂ ಅಟ್ಠಿಮಿಞ್ಜಂ ಅಟ್ಠಿ ನ್ಹಾರು ಮಂಸಂ ತಚೋ ದನ್ತಾ ನಖಾ ಲೋಮಾ ಕೇಸಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ।
Tato medachakke ‘‘pittaṃ semhaṃ pubbo lohitaṃ sedo medo’’ti vatvā puna paṭilomato ‘‘medo sedo lohitaṃ pubbo semhaṃ pittaṃ matthaluṅgaṃ karīsaṃ udariyaṃ antaguṇaṃ antaṃ papphāsaṃ pihakaṃ kilomakaṃ yakanaṃ hadayaṃ vakkaṃ aṭṭhimiñjaṃ aṭṭhi nhāru maṃsaṃ taco dantā nakhā lomā kesā’’ti vattabbaṃ.
ತತೋ ಮುತ್ತಛಕ್ಕೇ ‘‘ಅಸ್ಸು ವಸಾ ಖೇಳೋ ಸಿಙ್ಘಾಣಿಕಾ ಲಸಿಕಾ ಮುತ್ತ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಪುನ ಪಟಿಲೋಮತೋ ‘‘ಮುತ್ತಂ ಲಸಿಕಾ ಸಿಙ್ಘಾಣಿಕಾ ಖೇಳೋ ವಸಾ ಅಸ್ಸು ಮೇದೋ ಸೇದೋ ಲೋಹಿತಂ ಪುಬ್ಬೋ ಸೇಮ್ಹಂ ಪಿತ್ತಂ ಮತ್ಥಲುಙ್ಗಂ ಕರೀಸಂ ಉದರಿಯಂ ಅನ್ತಗುಣಂ ಅನ್ತಂ ಪಪ್ಫಾಸಂ ಪಿಹಕಂ ಕಿಲೋಮಕಂ ಯಕನಂ ಹದಯಂ ವಕ್ಕಂ ಅಟ್ಠಿಮಿಞ್ಜಂ ಅಟ್ಠಿ ನ್ಹಾರು ಮಂಸಂ ತಚೋ ದನ್ತಾ ನಖಾ ಲೋಮಾ ಕೇಸಾ’’ತಿ ಏವಂ ಕಾಲಸತಮ್ಪಿ ಕಾಲಸಹಸ್ಸಮ್ಪಿ ಕಾಲಸತಸಹಸ್ಸಮ್ಪಿ ವಾಚಾಯ ಸಜ್ಝಾಯೋ ಕಾತಬ್ಬೋ। ವಚಸಾ ಸಜ್ಝಾಯೇನ ಹಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನತನ್ತಿ ಪಗುಣಾ ಹೋತಿ; ನ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಚಿತ್ತಂ ವಿಧಾವತಿ; ಕೋಟ್ಠಾಸಾ ಪಾಕಟಾ ಹೋನ್ತಿ, ಹತ್ಥಸಙ್ಖಲಿಕಾ ವಿಯ ಖಾಯನ್ತಿ, ವತಿಪಾದಪನ್ತಿ ವಿಯ ಚ ಖಾಯನ್ತಿ। ಯಥಾ ಚ ಪನ ವಚಸಾ, ತಥೇವ ಮನಸಾಪಿ ಸಜ್ಝಾಯೋ ಕಾತಬ್ಬೋ। ವಚಸಾ ಸಜ್ಝಾಯೋ ಹಿ ಮನಸಾ ಸಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ। ಮನಸಾ ಸಜ್ಝಾಯೋ ಲಕ್ಖಣಪಟಿವೇಧಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ। ಲಕ್ಖಣಪಟಿವೇಧೋ ಮಗ್ಗಫಲಪಟಿವೇಧಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ।
Tato muttachakke ‘‘assu vasā kheḷo siṅghāṇikā lasikā mutta’’nti vatvā puna paṭilomato ‘‘muttaṃ lasikā siṅghāṇikā kheḷo vasā assu medo sedo lohitaṃ pubbo semhaṃ pittaṃ matthaluṅgaṃ karīsaṃ udariyaṃ antaguṇaṃ antaṃ papphāsaṃ pihakaṃ kilomakaṃ yakanaṃ hadayaṃ vakkaṃ aṭṭhimiñjaṃ aṭṭhi nhāru maṃsaṃ taco dantā nakhā lomā kesā’’ti evaṃ kālasatampi kālasahassampi kālasatasahassampi vācāya sajjhāyo kātabbo. Vacasā sajjhāyena hi kammaṭṭhānatanti paguṇā hoti; na ito cito ca cittaṃ vidhāvati; koṭṭhāsā pākaṭā honti, hatthasaṅkhalikā viya khāyanti, vatipādapanti viya ca khāyanti. Yathā ca pana vacasā, tatheva manasāpi sajjhāyo kātabbo. Vacasā sajjhāyo hi manasā sajjhāyassa paccayo hoti. Manasā sajjhāyo lakkhaṇapaṭivedhassa paccayo hoti. Lakkhaṇapaṭivedho maggaphalapaṭivedhassa paccayo hoti.
‘ವಣ್ಣತೋ’ತಿ ಕೇಸಾದೀನಂ ವಣ್ಣೋ ವವತ್ಥಪೇತಬ್ಬೋ। ‘ಸಣ್ಠಾನತೋ’ತಿ ತೇಸಂಯೇವ ಸಣ್ಠಾನಂ ವವತ್ಥಪೇತಬ್ಬಂ । ‘ದಿಸತೋ’ತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸರೀರೇ ನಾಭಿತೋ ಉದ್ಧಂ ಉಪರಿಮಾ ದಿಸಾ, ಅಧೋ ಹೇಟ್ಠಿಮಾ ದಿಸಾ। ತಸ್ಮಾ ‘‘ಅಯಂ ಕೋಟ್ಠಾಸೋ ಇಮಿಸ್ಸಾ ನಾಮ ದಿಸಾಯಾ’’ತಿ ದಿಸಾ ವವತ್ಥಪೇತಬ್ಬಾ। ‘ಓಕಾಸತೋ’ತಿ ‘‘ಅಯಂ ಕೋಟ್ಠಾಸೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ನಾಮ ಓಕಾಸೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ’’ತಿ ಏವಂ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಓಕಾಸೋ ವವತ್ಥಪೇತಬ್ಬೋ। ‘ಪರಿಚ್ಛೇದತೋ’ತಿ ಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ ವಿಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋತಿ ದ್ವೇ ಪರಿಚ್ಛೇದಾ। ತತ್ಥ ‘‘ಅಯಂ ಕೋಟ್ಠಾಸೋ ಹೇಟ್ಠಾ ಚ ಉಪರಿ ಚ ತಿರಿಯಞ್ಚ ಇಮಿನಾ ನಾಮ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೋ’’ತಿ ಏವಂ ಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ‘‘ಕೇಸಾ ನ ಲೋಮಾ, ಲೋಮಾಪಿ ನ ಕೇಸಾ’’ತಿ ಏವಂ ಅಮಿಸ್ಸೀಕತವಸೇನ ವಿಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
‘Vaṇṇato’ti kesādīnaṃ vaṇṇo vavatthapetabbo. ‘Saṇṭhānato’ti tesaṃyeva saṇṭhānaṃ vavatthapetabbaṃ . ‘Disato’ti imasmiṃ sarīre nābhito uddhaṃ uparimā disā, adho heṭṭhimā disā. Tasmā ‘‘ayaṃ koṭṭhāso imissā nāma disāyā’’ti disā vavatthapetabbā. ‘Okāsato’ti ‘‘ayaṃ koṭṭhāso imasmiṃ nāma okāse patiṭṭhito’’ti evaṃ tassa tassa okāso vavatthapetabbo. ‘Paricchedato’ti sabhāgaparicchedo visabhāgaparicchedoti dve paricchedā. Tattha ‘‘ayaṃ koṭṭhāso heṭṭhā ca upari ca tiriyañca iminā nāma paricchinno’’ti evaṃ sabhāgaparicchedo veditabbo. ‘‘Kesā na lomā, lomāpi na kesā’’ti evaṃ amissīkatavasena visabhāgaparicchedo veditabbo.
ಏವಂ ಸತ್ತಧಾ ಉಗ್ಗಹಕೋಸಲ್ಲಂ ಆಚಿಕ್ಖನ್ತೇನ ಪನ ‘‘ಇದಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಅಸುಕಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ಪಟಿಕ್ಕೂಲವಸೇನ ಕಥಿತಂ, ಅಸುಕಸ್ಮಿಂ ಧಾತುವಸೇನಾ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ। ಇದಞ್ಹಿ ಮಹಾಸತಿಪಟ್ಠಾನೇ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೩೭೨; ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೧೦೫ ಆದಯೋ) ಪಟಿಕ್ಕೂಲವಸೇನೇವ ಕಥಿತಂ, ಮಹಾಹತ್ಥಿಪದೋಪಮ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೩೦೦ ಆದಯೋ) -ಮಹಾರಾಹುಲೋವಾದ (ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೧೧೩ ಆದಯೋ) -ಧಾತುವಿಭಙ್ಗೇಸು (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೩೪೨ ಆದಯೋ) ಧಾತುವಸೇನ ಕಥಿತಂ। ಕಾಯಗತಾಸತಿಸುತ್ತೇ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೧೫೩ ಆದಯೋ) ಪನ ಯಸ್ಸ ವಣ್ಣತೋ ಉಪಟ್ಠಾತಿ, ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ಚತ್ತಾರಿ ಝಾನಾನಿ ವಿಭತ್ತಾನಿ। ತತ್ಥ ಧಾತುವಸೇನ ಕಥಿತಂ ವಿಪಸ್ಸನಾಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಹೋತಿ, ಪಟಿಕ್ಕೂಲವಸೇನ ಕಥಿತಂ ಸಮಥಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ। ತದೇತಂ ಇಧ ಸಮಥಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಅವಿಸೇಸತೋ ಸಬ್ಬಸಾಧಾರಣವಸೇನ ಕಥಿತನ್ತಿ ವದನ್ತಿಯೇವಾತಿ।
Evaṃ sattadhā uggahakosallaṃ ācikkhantena pana ‘‘idaṃ kammaṭṭhānaṃ asukasmiṃ sutte paṭikkūlavasena kathitaṃ, asukasmiṃ dhātuvasenā’’ti ñatvā ācikkhitabbaṃ. Idañhi mahāsatipaṭṭhāne (dī. ni. 2.372; ma. ni. 1.105 ādayo) paṭikkūlavaseneva kathitaṃ, mahāhatthipadopama (ma. ni. 1.300 ādayo) -mahārāhulovāda (ma. ni. 2.113 ādayo) -dhātuvibhaṅgesu (ma. ni. 3.342 ādayo) dhātuvasena kathitaṃ. Kāyagatāsatisutte (ma. ni. 3.153 ādayo) pana yassa vaṇṇato upaṭṭhāti, taṃ sandhāya cattāri jhānāni vibhattāni. Tattha dhātuvasena kathitaṃ vipassanākammaṭṭhānaṃ hoti, paṭikkūlavasena kathitaṃ samathakammaṭṭhānaṃ. Tadetaṃ idha samathakammaṭṭhānaṃ avisesato sabbasādhāraṇavasena kathitanti vadantiyevāti.
ಏವಂ ಸತ್ತಧಾ ಉಗ್ಗಹಕೋಸಲ್ಲಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ಅನುಪುಬ್ಬತೋ, ನಾತಿಸೀಘತೋ, ನಾತಿಸಣಿಕತೋ, ವಿಕ್ಖೇಪಪಟಿಬಾಹನತೋ, ಪಣ್ಣತ್ತಿಸಮತಿಕ್ಕಮನತೋ, ಅನುಪುಬ್ಬಮುಞ್ಚನತೋ, ಅಪ್ಪನಾತೋ, ತಯೋ ಚ ಸುತ್ತನ್ತಾ’’ತಿ ಏವಂ ದಸಧಾ ಮನಸಿಕಾರಕೋಸಲ್ಲಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ। ತತ್ಥ ‘ಅನುಪುಬ್ಬತೋ’ತಿ ಇದಞ್ಹಿ ಸಜ್ಝಾಯಕರಣತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅನುಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಮನಸಿಕಾತಬ್ಬಂ, ನ ಏಕನ್ತರಿಕಾಯ। ಏಕನ್ತರಿಕಾಯ ಹಿ ಮನಸಿಕರೋನ್ತೋ ಯಥಾ ನಾಮ ಅಕುಸಲೋ ಪುರಿಸೋ ದ್ವತ್ತಿಂಸಪದಂ ನಿಸ್ಸೇಣಿಂ ಏಕನ್ತರಿಕಾಯ ಆರೋಹನ್ತೋ ಕಿಲನ್ತಕಾಯೋ ಪತತಿ, ನ ಆರೋಹನಂ ಸಮ್ಪಾದೇತಿ; ಏವಮೇವ ಭಾವನಾಸಮ್ಪತ್ತಿವಸೇನ ಅಧಿಗನ್ತಬ್ಬಸ್ಸ ಅಸ್ಸಾದಸ್ಸ ಅನಧಿಗಮಾ ಕಿಲನ್ತಚಿತ್ತೋ ಪತತಿ, ನ ಭಾವನಂ ಸಮ್ಪಾದೇತಿ।
Evaṃ sattadhā uggahakosallaṃ ācikkhitvā ‘‘anupubbato, nātisīghato, nātisaṇikato, vikkhepapaṭibāhanato, paṇṇattisamatikkamanato, anupubbamuñcanato, appanāto, tayo ca suttantā’’ti evaṃ dasadhā manasikārakosallaṃ ācikkhitabbaṃ. Tattha ‘anupubbato’ti idañhi sajjhāyakaraṇato paṭṭhāya anupaṭipāṭiyā manasikātabbaṃ, na ekantarikāya. Ekantarikāya hi manasikaronto yathā nāma akusalo puriso dvattiṃsapadaṃ nisseṇiṃ ekantarikāya ārohanto kilantakāyo patati, na ārohanaṃ sampādeti; evameva bhāvanāsampattivasena adhigantabbassa assādassa anadhigamā kilantacitto patati, na bhāvanaṃ sampādeti.
ಅನುಪುಬ್ಬತೋ ಮನಸಿಕರೋನ್ತೇನಾಪಿ ಚ ‘ನಾತಿಸೀಘತೋ’ ಮನಸಿಕಾತಬ್ಬಂ। ಅತಿಸೀಘತೋ ಮನಸಿಕರೋತೋ ಹಿ ಯಥಾ ನಾಮ ತಿಯೋಜನಂ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಓಕ್ಕಮನವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ ಅಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಸೀಘೇನ ಜವೇನ ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಮ್ಪಿ ಗಮನಾಗಮನಂ ಕರೋತೋ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಅದ್ಧಾನಂ ಪರಿಕ್ಖಯಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಅಥ ಖೋ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾವ ಗನ್ತಬ್ಬಂ ಹೋತಿ; ಏವಮೇವ ಕೇವಲಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಪರಿಯೋಸಾನಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಅವಿಭೂತಂ ಪನ ಹೋತಿ, ನ ವಿಸೇಸಂ ಆವಹತಿ। ತಸ್ಮಾ ನಾತಿಸೀಘತೋ ಮನಸಿಕಾತಬ್ಬಂ।
Anupubbato manasikarontenāpi ca ‘nātisīghato’ manasikātabbaṃ. Atisīghato manasikaroto hi yathā nāma tiyojanaṃ maggaṃ paṭipajjitvā okkamanavissajjanaṃ asallakkhetvā sīghena javena sattakkhattumpi gamanāgamanaṃ karoto purisassa kiñcāpi addhānaṃ parikkhayaṃ gacchati, atha kho pucchitvāva gantabbaṃ hoti; evameva kevalaṃ kammaṭṭhānaṃ pariyosānaṃ pāpuṇāti, avibhūtaṃ pana hoti, na visesaṃ āvahati. Tasmā nātisīghato manasikātabbaṃ.
ಯಥಾ ಚ ನಾತಿಸೀಘತೋ ಏವಂ ‘ನಾತಿಸಣಿಕತೋ’ಪಿ। ಅತಿಸಣಿಕತೋ ಮನಸಿಕರೋತೋ ಹಿ ಯಥಾ ನಾಮ ತದಹೇವ ತಿಯೋಜನಂ ಮಗ್ಗಂ ಗನ್ತುಕಾಮಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ರುಕ್ಖಪಬ್ಬತಗಹನಾದೀಸು ವಿಲಮ್ಬಮಾನಸ್ಸ ಮಗ್ಗೋ ಪರಿಕ್ಖಯಂ ನ ಗಚ್ಛತಿ, ದ್ವೀಹತೀಹೇನ ಪರಿಯೋಸಾಪೇತಬ್ಬೋ ಹೋತಿ; ಏವಮೇವ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಪರಿಯೋಸಾನಂ ನ ಗಚ್ಛತಿ, ವಿಸೇಸಾಧಿಗಮಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯೋ ನ ಹೋತಿ।
Yathā ca nātisīghato evaṃ ‘nātisaṇikato’pi. Atisaṇikato manasikaroto hi yathā nāma tadaheva tiyojanaṃ maggaṃ gantukāmassa purisassa antarāmagge rukkhapabbatagahanādīsu vilambamānassa maggo parikkhayaṃ na gacchati, dvīhatīhena pariyosāpetabbo hoti; evameva kammaṭṭhānaṃ pariyosānaṃ na gacchati, visesādhigamassa paccayo na hoti.
‘ವಿಕ್ಖೇಪಪಟಿಬಾಹನತೋ’ತಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಬಹಿದ್ಧಾ ಪುಥುತ್ತಾರಮ್ಮಣೇ ಚೇತಸೋ ವಿಕ್ಖೇಪೋ ಪಟಿಬಾಹಿತಬ್ಬೋ। ಅಪ್ಪಟಿಬಾಹತೋ ಹಿ ಯಥಾ ನಾಮ ಏಕಪದಿಕಂ ಪಪಾತಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪನ್ನಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಅಕ್ಕಮನಪದಂ ಅಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ವಿಲೋಕಯತೋ ಪದವಾರೋ ವಿರಜ್ಝತಿ, ತತೋ ಸತಪೋರಿಸೇ ಪಪಾತೇ ಪತಿತಬ್ಬಂ ಹೋತಿ; ಏವಮೇವ ಬಹಿದ್ಧಾ ವಿಕ್ಖೇಪೇ ಸತಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಪರಿಹಾಯತಿ, ಪರಿಧಂಸತಿ। ತಸ್ಮಾ ವಿಕ್ಖೇಪಪಟಿಬಾಹನತೋ ಮನಸಿಕಾತಬ್ಬಂ।
‘Vikkhepapaṭibāhanato’ti kammaṭṭhānaṃ vissajjetvā bahiddhā puthuttārammaṇe cetaso vikkhepo paṭibāhitabbo. Appaṭibāhato hi yathā nāma ekapadikaṃ papātamaggaṃ paṭipannassa purisassa akkamanapadaṃ asallakkhetvā ito cito ca vilokayato padavāro virajjhati, tato sataporise papāte patitabbaṃ hoti; evameva bahiddhā vikkhepe sati kammaṭṭhānaṃ parihāyati, paridhaṃsati. Tasmā vikkhepapaṭibāhanato manasikātabbaṃ.
‘ಪಣ್ಣತ್ತಿಸಮತಿಕ್ಕಮನತೋ’ತಿ ಯಾ ಅಯಂ ‘‘ಕೇಸಾ ಲೋಮಾ’’ತಿ ಆದಿಕಾ ಪಣ್ಣತ್ತಿ ತಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಟಿಕ್ಕೂಲನ್ತಿ ಚಿತ್ತಂ ಠಪೇತಬ್ಬಂ। ಯಥಾ ಹಿ ಉದಕದುಲ್ಲಭಕಾಲೇ ಮನುಸ್ಸಾ ಅರಞ್ಞೇ ಉದಪಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ತತ್ಥ ತಾಲಪಣ್ಣಾದಿಕಂ ಕಿಞ್ಚಿದೇವ ಸಞ್ಞಾಣಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ತೇನ ಸಞ್ಞಾಣೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ನ್ಹಾಯನ್ತಿ ಚೇವ ಪಿವನ್ತಿ ಚ, ಯದಾ ಪನ ತೇಸಂ ಅಭಿಣ್ಹಸಞ್ಚಾರೇನ ಆಗತಾಗತಪದಂ ಪಾಕಟಂ ಹೋತಿ, ತದಾ ಸಞ್ಞಾಣೇನ ಕಿಚ್ಚಂ ನ ಹೋತಿ, ಇಚ್ಛಿತಿಚ್ಛಿತಕ್ಖಣೇ ಗನ್ತ್ವಾ ನ್ಹಾಯನ್ತಿ ಚೇವ ಪಿವನ್ತಿ ಚ; ಏವಮೇವ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ‘ಕೇಸಾ ಲೋಮಾ’ತಿ ಪಣ್ಣತ್ತಿವಸೇನ ಮನಸಿಕರೋತೋ ಪಟಿಕ್ಕೂಲಭಾವೋ ಪಾಕಟೋ ಹೋತಿ। ಅಥ ‘ಕೇಸಾ ಲೋಮಾ’ತಿ ಪಣ್ಣತ್ತಿಂ ಸಮತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಟಿಕ್ಕೂಲಭಾವೇಯೇವ ಚಿತ್ತಂ ಠಪೇತಬ್ಬಂ।
‘Paṇṇattisamatikkamanato’ti yā ayaṃ ‘‘kesā lomā’’ti ādikā paṇṇatti taṃ atikkamitvā paṭikkūlanti cittaṃ ṭhapetabbaṃ. Yathā hi udakadullabhakāle manussā araññe udapānaṃ disvā tattha tālapaṇṇādikaṃ kiñcideva saññāṇaṃ bandhitvā tena saññāṇena āgantvā nhāyanti ceva pivanti ca, yadā pana tesaṃ abhiṇhasañcārena āgatāgatapadaṃ pākaṭaṃ hoti, tadā saññāṇena kiccaṃ na hoti, icchiticchitakkhaṇe gantvā nhāyanti ceva pivanti ca; evameva pubbabhāge ‘kesā lomā’ti paṇṇattivasena manasikaroto paṭikkūlabhāvo pākaṭo hoti. Atha ‘kesā lomā’ti paṇṇattiṃ samatikkamitvā paṭikkūlabhāveyeva cittaṃ ṭhapetabbaṃ.
‘ಅನುಪುಬ್ಬಮುಞ್ಚನತೋ’ತಿ ಯೋ ಯೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೋ ನ ಉಪಟ್ಠಾತಿ, ತಂ ತಂ ಮುಞ್ಚನ್ತೇನ ಅನುಪುಬ್ಬಮುಞ್ಚನತೋ ಮನಸಿಕಾತಬ್ಬಂ। ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸ ಹಿ ‘ಕೇಸಾ’ತಿ ಮನಸಿಕರೋತೋ ಮನಸಿಕಾರೋ ಗನ್ತ್ವಾ ‘ಮುತ್ತ’ನ್ತಿ ಇಮಂ ಪರಿಯೋಸಾನಕೋಟ್ಠಾಸಮೇವ ಆಹಚ್ಚ ತಿಟ್ಠತಿ। ‘ಮುತ್ತ’ನ್ತಿ ಚ ಮನಸಿಕರೋತೋ ಮನಸಿಕಾರೋ ಗನ್ತ್ವಾ ‘ಕೇಸಾ’ತಿ ಇಮಂ ಆದಿಕೋಟ್ಠಾಸಮೇವ ಆಹಚ್ಚ ತಿಟ್ಠತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಮನಸಿಕರೋತೋ ಕೇಚಿ ಕೋಟ್ಠಾಸಾ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಿ, ಕೇಚಿ ನ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಿ। ತೇನ ಯೇ ಯೇ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಿ ತೇಸು ತೇಸು ತಾವ ಕಮ್ಮಂ ಕಾತಬ್ಬಂ, ಯಾವ ದ್ವೀಸು ಉಪಟ್ಠಿತೇಸು ತೇಸಮ್ಪಿ ಏಕೋ ಸುಟ್ಠುತರಂ ಉಪಟ್ಠಹತಿ। ಏವಂ ಉಪಟ್ಠಿತಂ ಪನ ತಮೇವ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಮನಸಿಕರೋನ್ತೇನ ಅಪ್ಪನಾ ಉಪ್ಪಾದೇತಬ್ಬಾ।
‘Anupubbamuñcanato’ti yo yo koṭṭhāso na upaṭṭhāti, taṃ taṃ muñcantena anupubbamuñcanato manasikātabbaṃ. Ādikammikassa hi ‘kesā’ti manasikaroto manasikāro gantvā ‘mutta’nti imaṃ pariyosānakoṭṭhāsameva āhacca tiṭṭhati. ‘Mutta’nti ca manasikaroto manasikāro gantvā ‘kesā’ti imaṃ ādikoṭṭhāsameva āhacca tiṭṭhati. Athassa manasikaroto keci koṭṭhāsā upaṭṭhahanti, keci na upaṭṭhahanti. Tena ye ye upaṭṭhahanti tesu tesu tāva kammaṃ kātabbaṃ, yāva dvīsu upaṭṭhitesu tesampi eko suṭṭhutaraṃ upaṭṭhahati. Evaṃ upaṭṭhitaṃ pana tameva punappunaṃ manasikarontena appanā uppādetabbā.
ತತ್ರಾಯಂ ಉಪಮಾ – ಯಥಾ ಹಿ ದ್ವತ್ತಿಂಸತಾಲಕೇ ತಾಲವನೇ ವಸನ್ತಂ ಮಕ್ಕಟಂ ಗಹೇತುಕಾಮೋ ಲುದ್ದೋ ಆದಿಮ್ಹಿ ಠಿತತಾಲಸ್ಸ ಪಣ್ಣಂ ಸರೇನ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಉಕ್ಕುಟ್ಠಿಂ ಕರೇಯ್ಯ; ಅಥ ಸೋ ಮಕ್ಕಟೋ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ತಾಲೇ ಪತಿತ್ವಾ ಪರಿಯನ್ತತಾಲಮೇವ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯ; ತತ್ಥಪಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಲುದ್ದೇನ ತಥೇವ ಕತೇ ಪುನ ತೇನೇವ ನಯೇನ ಆದಿತಾಲಂ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯ; ಸೋ ಏವಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಉಕ್ಕುಟ್ಠುಕ್ಕುಟ್ಠಿಟ್ಠಾನೇಯೇವ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಪುನ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಏಕಸ್ಮಿಂ ತಾಲೇ ನಿಪತಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ವೇಮಜ್ಝೇ ಮಕುಳತಾಲಪಣ್ಣಸೂಚಿಂ ದಳ್ಹಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಜ್ಝಿಯಮಾನೋಪಿ ನ ಉಟ್ಠಹೇಯ್ಯ, ಏವಂಸಮ್ಪದಮಿದಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।
Tatrāyaṃ upamā – yathā hi dvattiṃsatālake tālavane vasantaṃ makkaṭaṃ gahetukāmo luddo ādimhi ṭhitatālassa paṇṇaṃ sarena vijjhitvā ukkuṭṭhiṃ kareyya; atha so makkaṭo paṭipāṭiyā tasmiṃ tasmiṃ tāle patitvā pariyantatālameva gaccheyya; tatthapi gantvā luddena tatheva kate puna teneva nayena āditālaṃ āgaccheyya; so evaṃ punappunaṃ paṭipāṭiyā gacchanto ukkuṭṭhukkuṭṭhiṭṭhāneyeva uṭṭhahitvā puna anukkamena ekasmiṃ tāle nipatitvā tassa vemajjhe makuḷatālapaṇṇasūciṃ daḷhaṃ gahetvā vijjhiyamānopi na uṭṭhaheyya, evaṃsampadamidaṃ daṭṭhabbaṃ.
ತತ್ರಿದಂ ಓಪಮ್ಮಸಂಸನ್ದನಂ – ಯಥಾ ಹಿ ತಾಲವನೇ ದ್ವತ್ತಿಂಸತಾಲಾ, ಏವಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಾಯೇ ದ್ವತ್ತಿಂಸ ಕೋಟ್ಠಾಸಾ; ಮಕ್ಕಟೋ ವಿಯ ಚಿತ್ತಂ; ಲುದ್ದೋ ವಿಯ ಯೋಗಾವಚರೋ; ಮಕ್ಕಟಸ್ಸ ದ್ವತ್ತಿಂಸತಾಲಕೇ ತಾಲವನೇ ನಿವಾಸೋ ವಿಯ ಯೋಗಿನೋ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ದ್ವತ್ತಿಂಸಕೋಟ್ಠಾಸಕೇ ಕಾಯೇ ಆರಮ್ಮಣವಸೇನ ಅನುಸಂಚರಣಂ; ಲುದ್ದೇನ ಆದಿಮ್ಹಿ ಠಿತತಾಲಸ್ಸ ಪಣ್ಣಂ ಸರೇನ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಉಕ್ಕುಟ್ಠಿಯಾ ಕತಾಯ ಮಕ್ಕಟಸ್ಸ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ತಾಲೇ ಪತಿತ್ವಾ ಪರಿಯನ್ತತಾಲಗಮನಂ ವಿಯ ಯೋಗಿನೋ ‘ಕೇಸಾ’ತಿ ಮನಸಿಕಾರೇ ಆರದ್ಧೇ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಪರಿಯೋಸಾನಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಏವ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಸಣ್ಠಾನಂ; ಪುನ ಪಚ್ಚಾಗಮನೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ; ಪುನಪ್ಪುನಂ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಗಚ್ಛಮಾನಸ್ಸ ಮಕ್ಕಟಸ್ಸ ಉಕ್ಕುಟ್ಠುಕ್ಕುಟ್ಠಿಟ್ಠಾನೇ ಉಟ್ಠಾನಂ ವಿಯ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಮನಸಿಕರೋತೋ ಕೇಸುಚಿ ಕೇಸುಚಿ ಉಪಟ್ಠಿತೇಸು ಅನುಪಟ್ಠಹನ್ತೇ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಉಪಟ್ಠಿತೇಸು ಪರಿಕಮ್ಮಕರಣಂ; ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಏಕಸ್ಮಿಂ ತಾಲೇ ನಿಪತಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ವೇಮಜ್ಝೇ ಮಕುಳತಾಲಪಣ್ಣಸೂಚಿಂ ದಳ್ಹಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಜ್ಝಿಯಮಾನಸ್ಸಾಪಿ ಅನುಟ್ಠಾನಂ ವಿಯ ಅವಸಾನೇ ದ್ವೀಸು ಉಪಟ್ಠಿತೇಸು ಯೋ ಸುಟ್ಠುತರಂ ಉಪಟ್ಠಾತಿ ತಮೇವ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಮನಸಿಕರಿತ್ವಾ ಅಪ್ಪನಾಯ ಉಪ್ಪಾದನಂ।
Tatridaṃ opammasaṃsandanaṃ – yathā hi tālavane dvattiṃsatālā, evaṃ imasmiṃ kāye dvattiṃsa koṭṭhāsā; makkaṭo viya cittaṃ; luddo viya yogāvacaro; makkaṭassa dvattiṃsatālake tālavane nivāso viya yogino cittassa dvattiṃsakoṭṭhāsake kāye ārammaṇavasena anusaṃcaraṇaṃ; luddena ādimhi ṭhitatālassa paṇṇaṃ sarena vijjhitvā ukkuṭṭhiyā katāya makkaṭassa tasmiṃ tasmiṃ tāle patitvā pariyantatālagamanaṃ viya yogino ‘kesā’ti manasikāre āraddhe paṭipāṭiyā gantvā pariyosānakoṭṭhāse eva cittassa saṇṭhānaṃ; puna paccāgamanepi eseva nayo; punappunaṃ paṭipāṭiyā gacchamānassa makkaṭassa ukkuṭṭhukkuṭṭhiṭṭhāne uṭṭhānaṃ viya punappunaṃ manasikaroto kesuci kesuci upaṭṭhitesu anupaṭṭhahante vissajjetvā upaṭṭhitesu parikammakaraṇaṃ; anukkamena ekasmiṃ tāle nipatitvā tassa vemajjhe makuḷatālapaṇṇasūciṃ daḷhaṃ gahetvā vijjhiyamānassāpi anuṭṭhānaṃ viya avasāne dvīsu upaṭṭhitesu yo suṭṭhutaraṃ upaṭṭhāti tameva punappunaṃ manasikaritvā appanāya uppādanaṃ.
ಅಪರಾಪಿ ಉಪಮಾ – ಯಥಾ ನಾಮ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕೋ ಭಿಕ್ಖು ದ್ವತ್ತಿಂಸಕುಲಂ ಗಾಮಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ವಸನ್ತೋ ಪಠಮಗೇಹೇ ಏವ ದ್ವೇ ಭಿಕ್ಖಾ ಲಭಿತ್ವಾ ಪರತೋ ಏಕಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಯ್ಯ; ಪುನದಿವಸೇ ತಿಸ್ಸೋ ಲಭಿತ್ವಾ ಪರತೋ ದ್ವೇ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಯ್ಯ; ತತಿಯದಿವಸೇ ಆದಿಮ್ಹಿಯೇವ ಪತ್ತಪೂರಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಆಸನಸಾಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜೇಯ್ಯ, ಏವಂಸಮ್ಪದಮಿದಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ದ್ವತ್ತಿಂಸಕುಲಗಾಮೋ ವಿಯ ಹಿ ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಕಾರೋ; ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕೋ ವಿಯ ಯೋಗಾವಚರೋ; ತಸ್ಸ ತಂ ಗಾಮಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ವಾಸೋ ವಿಯ ಯೋಗಿನೋ ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಕಾರೇ ಪರಿಕಮ್ಮಕರಣಂ; ಪಠಮಗೇಹೇ ದ್ವೇ ಭಿಕ್ಖಾ ಲಭಿತ್ವಾ ಪರತೋ ಏಕಿಸ್ಸಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ ವಿಯ ದುತಿಯದಿವಸೇ ತಿಸ್ಸೋ ಲಭಿತ್ವಾ ಪರತೋ ದ್ವಿನ್ನಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ ವಿಯ ಚ ಮನಸಿಕರೋತೋ ಮನಸಿಕರೋತೋ ಅನುಪಟ್ಠಹನ್ತೇ ಅನುಪಟ್ಠಹನ್ತೇ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಉಪಟ್ಠಿತೇಸು ಉಪಟ್ಠಿತೇಸು ಯಾವ ಕೋಟ್ಠಾಸದ್ವಯೇ ಪರಿಕಮ್ಮಕರಣಂ; ತತಿಯದಿವಸೇ ಆದಿಮ್ಹಿಯೇವ ಪತ್ತಪೂರಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಆಸನಸಾಲಾಯಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಪರಿಭೋಗೋ ವಿಯ ದ್ವೀಸು ಯೋ ಸುಟ್ಠುತರಂ ಉಪಟ್ಠಹತಿ ತಮೇವ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಮನಸಿಕರಿತ್ವಾ ಅಪ್ಪನಾಯ ಉಪ್ಪಾದನಂ।
Aparāpi upamā – yathā nāma piṇḍapātiko bhikkhu dvattiṃsakulaṃ gāmaṃ upanissāya vasanto paṭhamagehe eva dve bhikkhā labhitvā parato ekaṃ vissajjeyya; punadivase tisso labhitvā parato dve vissajjeyya; tatiyadivase ādimhiyeva pattapūraṃ labhitvā āsanasālaṃ gantvā paribhuñjeyya, evaṃsampadamidaṃ daṭṭhabbaṃ. Dvattiṃsakulagāmo viya hi dvattiṃsākāro; piṇḍapātiko viya yogāvacaro; tassa taṃ gāmaṃ upanissāya vāso viya yogino dvattiṃsākāre parikammakaraṇaṃ; paṭhamagehe dve bhikkhā labhitvā parato ekissā vissajjanaṃ viya dutiyadivase tisso labhitvā parato dvinnaṃ vissajjanaṃ viya ca manasikaroto manasikaroto anupaṭṭhahante anupaṭṭhahante vissajjetvā upaṭṭhitesu upaṭṭhitesu yāva koṭṭhāsadvaye parikammakaraṇaṃ; tatiyadivase ādimhiyeva pattapūraṃ labhitvā āsanasālāyaṃ nisīditvā paribhogo viya dvīsu yo suṭṭhutaraṃ upaṭṭhahati tameva punappunaṃ manasikaritvā appanāya uppādanaṃ.
‘ಅಪ್ಪನಾತೋ’ತಿ ಅಪ್ಪನಾಕೋಟ್ಠಾಸತೋ। ಕೇಸಾದೀಸು ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಅಪ್ಪನಾ ಹೋತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
‘Appanāto’ti appanākoṭṭhāsato. Kesādīsu ekekasmiṃ koṭṭhāse appanā hotīti veditabbāti ayamettha adhippāyo.
‘ತಯೋ ಚ ಸುತ್ತನ್ತಾ’ತಿ ಅಧಿಚಿತ್ತಂ, ಸೀತಿಭಾವೋ, ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಕೋಸಲ್ಲನ್ತಿ ಇಮೇ ತಯೋ ಸುತ್ತನ್ತಾ ವೀರಿಯಸಮಾಧಿಯೋಜನತ್ಥಂ ವೇದಿತಬ್ಬಾತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ತತ್ಥ –
‘Tayo ca suttantā’ti adhicittaṃ, sītibhāvo, bojjhaṅgakosallanti ime tayo suttantā vīriyasamādhiyojanatthaṃ veditabbāti ayamettha adhippāyo. Tattha –
‘‘ಅಧಿಚಿತ್ತಮನುಯುತ್ತೇನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖುನಾ ತೀಣಿ ನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಕಾಲೇನ ಕಾಲಂ ಮನಸಿಕಾತಬ್ಬಾನಿ…ಕಾಲೇನ ಕಾಲಂ ಸಮಾಧಿನಿಮಿತ್ತಂ ಮನಸಿಕಾತಬ್ಬಂ, ಕಾಲೇನ ಕಾಲಂ ಪಗ್ಗಹನಿಮಿತ್ತಂ ಮನಸಿಕಾತಬ್ಬಂ, ಕಾಲೇನ ಕಾಲಂ ಉಪೇಕ್ಖಾನಿಮಿತ್ತಂ ಮನಸಿಕಾತಬ್ಬಂ। ಸಚೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಧಿಚಿತ್ತಮನುಯುತ್ತೋ ಭಿಕ್ಖು ಏಕನ್ತಂ ಸಮಾಧಿನಿಮಿತ್ತಂಯೇವ ಮನಸಿಕರೇಯ್ಯ, ಠಾನಂ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಕೋಸಜ್ಜಾಯ ಸಂವತ್ತೇಯ್ಯ। ಸಚೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಧಿಚಿತ್ತಮನುಯುತ್ತೋ ಭಿಕ್ಖು ಏಕನ್ತಂ ಪಗ್ಗಹನಿಮಿತ್ತಂಯೇವ ಮನಸಿಕರೇಯ್ಯ, ಠಾನಂ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಉದ್ಧಚ್ಚಾಯ ಸಂವತ್ತೇಯ್ಯ। ಸಚೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಧಿಚಿತ್ತಮನುಯುತ್ತೋ ಭಿಕ್ಖು ಏಕನ್ತಂ ಉಪೇಕ್ಖಾನಿಮಿತ್ತಂಯೇವ ಮನಸಿಕರೇಯ್ಯ, ಠಾನಂ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಸಮ್ಮಾಸಮಾಧಿಯೇಯ್ಯ ಆಸವಾನಂ ಖಯಾಯ। ಯತೋ ಚ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಧಿಚಿತ್ತಮನುಯುತ್ತೋ ಭಿಕ್ಖು ಕಾಲೇನ ಕಾಲಂ ಸಮಾಧಿನಿಮಿತ್ತಂ, ಪಗ್ಗಹನಿಮಿತ್ತಂ, ಉಪೇಕ್ಖಾನಿಮಿತ್ತಂ ಮನಸಿಕರೋತಿ, ತಂ ಹೋತಿ ಚಿತ್ತಂ ಮುದು ಚ ಕಮ್ಮನಿಯಞ್ಚ ಪಭಸ್ಸರಞ್ಚ, ನ ಚ ಪಭಙ್ಗು, ಸಮ್ಮಾ ಸಮಾಧಿಯತಿ ಆಸವಾನಂ ಖಯಾಯ।
‘‘Adhicittamanuyuttena, bhikkhave, bhikkhunā tīṇi nimittāni kālena kālaṃ manasikātabbāni…kālena kālaṃ samādhinimittaṃ manasikātabbaṃ, kālena kālaṃ paggahanimittaṃ manasikātabbaṃ, kālena kālaṃ upekkhānimittaṃ manasikātabbaṃ. Sace, bhikkhave, adhicittamanuyutto bhikkhu ekantaṃ samādhinimittaṃyeva manasikareyya, ṭhānaṃ taṃ cittaṃ kosajjāya saṃvatteyya. Sace, bhikkhave, adhicittamanuyutto bhikkhu ekantaṃ paggahanimittaṃyeva manasikareyya, ṭhānaṃ taṃ cittaṃ uddhaccāya saṃvatteyya. Sace, bhikkhave, adhicittamanuyutto bhikkhu ekantaṃ upekkhānimittaṃyeva manasikareyya, ṭhānaṃ taṃ cittaṃ na sammāsamādhiyeyya āsavānaṃ khayāya. Yato ca kho, bhikkhave, adhicittamanuyutto bhikkhu kālena kālaṃ samādhinimittaṃ, paggahanimittaṃ, upekkhānimittaṃ manasikaroti, taṃ hoti cittaṃ mudu ca kammaniyañca pabhassarañca, na ca pabhaṅgu, sammā samādhiyati āsavānaṃ khayāya.
‘‘ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸುವಣ್ಣಕಾರೋ ವಾ ಸುವಣ್ಣಕಾರನ್ತೇವಾಸೀ ವಾ ಉಕ್ಕಂ ಬನ್ಧತಿ, ಉಕ್ಕಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಉಕ್ಕಾಮುಖಂ ಆಲಿಮ್ಪೇತಿ, ಉಕ್ಕಾಮುಖಂ ಆಲಿಮ್ಪೇತ್ವಾ ಸಣ್ಡಾಸೇನ ಜಾತರೂಪಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಉಕ್ಕಾಮುಖೇ ಪಕ್ಖಿಪೇಯ್ಯ, ಉಕ್ಕಾಮುಖೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಕಾಲೇನ ಕಾಲಂ ಅಭಿಧಮತಿ, ಕಾಲೇನ ಕಾಲಂ ಉದಕೇನ ಪರಿಪ್ಫೋಸೇತಿ, ಕಾಲೇನ ಕಾಲಂ ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖತಿ । ಸಚೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸುವಣ್ಣಕಾರೋ ವಾ ಸುವಣ್ಣಕಾರನ್ತೇವಾಸೀ ವಾ ತಂ ಜಾತರೂಪಂ ಏಕನ್ತಂ ಅಭಿಧಮೇಯ್ಯ, ಠಾನಂ ತಂ ಜಾತರೂಪಂ ಡಹೇಯ್ಯ। ಸಚೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸುವಣ್ಣಕಾರೋ ವಾ ಸುವಣ್ಣಕಾರನ್ತೇವಾಸೀ ವಾ ತಂ ಜಾತರೂಪಂ ಏಕನ್ತಂ ಉದಕೇನ ಪರಿಪ್ಫೋಸೇಯ್ಯ, ಠಾನಂ ತಂ ಜಾತರೂಪಂ ನಿಬ್ಬಾಯೇಯ್ಯ। ಸಚೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸುವಣ್ಣಕಾರೋ ವಾ ಸುವಣ್ಣಕಾರನ್ತೇವಾಸೀ ವಾ ತಂ ಜಾತರೂಪಂ ಏಕನ್ತಂ ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖೇಯ್ಯ, ಠಾನಂ ತಂ ಜಾತರೂಪಂ ನ ಸಮ್ಮಾ ಪರಿಪಾಕಂ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯ।
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, suvaṇṇakāro vā suvaṇṇakārantevāsī vā ukkaṃ bandhati, ukkaṃ bandhitvā ukkāmukhaṃ ālimpeti, ukkāmukhaṃ ālimpetvā saṇḍāsena jātarūpaṃ gahetvā ukkāmukhe pakkhipeyya, ukkāmukhe pakkhipitvā kālena kālaṃ abhidhamati, kālena kālaṃ udakena paripphoseti, kālena kālaṃ ajjhupekkhati . Sace, bhikkhave, suvaṇṇakāro vā suvaṇṇakārantevāsī vā taṃ jātarūpaṃ ekantaṃ abhidhameyya, ṭhānaṃ taṃ jātarūpaṃ ḍaheyya. Sace, bhikkhave, suvaṇṇakāro vā suvaṇṇakārantevāsī vā taṃ jātarūpaṃ ekantaṃ udakena paripphoseyya, ṭhānaṃ taṃ jātarūpaṃ nibbāyeyya. Sace, bhikkhave, suvaṇṇakāro vā suvaṇṇakārantevāsī vā taṃ jātarūpaṃ ekantaṃ ajjhupekkheyya, ṭhānaṃ taṃ jātarūpaṃ na sammā paripākaṃ gaccheyya.
‘‘ಯತೋ ಚ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸುವಣ್ಣಕಾರೋ ವಾ ಸುವಣ್ಣಕಾರನ್ತೇವಾಸೀ ವಾ ತಂ ಜಾತರೂಪಂ ಕಾಲೇನ ಕಾಲಂ ಅಭಿಧಮತಿ, ಕಾಲೇನ ಕಾಲಂ ಉದಕೇನ ಪರಿಪ್ಫೋಸೇತಿ, ಕಾಲೇನ ಕಾಲಂ ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖತಿ, ತಂ ಹೋತಿ ಜಾತರೂಪಂ ಮುದು ಚ ಕಮ್ಮನಿಯಞ್ಚ ಪಭಸ್ಸರಞ್ಚ, ನ ಚ ಪಭಙ್ಗು, ಸಮ್ಮಾ ಉಪೇತಿ ಕಮ್ಮಾಯ; ಯಸ್ಸಾ ಯಸ್ಸಾ ಚ ಪಿಳನ್ಧನವಿಕತಿಯಾ ಆಕಙ್ಖತಿ – ಯದಿ ಪಟ್ಟಿಕಾಯ ಯದಿ ಕುಣ್ಡಲಾಯ ಯದಿ ಗೀವೇಯ್ಯಕಾಯ ಯದಿ ಸುವಣ್ಣಮಾಲಾಯ, ತಞ್ಚಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ಅನುಭೋತಿ।
‘‘Yato ca kho, bhikkhave, suvaṇṇakāro vā suvaṇṇakārantevāsī vā taṃ jātarūpaṃ kālena kālaṃ abhidhamati, kālena kālaṃ udakena paripphoseti, kālena kālaṃ ajjhupekkhati, taṃ hoti jātarūpaṃ mudu ca kammaniyañca pabhassarañca, na ca pabhaṅgu, sammā upeti kammāya; yassā yassā ca piḷandhanavikatiyā ākaṅkhati – yadi paṭṭikāya yadi kuṇḍalāya yadi gīveyyakāya yadi suvaṇṇamālāya, tañcassa atthaṃ anubhoti.
‘‘ಏವಮೇವ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಧಿಚಿತ್ತಮನುಯುತ್ತೇನ…ಪೇ॰… ಸಮ್ಮಾ ಸಮಾಧಿಯತಿ ಆಸವಾನಂ ಖಯಾಯ; ಯಸ್ಸ ಯಸ್ಸ ಚ ಅಭಿಞ್ಞಾಸಚ್ಛಿಕರಣೀಯಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಅಭಿನಿನ್ನಾಮೇತಿ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಯ, ತತ್ರ ತತ್ರೇವ ಸಕ್ಖಿಭಬ್ಬತಂ ಪಾಪುಣಾತಿ ಸತಿ ಸತಿಆಯತನೇ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೩.೧೦೩) ಇದಂ ಸುತ್ತಂ ಅಧಿಚಿತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
‘‘Evameva kho, bhikkhave, adhicittamanuyuttena…pe… sammā samādhiyati āsavānaṃ khayāya; yassa yassa ca abhiññāsacchikaraṇīyassa dhammassa cittaṃ abhininnāmeti abhiññā sacchikiriyāya, tatra tatreva sakkhibhabbataṃ pāpuṇāti sati satiāyatane’’ti (a. ni. 3.103) idaṃ suttaṃ adhicittanti veditabbaṃ.
‘‘ಛಹಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಧಮ್ಮೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಭಿಕ್ಖು ಭಬ್ಬೋ ಅನುತ್ತರಂ ಸೀತಿಭಾವಂ ಸಚ್ಛಿಕಾತುಂ। ಕತಮೇಹಿ ಛಹಿ? ಇಧ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಯಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಚಿತ್ತಂ ನಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಂ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಚಿತ್ತಂ ನಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ, ಯಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಚಿತ್ತಂ ಪಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಂ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಚಿತ್ತಂ ಪಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ, ಯಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಚಿತ್ತಂ ಸಮ್ಪಹಂಸಿತಬ್ಬಂ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಚಿತ್ತಂ ಸಮ್ಪಹಂಸೇತಿ, ಯಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಚಿತ್ತಂ ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಚಿತ್ತಂ ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖತಿ, ಪಣೀತಾಧಿಮುತ್ತಿಕೋ ಚ ಹೋತಿ ನಿಬ್ಬಾನಾಭಿರತೋ ಚ। ಇಮೇಹಿ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಛಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಭಿಕ್ಖು ಭಬ್ಬೋ ಅನುತ್ತರಂ ಸೀತಿಭಾವಂ ಸಚ್ಛಿಕಾತು’’ನ್ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೬.೮೫) ಇದಂ ಸುತ್ತಂ ಸೀತಿಭಾವೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
‘‘Chahi, bhikkhave, dhammehi samannāgato bhikkhu bhabbo anuttaraṃ sītibhāvaṃ sacchikātuṃ. Katamehi chahi? Idha, bhikkhave, bhikkhu yasmiṃ samaye cittaṃ niggahetabbaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ niggaṇhāti, yasmiṃ samaye cittaṃ paggahetabbaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ paggaṇhāti, yasmiṃ samaye cittaṃ sampahaṃsitabbaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ sampahaṃseti, yasmiṃ samaye cittaṃ ajjhupekkhitabbaṃ tasmiṃ samaye cittaṃ ajjhupekkhati, paṇītādhimuttiko ca hoti nibbānābhirato ca. Imehi kho, bhikkhave, chahi dhammehi samannāgato bhikkhu bhabbo anuttaraṃ sītibhāvaṃ sacchikātu’’nti (a. ni. 6.85) idaṃ suttaṃ sītibhāvoti veditabbaṃ.
ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಕೋಸಲ್ಲಂ ಪನ ‘‘ಏವಮೇವ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಯಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಲೀನಂ ಚಿತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಅಕಾಲೋ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಪಸ್ಸದ್ಧಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸ್ಸ ಭಾವನಾಯಾ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೨೩೪) ಸಂಯುತ್ತಮಹಾವಗ್ಗೇ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸಂಯುತ್ತೇ ಆಗತಮೇವ।
Bojjhaṅgakosallaṃ pana ‘‘evameva kho, bhikkhave, yasmiṃ samaye līnaṃ cittaṃ hoti, akālo tasmiṃ samaye passaddhisambojjhaṅgassa bhāvanāyā’’ti (saṃ. ni. 5.234) saṃyuttamahāvagge bojjhaṅgasaṃyutte āgatameva.
ಇತಿ ಇದಂ ಸತ್ತವಿಧಂ ಉಗ್ಗಹಕೋಸಲ್ಲಂ ಸುಗ್ಗಹಿತಂ ಕತ್ವಾ ಇಮಞ್ಚ ದಸವಿಧಂ ಮನಸಿಕಾರಕೋಸಲ್ಲಂ ಸುಟ್ಠು ವವತ್ಥಪೇತ್ವಾ ತೇನ ಯೋಗಿನಾ ಉಭಯಕೋಸಲ್ಲವಸೇನ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಸಾಧುಕಂ ಉಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ಸಚೇ ಪನಸ್ಸ ಆಚರಿಯೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕವಿಹಾರೇಯೇವ ಫಾಸು ಹೋತಿ, ಏವಂ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಅಕಥಾಪೇತ್ವಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಮನುಯುಞ್ಜನ್ತೇನ ವಿಸೇಸಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಉಪರೂಪರಿ ಕಥಾಪೇತಬ್ಬಂ। ಅಞ್ಞತ್ಥ ವಸಿತುಕಾಮೇನ ಯಥಾವುತ್ತೇನ ವಿಧಿನಾ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಕಥಾಪೇತ್ವಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಂ ಗಣ್ಠಿಟ್ಠಾನಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಭಾವನಾಯ ಅನನುರೂಪಂ ಸೇನಾಸನಂ ಪಹಾಯ ಮಹಾವಾಸತಾದಿಅಟ್ಠಾರಸದೋಸವಜ್ಜಿತೇ ಅನುರೂಪೇ ವಿಹಾರೇ ವಿಹರನ್ತೇನ ಖುದ್ದಕಪಲಿಬೋಧುಪಚ್ಛೇದಂ ಕತ್ವಾ ಯೋ ತಾವ ರಾಗಚರಿತೋ ಹೋತಿ, ತೇನ ಯಸ್ಮಾ ರಾಗೋ ಪಹಾತಬ್ಬೋ, ತಸ್ಮಾ ಪಟಿಕ್ಕೂಲಮನಸಿಕಾರೇ ಪರಿಕಮ್ಮಂ ಕಾತಬ್ಬಂ।
Iti idaṃ sattavidhaṃ uggahakosallaṃ suggahitaṃ katvā imañca dasavidhaṃ manasikārakosallaṃ suṭṭhu vavatthapetvā tena yoginā ubhayakosallavasena kammaṭṭhānaṃ sādhukaṃ uggahetabbaṃ. Sace panassa ācariyena saddhiṃ ekavihāreyeva phāsu hoti, evaṃ vitthārena akathāpetvā kammaṭṭhānamanuyuñjantena visesaṃ labhitvā uparūpari kathāpetabbaṃ. Aññattha vasitukāmena yathāvuttena vidhinā vitthārato kathāpetvā punappunaṃ parivattetvā sabbaṃ gaṇṭhiṭṭhānaṃ chinditvā kammaṭṭhānabhāvanāya ananurūpaṃ senāsanaṃ pahāya mahāvāsatādiaṭṭhārasadosavajjite anurūpe vihāre viharantena khuddakapalibodhupacchedaṃ katvā yo tāva rāgacarito hoti, tena yasmā rāgo pahātabbo, tasmā paṭikkūlamanasikāre parikammaṃ kātabbaṃ.
ಕರೋನ್ತೇನ ಪನ ಕೇಸೇಸು ತಾವ ನಿಮಿತ್ತಂ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ಕಥಂ? ಏಕಂ ವಾ ದ್ವೇ ವಾ ಕೇಸೇ ಲುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಹತ್ಥತಲೇ ಠಪೇತ್ವಾ ವಣ್ಣೋ ತಾವ ವವತ್ಥಪೇತಬ್ಬೋ। ಛಿನ್ನಟ್ಠಾನೇಪಿ ಕೇಸೇ ಓಲೋಕೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ; ಉದಕಪತ್ತೇ ವಾ ಯಾಗುಪತ್ತೇ ವಾ ಓಲೋಕೇತುಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿಯೇವ। ಕಾಳಕಕಾಲೇ ದಿಸ್ವಾ ಕಾಳಕಾತಿ ಮನಸಿಕಾತಬ್ಬಾ; ಸೇತಕಾಲೇ ಸೇತಾತಿ। ಮಿಸ್ಸಕಕಾಲೇ ಪನ ಉಸ್ಸದವಸೇನ ಮನಸಿಕಾತಬ್ಬಾ ಹೋನ್ತಿ। ಯಥಾ ಚ ಕೇಸೇಸು, ಏವಂ ಸಕಲೇಪಿ ತಚಪಞ್ಚಕೇ ದಿಸ್ವಾವ ನಿಮಿತ್ತಂ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ಏವಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಕೋಟ್ಠಾಸೇಸು ವಣ್ಣಸಣ್ಠಾನದಿಸೋಕಾಸಪರಿಚ್ಛೇದವಸೇನ ವವತ್ಥಪೇತ್ವಾ ವಣ್ಣಸಣ್ಠಾನಗನ್ಧಆಸಯೋಕಾಸವಸೇನ ಪಞ್ಚಧಾ ಪಟಿಕ್ಕೂಲತೋ ವವತ್ಥಪೇತಬ್ಬಾ।
Karontena pana kesesu tāva nimittaṃ gahetabbaṃ. Kathaṃ? Ekaṃ vā dve vā kese luñcitvā hatthatale ṭhapetvā vaṇṇo tāva vavatthapetabbo. Chinnaṭṭhānepi kese oloketuṃ vaṭṭati; udakapatte vā yāgupatte vā oloketumpi vaṭṭatiyeva. Kāḷakakāle disvā kāḷakāti manasikātabbā; setakāle setāti. Missakakāle pana ussadavasena manasikātabbā honti. Yathā ca kesesu, evaṃ sakalepi tacapañcake disvāva nimittaṃ gahetabbaṃ. Evaṃ nimittaṃ gahetvā sabbakoṭṭhāsesu vaṇṇasaṇṭhānadisokāsaparicchedavasena vavatthapetvā vaṇṇasaṇṭhānagandhaāsayokāsavasena pañcadhā paṭikkūlato vavatthapetabbā.
ತತ್ರಾಯಂ ಸಬ್ಬಕೋಟ್ಠಾಸೇಸು ಅನುಪುಬ್ಬಕಥಾ – ಕೇಸಾ ತಾವ ಪಕತಿವಣ್ಣೇನ ಕಾಳಕಾ ಅದ್ದಾರಿಟ್ಠಕವಣ್ಣಾ, ಸಣ್ಠಾನತೋ ದೀಘವಟ್ಟಲಿಕಾ ತುಲಾದಣ್ಡಸಣ್ಠಾನಾ, ದಿಸತೋ ಉಪರಿಮದಿಸಾಯ ಜಾತಾ, ಓಕಾಸತೋ ಉಭೋಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಕಣ್ಣಚೂಳಿಕಾಹಿ, ಪುರತೋ ನಲಾಟನ್ತೇನ, ಪಚ್ಛತೋ ಗಲವಾಟಕೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾ। ಸೀಸಕಟಾಹವೇಠನಂ ಅಲ್ಲಚಮ್ಮಂ ಕೇಸಾನಂ ಓಕಾಸೋ। ಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ಕೇಸಾ ಸೀಸವೇಠನಚಮ್ಮೇ ವೀಹಗ್ಗಮತ್ತಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ಹೇಟ್ಠಾ ಅತ್ತನೋ ಮೂಲತಲೇನ, ಉಪರಿ ಆಕಾಸೇನ, ತಿರಿಯಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾ। ದ್ವೇ ಕೇಸಾ ಏಕತೋ ನತ್ಥೀತಿ ಅಯಂ ಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ।
Tatrāyaṃ sabbakoṭṭhāsesu anupubbakathā – kesā tāva pakativaṇṇena kāḷakā addāriṭṭhakavaṇṇā, saṇṭhānato dīghavaṭṭalikā tulādaṇḍasaṇṭhānā, disato uparimadisāya jātā, okāsato ubhosu passesu kaṇṇacūḷikāhi, purato nalāṭantena, pacchato galavāṭakena paricchinnā. Sīsakaṭāhaveṭhanaṃ allacammaṃ kesānaṃ okāso. Paricchedato kesā sīsaveṭhanacamme vīhaggamattaṃ pavisitvā patiṭṭhitena heṭṭhā attano mūlatalena, upari ākāsena, tiriyaṃ aññamaññena paricchinnā. Dve kesā ekato natthīti ayaṃ sabhāgaparicchedo.
‘ಕೇಸಾ ನ ಲೋಮಾ, ಲೋಮಾ ನ ಕೇಸಾ’ತಿ ಏವಂ ಅವಸೇಸೇಹಿ ಏಕತಿಂಸಕೋಟ್ಠಾಸೇಹಿ ಅಮಿಸ್ಸೀಕತಾ ಕೇಸಾ ನಾಮ ಪಾಟಿಯೇಕ್ಕೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೋತಿ ಅಯಂ ವಿಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ। ಇದಂ ಕೇಸಾನಂ ವಣ್ಣಾದಿತೋ ವವತ್ಥಾಪನಂ।
‘Kesā na lomā, lomā na kesā’ti evaṃ avasesehi ekatiṃsakoṭṭhāsehi amissīkatā kesā nāma pāṭiyekko koṭṭhāsoti ayaṃ visabhāgaparicchedo. Idaṃ kesānaṃ vaṇṇādito vavatthāpanaṃ.
ಇದಂ ಪನ ತೇಸಂ ವಣ್ಣಾದಿವಸೇನ ಪಞ್ಚಧಾ ಪಟಿಕ್ಕೂಲತೋ ವವತ್ಥಾಪನಂ – ಕೇಸಾ ಚ ನಾಮೇತೇ ವಣ್ಣತೋಪಿ ಪಟಿಕ್ಕೂಲಾ, ಸಣ್ಠಾನತೋಪಿ ಗನ್ಧತೋಪಿ ಆಸಯತೋಪಿ ಓಕಾಸತೋಪಿ ಪಟಿಕ್ಕೂಲಾ। ಮನುಞ್ಞೇಪಿ ಹಿ ಯಾಗುಪತ್ತೇ ವಾ ಭತ್ತಪತ್ತೇ ವಾ ಕೇಸವಣ್ಣಂ ಕಿಞ್ಚಿ ದಿಸ್ವಾ ‘ಕೇಸಮಿಸ್ಸಕಮಿದಂ, ಹರಥ ನ’ನ್ತಿ ಜಿಗುಚ್ಛನ್ತಿ। ಏವಂ ಕೇಸಾ ವಣ್ಣತೋ ಪಟಿಕ್ಕೂಲಾ। ರತ್ತಿಂ ಭುಞ್ಜನ್ತಾಪಿ ಕೇಸಸಣ್ಠಾನಂ ಅಕ್ಕವಾಕಂ ವಾ ಮಕಚಿವಾಕಂ ವಾ ಛುಪಿತ್ವಾಪಿ ತಥೇವ ಜಿಗುಚ್ಛನ್ತಿ। ಏವಂ ಸಣ್ಠಾನತೋ ಪಟಿಕ್ಕೂಲಾ।
Idaṃ pana tesaṃ vaṇṇādivasena pañcadhā paṭikkūlato vavatthāpanaṃ – kesā ca nāmete vaṇṇatopi paṭikkūlā, saṇṭhānatopi gandhatopi āsayatopi okāsatopi paṭikkūlā. Manuññepi hi yāgupatte vā bhattapatte vā kesavaṇṇaṃ kiñci disvā ‘kesamissakamidaṃ, haratha na’nti jigucchanti. Evaṃ kesā vaṇṇato paṭikkūlā. Rattiṃ bhuñjantāpi kesasaṇṭhānaṃ akkavākaṃ vā makacivākaṃ vā chupitvāpi tatheva jigucchanti. Evaṃ saṇṭhānato paṭikkūlā.
ತೇಲಮಕ್ಖನಪುಪ್ಫಧೂಮಾದಿಸಙ್ಖಾರವಿರಹಿತಾನಞ್ಚ ಕೇಸಾನಂ ಗನ್ಧೋ ಪರಮಜೇಗುಚ್ಛೋ ಹೋತಿ, ತತೋ ಜೇಗುಚ್ಛತರೋ ಅಗ್ಗಿಮ್ಹಿ ಪಕ್ಖಿತ್ತಾನಂ। ಕೇಸಾ ಹಿ ವಣ್ಣಸಣ್ಠಾನತೋ ಅಪ್ಪಟಿಕ್ಕೂಲಾಪಿ ಸಿಯುಂ, ಗನ್ಧೇನ ಪನ ಪಟಿಕ್ಕೂಲಾಯೇವ। ಯಥಾ ಹಿ ದಹರಸ್ಸ ಕುಮಾರಸ್ಸ ವಚ್ಚಂ ವಣ್ಣತೋ ಹಳಿದ್ದಿವಣ್ಣಂ, ಸಣ್ಠಾನತೋಪಿ ಹಲಿದ್ದಿಪಿಣ್ಡಸಣ್ಠಾನಂ; ಸಙ್ಖಾರಟ್ಠಾನೇ ಛಡ್ಡಿತಞ್ಚ ಉದ್ಧುಮಾತಕಕಾಳಸುನಖಸರೀರಂ ವಣ್ಣತೋ ತಾಲಪಕ್ಕವಣ್ಣಂ, ಸಣ್ಠಾನತೋ ವಟ್ಟೇತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಮುದಿಙ್ಗಸಣ್ಠಾನಂ, ದಾಠಾಪಿಸ್ಸ ಸುಮನಮಕುಳಸದಿಸಾತಿ ಉಭಯಮ್ಪಿ ವಣ್ಣಸಣ್ಠಾನತೋ ಸಿಯಾ ಅಪ್ಪಟಿಕ್ಕೂಲಂ, ಗನ್ಧೇನ ಪನ ಪಟಿಕ್ಕೂಲಮೇವ; ಏವಂ ಕೇಸಾಪಿ ಸಿಯುಂ ವಣ್ಣಸಣ್ಠಾನತೋ ಅಪ್ಪಟಿಕ್ಕೂಲಾ, ಗನ್ಧೇನ ಪನ ಪಟಿಕ್ಕೂಲಾ ಏವಾತಿ।
Telamakkhanapupphadhūmādisaṅkhāravirahitānañca kesānaṃ gandho paramajeguccho hoti, tato jegucchataro aggimhi pakkhittānaṃ. Kesā hi vaṇṇasaṇṭhānato appaṭikkūlāpi siyuṃ, gandhena pana paṭikkūlāyeva. Yathā hi daharassa kumārassa vaccaṃ vaṇṇato haḷiddivaṇṇaṃ, saṇṭhānatopi haliddipiṇḍasaṇṭhānaṃ; saṅkhāraṭṭhāne chaḍḍitañca uddhumātakakāḷasunakhasarīraṃ vaṇṇato tālapakkavaṇṇaṃ, saṇṭhānato vaṭṭetvā vissaṭṭhamudiṅgasaṇṭhānaṃ, dāṭhāpissa sumanamakuḷasadisāti ubhayampi vaṇṇasaṇṭhānato siyā appaṭikkūlaṃ, gandhena pana paṭikkūlameva; evaṃ kesāpi siyuṃ vaṇṇasaṇṭhānato appaṭikkūlā, gandhena pana paṭikkūlā evāti.
ಯಥಾ ಪನ ಅಸುಚಿಟ್ಠಾನೇ ಗಾಮನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ಜಾತಾನಿ ಸೂಪೇಯ್ಯಪಣ್ಣಾನಿ ನಾಗರಿಕಮನುಸ್ಸಾನಂ ಜೇಗುಚ್ಛಾನಿ ಹೋನ್ತಿ ಅಪರಿಭೋಗಾನಿ, ಏವಂ ಕೇಸಾಪಿ ಪುಬ್ಬಲೋಹಿತಮುತ್ತಕರೀಸಪಿತ್ತಸೇಮ್ಹಾದಿನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ಜಾತತ್ತಾ ಅತಿಜೇಗುಚ್ಛಾತಿ ಇದಂ ನೇಸಂ ‘ಆಸಯತೋ’ ಪಾಟಿಕುಲ್ಯಂ। ಇಮೇ ಚ ಕೇಸಾ ನಾಮ ಗೂಥರಾಸಿಮ್ಹಿ ಉಟ್ಠಿತಕಣ್ಣಿಕಂ ವಿಯ ಏಕತ್ತಿಂಸಕೋಟ್ಠಾಸರಾಸಿಮ್ಹಿ ಜಾತಾ। ತೇ ಸುಸಾನಸಙ್ಕಾರಟ್ಠಾನಾದೀಸು ಜಾತಸಾಕಂ ವಿಯ, ಪರಿಖಾದೀಸು ಜಾತಕಮಲಕುವಲಯಾದಿಪುಪ್ಫಂ ವಿಯ ಚ ಅಸುಚಿಟ್ಠಾನೇ ಜಾತತ್ತಾ ಪರಮಜೇಗುಚ್ಛಾತಿ ಇದಂ ತೇಸಂ ‘ಓಕಾಸತೋ’ ಪಾಟಿಕ್ಕೂಲ್ಯಂ।
Yathā pana asuciṭṭhāne gāmanissandena jātāni sūpeyyapaṇṇāni nāgarikamanussānaṃ jegucchāni honti aparibhogāni, evaṃ kesāpi pubbalohitamuttakarīsapittasemhādinissandena jātattā atijegucchāti idaṃ nesaṃ ‘āsayato’ pāṭikulyaṃ. Ime ca kesā nāma gūtharāsimhi uṭṭhitakaṇṇikaṃ viya ekattiṃsakoṭṭhāsarāsimhi jātā. Te susānasaṅkāraṭṭhānādīsu jātasākaṃ viya, parikhādīsu jātakamalakuvalayādipupphaṃ viya ca asuciṭṭhāne jātattā paramajegucchāti idaṃ tesaṃ ‘okāsato’ pāṭikkūlyaṃ.
ಯಥಾ ಚ ಕೇಸಾನಂ, ಏವಂ ಸಬ್ಬಕೋಟ್ಠಾಸಾನಂ ವಣ್ಣಸಣ್ಠಾನಗನ್ಧಾಸಯೋಕಾಸವಸೇನ ಪಞ್ಚಧಾ ಪಟಿಕ್ಕೂಲತಾ ವವತ್ಥಪೇತಬ್ಬಾ। ವಣ್ಣಸಣ್ಠಾನದಿಸೋಕಾಸಪರಿಚ್ಛೇದವಸೇನ ಪನ ಸಬ್ಬೇಪಿ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ವವತ್ಥಪೇತಬ್ಬಾ।
Yathā ca kesānaṃ, evaṃ sabbakoṭṭhāsānaṃ vaṇṇasaṇṭhānagandhāsayokāsavasena pañcadhā paṭikkūlatā vavatthapetabbā. Vaṇṇasaṇṭhānadisokāsaparicchedavasena pana sabbepi visuṃ visuṃ vavatthapetabbā.
ತತ್ಥ ಲೋಮಾ ತಾವ ಪಕತಿವಣ್ಣತೋ ನ ಕೇಸಾ ವಿಯ ಅಸಮ್ಭಿನ್ನಕಾಳಕಾ, ಕಾಳಪಿಙ್ಗಲಾ ಪನ ಹೋನ್ತಿ; ಸಣ್ಠಾನತೋ ಓನತಗ್ಗತಾಲಮೂಲಸಣ್ಠಾನಾ; ದಿಸತೋ ದ್ವೀಸು ದಿಸಾಸು ಜಾತಾ; ಓಕಾಸತೋ ಠಪೇತ್ವಾ ಕೇಸಾನಂ ಪತಿಟ್ಠಿತೋಕಾಸಞ್ಚ ಹತ್ಥಪಾದತಲಾನಿ ಚ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಅವಸೇಸಸರೀರವೇಠನಚಮ್ಮೇ ಜಾತಾ; ಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ಸರೀರವೇಠನಚಮ್ಮೇ ಲಿಕ್ಖಾಮತ್ತಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ಹೇಟ್ಠಾ ಅತ್ತನೋ ಮೂಲತಲೇನ, ಉಪರಿ ಆಕಾಸೇನ, ತಿರಿಯಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾ। ದ್ವೇ ಲೋಮಾ ಏಕತೋ ನತ್ಥಿ। ಅಯಂ ತೇಸಂ ಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ। ವಿಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಪನ ಕೇಸಸದಿಸೋಯೇವ।
Tattha lomā tāva pakativaṇṇato na kesā viya asambhinnakāḷakā, kāḷapiṅgalā pana honti; saṇṭhānato onataggatālamūlasaṇṭhānā; disato dvīsu disāsu jātā; okāsato ṭhapetvā kesānaṃ patiṭṭhitokāsañca hatthapādatalāni ca yebhuyyena avasesasarīraveṭhanacamme jātā; paricchedato sarīraveṭhanacamme likkhāmattaṃ pavisitvā patiṭṭhitena heṭṭhā attano mūlatalena, upari ākāsena, tiriyaṃ aññamaññena paricchinnā. Dve lomā ekato natthi. Ayaṃ tesaṃ sabhāgaparicchedo. Visabhāgaparicchedo pana kesasadisoyeva.
ನಖಾತಿ ವೀಸತಿಯಾ ನಖಪಟ್ಟಾನಂ ನಾಮಂ। ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ವಣ್ಣತೋ ಸೇತಾ; ಸಣ್ಠಾನತೋ ಮಚ್ಛಸಕಲಿಕಸಣ್ಠಾನಾ; ದಿಸತೋ ಪಾದನಖಾ ಹೇಟ್ಠಿಮದಿಸಾಯ ಜಾತಾ, ಹತ್ಥನಖಾ ಉಪರಿಮದಿಸಾಯಾತಿ ದ್ವೀಸು ದಿಸಾಸು ಜಾತಾ; ಓಕಾಸತೋ ಅಙ್ಗುಲೀನಂ ಅಗ್ಗಪಿಟ್ಠೇಸು ಪತಿಟ್ಠಿತಾ; ಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ದ್ವೀಸು ದಿಸಾಸು ಅಙ್ಗುಲಿಕೋಟಿಮಂಸೇಹಿ, ಅನ್ತೋ ಅಙ್ಗುಲಿಪಿಟ್ಠಿಮಂಸೇನ, ಬಹಿ ಚೇವ ಅಗ್ಗೇ ಚ ಆಕಾಸೇನ, ತಿರಿಯಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾ। ದ್ವೇ ನಖಾ ಏಕತೋ ನತ್ಥಿ। ಅಯಂ ನೇಸಂ ಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ। ವಿಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಪನ ಕೇಸಸದಿಸೋಯೇವ।
Nakhāti vīsatiyā nakhapaṭṭānaṃ nāmaṃ. Te sabbepi vaṇṇato setā; saṇṭhānato macchasakalikasaṇṭhānā; disato pādanakhā heṭṭhimadisāya jātā, hatthanakhā uparimadisāyāti dvīsu disāsu jātā; okāsato aṅgulīnaṃ aggapiṭṭhesu patiṭṭhitā; paricchedato dvīsu disāsu aṅgulikoṭimaṃsehi, anto aṅgulipiṭṭhimaṃsena, bahi ceva agge ca ākāsena, tiriyaṃ aññamaññena paricchinnā. Dve nakhā ekato natthi. Ayaṃ nesaṃ sabhāgaparicchedo. Visabhāgaparicchedo pana kesasadisoyeva.
ದನ್ತಾತಿ ಪರಿಪುಣ್ಣದನ್ತಸ್ಸ ದ್ವತ್ತಿಂಸ ದನ್ತಟ್ಠಿಕಾನಿ। ತೇಪಿ ವಣ್ಣತೋ ಸೇತಾ; ಸಣ್ಠಾನತೋ ಅನೇಕಸಣ್ಠಾನಾ। ತೇಸಞ್ಹಿ ಹೇಟ್ಠಿಮಾಯ ತಾವ ದನ್ತಪಾಳಿಯಾ ಮಜ್ಝೇ ಚತ್ತಾರೋ ದನ್ತಾ ಮತ್ತಿಕಾಪಿಣ್ಡೇ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಠಪಿತಅಲಾಬುಬೀಜಸಣ್ಠಾನಾ। ತೇಸಂ ಉಭೋಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಏಕೇಕೋ ಏಕಮೂಲಕೋ ಏಕಕೋಟಿಕೋ ಮಲ್ಲಿಕಮಕುಳಸಣ್ಠಾನೋ। ತತೋ ಏಕೇಕೋ ದ್ವಿಮೂಲಕೋ ದ್ವಿಕೋಟಿಕೋ ಯಾನಕಉಪತ್ಥಮ್ಭನಿಕಸಣ್ಠಾನೋ। ತತೋ ದ್ವೇ ದ್ವೇ ತಿಮೂಲಾ ತಿಕೋಟಿಕಾ। ತತೋ ದ್ವೇ ದ್ವೇ ಚತುಮೂಲಾ ಚತುಕೋಟಿಕಾತಿ। ಉಪರಿಮಪಾಳಿಯಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ । ದಿಸತೋ ಉಪರಿಮದಿಸಾಯ ಜಾತಾ। ಓಕಾಸತೋ ದ್ವೀಸು ಹನುಕಟ್ಠಿಕೇಸು ಪತಿಟ್ಠಿತಾ। ಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ಹೇಟ್ಠಾ ಹನುಕಟ್ಠಿಕೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ಅತ್ತನೋ ಮೂಲತಲೇನ, ಉಪರಿ ಆಕಾಸೇನ, ತಿರಿಯಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾ। ದ್ವೇ ದನ್ತಾ ಏಕತೋ ನತ್ಥಿ। ಅಯಂ ನೇಸಂ ಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ। ವಿಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಪನ ಕೇಸಸದಿಸೋಯೇವ।
Dantāti paripuṇṇadantassa dvattiṃsa dantaṭṭhikāni. Tepi vaṇṇato setā; saṇṭhānato anekasaṇṭhānā. Tesañhi heṭṭhimāya tāva dantapāḷiyā majjhe cattāro dantā mattikāpiṇḍe paṭipāṭiyā ṭhapitaalābubījasaṇṭhānā. Tesaṃ ubhosu passesu ekeko ekamūlako ekakoṭiko mallikamakuḷasaṇṭhāno. Tato ekeko dvimūlako dvikoṭiko yānakaupatthambhanikasaṇṭhāno. Tato dve dve timūlā tikoṭikā. Tato dve dve catumūlā catukoṭikāti. Uparimapāḷiyāpi eseva nayo . Disato uparimadisāya jātā. Okāsato dvīsu hanukaṭṭhikesu patiṭṭhitā. Paricchedato heṭṭhā hanukaṭṭhike patiṭṭhitena attano mūlatalena, upari ākāsena, tiriyaṃ aññamaññena paricchinnā. Dve dantā ekato natthi. Ayaṃ nesaṃ sabhāgaparicchedo. Visabhāgaparicchedo pana kesasadisoyeva.
ತಚೋತಿ ಸಕಲಸರೀರಂ ವೇಠೇತ್ವಾ ಠಿತಚಮ್ಮಂ। ತಸ್ಸ ಉಪರಿ ಕಾಳಸಾಮಪೀತಾದಿವಣ್ಣಾ ಛವಿ ನಾಮ, ಯಾ ಸಕಲಸರೀರತೋಪಿ ಸಙ್ಕಡ್ಢಿಯಮಾನಾ ಬದರಟ್ಠಿಮತ್ತಾ ಹೋತಿ। ತಚೋ ಪನ ವಣ್ಣತೋ ಸೇತೋಯೇವ। ಸೋ ಚಸ್ಸ ಸೇತಭಾವೋ ಅಗ್ಗಿಜಾಲಾಭಿಘಾತಪಹರಣಪಹಾರಾದೀಹಿ ವಿದ್ಧಂಸಿತಾಯ ಛವಿಯಾ ಪಾಕಟೋ ಹೋತಿ। ಸಣ್ಠಾನತೋ ಸರೀರಸಣ್ಠಾನೋವ ಹೋತಿ। ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ।
Tacoti sakalasarīraṃ veṭhetvā ṭhitacammaṃ. Tassa upari kāḷasāmapītādivaṇṇā chavi nāma, yā sakalasarīratopi saṅkaḍḍhiyamānā badaraṭṭhimattā hoti. Taco pana vaṇṇato setoyeva. So cassa setabhāvo aggijālābhighātapaharaṇapahārādīhi viddhaṃsitāya chaviyā pākaṭo hoti. Saṇṭhānato sarīrasaṇṭhānova hoti. Ayamettha saṅkhepo.
ವಿತ್ಥಾರತೋ ಪನ ಪಾದಙ್ಗುಲಿತ್ತಚೋ ಕೋಸಕಾರಕಕೋಸಸಣ್ಠಾನೋ। ಪಿಟ್ಠಿಪಾದತ್ತಚೋ ಪುಟಬನ್ಧಉಪಾಹನಸಣ್ಠಾನೋ। ಜಙ್ಘತ್ತಚೋ ಭತ್ತಪುಟಕತಾಲಪಣ್ಣಸಣ್ಠಾನೋ। ಊರುತ್ತಚೋ ತಣ್ಡುಲಭರಿತದೀಘತ್ಥವಿಕಸಣ್ಠಾನೋ। ಆನಿಸದತ್ತಚೋ ಉದಕಪೂರಿತಪಟಪರಿಸ್ಸಾವನಸಣ್ಠಾನೋ। ಪಿಟ್ಠಿತ್ತಚೋ ಫಲಕೋನದ್ಧಚಮ್ಮಸಣ್ಠಾನೋ। ಕುಚ್ಛಿತ್ತಚೋ ವೀಣಾದೋಣಿಕೋನದ್ಧಚಮ್ಮಸಣ್ಠಾನೋ। ಉರತ್ತಚೋ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಚತುರಸ್ಸಸಣ್ಠಾನೋ। ಉಭಯಬಾಹುತ್ತಚೋ ತೂಣೀರೋನದ್ಧಚಮ್ಮಸಣ್ಠಾನೋ। ಪಿಟ್ಠಿಹತ್ಥತ್ತಚೋ ಖುರಕೋಸಕಸಣ್ಠಾನೋ, ಫಣಕತ್ಥವಿಕಸಣ್ಠಾನೋ ವಾ। ಹತ್ಥಙ್ಗುಲಿತ್ತಚೋ ಕುಞ್ಚಿಕಾಕೋಸಕಸಣ್ಠಾನೋ। ಗೀವತ್ತಚೋ ಗಲಕಞ್ಚುಕಸಣ್ಠಾನೋ। ಮುಖತ್ತಚೋ ಛಿದ್ದಾವಚ್ಛಿದ್ದೋ ಕೀಟಕುಲಾವಕಸಣ್ಠಾನೋ। ಸೀಸತ್ತಚೋ ಪತ್ತತ್ಥವಿಕಸಣ್ಠಾನೋತಿ।
Vitthārato pana pādaṅgulittaco kosakārakakosasaṇṭhāno. Piṭṭhipādattaco puṭabandhaupāhanasaṇṭhāno. Jaṅghattaco bhattapuṭakatālapaṇṇasaṇṭhāno. Ūruttaco taṇḍulabharitadīghatthavikasaṇṭhāno. Ānisadattaco udakapūritapaṭaparissāvanasaṇṭhāno. Piṭṭhittaco phalakonaddhacammasaṇṭhāno. Kucchittaco vīṇādoṇikonaddhacammasaṇṭhāno. Urattaco yebhuyyena caturassasaṇṭhāno. Ubhayabāhuttaco tūṇīronaddhacammasaṇṭhāno. Piṭṭhihatthattaco khurakosakasaṇṭhāno, phaṇakatthavikasaṇṭhāno vā. Hatthaṅgulittaco kuñcikākosakasaṇṭhāno. Gīvattaco galakañcukasaṇṭhāno. Mukhattaco chiddāvacchiddo kīṭakulāvakasaṇṭhāno. Sīsattaco pattatthavikasaṇṭhānoti.
ತಚಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಕೇನ ಚ ಯೋಗಾವಚರೇನ ಉತ್ತರೋಟ್ಠತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಉಪರಿ ಮುಖಂ ಞಾಣಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಪಠಮಂ ತಾವ ಮುಖಂ ಪರಿಯೋನನ್ಧಿತ್ವಾ ಠಿತಚಮ್ಮಂ ವವತ್ಥಪೇತಬ್ಬಂ। ತತೋ ನಲಾಟಟ್ಠಿಚಮ್ಮಂ। ತತೋ ಥವಿಕಾಯ ಪಕ್ಖಿತ್ತಪತ್ತಸ್ಸ ಚ ಥವಿಕಾಯ ಚ ಅನ್ತರೇನ ಹತ್ಥಮಿವ ಸೀಸಟ್ಠಿಕಸ್ಸ ಚ ಸೀಸಚಮ್ಮಸ್ಸ ಚ ಅನ್ತರೇನ ಞಾಣಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಿಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಚಮ್ಮಸ್ಸ ಏಕಾಬದ್ಧಭಾವಂ ವಿಯೋಜೇನ್ತೇನ ಸೀಸಚಮ್ಮಂ ವವತ್ಥಪೇತಬ್ಬಂ। ತತೋ ಖನ್ಧಚಮ್ಮಂ। ತತೋ ಅನುಲೋಮೇನ ಪಟಿಲೋಮೇನ ಚ ದಕ್ಖಿಣಹತ್ಥಚಮ್ಮಂ। ಅಥ ತೇನೇವ ನಯೇನ ವಾಮಹತ್ಥಚಮ್ಮಂ। ತತೋ ಪಿಟ್ಠಿಚಮ್ಮಂ। ತಂ ತಂ ವವತ್ಥಪೇತ್ವಾ ಅನುಲೋಮೇನ ಚ ಪಟಿಲೋಮೇನ ಚ ದಕ್ಖಿಣಪಾದಚಮ್ಮಂ। ಅಥ ತೇನೇವ ನಯೇನ ವಾಮಪಾದಚಮ್ಮಂ। ತತೋ ಅನುಕ್ಕಮೇನೇವ ವತ್ಥಿಉದರಹದಯಗೀವಚಮ್ಮಾನಿ ವವತ್ಥಪೇತಬ್ಬಾನಿ। ಅಥ ಗೀವಾಚಮ್ಮಾನನ್ತರಂ ಹೇಟ್ಠಿಮಹನುಚಮ್ಮಂ ವವತ್ಥಪೇತ್ವಾ ಅಧರೋಟ್ಠಪರಿಯೋಸಾನಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ನಿಟ್ಠಪೇತಬ್ಬಂ। ಏವಂ ಓಳಾರಿಕೋಳಾರಿಕಂ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಸುಖುಮಮ್ಪಿ ಪಾಕಟಂ ಹೋತಿ।
Tacapariggaṇhakena ca yogāvacarena uttaroṭṭhato paṭṭhāya upari mukhaṃ ñāṇaṃ pesetvā paṭhamaṃ tāva mukhaṃ pariyonandhitvā ṭhitacammaṃ vavatthapetabbaṃ. Tato nalāṭaṭṭhicammaṃ. Tato thavikāya pakkhittapattassa ca thavikāya ca antarena hatthamiva sīsaṭṭhikassa ca sīsacammassa ca antarena ñāṇaṃ pesetvā aṭṭhikena saddhiṃ cammassa ekābaddhabhāvaṃ viyojentena sīsacammaṃ vavatthapetabbaṃ. Tato khandhacammaṃ. Tato anulomena paṭilomena ca dakkhiṇahatthacammaṃ. Atha teneva nayena vāmahatthacammaṃ. Tato piṭṭhicammaṃ. Taṃ taṃ vavatthapetvā anulomena ca paṭilomena ca dakkhiṇapādacammaṃ. Atha teneva nayena vāmapādacammaṃ. Tato anukkameneva vatthiudarahadayagīvacammāni vavatthapetabbāni. Atha gīvācammānantaraṃ heṭṭhimahanucammaṃ vavatthapetvā adharoṭṭhapariyosānaṃ pāpetvā niṭṭhapetabbaṃ. Evaṃ oḷārikoḷārikaṃ pariggaṇhantassa sukhumampi pākaṭaṃ hoti.
ದಿಸತೋ ದ್ವೀಸು ದಿಸಾಸು ಜಾತೋ। ಓಕಾಸತೋ ಸಕಲಸರೀರಂ ಪರಿಯೋನನ್ಧಿತ್ವಾ ಠಿತೋ। ಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ಹೇಟ್ಠಾ ಪತಿಟ್ಠಿತತಲೇನ, ಉಪರಿ ಆಕಾಸೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೋ। ಅಯಮಸ್ಸ ಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ। ವಿಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಪನ ಕೇಸಸದಿಸೋಯೇವ।
Disato dvīsu disāsu jāto. Okāsato sakalasarīraṃ pariyonandhitvā ṭhito. Paricchedato heṭṭhā patiṭṭhitatalena, upari ākāsena paricchinno. Ayamassa sabhāgaparicchedo. Visabhāgaparicchedo pana kesasadisoyeva.
ಮಂಸನ್ತಿ ನವ ಮಂಸಪೇಸಿಸತಾನಿ। ತಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ವಣ್ಣತೋ ರತ್ತಂ ಕಿಂಸುಕಪುಪ್ಫಸದಿಸಂ; ಸಣ್ಠಾನತೋ ಜಙ್ಘಪಿಣ್ಡಿಕಮಂಸಂ ತಾಲಪಣ್ಣಪುಟಭತ್ತಸಣ್ಠಾನಂ, ಊರುಮಂಸಂ ನಿಸದಪೋತಕಸಣ್ಠಾನಂ, ಆನಿಸದಮಂಸಂ ಉದ್ಧನಕೋಟಿಸಣ್ಠಾನಂ, ಪಿಟ್ಠಿಮಂಸಂ ತಾಲಗುಳಪಟಲಸಣ್ಠಾನಂ, ಫಾಸುಕದ್ವಯಮಂಸಂ ಪೋತ್ಥಲಿಕಾಯ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ತನುಮತ್ತಿಕಾಲೇಪನಸಣ್ಠಾನಂ, ಥನಮಂಸಂ ವಟ್ಟೇತ್ವಾ ಅವಕ್ಖಿತ್ತಮತ್ತಿಕಾಪಿಣ್ಡಸಣ್ಠಾನಂ, ಬಾಹುದ್ವಯಮಂಸಂ ದಿಗುಣಂ ಕತ್ವಾ ಠಪಿತನಿಚ್ಚಮ್ಮಮಹಾಮೂಸಿಕಸಣ್ಠಾನಂ। ಏವಂ ಓಳಾರಿಕೋಳಾರಿಕಂ ಮಂಸಂ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಸುಖುಮಮ್ಪಿ ಪಾಕಟಂ ಹೋತಿ। ದಿಸತೋ ದ್ವೀಸು ದಿಸಾಸು ಜಾತಂ। ಓಕಾಸತೋ ಸಾಧಿಕಾನಿ ತೀಣಿ ಅಟ್ಠಿಸತಾನಿ ಅನುಲಿಮ್ಪೇತ್ವಾ ಠಿತಂ। ಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ಹೇಟ್ಠಾ ಅಟ್ಠಿಸಙ್ಘಾತೇ ಪತಿಟ್ಠಿತತಲೇನ, ಉಪರಿ ತಚೇನ, ತಿರಿಯಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಂ। ಅಯಮಸ್ಸ ಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ। ವಿಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಪನ ಕೇಸಸದಿಸೋವ।
Maṃsanti nava maṃsapesisatāni. Taṃ sabbampi vaṇṇato rattaṃ kiṃsukapupphasadisaṃ; saṇṭhānato jaṅghapiṇḍikamaṃsaṃ tālapaṇṇapuṭabhattasaṇṭhānaṃ, ūrumaṃsaṃ nisadapotakasaṇṭhānaṃ, ānisadamaṃsaṃ uddhanakoṭisaṇṭhānaṃ, piṭṭhimaṃsaṃ tālaguḷapaṭalasaṇṭhānaṃ, phāsukadvayamaṃsaṃ potthalikāya kucchiyaṃ tanumattikālepanasaṇṭhānaṃ, thanamaṃsaṃ vaṭṭetvā avakkhittamattikāpiṇḍasaṇṭhānaṃ, bāhudvayamaṃsaṃ diguṇaṃ katvā ṭhapitaniccammamahāmūsikasaṇṭhānaṃ. Evaṃ oḷārikoḷārikaṃ maṃsaṃ pariggaṇhantassa sukhumampi pākaṭaṃ hoti. Disato dvīsu disāsu jātaṃ. Okāsato sādhikāni tīṇi aṭṭhisatāni anulimpetvā ṭhitaṃ. Paricchedato heṭṭhā aṭṭhisaṅghāte patiṭṭhitatalena, upari tacena, tiriyaṃ aññamaññena paricchinnaṃ. Ayamassa sabhāgaparicchedo. Visabhāgaparicchedo pana kesasadisova.
‘ನ್ಹಾರೂ’ತಿ ನವ ನ್ಹಾರುಸತಾನಿ। ವಣ್ಣತೋ ಸಬ್ಬೇಪಿ ನ್ಹಾರೂ ಸೇತಾ; ಸಣ್ಠಾನತೋ ನಾನಾಸಣ್ಠಾನಾ। ಏತೇಸು ಹಿ ಗೀವಾಯ ಉಪರಿಭಾಗತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಞ್ಚ ಮಹಾನ್ಹಾರೂ ಸರೀರಂ ವಿನದ್ಧಮಾನಾ ಹದಯಸ್ಸ ಪುರಿಮಪಸ್ಸೇನ ಓತಿಣ್ಣಾ, ಪಞ್ಚ ಪಚ್ಛಿಮಪಸ್ಸೇನ, ಪಞ್ಚ ದಕ್ಖಿಣಪಸ್ಸೇನ, ಪಞ್ಚ ವಾಮಪಸ್ಸೇನ, ದಕ್ಖಿಣಹತ್ಥಂ ವಿನದ್ಧಮಾನಾಪಿ ಹತ್ಥಸ್ಸ ಪುರಿಮಪಸ್ಸೇನ ಪಞ್ಚ, ಪಚ್ಛಿಮಪಸ್ಸೇನ ಪಞ್ಚ, ತಥಾ ವಾಮಹತ್ಥಂ ವಿನದ್ಧಮಾನಾಪಿ। ದಕ್ಖಿಣಪಾದಂ ವಿನದ್ಧಮಾನಾಪಿ ಪಾದಸ್ಸ ಪುರಿಮಪಸ್ಸೇನ ಪಞ್ಚ, ಪಚ್ಛಿಮಪಸ್ಸೇನ ಪಞ್ಚ, ತಥಾ ವಾಮಪಾದಂ ವಿನದ್ಧಮಾನಾಪೀತಿ। ಏವಂ ಸರೀರಧಾರಕಾ ನಾಮ ಸಟ್ಠಿ ಮಹಾನ್ಹಾರೂ ಕಾಯಂ ವಿನದ್ಧಮಾನಾ ಓತಿಣ್ಣಾ, ಯೇ ಕಣ್ಡರಾತಿಪಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಕನ್ದಲಮಕುಳಸಣ್ಠಾನಾ।
‘Nhārū’ti nava nhārusatāni. Vaṇṇato sabbepi nhārū setā; saṇṭhānato nānāsaṇṭhānā. Etesu hi gīvāya uparibhāgato paṭṭhāya pañca mahānhārū sarīraṃ vinaddhamānā hadayassa purimapassena otiṇṇā, pañca pacchimapassena, pañca dakkhiṇapassena, pañca vāmapassena, dakkhiṇahatthaṃ vinaddhamānāpi hatthassa purimapassena pañca, pacchimapassena pañca, tathā vāmahatthaṃ vinaddhamānāpi. Dakkhiṇapādaṃ vinaddhamānāpi pādassa purimapassena pañca, pacchimapassena pañca, tathā vāmapādaṃ vinaddhamānāpīti. Evaṃ sarīradhārakā nāma saṭṭhi mahānhārū kāyaṃ vinaddhamānā otiṇṇā, ye kaṇḍarātipi vuccanti. Te sabbepi kandalamakuḷasaṇṭhānā.
ಅಞ್ಞೇ ಪನ ತಂ ತಂ ಪದೇಸಂ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಿತ್ವಾ ಠಿತಾ ತತೋ ಸುಖುಮತರಾ ಸುತ್ತರಜ್ಜುಕಸಣ್ಠಾನಾ। ಅಞ್ಞೇ ತತೋ ಸುಖುಮತರಾ ಪೂತಿಲತಾಸಣ್ಠಾನಾ। ಅಞ್ಞೇ ತತೋ ಸುಖುಮತರಾ ಮಹಾವೀಣಾತನ್ತಿಸಣ್ಠಾನಾ। ಅಞ್ಞೇ ಥೂಲಸುತ್ತಕಸಣ್ಠಾನಾ। ಹತ್ಥಪಾದಪಿಟ್ಠಿಯಂ ನ್ಹಾರೂ ಸಕುಣಪಾದಸಣ್ಠಾನಾ। ಸೀಸನ್ಹಾರೂ ದಾರಕಾನಂ ಸೀಸಜಾಲಕಸಣ್ಠಾನಾ। ಪಿಟ್ಠಿನ್ಹಾರೂ ಆತಪೇ ಪಸಾರಿತಅಲ್ಲಜಾಲಸಣ್ಠಾನಾ। ಅವಸೇಸಾ ತಂತಂಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗಾನುಗತಾ ನ್ಹಾರೂ ಸರೀರೇ ಪಟಿಮುಕ್ಕಜಾಲಕಞ್ಚುಕಸಣ್ಠಾನಾ। ದಿಸತೋ ದ್ವೀಸು ದಿಸಾಸು ಜಾತಾ। ಓಕಾಸತೋ ಸಕಲಸರೀರೇ ಅಟ್ಠೀನಿ ಆಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಠಿತಾ। ಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ಹೇಟ್ಠಾ ತಿಣ್ಣಂ ಅಟ್ಠಿಸತಾನಂ ಉಪರಿ ಪತಿಟ್ಠಿತತಲೇಹಿ, ಉಪರಿ ಮಂಸಚಮ್ಮಾನಿ ಆಹಚ್ಚ ಠಿತಪದೇಸೇಹಿ, ತಿರಿಯಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾ। ಅಯಂ ನೇಸಂ ಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ। ವಿಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಪನ ಕೇಸಸದಿಸೋಯೇವ।
Aññe pana taṃ taṃ padesaṃ ajjhottharitvā ṭhitā tato sukhumatarā suttarajjukasaṇṭhānā. Aññe tato sukhumatarā pūtilatāsaṇṭhānā. Aññe tato sukhumatarā mahāvīṇātantisaṇṭhānā. Aññe thūlasuttakasaṇṭhānā. Hatthapādapiṭṭhiyaṃ nhārū sakuṇapādasaṇṭhānā. Sīsanhārū dārakānaṃ sīsajālakasaṇṭhānā. Piṭṭhinhārū ātape pasāritaallajālasaṇṭhānā. Avasesā taṃtaṃaṅgapaccaṅgānugatā nhārū sarīre paṭimukkajālakañcukasaṇṭhānā. Disato dvīsu disāsu jātā. Okāsato sakalasarīre aṭṭhīni ābandhitvā ṭhitā. Paricchedato heṭṭhā tiṇṇaṃ aṭṭhisatānaṃ upari patiṭṭhitatalehi, upari maṃsacammāni āhacca ṭhitapadesehi, tiriyaṃ aññamaññena paricchinnā. Ayaṃ nesaṃ sabhāgaparicchedo. Visabhāgaparicchedo pana kesasadisoyeva.
ಅಟ್ಠೀತಿ ಠಪೇತ್ವಾ ದ್ವತ್ತಿಂಸ ದನ್ತಟ್ಠೀನಿ ಅವಸೇಸಾನಿ ಚತುಸಟ್ಠಿ ಹತ್ಥಟ್ಠೀನಿ, ಚತುಸಟ್ಠಿ ಪಾದಟ್ಠೀನಿ, ಚತುಸಟ್ಠಿ ಮಂಸನಿಸ್ಸಿತಾನಿ ಮುದುಅಟ್ಠೀನಿ, ದ್ವೇ ಪಣ್ಹಿಕಟ್ಠೀನಿ, ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಪಾದೇ ದ್ವೇ ಗೋಪ್ಫಕಟ್ಠೀನಿ, ದ್ವೇ ಜಙ್ಘಟ್ಠೀನಿ, ದ್ವೇ ಜಣ್ಣುಕಟ್ಠೀನಿ, ದ್ವೇ ಊರುಟ್ಠೀನಿ, ದ್ವೇ ಕಟಿಟ್ಠೀನಿ, ಅಟ್ಠಾರಸ ಪಿಟ್ಠಿಕಣ್ಟಕಟ್ಠೀನಿ, ಚತುವೀಸತಿ ಫಾಸುಕಟ್ಠೀನಿ, ಚುದ್ದಸ ಉರಟ್ಠೀನಿ, ಏಕಂ ಹದಯಟ್ಠಿ, ದ್ವೇ ಅಕ್ಖಕಟ್ಠೀನಿ, ದ್ವೇ ಕೋಟ್ಠಟ್ಠೀನಿ, ದ್ವೇ ಬಾಹಟ್ಠೀನಿ, ದ್ವೇ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಬಾಹಟ್ಠೀನಿ, ಸತ್ತ ಗೀವಟ್ಠೀನಿ, ದ್ವೇ ಹನುಕಟ್ಠೀನಿ, ಏಕಂ ನಾಸಿಕಟ್ಠಿ, ದ್ವೇ ಅಕ್ಖಿಟ್ಠೀನಿ, ದ್ವೇ ಕಣ್ಣಟ್ಠೀನಿ, ಏಕಂ ನಲಾಟಟ್ಠಿ, ಏಕಂ ಮುದ್ಧಟ್ಠಿ, ನವ ಸೀಸಕಪಾಲಟ್ಠೀನೀತಿ ಏವಂ ತಿಮತ್ತಾನಿ ಅಟ್ಠಿಸತಾನಿ।
Aṭṭhīti ṭhapetvā dvattiṃsa dantaṭṭhīni avasesāni catusaṭṭhi hatthaṭṭhīni, catusaṭṭhi pādaṭṭhīni, catusaṭṭhi maṃsanissitāni muduaṭṭhīni, dve paṇhikaṭṭhīni, ekekasmiṃ pāde dve gopphakaṭṭhīni, dve jaṅghaṭṭhīni, dve jaṇṇukaṭṭhīni, dve ūruṭṭhīni, dve kaṭiṭṭhīni, aṭṭhārasa piṭṭhikaṇṭakaṭṭhīni, catuvīsati phāsukaṭṭhīni, cuddasa uraṭṭhīni, ekaṃ hadayaṭṭhi, dve akkhakaṭṭhīni, dve koṭṭhaṭṭhīni, dve bāhaṭṭhīni, dve dve aggabāhaṭṭhīni, satta gīvaṭṭhīni, dve hanukaṭṭhīni, ekaṃ nāsikaṭṭhi, dve akkhiṭṭhīni, dve kaṇṇaṭṭhīni, ekaṃ nalāṭaṭṭhi, ekaṃ muddhaṭṭhi, nava sīsakapālaṭṭhīnīti evaṃ timattāni aṭṭhisatāni.
ತಾನಿ ಸಬ್ಬಾನಿಪಿ ವಣ್ಣತೋ ಸೇತಾನಿ, ಸಣ್ಠಾನತೋ ನಾನಾಸಣ್ಠಾನಾನಿ। ತತ್ಥ ಹಿ ಅಗ್ಗಪಾದಙ್ಗುಲಿಟ್ಠೀನಿ ಕತಕಬೀಜಸಣ್ಠಾನಾನಿ। ತದನನ್ತರಾನಿ ಮಜ್ಝಪಬ್ಬಟ್ಠೀನಿ ಪನಸಟ್ಠಿಸಣ್ಠಾನಾನಿ। ಮೂಲಪಬ್ಬಟ್ಠೀನಿ ಪಣವಸಣ್ಠಾನಾನಿ। ಪಿಟ್ಠಿಪಾದಟ್ಠೀನಿ ಕೋಟ್ಠಿತಕನ್ದಲಕನ್ದರಾಸಿಸಣ್ಠಾನಾನಿ। ಪಣ್ಹಿಕಟ್ಠಿ ಏಕಟ್ಠಿತಾಲಫಲಬೀಜಸಣ್ಠಾನಂ। ಗೋಪ್ಫಕಟ್ಠೀನಿ ಬನ್ಧಕೀಳಾಗೋಳಕಸಣ್ಠಾನಾನಿ। ಜಙ್ಘಟ್ಠೀನಂ ಗೋಪ್ಫಕಟ್ಠೀಸು ಪತಿಟ್ಠಿತಟ್ಠಾನಂ ಅನಪನೀತತಚಸಿನ್ದಿಕಳೀರಸಣ್ಠಾನಂ। ಖುದ್ದಕಜಙ್ಘಟ್ಠಿಕಂ ಧನುಕದಣ್ಡಸಣ್ಠಾನಂ, ಮಹನ್ತಂ ಮಿಲಾತಸಪ್ಪಪಿಟ್ಠಿಸಣ್ಠಾನಂ। ಜಣ್ಣುಕಟ್ಠಿ ಏಕತೋ ಪರಿಕ್ಖೀಣಫೇಣಕಸಣ್ಠಾನಂ।
Tāni sabbānipi vaṇṇato setāni, saṇṭhānato nānāsaṇṭhānāni. Tattha hi aggapādaṅguliṭṭhīni katakabījasaṇṭhānāni. Tadanantarāni majjhapabbaṭṭhīni panasaṭṭhisaṇṭhānāni. Mūlapabbaṭṭhīni paṇavasaṇṭhānāni. Piṭṭhipādaṭṭhīni koṭṭhitakandalakandarāsisaṇṭhānāni. Paṇhikaṭṭhi ekaṭṭhitālaphalabījasaṇṭhānaṃ. Gopphakaṭṭhīni bandhakīḷāgoḷakasaṇṭhānāni. Jaṅghaṭṭhīnaṃ gopphakaṭṭhīsu patiṭṭhitaṭṭhānaṃ anapanītatacasindikaḷīrasaṇṭhānaṃ. Khuddakajaṅghaṭṭhikaṃ dhanukadaṇḍasaṇṭhānaṃ, mahantaṃ milātasappapiṭṭhisaṇṭhānaṃ. Jaṇṇukaṭṭhi ekato parikkhīṇapheṇakasaṇṭhānaṃ.
ತತ್ಥ ಜಙ್ಘಟ್ಠಿಕಸ್ಸ ಪತಿಟ್ಠಿತಟ್ಠಾನಂ ಅತಿಖಿಣಗ್ಗಗೋಸಿಙ್ಗಸಣ್ಠಾನಂ। ಊರುಟ್ಠಿ ದುತ್ತಚ್ಛಿತವಾಸಿಫರಸುದಣ್ಡಕಸಣ್ಠಾನಂ। ತಸ್ಸ ಕಟಿಟ್ಠಿಮ್ಹಿ ಪತಿಟ್ಠಿತಟ್ಠಾನಂ ಕೀಳಾಗೋಳಕಸಣ್ಠಾನಂ। ತೇನ ಕಟಿಟ್ಠಿನೋ ಪತಿಟ್ಠಿತಟ್ಠಾನಂ ಅಗ್ಗಚ್ಛಿನ್ನಮಹಾಪುನ್ನಾಗಫಲಸಣ್ಠಾನಂ। ಕಟಿಟ್ಠೀನಿ ದ್ವೇಪಿ ಏಕಾಬದ್ಧಾನಿ ಹುತ್ವಾ ಕುಮ್ಭಕಾರಕಉದ್ಧನಸಣ್ಠಾನಾನಿ, ಪಾಟಿಯೇಕ್ಕಂ ಕಮ್ಮಾರಕೂಟಯೋತ್ತಕಸಣ್ಠಾನಾನಿ। ಕೋಟಿಯಂ ಠಿತಆನಿಸದಟ್ಠಿ ಅಧೋಮುಖಂ ಕತ್ವಾ ಗಹಿತಸಪ್ಪಫಣಸಣ್ಠಾನಂ ಸತ್ತಸು ಠಾನೇಸು ಛಿದ್ದಾವಛಿದ್ದಂ। ಪಿಟ್ಠಿಕಣ್ಟಕಟ್ಠೀನಿ ಅಬ್ಭನ್ತರತೋ ಉಪರೂಪರಿ ಠಪಿತಸೀಸಕಪಟ್ಟವೇಠಕಸಣ್ಠಾನಾನಿ, ಬಾಹಿರತೋ ವಟ್ಟನಾವಳಿಸಣ್ಠಾನಾನಿ। ತೇಸಂ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಕಕಚದನ್ತಸದಿಸಾ ದ್ವೇ ತಯೋ ಕಣ್ಟಕಾ ಹೋನ್ತಿ। ಚತುವೀಸತಿಯಾ ಫಾಸುಕಟ್ಠೀಸು ಅಪರಿಪುಣ್ಣಾನಿ ಅಪರಿಪುಣ್ಣಾಸಿತಸಣ್ಠಾನಾನಿ, ಪರಿಪುಣ್ಣಾನಿ ಪರಿಪುಣ್ಣಾಸಿತಸಣ್ಠಾನಾನಿ। ಸಬ್ಬಾನಿಪಿ ಓದಾತಕುಕ್ಕುಟಸ್ಸ ಪಸಾರಿತಪಕ್ಖಸಣ್ಠಾನಾನಿ।
Tattha jaṅghaṭṭhikassa patiṭṭhitaṭṭhānaṃ atikhiṇaggagosiṅgasaṇṭhānaṃ. Ūruṭṭhi duttacchitavāsipharasudaṇḍakasaṇṭhānaṃ. Tassa kaṭiṭṭhimhi patiṭṭhitaṭṭhānaṃ kīḷāgoḷakasaṇṭhānaṃ. Tena kaṭiṭṭhino patiṭṭhitaṭṭhānaṃ aggacchinnamahāpunnāgaphalasaṇṭhānaṃ. Kaṭiṭṭhīni dvepi ekābaddhāni hutvā kumbhakārakauddhanasaṇṭhānāni, pāṭiyekkaṃ kammārakūṭayottakasaṇṭhānāni. Koṭiyaṃ ṭhitaānisadaṭṭhi adhomukhaṃ katvā gahitasappaphaṇasaṇṭhānaṃ sattasu ṭhānesu chiddāvachiddaṃ. Piṭṭhikaṇṭakaṭṭhīni abbhantarato uparūpari ṭhapitasīsakapaṭṭaveṭhakasaṇṭhānāni, bāhirato vaṭṭanāvaḷisaṇṭhānāni. Tesaṃ antarantarā kakacadantasadisā dve tayo kaṇṭakā honti. Catuvīsatiyā phāsukaṭṭhīsu aparipuṇṇāni aparipuṇṇāsitasaṇṭhānāni, paripuṇṇāni paripuṇṇāsitasaṇṭhānāni. Sabbānipi odātakukkuṭassa pasāritapakkhasaṇṭhānāni.
ಚುದ್ದಸ ಉರಟ್ಠೀನಿ ಜಿಣ್ಣಸನ್ದಮಾನಿಕಪಞ್ಜರಸಣ್ಠಾನಾನಿ। ಹದಯಟ್ಠಿ ದಬ್ಬಿಫಣಸಣ್ಠಾನಂ। ಅಕ್ಖಕಟ್ಠೀನಿ ಖುದ್ದಕಲೋಹವಾಸಿದಣ್ಡಸಣ್ಠಾನಾನಿ। ಕೋಟ್ಠಟ್ಠೀನಿ ಏಕತೋ ಪರಿಕ್ಖೀಣಸೀಹಳಕುದಾಲಸಣ್ಠಾನಾನಿ। ಬಾಹುಟ್ಠೀನಿ ಆದಾಸದಣ್ಡಕಸಣ್ಠಾನಾನಿ। ಅಗ್ಗಬಾಹುಟ್ಠೀನಿ ಯಮಕತಾಲಕನ್ದಸಣ್ಠಾನಾನಿ। ಮಣಿಬನ್ಧಟ್ಠೀನಿ ಏಕತೋ ಅಲ್ಲೀಯಾಪೇತ್ವಾ ಠಪಿತಸೀಸಕಪಟ್ಟವೇಠಕಸಣ್ಠಾನಾನಿ। ಪಿಟ್ಠಿಹತ್ಥಟ್ಠೀನಿ ಕೋಟ್ಟಿತಕನ್ದಲಕನ್ದರಾಸಿಸಣ್ಠಾನಾನಿ। ಹತ್ಥಙ್ಗುಲೀಸು ಮೂಲಪಬ್ಬಟ್ಠೀನಿ ಪಣವಸಣ್ಠಾನಾನಿ; ಮಜ್ಝಪಬ್ಬಟ್ಠೀನಿ ಅಪರಿಪುಣ್ಣಪನಸಟ್ಠಿಸಣ್ಠಾನಾನಿ; ಅಗ್ಗಪಬ್ಬಟ್ಠೀನಿ ಕತಕಬೀಜಸಣ್ಠಾನಾನಿ। ಸತ್ತ ಗೀವಟ್ಠೀನಿ ದಣ್ಡೇನ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಠಪಿತವಂಸಕಳೀರಚಕ್ಕಲಿಕಸಣ್ಠಾನಾನಿ। ಹೇಟ್ಠಿಮಹನುಕಟ್ಠಿ ಕಮ್ಮಾರಾನಂ ಅಯೋಕೂಟಯೋತ್ತಕಸಣ್ಠಾನಂ, ಉಪರಿಮಂ ಅವಲೇಖನಸತ್ಥಕಸಣ್ಠಾನಂ।
Cuddasa uraṭṭhīni jiṇṇasandamānikapañjarasaṇṭhānāni. Hadayaṭṭhi dabbiphaṇasaṇṭhānaṃ. Akkhakaṭṭhīni khuddakalohavāsidaṇḍasaṇṭhānāni. Koṭṭhaṭṭhīni ekato parikkhīṇasīhaḷakudālasaṇṭhānāni. Bāhuṭṭhīni ādāsadaṇḍakasaṇṭhānāni. Aggabāhuṭṭhīni yamakatālakandasaṇṭhānāni. Maṇibandhaṭṭhīni ekato allīyāpetvā ṭhapitasīsakapaṭṭaveṭhakasaṇṭhānāni. Piṭṭhihatthaṭṭhīni koṭṭitakandalakandarāsisaṇṭhānāni. Hatthaṅgulīsu mūlapabbaṭṭhīni paṇavasaṇṭhānāni; majjhapabbaṭṭhīni aparipuṇṇapanasaṭṭhisaṇṭhānāni; aggapabbaṭṭhīni katakabījasaṇṭhānāni. Satta gīvaṭṭhīni daṇḍena vijjhitvā paṭipāṭiyā ṭhapitavaṃsakaḷīracakkalikasaṇṭhānāni. Heṭṭhimahanukaṭṭhi kammārānaṃ ayokūṭayottakasaṇṭhānaṃ, uparimaṃ avalekhanasatthakasaṇṭhānaṃ.
ಅಕ್ಖಿಕೂಪನಾಸಾಕೂಪಟ್ಠೀನಿ ಅಪನೀತಮಿಞ್ಜತರುಣತಾಲಟ್ಠಿಸಣ್ಠಾನಾನಿ। ನಲಾಟಟ್ಠಿ ಅಧೋಮುಖಠಪಿತಸಙ್ಖಥಾಲಕಕಪಾಲಸಣ್ಠಾನಂ। ಕಣ್ಣಚೂಳಿಕಟ್ಠೀನಿ ನ್ಹಾಪಿತಖುರಕೋಸಕಸಣ್ಠಾನಾನಿ। ನಲಾಟಕಣ್ಣಚೂಳಿಕಾನಂ ಉಪರಿ ಪಟ್ಟಬನ್ಧನೋಕಾಸೇ ಅಟ್ಠಿ ಸಙ್ಕುಟಿತಘಟಪುಣ್ಣಪಟಲಖಣ್ಡಸಣ್ಠಾನಂ। ಮುದ್ಧಟ್ಠಿ ಮುಖಚ್ಛಿನ್ನವಙ್ಕನಾಳಿಕೇರಸಣ್ಠಾನಂ। ಸೀಸಟ್ಠೀನಿ ಸಿಬ್ಬೇತ್ವಾ ಠಪಿತಜಜ್ಜರಲಾಬುಕಟಾಹಸಣ್ಠಾನಾನಿ।
Akkhikūpanāsākūpaṭṭhīni apanītamiñjataruṇatālaṭṭhisaṇṭhānāni. Nalāṭaṭṭhi adhomukhaṭhapitasaṅkhathālakakapālasaṇṭhānaṃ. Kaṇṇacūḷikaṭṭhīni nhāpitakhurakosakasaṇṭhānāni. Nalāṭakaṇṇacūḷikānaṃ upari paṭṭabandhanokāse aṭṭhi saṅkuṭitaghaṭapuṇṇapaṭalakhaṇḍasaṇṭhānaṃ. Muddhaṭṭhi mukhacchinnavaṅkanāḷikerasaṇṭhānaṃ. Sīsaṭṭhīni sibbetvā ṭhapitajajjaralābukaṭāhasaṇṭhānāni.
ದಿಸತೋ ದ್ವೀಸು ದಿಸಾಸು ಜಾತಾನಿ। ಓಕಾಸತೋ ಅವಿಸೇಸೇನ ಸಕಲಸರೀರೇ ಠಿತಾನಿ। ವಿಸೇಸೇನ ಪನೇತ್ಥ ಸೀಸಟ್ಠೀನಿ ಗೀವಟ್ಠೀಸು ಪತಿಟ್ಠಿತಾನಿ, ಗೀವಟ್ಠೀನಿ ಪಿಟ್ಠಿಕಣ್ಟಕಟ್ಠೀಸು, ಪಿಟ್ಠಿಕಣ್ಟಕಟ್ಠೀನಿ ಕಟಿಟ್ಠೀಸು, ಕಟಿಟ್ಠೀನಿ ಊರುಟ್ಠೀಸು, ಊರುಟ್ಠೀನಿ ಜಣ್ಣುಕಟ್ಠೀಸು, ಜಣ್ಣುಕಟ್ಠೀನಿ ಜಙ್ಘಟ್ಠೀಸು, ಜಙ್ಘಟ್ಠೀನಿ ಗೋಪ್ಫಕಟ್ಠೀಸು, ಗೋಪ್ಫಕಟ್ಠೀನಿ ಪಿಟ್ಠಿಪಾದಟ್ಠೀಸು ಪತಿಟ್ಠಿತಾನಿ। ಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ಅನ್ತೋ ಅಟ್ಠಿಮಿಞ್ಜೇನ, ಉಪರಿ ಮಂಸೇನ, ಅಗ್ಗೇ ಮೂಲೇ ಚ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾನಿ। ಅಯಂ ನೇಸಂ ಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ। ವಿಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಪನ ಕೇಸಸದಿಸೋವ।
Disato dvīsu disāsu jātāni. Okāsato avisesena sakalasarīre ṭhitāni. Visesena panettha sīsaṭṭhīni gīvaṭṭhīsu patiṭṭhitāni, gīvaṭṭhīni piṭṭhikaṇṭakaṭṭhīsu, piṭṭhikaṇṭakaṭṭhīni kaṭiṭṭhīsu, kaṭiṭṭhīni ūruṭṭhīsu, ūruṭṭhīni jaṇṇukaṭṭhīsu, jaṇṇukaṭṭhīni jaṅghaṭṭhīsu, jaṅghaṭṭhīni gopphakaṭṭhīsu, gopphakaṭṭhīni piṭṭhipādaṭṭhīsu patiṭṭhitāni. Paricchedato anto aṭṭhimiñjena, upari maṃsena, agge mūle ca aññamaññena paricchinnāni. Ayaṃ nesaṃ sabhāgaparicchedo. Visabhāgaparicchedo pana kesasadisova.
ಅಟ್ಠಿಮಿಞ್ಜನ್ತಿ ತೇಸಂ ತೇಸಂ ಅಟ್ಠೀನಂ ಅಬ್ಭನ್ತರಗತಂ ಮಿಞ್ಜಂ। ತಂ ವಣ್ಣತೋ ಸೇತಂ। ಸಣ್ಠಾನತೋ ಮಹನ್ತಮಹನ್ತಾನಂ ಅಟ್ಠೀನಂ ಅಬ್ಭನ್ತರಗತಂ ವೇಳುನಾಳಿಯಂ ಪಕ್ಖಿತ್ತಸೇದಿತಮಹಾವೇತ್ತಗ್ಗಸಣ್ಠಾನಂ, ಖುದ್ದಾನುಖುದ್ದಕಾನಂ ಅಬ್ಭನ್ತರಗತಂ ವೇಳುಯಟ್ಠಿಪಬ್ಬೇಸು ಪಕ್ಖಿತ್ತಸೇದಿತತನುವೇತ್ತಗ್ಗಸಣ್ಠಾನಂ। ದಿಸತೋ ದ್ವೀಸು ದಿಸಾಸು ಜಾತಂ। ಓಕಾಸತೋ ಅಟ್ಠೀನಂ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಪತಿಟ್ಠಿತಂ। ಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ಅಟ್ಠೀನಂ ಅಬ್ಭನ್ತರತಲೇಹಿ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಂ। ಅಯಮಸ್ಸ ಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ। ವಿಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಪನ ಕೇಸಸದಿಸೋವ।
Aṭṭhimiñjanti tesaṃ tesaṃ aṭṭhīnaṃ abbhantaragataṃ miñjaṃ. Taṃ vaṇṇato setaṃ. Saṇṭhānato mahantamahantānaṃ aṭṭhīnaṃ abbhantaragataṃ veḷunāḷiyaṃ pakkhittaseditamahāvettaggasaṇṭhānaṃ, khuddānukhuddakānaṃ abbhantaragataṃ veḷuyaṭṭhipabbesu pakkhittaseditatanuvettaggasaṇṭhānaṃ. Disato dvīsu disāsu jātaṃ. Okāsato aṭṭhīnaṃ abbhantare patiṭṭhitaṃ. Paricchedato aṭṭhīnaṃ abbhantaratalehi paricchinnaṃ. Ayamassa sabhāgaparicchedo. Visabhāgaparicchedo pana kesasadisova.
ವಕ್ಕನ್ತಿ ಏಕಬನ್ಧನಾ ದ್ವೇ ಮಂಸಪಿಣ್ಡಾ। ತಂ ವಣ್ಣತೋ ಮನ್ದರತ್ತಂ ಪಾಳಿಭದ್ದಕಟ್ಠಿವಣ್ಣಂ। ಸಣ್ಠಾನತೋ ದಾರಕಾನಂ ಯಮಕಕೀಳಾಗೋಳಕಸಣ್ಠಾನಂ, ಏಕವಣ್ಟಪಟಿಬದ್ಧಅಮ್ಬಫಲದ್ವಯಸಣ್ಠಾನಂ ವಾ। ದಿಸತೋ ಉಪರಿಮಾಯ ದಿಸಾಯ ಜಾತಂ। ಓಕಾಸತೋ ಗಲವಾಟಕಾ ನಿಕ್ಖನ್ತೇನ ಏಕಮೂಲೇನ ಥೋಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ದ್ವಿಧಾ ಭಿನ್ನೇನ ಥೂಲನ್ಹಾರುನಾ ವಿನಿಬದ್ಧಂ ಹುತ್ವಾ ಹದಯಮಂಸಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಠಿತಂ। ಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ವಕ್ಕಂ ವಕ್ಕಭಾಗೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಂ। ಅಯಮಸ್ಸ ಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ। ವಿಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಪನ ಕೇಸಸದಿಸೋವ।
Vakkanti ekabandhanā dve maṃsapiṇḍā. Taṃ vaṇṇato mandarattaṃ pāḷibhaddakaṭṭhivaṇṇaṃ. Saṇṭhānato dārakānaṃ yamakakīḷāgoḷakasaṇṭhānaṃ, ekavaṇṭapaṭibaddhaambaphaladvayasaṇṭhānaṃ vā. Disato uparimāya disāya jātaṃ. Okāsato galavāṭakā nikkhantena ekamūlena thokaṃ gantvā dvidhā bhinnena thūlanhārunā vinibaddhaṃ hutvā hadayamaṃsaṃ parikkhipitvā ṭhitaṃ. Paricchedato vakkaṃ vakkabhāgena paricchinnaṃ. Ayamassa sabhāgaparicchedo. Visabhāgaparicchedo pana kesasadisova.
ಹದಯನ್ತಿ ಹದಯಮಂಸಂ। ತಂ ವಣ್ಣತೋ ರತ್ತಂ ಪದುಮಪತ್ತಪಿಟ್ಠಿವಣ್ಣಂ। ಸಣ್ಠಾನತೋ ಬಾಹಿರಪತ್ತಾನಿ ಅಪನೇತ್ವಾ ಅಧೋಮುಖಠಪಿತಪದುಮಮಕುಳಸಣ್ಠಾನಂ। ಬಹಿ ಮಟ್ಠಂ; ಅನ್ತೋ ಕೋಸಾತಕೀಫಲಸ್ಸ ಅಬ್ಭನ್ತರಸದಿಸಂ। ಪಞ್ಞವನ್ತಾನಂ ಥೋಕಂ ವಿಕಸಿತಂ, ಮನ್ದಪಞ್ಞಾನಂ ಮಕುಳಿತಮೇವ। ಅನ್ತೋ ಚಸ್ಸ ಪುನ್ನಾಗಟ್ಠಿಪತಿಟ್ಠಾನಮತ್ತೋ ಆವಾಟಕೋ ಹೋತಿ, ಯತ್ಥ ಅಡ್ಢಪಸತಮತ್ತಂ ಲೋಹಿತಂ ಸಣ್ಠಾತಿ; ಯಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮನೋಧಾತು ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು ಚ ವತ್ತನ್ತಿ। ತಂ ಪನೇತಂ ರಾಗಚರಿತಸ್ಸ ರತ್ತಂ ಹೋತಿ, ದೋಸಚರಿತಸ್ಸ ಕಾಳಕಂ, ಮೋಹಚರಿತಸ್ಸ ಮಂಸಧೋವನುದಕಸದಿಸಂ, ವಿತಕ್ಕಚರಿತಸ್ಸ ಕುಲತ್ಥಯೂಸವಣ್ಣಂ, ಸದ್ಧಾಚರಿತಸ್ಸ ಕಣಿಕಾರಪುಪ್ಫವಣ್ಣಂ, ಪಞ್ಞಾಚರಿತಸ್ಸ ಅಚ್ಛಂ ವಿಪ್ಪಸನ್ನಂ ಅನಾವಿಲಂ ಪಣ್ಡರಂ ಪರಿಸುದ್ಧಂ ನಿದ್ಧೋತಜಾತಿಮಣಿ ವಿಯ ಜುತಿಮನ್ತಂ ಖಾಯತಿ। ದಿಸತೋ ಉಪರಿಮಾಯ ದಿಸಾಯ ಜಾತಂ। ಓಕಾಸತೋ ಸರೀರಬ್ಭನ್ತರೇ ದ್ವಿನ್ನಂ ಥನಾನಂ ಮಜ್ಝೇ ಪತಿಟ್ಠಿತಂ। ಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ಹದಯಂ ಹದಯಭಾಗೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಂ। ಅಯಮಸ್ಸ ಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ। ವಿಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಪನ ಕೇಸಸದಿಸೋವ।
Hadayanti hadayamaṃsaṃ. Taṃ vaṇṇato rattaṃ padumapattapiṭṭhivaṇṇaṃ. Saṇṭhānato bāhirapattāni apanetvā adhomukhaṭhapitapadumamakuḷasaṇṭhānaṃ. Bahi maṭṭhaṃ; anto kosātakīphalassa abbhantarasadisaṃ. Paññavantānaṃ thokaṃ vikasitaṃ, mandapaññānaṃ makuḷitameva. Anto cassa punnāgaṭṭhipatiṭṭhānamatto āvāṭako hoti, yattha aḍḍhapasatamattaṃ lohitaṃ saṇṭhāti; yaṃ nissāya manodhātu manoviññāṇadhātu ca vattanti. Taṃ panetaṃ rāgacaritassa rattaṃ hoti, dosacaritassa kāḷakaṃ, mohacaritassa maṃsadhovanudakasadisaṃ, vitakkacaritassa kulatthayūsavaṇṇaṃ, saddhācaritassa kaṇikārapupphavaṇṇaṃ, paññācaritassa acchaṃ vippasannaṃ anāvilaṃ paṇḍaraṃ parisuddhaṃ niddhotajātimaṇi viya jutimantaṃ khāyati. Disato uparimāya disāya jātaṃ. Okāsato sarīrabbhantare dvinnaṃ thanānaṃ majjhe patiṭṭhitaṃ. Paricchedato hadayaṃ hadayabhāgena paricchinnaṃ. Ayamassa sabhāgaparicchedo. Visabhāgaparicchedo pana kesasadisova.
ಯಕನನ್ತಿ ಯಮಕಮಂಸಪಟಲಂ। ತಂ ವಣ್ಣತೋ ರತ್ತಪಣ್ಡುಕಧಾತುಕಂ, ನಾತಿರತ್ತಕುಮುದಸ್ಸ ಪತ್ತಪಿಟ್ಠಿವಣ್ಣಂ। ಸಣ್ಠಾನತೋ ಮೂಲೇ ಏಕಂ, ಅಗ್ಗೇ ಯಮಕಂ ಕೋವಿಳಾರಪತ್ತಸಣ್ಠಾನಂ । ತಞ್ಚ ದನ್ಧಾನಂ ಏಕಮೇವ ಹೋತಿ ಮಹನ್ತಂ, ಪಞ್ಞವನ್ತಾನಂ ದ್ವೇ ವಾ ತೀಣಿ ವಾ ಖುದ್ದಕಾನಿ। ದಿಸತೋ ಉಪರಿಮದಿಸಾಯ ಜಾತಂ। ಓಕಾಸತೋ ದ್ವಿನ್ನಂ ಥನಾನಂ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ದಕ್ಖಿಣಪಸ್ಸಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಠಿತಂ। ಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ಯಕನಂ ಯಕನಭಾಗೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಂ। ಅಯಮಸ್ಸ ಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ। ವಿಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಪನ ಕೇಸಸದಿಸೋವ।
Yakananti yamakamaṃsapaṭalaṃ. Taṃ vaṇṇato rattapaṇḍukadhātukaṃ, nātirattakumudassa pattapiṭṭhivaṇṇaṃ. Saṇṭhānato mūle ekaṃ, agge yamakaṃ koviḷārapattasaṇṭhānaṃ . Tañca dandhānaṃ ekameva hoti mahantaṃ, paññavantānaṃ dve vā tīṇi vā khuddakāni. Disato uparimadisāya jātaṃ. Okāsato dvinnaṃ thanānaṃ abbhantare dakkhiṇapassaṃ nissāya ṭhitaṃ. Paricchedato yakanaṃ yakanabhāgena paricchinnaṃ. Ayamassa sabhāgaparicchedo. Visabhāgaparicchedo pana kesasadisova.
ಕಿಲೋಮಕನ್ತಿ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾಪಟಿಚ್ಛನ್ನಭೇದತೋ ದುವಿಧಂ ಪರಿಯೋನಹನಮಂಸಂ। ತಂ ದುವಿಧಮ್ಪಿ ವಣ್ಣತೋ ಸೇತಂ, ದುಕೂಲಪಿಲೋತಿಕವಣ್ಣಂ। ಸಣ್ಠಾನತೋ ಅತ್ತನೋ ಓಕಾಸಸಣ್ಠಾನಂ। ದಿಸತೋ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಕಿಲೋಮಕಂ ಉಪರಿಮಾಯ ದಿಸಾಯ ಜಾತಂ। ಇತರಂ ದ್ವೀಸು ದಿಸಾಸು ಜಾತಂ। ಓಕಾಸತೋ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಕಿಲೋಮಕಂ ಹದಯಞ್ಚ ವಕ್ಕಞ್ಚ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಠಿತಂ। ಅಪಟಿಚ್ಛನ್ನಕಿಲೋಮಕಂ ಸಕಲಸರೀರೇ ಚಮ್ಮಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠತೋ ಮಂಸಂ ಪರಿಯೋನದ್ಧಿತ್ವಾ ಠಿತಂ। ಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ಹೇಟ್ಠಾ ಮಂಸೇನ, ಉಪರಿ ಚಮ್ಮೇನ, ತಿರಿಯಂ ಕಿಲೋಮಕಭಾಗೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಂ। ಅಯಮಸ್ಸ ಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ। ವಿಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಪನ ಕೇಸಸದಿಸೋವ।
Kilomakanti paṭicchannāpaṭicchannabhedato duvidhaṃ pariyonahanamaṃsaṃ. Taṃ duvidhampi vaṇṇato setaṃ, dukūlapilotikavaṇṇaṃ. Saṇṭhānato attano okāsasaṇṭhānaṃ. Disato paṭicchannakilomakaṃ uparimāya disāya jātaṃ. Itaraṃ dvīsu disāsu jātaṃ. Okāsato paṭicchannakilomakaṃ hadayañca vakkañca paṭicchādetvā ṭhitaṃ. Apaṭicchannakilomakaṃ sakalasarīre cammassa heṭṭhato maṃsaṃ pariyonaddhitvā ṭhitaṃ. Paricchedato heṭṭhā maṃsena, upari cammena, tiriyaṃ kilomakabhāgena paricchinnaṃ. Ayamassa sabhāgaparicchedo. Visabhāgaparicchedo pana kesasadisova.
ಪಿಹಕನ್ತಿ ಉದರಜಿವ್ಹಾಮಂಸಂ। ತಂ ವಣ್ಣತೋ ನೀಲಂ ನಿಗ್ಗುಣ್ಡಿಕಪುಪ್ಫವಣ್ಣಂ। ಸಣ್ಠಾನತೋ ಸತ್ತಙ್ಗುಲಪ್ಪಮಾಣಂ ಅಬನ್ಧನಂ ಕಾಳವಚ್ಛಕಜಿವ್ಹಾಸಣ್ಠಾನಂ। ದಿಸತೋ ಉಪರಿಮಾಯ ದಿಸಾಯ ಜಾತಂ। ಓಕಾಸತೋ ಹದಯಸ್ಸ ವಾಮಪಸ್ಸೇ ಉದರಪಟಲಸ್ಸ ಮತ್ಥಕಪಸ್ಸಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಠಿತಂ, ಯಸ್ಮಿಂ ಪಹರಣಪ್ಪಹಾರೇನ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖನ್ತೇ ಸತ್ತಾನಂ ಜೀವಿತಕ್ಖಯೋ ಹೋತಿ। ಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ಪಿಹಕಭಾಗೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಂ। ಅಯಮಸ್ಸ ಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ। ವಿಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಪನ ಕೇಸಸದಿಸೋವ।
Pihakanti udarajivhāmaṃsaṃ. Taṃ vaṇṇato nīlaṃ nigguṇḍikapupphavaṇṇaṃ. Saṇṭhānato sattaṅgulappamāṇaṃ abandhanaṃ kāḷavacchakajivhāsaṇṭhānaṃ. Disato uparimāya disāya jātaṃ. Okāsato hadayassa vāmapasse udarapaṭalassa matthakapassaṃ nissāya ṭhitaṃ, yasmiṃ paharaṇappahārena bahi nikkhante sattānaṃ jīvitakkhayo hoti. Paricchedato pihakabhāgena paricchinnaṃ. Ayamassa sabhāgaparicchedo. Visabhāgaparicchedo pana kesasadisova.
ಪಪ್ಫಾಸನ್ತಿ ದ್ವತ್ತಿಂಸಮಂಸಖಣ್ಡಪ್ಪಭೇದಂ ಪಪ್ಫಾಸಮಂಸಂ। ತಂ ವಣ್ಣತೋ ರತ್ತಂ ನಾತಿಪಕ್ಕಉದುಮ್ಬರಫಲವಣ್ಣಂ। ಸಣ್ಠಾನತೋ ವಿಸಮಚ್ಛಿನ್ನಬಹಲಪೂವಖಣ್ಡಸಣ್ಠಾನಂ। ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಅಸಿತಪೀತಾನಂ ಅಭಾವೇ ಉಗ್ಗತೇನ ಕಮ್ಮಜತೇಜುಸ್ಮನಾ ಅಬ್ಭಾಹತತ್ತಾ ಸಙ್ಖಾದಿತಪಲಾಲಪಿಣ್ಡಮಿವ ನಿರಸಂ ನಿರೋಜಂ। ದಿಸತೋ ಉಪರಿಮಾಯ ದಿಸಾಯ ಜಾತಂ। ಓಕಾಸತೋ ಸರೀರಬ್ಭನ್ತರೇ ದ್ವಿನ್ನಂ ಥನಾನಮನ್ತರೇ ಹದಯಞ್ಚ ಯಕನಞ್ಚ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಓಲಮ್ಬನ್ತಂ ಠಿತಂ। ಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ಫಪ್ಫಾಸಭಾಗೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಂ। ಅಯಮಸ್ಸ ಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ। ವಿಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಪನ ಕೇಸಸದಿಸೋವ।
Papphāsanti dvattiṃsamaṃsakhaṇḍappabhedaṃ papphāsamaṃsaṃ. Taṃ vaṇṇato rattaṃ nātipakkaudumbaraphalavaṇṇaṃ. Saṇṭhānato visamacchinnabahalapūvakhaṇḍasaṇṭhānaṃ. Abbhantare asitapītānaṃ abhāve uggatena kammajatejusmanā abbhāhatattā saṅkhāditapalālapiṇḍamiva nirasaṃ nirojaṃ. Disato uparimāya disāya jātaṃ. Okāsato sarīrabbhantare dvinnaṃ thanānamantare hadayañca yakanañca paṭicchādetvā olambantaṃ ṭhitaṃ. Paricchedato phapphāsabhāgena paricchinnaṃ. Ayamassa sabhāgaparicchedo. Visabhāgaparicchedo pana kesasadisova.
ಅನ್ತನ್ತಿ ಪುರಿಸಸ್ಸ ದ್ವತ್ತಿಂಸ ಹತ್ಥಾ, ಇತ್ಥಿಯಾ ಅಟ್ಠವೀಸತಿಹತ್ಥಾ ಏಕವೀಸತಿಯಾ ಠಾನೇಸು ಓಭಗ್ಗಾ ಅನ್ತವಟ್ಟಿ। ತದೇತಂ ವಣ್ಣತೋ ಸೇತಂ ಸಕ್ಖರಸುಧಾವಣ್ಣಂ । ಸಣ್ಠಾನತೋ ಲೋಹಿತದೋಣಿಯಂ ಆಭುಜಿತ್ವಾ ಠಪಿತಸೀಸಚ್ಛಿನ್ನಸಪ್ಪಸಣ್ಠಾನಂ। ದಿಸತೋ ದ್ವೀಸು ದಿಸಾಸು ಜಾತಂ। ಓಕಾಸತೋ ಉಪರಿ ಗಲವಾಟಕೇ ಹೇಟ್ಠಾ ಚ ಕರೀಸಮಗ್ಗೇ ವಿನಿಬನ್ಧತ್ತಾ ಗಲವಾಟಕಕರೀಸಮಗ್ಗಪರಿಯನ್ತೇ ಸರೀರಬ್ಭನ್ತರೇ ಠಿತಂ। ಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ಅನ್ತಭಾಗೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಂ। ಅಯಮಸ್ಸ ಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ। ವಿಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಪನ ಕೇಸಸದಿಸೋವ।
Antanti purisassa dvattiṃsa hatthā, itthiyā aṭṭhavīsatihatthā ekavīsatiyā ṭhānesu obhaggā antavaṭṭi. Tadetaṃ vaṇṇato setaṃ sakkharasudhāvaṇṇaṃ . Saṇṭhānato lohitadoṇiyaṃ ābhujitvā ṭhapitasīsacchinnasappasaṇṭhānaṃ. Disato dvīsu disāsu jātaṃ. Okāsato upari galavāṭake heṭṭhā ca karīsamagge vinibandhattā galavāṭakakarīsamaggapariyante sarīrabbhantare ṭhitaṃ. Paricchedato antabhāgena paricchinnaṃ. Ayamassa sabhāgaparicchedo. Visabhāgaparicchedo pana kesasadisova.
ಅನ್ತಗುಣನ್ತಿ ಅನ್ತಭೋಗಟ್ಠಾನೇಸು ಬನ್ಧನಂ। ತಂ ವಣ್ಣತೋ ಸೇತಂ ದಕಸೀತಲಿಕಮೂಲವಣ್ಣಂ। ಸಣ್ಠಾನತೋ ದಕಸೀತಲಿಕಮೂಲಸಣ್ಠಾನಮೇವ। ದಿಸತೋ ದ್ವೀಸು ದಿಸಾಸು ಜಾತಂ। ಓಕಾಸತೋ ಕುದಾಳಫರಸುಕಮ್ಮಾದೀನಿ ಕರೋನ್ತಾನಂ ಯನ್ತಾಕಡ್ಢನಕಾಲೇ ಯನ್ತಸುತ್ತಮಿವ, ಯನ್ತಫಲಕಾನಿ ಅನ್ತಭೋಗೇ ಏಕತೋ ಅಗಳನ್ತೇ ಆಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಪಾದಪುಞ್ಛನರಜ್ಜುಮಣ್ಡಲಕಸ್ಸ ಅನ್ತರಾ ತಂ ಸಿಬ್ಬೇತ್ವಾ ಠಿತರಜ್ಜುಕಾ ವಿಯ ಏಕವೀಸತಿಯಾ ಠಾನೇಸು ಅನ್ತಭೋಗಾನಂ ಅನ್ತರಾ ಠಿತಂ। ಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ಅನ್ತಗುಣಭಾಗೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಂ। ಅಯಮಸ್ಸ ಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ। ವಿಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಪನ ಕೇಸಸದಿಸೋವ।
Antaguṇanti antabhogaṭṭhānesu bandhanaṃ. Taṃ vaṇṇato setaṃ dakasītalikamūlavaṇṇaṃ. Saṇṭhānato dakasītalikamūlasaṇṭhānameva. Disato dvīsu disāsu jātaṃ. Okāsato kudāḷapharasukammādīni karontānaṃ yantākaḍḍhanakāle yantasuttamiva, yantaphalakāni antabhoge ekato agaḷante ābandhitvā pādapuñchanarajjumaṇḍalakassa antarā taṃ sibbetvā ṭhitarajjukā viya ekavīsatiyā ṭhānesu antabhogānaṃ antarā ṭhitaṃ. Paricchedato antaguṇabhāgena paricchinnaṃ. Ayamassa sabhāgaparicchedo. Visabhāgaparicchedo pana kesasadisova.
ಉದರಿಯನ್ತಿ ಉದರೇ ಭವಂ ಅಸಿತಪಿತಖಾಯಿತಸಾಯಿತಂ। ತಂ ವಣ್ಣತೋ ಅಜ್ಝೋಹಟಾಹಾರವಣ್ಣಂ। ಸಣ್ಠಾನತೋ ಪರಿಸ್ಸಾವನೇ ಸಿಥಿಲಬನ್ಧತಣ್ಡುಲಸಣ್ಠಾನಂ। ದಿಸತೋ ಉಪರಿಮಾಯ ದಿಸಾಯ ಜಾತಂ। ಓಕಾಸತೋ ಉದರೇ ಠಿತಂ। ಉದರಂ ನಾಮ ಉಭತೋ ನಿಪ್ಪೀಳಿಯಮಾನಸ್ಸ ಅಲ್ಲಸಾಟಕಸ್ಸ ಮಜ್ಝೇ ಸಞ್ಜಾತಫೋಟಕಸದಿಸಂ ಅನ್ತಪಟಲಂ; ಬಹಿ ಮಟ್ಠಂ, ಅನ್ತೋ ಮಂಸಕಸಮ್ಬುಕಪಲಿವೇಠನಕಿಲಿಟ್ಠಪಾವಾರಕಪುಪ್ಫಕಸದಿಸಂ, ಕುಥಿತಪನಸತಚಸ್ಸ ಅಬ್ಭನ್ತರಸದಿಸನ್ತಿಪಿ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ; ಯತ್ಥ ತಕ್ಕೋಟಕಾ, ಗಣ್ಡುಪ್ಪಾದಕಾ, ತಾಲಹೀರಕಾ, ಸೂಚಿಮುಖಕಾ, ಪಟತನ್ತಸುತ್ತಕಾ ಇಚ್ಚೇವಮಾದಿದ್ವತ್ತಿಂಸಕುಲಪ್ಪಭೇದಾ ಕಿಮಯೋ ಆಕುಲಬ್ಯಾಕುಲಾ ಸಣ್ಡಸಣ್ಡಚಾರಿನೋ ಹುತ್ವಾ ನಿವಸನ್ತಿ; ಯೇ ಪಾನಭೋಜನಾದಿಮ್ಹಿ ಅವಿಜ್ಜಮಾನೇ ಉಲ್ಲಙ್ಘಿತ್ವಾ ವಿರವನ್ತಾ ಹದಯಮಂಸಂ ಅಭಿಹನನ್ತಿ, ಪಾನಭೋಜನಾದಿಅಜ್ಝೋಹರಣವೇಲಾಯ ಚ ಉದ್ಧಂಮುಖಾ ಹುತ್ವಾ ಪಠಮಜ್ಝೋಹಟೇ ದ್ವೇ ತಯೋ ಆಲೋಪೇ ತುರಿತತುರಿತಾ ವಿಲುಮ್ಪನ್ತಿ; ಯಂ ತೇಸಂ ಕಿಮೀನಂ ಸೂತಿಘರಂ, ವಚ್ಚಕುಟಿ, ಗಿಲಾನಸಾಲಾ, ಸುಸಾನಞ್ಚ ಹೋತಿ।
Udariyanti udare bhavaṃ asitapitakhāyitasāyitaṃ. Taṃ vaṇṇato ajjhohaṭāhāravaṇṇaṃ. Saṇṭhānato parissāvane sithilabandhataṇḍulasaṇṭhānaṃ. Disato uparimāya disāya jātaṃ. Okāsato udare ṭhitaṃ. Udaraṃ nāma ubhato nippīḷiyamānassa allasāṭakassa majjhe sañjātaphoṭakasadisaṃ antapaṭalaṃ; bahi maṭṭhaṃ, anto maṃsakasambukapaliveṭhanakiliṭṭhapāvārakapupphakasadisaṃ, kuthitapanasatacassa abbhantarasadisantipi vattuṃ vaṭṭati; yattha takkoṭakā, gaṇḍuppādakā, tālahīrakā, sūcimukhakā, paṭatantasuttakā iccevamādidvattiṃsakulappabhedā kimayo ākulabyākulā saṇḍasaṇḍacārino hutvā nivasanti; ye pānabhojanādimhi avijjamāne ullaṅghitvā viravantā hadayamaṃsaṃ abhihananti, pānabhojanādiajjhoharaṇavelāya ca uddhaṃmukhā hutvā paṭhamajjhohaṭe dve tayo ālope turitaturitā vilumpanti; yaṃ tesaṃ kimīnaṃ sūtigharaṃ, vaccakuṭi, gilānasālā, susānañca hoti.
ಯತ್ಥ ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ನಾಮ ಚಣ್ಡಾಲಗಾಮದ್ವಾರೇ ಚನ್ದನಿಕಾಯ ನಿದಾಘಸಮಯೇ ಥೂಲಫುಸಿತಕೇ ದೇವೇ ವಸ್ಸನ್ತೇ ಉದಕೇನ ವುಯ್ಹಮಾನಂ ಮುತ್ತಕರೀಸಚಮ್ಮಅಟ್ಠಿನ್ಹಾರುಖಣ್ಡಖೇಳಸಿಙ್ಘಾಣಿಕಲೋಹಿತಪ್ಪಭುತಿ ನಾನಾಕುಣಪಜಾತಂ ನಿಪತಿತ್ವಾ ಕದ್ದಮೋದಕಾಲುಳಿತಂ ದ್ವೀಹತೀಹಚ್ಚಯೇನ ಸಞ್ಜಾತಕಿಮಿಕುಲಂ ಸೂರಿಯಾತಪವೇಗಸನ್ತಾಪಕುಥಿತಂ ಉಪರಿ ಫೇಣಪುಬ್ಬುಲಕೇ ಮುಞ್ಚನ್ತಂ ಅಭಿನೀಲವಣ್ಣಂ ಪರಮದುಗ್ಗನ್ಧಜೇಗುಚ್ಛಂ ನೇವ ಉಪಗನ್ತುಂ ನ ದಟ್ಠುಂ ಅರಹರೂಪತಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ, ಪಗೇವ ಘಾಯಿತುಂ ವಾ ಸಾಯಿತುಂ ವಾ; ಏವಮೇವ ನಾನಪ್ಪಕಾರಪಾನಭೋಜನಾದಿದನ್ತಮುಸಲಸಞ್ಚುಣ್ಣಿತಂ ಜಿವ್ಹಾಹತ್ಥಪರಿವತ್ತಿತಖೇಳಲಾಲಾಪಲಿಬುದ್ಧಂ ತಙ್ಖಣವಿಗತವಣ್ಣಗನ್ಧರಸಾದಿಸಮ್ಪದಂ ತನ್ತವಾಯಖಲಿಸುವಾನವಮಥುಸದಿಸಂ ನಿಪತಿತ್ವಾ ಪಿತ್ತಸೇಮ್ಹವಾತಪಲಿವೇಠಿತಂ ಹುತ್ವಾ ಉದರಗ್ಗಿಸನ್ತಾಪವೇಗಕುಥಿತಂ ಕಿಮಿಕುಲಾಕುಲಂ ಉಪರೂಪರಿ ಫೇಣಪುಬ್ಬುಲಕಾನಿ ಮುಞ್ಚನ್ತಂ ಪರಮಕಸಮ್ಬುದುಗ್ಗನ್ಧಜೇಗುಚ್ಛಭಾವಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ; ಯಂ ಸುತ್ವಾಪಿ ಪಾನಭೋಜನಾದೀಸು ಅಮನುಞ್ಞತಾ ಸಣ್ಠಾತಿ, ಪಗೇವ ಪಞ್ಞಾಚಕ್ಖುನಾ ಅವಲೋಕೇತ್ವಾ, ಯತ್ಥ ಚ ಪತಿತಂ ಪಾನಭೋಜನಾದಿ ಪಞ್ಚಧಾ ವಿಭಾಗಂ ಗಚ್ಛತಿ – ಏಕಂ ಭಾಗಂ ಪಾಣಕಾ ಖಾದನ್ತಿ, ಏಕಂ ಭಾಗಂ ಉದರಗ್ಗಿ ಝಾಪೇತಿ, ಏಕೋ ಭಾಗೋ ಮುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಏಕೋ ಕರೀಸಂ, ಏಕೋ ರಸಭಾವಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಸೋಣಿತಮಂಸಾದೀನಿ ಉಪಬ್ರೂಹಯತಿ। ಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ಉದರಪಟಲೇನ ಚೇವ ಉದರಿಯಭಾಗೇನ ಚ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಂ। ಅಯಮಸ್ಸ ಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ। ವಿಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಪನ ಕೇಸಸದಿಸೋವ।
Yattha seyyathāpi nāma caṇḍālagāmadvāre candanikāya nidāghasamaye thūlaphusitake deve vassante udakena vuyhamānaṃ muttakarīsacammaaṭṭhinhārukhaṇḍakheḷasiṅghāṇikalohitappabhuti nānākuṇapajātaṃ nipatitvā kaddamodakāluḷitaṃ dvīhatīhaccayena sañjātakimikulaṃ sūriyātapavegasantāpakuthitaṃ upari pheṇapubbulake muñcantaṃ abhinīlavaṇṇaṃ paramaduggandhajegucchaṃ neva upagantuṃ na daṭṭhuṃ araharūpataṃ āpajjitvā tiṭṭhati, pageva ghāyituṃ vā sāyituṃ vā; evameva nānappakārapānabhojanādidantamusalasañcuṇṇitaṃ jivhāhatthaparivattitakheḷalālāpalibuddhaṃ taṅkhaṇavigatavaṇṇagandharasādisampadaṃ tantavāyakhalisuvānavamathusadisaṃ nipatitvā pittasemhavātapaliveṭhitaṃ hutvā udaraggisantāpavegakuthitaṃ kimikulākulaṃ uparūpari pheṇapubbulakāni muñcantaṃ paramakasambuduggandhajegucchabhāvaṃ āpajjitvā tiṭṭhati; yaṃ sutvāpi pānabhojanādīsu amanuññatā saṇṭhāti, pageva paññācakkhunā avaloketvā, yattha ca patitaṃ pānabhojanādi pañcadhā vibhāgaṃ gacchati – ekaṃ bhāgaṃ pāṇakā khādanti, ekaṃ bhāgaṃ udaraggi jhāpeti, eko bhāgo muttaṃ hoti, eko karīsaṃ, eko rasabhāvaṃ āpajjitvā soṇitamaṃsādīni upabrūhayati. Paricchedato udarapaṭalena ceva udariyabhāgena ca paricchinnaṃ. Ayamassa sabhāgaparicchedo. Visabhāgaparicchedo pana kesasadisova.
ಕರೀಸನ್ತಿ ವಚ್ಚಂ। ತಂ ವಣ್ಣತೋ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಅಜ್ಝೋಹಟಾಹಾರವಣ್ಣಮೇವ ಹೋತಿ। ಸಣ್ಠಾನತೋ ಓಕಾಸಸಣ್ಠಾನಂ। ದಿಸತೋ ಹೇಟ್ಠಿಮಾಯ ದಿಸಾಯ ಜಾತಂ। ಓಕಾಸತೋ ಪಕ್ಕಾಸಯೇ ಠಿತಂ। ಪಕ್ಕಾಸಯೋ ನಾಮ ಹೇಟ್ಠಾ ನಾಭಿಪಿಟ್ಠಿಕಣ್ಟಕಮೂಲಾನಮನ್ತರೇ ಅನ್ತಾವಸಾನೇ ಉಬ್ಬೇಧೇನ ಅಟ್ಠಙ್ಗುಲಮತ್ತೋ ವೇಳುನಾಳಿಕಸದಿಸೋ, ಯತ್ಥ ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ನಾಮ ಉಪರೂಪರಿ ಭೂಮಿಭಾಗೇ ಪತಿತಂ ವಸ್ಸೋದಕಂ ಓಗಳಿತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಭೂಮಿಭಾಗಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ; ಏವಮೇವ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಆಮಾಸಯೇ ಪತಿತಂ ಪಾನಭೋಜನಾದಿಕಂ ಉದರಗ್ಗಿನಾ ಫೇಣುದ್ದೇಹಕಂ ಪಕ್ಕಂ ಪಕ್ಕಂ ನಿಸದಾಯ ಪಿಸಿತಮಿವ ಸಣ್ಹಭಾವಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಅನ್ತಬಿಲೇನ ಓಗಳಿತ್ವಾ ಓಗಳಿತ್ವಾ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ವೇಳುಪಬ್ಬೇ ಪಕ್ಖಿಪಮಾನಪಣ್ಡುಮತ್ತಿಕಾ ವಿಯ ಸನ್ನಿಚಿತಂ ಹುತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ। ಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ಪಕ್ಕಾಸಯಪಟಲೇನ ಚೇವ ಕರೀಸಭಾಗೇನ ಚ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಂ। ಅಯಮಸ್ಸ ಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ। ವಿಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಪನ ಕೇಸಸದಿಸೋವ।
Karīsanti vaccaṃ. Taṃ vaṇṇato yebhuyyena ajjhohaṭāhāravaṇṇameva hoti. Saṇṭhānato okāsasaṇṭhānaṃ. Disato heṭṭhimāya disāya jātaṃ. Okāsato pakkāsaye ṭhitaṃ. Pakkāsayo nāma heṭṭhā nābhipiṭṭhikaṇṭakamūlānamantare antāvasāne ubbedhena aṭṭhaṅgulamatto veḷunāḷikasadiso, yattha seyyathāpi nāma uparūpari bhūmibhāge patitaṃ vassodakaṃ ogaḷitvā heṭṭhā bhūmibhāgaṃ pūretvā tiṭṭhati; evameva yaṃ kiñci āmāsaye patitaṃ pānabhojanādikaṃ udaragginā pheṇuddehakaṃ pakkaṃ pakkaṃ nisadāya pisitamiva saṇhabhāvaṃ āpajjitvā antabilena ogaḷitvā ogaḷitvā madditvā veḷupabbe pakkhipamānapaṇḍumattikā viya sannicitaṃ hutvā tiṭṭhati. Paricchedato pakkāsayapaṭalena ceva karīsabhāgena ca paricchinnaṃ. Ayamassa sabhāgaparicchedo. Visabhāgaparicchedo pana kesasadisova.
ಮತ್ಥಲುಙ್ಗನ್ತಿ ಸೀಸಕಟಾಹಬ್ಭನ್ತರೇ ಠಿತಮಿಞ್ಜರಾಸಿ। ತಂ ವಣ್ಣತೋ ಸೇತಂ ಅಹಿಚ್ಛತ್ತಕಪಿಣ್ಡಿಕವಣ್ಣಂ, ದಧಿಭಾವಂ ಅಸಮ್ಪತ್ತದುಟ್ಠಖೀರವಣ್ಣನ್ತಿಪಿ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಸಣ್ಠಾನತೋ ಓಕಾಸಸಣ್ಠಾನಂ। ದಿಸತೋ ಉಪರಿಮಾಯ ದಿಸಾಯ ಜಾತಂ। ಓಕಾಸತೋ ಸೀಸಕಟಾಹಬ್ಭನ್ತರೇ ಚತ್ತಾರೋ ಸಿಬ್ಬಿನಿಮಗ್ಗೇ ನಿಸ್ಸಾಯ ಸಮೋಧಾನೇತ್ವಾ ಠಪಿತಾ ಚತ್ತಾರೋ ಪಿಟ್ಠಪಿಣ್ಡಾ ವಿಯ ಸಮೋಹಿತಂ ತಿಟ್ಠತಿ। ಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ಸೀಸಕಟಾಹಸ್ಸ ಅಬ್ಭನ್ತರತಲೇಹಿ ಚೇವ ಮತ್ಥಲುಙ್ಗಭಾಗೇನ ಚ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಂ। ಅಯಮಸ್ಸ ಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ। ವಿಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಪನ ಕೇಸಸದಿಸೋವ।
Matthaluṅganti sīsakaṭāhabbhantare ṭhitamiñjarāsi. Taṃ vaṇṇato setaṃ ahicchattakapiṇḍikavaṇṇaṃ, dadhibhāvaṃ asampattaduṭṭhakhīravaṇṇantipi vattuṃ vaṭṭati. Saṇṭhānato okāsasaṇṭhānaṃ. Disato uparimāya disāya jātaṃ. Okāsato sīsakaṭāhabbhantare cattāro sibbinimagge nissāya samodhānetvā ṭhapitā cattāro piṭṭhapiṇḍā viya samohitaṃ tiṭṭhati. Paricchedato sīsakaṭāhassa abbhantaratalehi ceva matthaluṅgabhāgena ca paricchinnaṃ. Ayamassa sabhāgaparicchedo. Visabhāgaparicchedo pana kesasadisova.
ಪಿತ್ತನ್ತಿ ದ್ವೇ ಪಿತ್ತಾನಿ – ಬದ್ಧಪಿತ್ತಞ್ಚ ಅಬದ್ಧಪಿತ್ತಞ್ಚ। ತತ್ಥ ಬದ್ಧಪಿತ್ತಂ ವಣ್ಣತೋ ಬಹಲಮಧುಕತೇಲವಣ್ಣಂ, ಅಬದ್ಧಪಿತ್ತಂ ಮಿಲಾತಆಕುಲಿತಪುಪ್ಫವಣ್ಣಂ। ತಂ ಸಣ್ಠಾನತೋ ಉಭಯಮ್ಪಿ ಓಕಾಸಸಣ್ಠಾನಂ। ದಿಸತೋ ಬದ್ಧಪಿತ್ತಂ ಉಪರಿಮಾಯ ದಿಸಾಯ ಜಾತಂ, ಇತರಂ ದ್ವೀಸು ದಿಸಾಸು ಜಾತಂ। ಓಕಾಸತೋ ಅಬದ್ಧಪಿತ್ತಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಕೇಸಲೋಮದನ್ತನಖಾನಂ ಮಂಸವಿನಿಮುತ್ತಟ್ಠಾನಞ್ಚೇವ ಥದ್ಧಸುಕ್ಖಚಮ್ಮಞ್ಚ ಉದಕಮಿವ ತೇಲಬಿನ್ದುಂ ಅವಸೇಸಸರೀರಂ ಬ್ಯಾಪೇತ್ವಾ ಠಿತಂ, ಯಮ್ಹಿ ಕುಪಿತೇ ಅಕ್ಖೀನಿ ಪೀತಕಾನಿ ಹೋನ್ತಿ ಭಮನ್ತಿ, ಗತ್ತಂ ಕಮ್ಪತಿ ಕಣ್ಡುಯತಿ। ಬದ್ಧಪಿತ್ತಂ ಹದಯಪಪ್ಫಾಸಾನಮನ್ತರೇ ಯಕನಮಂಸಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪತಿಟ್ಠಿತೇ ಮಹಾಕೋಸಾತಕೀಕೋಸಕಸದಿಸೇ ಪಿತ್ತಕೋಸಕೇ ಠಿತಂ, ಯಮ್ಹಿ ಕುಪಿತೇ ಸತ್ತಾ ಉಮ್ಮತ್ತಕಾ ಹೋನ್ತಿ, ವಿಪಲ್ಲತ್ಥಚಿತ್ತಾ ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಅಕತ್ತಬ್ಬಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಅಭಾಸಿತಬ್ಬಂ ಭಾಸನ್ತಿ, ಅಚಿನ್ತೇತಬ್ಬಂ ಚಿನ್ತೇನ್ತಿ। ಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ಪಿತ್ತಭಾಗೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಂ। ಅಯಮಸ್ಸ ಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ। ವಿಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಪನ ಕೇಸಸದಿಸೋವ।
Pittanti dve pittāni – baddhapittañca abaddhapittañca. Tattha baddhapittaṃ vaṇṇato bahalamadhukatelavaṇṇaṃ, abaddhapittaṃ milātaākulitapupphavaṇṇaṃ. Taṃ saṇṭhānato ubhayampi okāsasaṇṭhānaṃ. Disato baddhapittaṃ uparimāya disāya jātaṃ, itaraṃ dvīsu disāsu jātaṃ. Okāsato abaddhapittaṃ ṭhapetvā kesalomadantanakhānaṃ maṃsavinimuttaṭṭhānañceva thaddhasukkhacammañca udakamiva telabinduṃ avasesasarīraṃ byāpetvā ṭhitaṃ, yamhi kupite akkhīni pītakāni honti bhamanti, gattaṃ kampati kaṇḍuyati. Baddhapittaṃ hadayapapphāsānamantare yakanamaṃsaṃ nissāya patiṭṭhite mahākosātakīkosakasadise pittakosake ṭhitaṃ, yamhi kupite sattā ummattakā honti, vipallatthacittā hirottappaṃ chaḍḍetvā akattabbaṃ karonti, abhāsitabbaṃ bhāsanti, acintetabbaṃ cintenti. Paricchedato pittabhāgena paricchinnaṃ. Ayamassa sabhāgaparicchedo. Visabhāgaparicchedo pana kesasadisova.
ಸೇಮ್ಹನ್ತಿ ಸರೀರಬ್ಭನ್ತರೇ ಏಕಪತ್ತಪೂರಪ್ಪಮಾಣಂ ಸೇಮ್ಹಂ। ತಂ ವಣ್ಣತೋ ಸೇತಂ ನಾಗಬಲಪಣ್ಣರಸವಣ್ಣಂ। ಸಣ್ಠಾನತೋ ಓಕಾಸಸಣ್ಠಾನಂ। ದಿಸತೋ ಉಪರಿಮಾಯ ದಿಸಾಯ ಜಾತಂ। ಓಕಾಸತೋ ಉದರಪಟಲೇ ಠಿತಂ, ಯಂ ಪಾನಭೋಜನಾದೀನಿ ಅಜ್ಝೋಹರಣಕಾಲೇ ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ನಾಮ ಉದಕೇ ಸೇವಾಲಪಣಕಂ ಕಟ್ಠೇ ವಾ ಕಪಾಲೇ ವಾ ಪತನ್ತೇ ಛಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ದ್ವಿಧಾ ಹುತ್ವಾ ಪುನ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಿತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ, ಏವಮೇವ ಪಾನಭೋಜನಾದಿಮ್ಹಿ ನಿಪತನ್ತೇ ಛಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ದ್ವಿಧಾ ಹುತ್ವಾ ಪುನ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಿತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ; ಯಮ್ಹಿ ಚ ಮನ್ದೀಭೂತೇ ಪಕ್ಕಗಣ್ಡೋ ವಿಯ ಪೂತಿಕುಕ್ಕುಟಣ್ಡಮಿವ ಚ ಉದರಂ ಪರಮಜೇಗುಚ್ಛಂ ಕುಣಪಗನ್ಧಂ ಹೋತಿ; ತತೋ ಉಗ್ಗತೇನ ಚ ಗನ್ಧೇನ ಉದ್ದೇಕೋಪಿ ಮುಖಮ್ಪಿ ದುಗ್ಗನ್ಧಂ ಪೂತಿಕುಣಪಸದಿಸಂ ಹೋತಿ; ಸೋ ಚ ಪುರಿಸೋ ‘ಅಪೇಹಿ, ದುಗ್ಗನ್ಧಂ ವಾಯಸೀ’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬತಂ ಆಪಜ್ಜತಿ; ಯಞ್ಚ ವಡ್ಢಿತ್ವಾ ಬಹಲತ್ತಮಾಪನ್ನಂ ಪಿಧಾನಫಲಕಮಿವ ವಚ್ಚಕುಟಿಯಾ ಉದರಪಟಲಸ್ಸ ಅಬ್ಭನ್ತರೇಯೇವ ಕುಣಪಗನ್ಧಂ ಸನ್ನಿರುಜ್ಝಿತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ। ಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ಸೇಮ್ಹಭಾಗೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಂ। ಅಯಮಸ್ಸ ಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ। ವಿಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಪನ ಕೇಸಸದಿಸೋವ।
Semhanti sarīrabbhantare ekapattapūrappamāṇaṃ semhaṃ. Taṃ vaṇṇato setaṃ nāgabalapaṇṇarasavaṇṇaṃ. Saṇṭhānato okāsasaṇṭhānaṃ. Disato uparimāya disāya jātaṃ. Okāsato udarapaṭale ṭhitaṃ, yaṃ pānabhojanādīni ajjhoharaṇakāle seyyathāpi nāma udake sevālapaṇakaṃ kaṭṭhe vā kapāle vā patante chijjitvā dvidhā hutvā puna ajjhottharitvā tiṭṭhati, evameva pānabhojanādimhi nipatante chijjitvā dvidhā hutvā puna ajjhottharitvā tiṭṭhati; yamhi ca mandībhūte pakkagaṇḍo viya pūtikukkuṭaṇḍamiva ca udaraṃ paramajegucchaṃ kuṇapagandhaṃ hoti; tato uggatena ca gandhena uddekopi mukhampi duggandhaṃ pūtikuṇapasadisaṃ hoti; so ca puriso ‘apehi, duggandhaṃ vāyasī’ti vattabbataṃ āpajjati; yañca vaḍḍhitvā bahalattamāpannaṃ pidhānaphalakamiva vaccakuṭiyā udarapaṭalassa abbhantareyeva kuṇapagandhaṃ sannirujjhitvā tiṭṭhati. Paricchedato semhabhāgena paricchinnaṃ. Ayamassa sabhāgaparicchedo. Visabhāgaparicchedo pana kesasadisova.
ಪುಬ್ಬೋತಿ ಪೂತಿಲೋಹಿತವಸೇನ ಪವತ್ತಪುಬ್ಬೋ। ಸೋ ವಣ್ಣತೋ ಪಣ್ಡುಪಲಾಸವಣ್ಣೋ, ಮತಕಸರೀರೇ ಪನ ಪೂತಿಬಹಲಾಚಾಮವಣ್ಣೋ ಹೋತಿ। ಸಣ್ಠಾನತೋ ಓಕಾಸಸಣ್ಠಾನೋ। ದಿಸತೋ ದ್ವೀಸು ದಿಸಾಸು ಜಾತೋ। ಓಕಾಸತೋ ಪನ ಪುಬ್ಬಸ್ಸ ಓಕಾಸೋ ನಾಮ ನಿಬದ್ಧೋ ನತ್ಥಿ ಯತ್ಥ ಸೋ ಸನ್ನಿಚಿತೋ ತಿಟ್ಠೇಯ್ಯ; ಯತ್ರ ಯತ್ರ ಪನ ಖಾಣುಕಣ್ಟಕಪ್ಪಹರಣಗ್ಗಿಜಾಲಾದೀಹಿ ಅಭಿಹತೇ ಸರೀರಪ್ಪದೇಸೇ ಲೋಹಿತಂ ಸಣ್ಠಹಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚತಿ, ಗಣ್ಡಪಿಳಕಾದಯೋ ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ತತ್ರ ತತ್ರೇವ ತಿಟ್ಠತಿ। ಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೋ । ಅಯಮಸ್ಸ ಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ। ವಿಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಪನ ಕೇಸಸದಿಸೋವ।
Pubboti pūtilohitavasena pavattapubbo. So vaṇṇato paṇḍupalāsavaṇṇo, matakasarīre pana pūtibahalācāmavaṇṇo hoti. Saṇṭhānato okāsasaṇṭhāno. Disato dvīsu disāsu jāto. Okāsato pana pubbassa okāso nāma nibaddho natthi yattha so sannicito tiṭṭheyya; yatra yatra pana khāṇukaṇṭakappaharaṇaggijālādīhi abhihate sarīrappadese lohitaṃ saṇṭhahitvā paccati, gaṇḍapiḷakādayo vā uppajjanti, tatra tatreva tiṭṭhati. Paricchedato pubbabhāgena paricchinno . Ayamassa sabhāgaparicchedo. Visabhāgaparicchedo pana kesasadisova.
ಲೋಹಿತನ್ತಿ ದ್ವೇ ಲೋಹಿತಾನಿ – ಸನ್ನಿಚಿತಲೋಹಿತಞ್ಚ ಸಂಸರಣಲೋಹಿತಞ್ಚ। ತತ್ಥ ಸನ್ನಿಚಿತಲೋಹಿತಂ ವಣ್ಣತೋ ನಿಪಕ್ಕಬಹಲಲಾಖಾರಸವಣ್ಣಂ, ಸಂಸರಣಲೋಹಿತಂ ಅಚ್ಛಲಾಖಾರಸವಣ್ಣಂ। ಸಣ್ಠಾನತೋ ಉಭಯಮ್ಪಿ ಓಕಾಸಸಣ್ಠಾನಂ। ದಿಸತೋ ಸನ್ನಿಚಿತಲೋಹಿತಂ ಉಪರಿಮಾಯ ದಿಸಾಯ ಜಾತಂ, ಇತರಂ ದ್ವೀಸು ದಿಸಾಸು ಜಾತಂ। ಓಕಾಸತೋ ಸಂಸರಣಲೋಹಿತಂ, ಠಪೇತ್ವಾ ಕೇಸಲೋಮದನ್ತನಖಾನಂ ಮಂಸವಿನಿಮ್ಮುತ್ತಟ್ಠಾನಞ್ಚೇವ ಥದ್ಧಸುಕ್ಖಚಮ್ಮಞ್ಚ, ಧಮನಿಜಾಲಾನುಸಾರೇನ ಸಬ್ಬಂ ಉಪಾದಿನ್ನಕಸರೀರಂ ಫರಿತ್ವಾ ಠಿತಂ; ಸನ್ನಿಚಿತಲೋಹಿತಂ ಯಕನಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾಭಾಗಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಏಕಪತ್ತಪೂರಮತ್ತಂ ಹದಯವಕ್ಕಪಪ್ಫಾಸಾನಂ ಉಪರಿ ಥೋಕಂ ಥೋಕಂ ಪಗ್ಘರನ್ತಂ ವಕ್ಕಹದಯಯಕನಪಪ್ಫಾಸೇ ತೇಮಯಮಾನಂ ಠಿತಂ। ತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ವಕ್ಕಹದಯಾದೀನಿ ಅತೇಮೇನ್ತೇ ಸತ್ತಾ ಪಿಪಾಸಿತಾ ಹೋನ್ತಿ। ಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ಲೋಹಿತಭಾಗೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಂ। ಅಯಮಸ್ಸ ಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ। ವಿಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಪನ ಕೇಸಸದಿಸೋವ।
Lohitanti dve lohitāni – sannicitalohitañca saṃsaraṇalohitañca. Tattha sannicitalohitaṃ vaṇṇato nipakkabahalalākhārasavaṇṇaṃ, saṃsaraṇalohitaṃ acchalākhārasavaṇṇaṃ. Saṇṭhānato ubhayampi okāsasaṇṭhānaṃ. Disato sannicitalohitaṃ uparimāya disāya jātaṃ, itaraṃ dvīsu disāsu jātaṃ. Okāsato saṃsaraṇalohitaṃ, ṭhapetvā kesalomadantanakhānaṃ maṃsavinimmuttaṭṭhānañceva thaddhasukkhacammañca, dhamanijālānusārena sabbaṃ upādinnakasarīraṃ pharitvā ṭhitaṃ; sannicitalohitaṃ yakanaṭṭhānassa heṭṭhābhāgaṃ pūretvā ekapattapūramattaṃ hadayavakkapapphāsānaṃ upari thokaṃ thokaṃ paggharantaṃ vakkahadayayakanapapphāse temayamānaṃ ṭhitaṃ. Tasmiñhi vakkahadayādīni atemente sattā pipāsitā honti. Paricchedato lohitabhāgena paricchinnaṃ. Ayamassa sabhāgaparicchedo. Visabhāgaparicchedo pana kesasadisova.
ಸೇದೋತಿ ಲೋಮಕೂಪಾದೀಹಿ ಪಗ್ಘರಣಕಆಪೋಧಾತು। ಸೋ ವಣ್ಣತೋ ವಿಪ್ಪಸನ್ನತಿಲತೇಲವಣ್ಣೋ। ಸಣ್ಠಾನತೋ ಓಕಾಸಸಣ್ಠಾನೋ। ದಿಸತೋ ದ್ವೀಸು ದಿಸಾಸು ಜಾತೋ। ಓಕಾಸತೋ ಸೇದಸ್ಸೋಕಾಸೋ ನಾಮ ನಿಬದ್ಧೋ ನತ್ಥಿ, ಯತ್ಥ ಸೋ ಲೋಹಿತಂ ವಿಯ ಸದಾ ತಿಟ್ಠೇಯ್ಯ; ಯದಾ ಪನ ಅಗ್ಗಿಸನ್ತಾಪಸೂರಿಯಸನ್ತಾಪಉತುವಿಕಾರಾದೀಹಿ ಸರೀರಂ ಸನ್ತಪ್ಪತಿ ತದಾ ಉದಕತೋ ಅಬ್ಬುಳ್ಹಮತ್ತವಿಸಮಚ್ಛಿನ್ನಭಿಸಮೂಳಾಲಕುಮುದನಾಳಕಲಾಪೋ ವಿಯ ಸಬ್ಬಕೇಸಲೋಮಕೂಪವಿವರೇಹಿ ಪಗ್ಘರತಿ। ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಸ ಸಣ್ಠಾನಮ್ಪಿ ಕೇಸಲೋಮಕೂಪವಿವರಾನಂಯೇವ ವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಸೇದಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಕೇನ ಚ ಯೋಗಿನಾ ಕೇಸಲೋಮಕೂಪವಿವರೇ ಪೂರೇತ್ವಾ ಠಿತವಸೇನೇವ ಸೇದೋ ಮನಸಿಕಾತಬ್ಬೋ। ಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ಸೇದಭಾಗೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೋ। ಅಯಮಸ್ಸ ಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ। ವಿಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಪನ ಕೇಸಸದಿಸೋವ।
Sedoti lomakūpādīhi paggharaṇakaāpodhātu. So vaṇṇato vippasannatilatelavaṇṇo. Saṇṭhānato okāsasaṇṭhāno. Disato dvīsu disāsu jāto. Okāsato sedassokāso nāma nibaddho natthi, yattha so lohitaṃ viya sadā tiṭṭheyya; yadā pana aggisantāpasūriyasantāpautuvikārādīhi sarīraṃ santappati tadā udakato abbuḷhamattavisamacchinnabhisamūḷālakumudanāḷakalāpo viya sabbakesalomakūpavivarehi paggharati. Tasmā tassa saṇṭhānampi kesalomakūpavivarānaṃyeva vasena veditabbaṃ. Sedapariggaṇhakena ca yoginā kesalomakūpavivare pūretvā ṭhitavaseneva sedo manasikātabbo. Paricchedato sedabhāgena paricchinno. Ayamassa sabhāgaparicchedo. Visabhāgaparicchedo pana kesasadisova.
ಮೇದೋತಿ ಥಿನಸಿನೇಹೋ। ಸೋ ವಣ್ಣತೋ ಫಾಲಿತಹಲಿದ್ದಿವಣ್ಣೋ। ಸಣ್ಠಾನತೋ ಥೂಲಸರೀರಸ್ಸ ತಾವ ಚಮ್ಮಮಂಸನ್ತರೇ ಠಪಿತಹಲಿದ್ದಿವಣ್ಣದುಕೂಲಪಿಲೋತಿಕಸಣ್ಠಾನೋ ಹೋತಿ, ಕಿಸಸರೀರಸ್ಸ ಜಙ್ಘಮಂಸಂ ಊರುಮಂಸಂ ಪಿಟ್ಠಿಕಣ್ಟಕನಿಸ್ಸಿತಂ ಪಿಟ್ಠಮಂಸಂ ಉದರವಟ್ಟಿಮಂಸನ್ತಿ ಏತಾನಿ ನಿಸ್ಸಾಯ ದಿಗುಣಂ ತಿಗುಣಂ ಕತ್ವಾ ಠಪಿತಹಲಿದ್ದಿವಣ್ಣದುಕೂಲಪಿಲೋತಿಕಸಣ್ಠಾನೋ। ದಿಸತೋ ದ್ವೀಸು ದಿಸಾಸು ಜಾತೋ। ಓಕಾಸತೋ ಥೂಲಸ್ಸ ಸಕಲಸರೀರಂ ಫರಿತ್ವಾ, ಕಿಸಸ್ಸ ಜಙ್ಘಮಂಸಾದೀನಿ ನಿಸ್ಸಾಯ ಠಿತೋ, ಯಂ ಸಿನೇಹಸಙ್ಖಂ ಗತಮ್ಪಿ ಪರಮಜೇಗುಚ್ಛತ್ತಾ ನೇವ ಮುದ್ಧನಿ ತೇಲತ್ಥಾಯ, ನ ನಾಸಾತೇಲಾದೀನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಗಣ್ಹನ್ತಿ। ಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ಹೇಟ್ಠಾ ಮಂಸೇನ, ಉಪರಿ ಚಮ್ಮೇನ, ತಿರಿಯಂ ಮೇದಭಾಗೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೋ। ಅಯಮಸ್ಸ ಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ। ವಿಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಪನ ಕೇಸಸದಿಸೋವ।
Medoti thinasineho. So vaṇṇato phālitahaliddivaṇṇo. Saṇṭhānato thūlasarīrassa tāva cammamaṃsantare ṭhapitahaliddivaṇṇadukūlapilotikasaṇṭhāno hoti, kisasarīrassa jaṅghamaṃsaṃ ūrumaṃsaṃ piṭṭhikaṇṭakanissitaṃ piṭṭhamaṃsaṃ udaravaṭṭimaṃsanti etāni nissāya diguṇaṃ tiguṇaṃ katvā ṭhapitahaliddivaṇṇadukūlapilotikasaṇṭhāno. Disato dvīsu disāsu jāto. Okāsato thūlassa sakalasarīraṃ pharitvā, kisassa jaṅghamaṃsādīni nissāya ṭhito, yaṃ sinehasaṅkhaṃ gatampi paramajegucchattā neva muddhani telatthāya, na nāsātelādīnaṃ atthāya gaṇhanti. Paricchedato heṭṭhā maṃsena, upari cammena, tiriyaṃ medabhāgena paricchinno. Ayamassa sabhāgaparicchedo. Visabhāgaparicchedo pana kesasadisova.
ಅಸ್ಸೂತಿ ಅಕ್ಖೀಹಿ ಪಗ್ಧರಣಕಆಪೋಧಾತು। ತಂ ವಣ್ಣತೋ ವಿಪ್ಪಸನ್ನತಿಲತೇಲವಣ್ಣಂ। ಸಣ್ಠಾನತೋ ಓಕಾಸಸಣ್ಠಾನಂ। ದಿಸತೋ ಉಪರಿಮಾಯ ದಿಸಾಯ ಜಾತಂ। ಓಕಾಸತೋ ಅಕ್ಖಿಕೂಪಕೇಸು ಠಿತಂ। ನ ಚೇತಂ ಪಿತ್ತಕೋಸಕೇ ಪಿತ್ತಮಿವ ಅಕ್ಖಿಕೂಪಕೇಸು ಸದಾ ಸನ್ನಿಚಿತಂ ತಿಟ್ಠತಿ; ಯದಾ ಪನ ಸತ್ತಾ ಸೋಮನಸ್ಸಜಾತಾ ಮಹಾಹಸಿತಂ ಹಸನ್ತಿ, ದೋಮನಸ್ಸಜಾತಾ ರೋದನ್ತಿ ಪರಿದೇವನ್ತಿ ತಥಾರೂಪಂ ವಿಸಭಾಗಾಹಾರಂ ಆಹರನ್ತಿ, ಯದಾ ಚ ನೇಸಂ ಅಕ್ಖೀನಿ ಧೂಮರಜಪಂಸುಕಾದೀಹಿ ಅಭಿಹಞ್ಞನ್ತಿ, ತದಾ ಏತೇಹಿ ಸೋಮನಸ್ಸದೋಮನಸ್ಸವಿಸಭಾಗಾಹಾರಉತೂಹಿ ಸಮುಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಅಕ್ಖಿಕೂಪಕೇ ಪೂರೇತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ ವಾ ಪಗ್ಘರತಿ ವಾ। ಅಸ್ಸುಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಕೇನ ಪನ ಯೋಗಿನಾ ಅಕ್ಖಿಕೂಪಕೇ ಪೂರೇತ್ವಾ ಠಿತವಸೇನೇವ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಿತಬ್ಬಂ। ಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ಅಸ್ಸುಭಾಗೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಂ। ಅಯಮಸ್ಸ ಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ। ವಿಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಪನ ಕೇಸಸದಿಸೋವ।
Assūti akkhīhi pagdharaṇakaāpodhātu. Taṃ vaṇṇato vippasannatilatelavaṇṇaṃ. Saṇṭhānato okāsasaṇṭhānaṃ. Disato uparimāya disāya jātaṃ. Okāsato akkhikūpakesu ṭhitaṃ. Na cetaṃ pittakosake pittamiva akkhikūpakesu sadā sannicitaṃ tiṭṭhati; yadā pana sattā somanassajātā mahāhasitaṃ hasanti, domanassajātā rodanti paridevanti tathārūpaṃ visabhāgāhāraṃ āharanti, yadā ca nesaṃ akkhīni dhūmarajapaṃsukādīhi abhihaññanti, tadā etehi somanassadomanassavisabhāgāhārautūhi samuṭṭhahitvā akkhikūpake pūretvā tiṭṭhati vā paggharati vā. Assupariggaṇhakena pana yoginā akkhikūpake pūretvā ṭhitavaseneva pariggaṇhitabbaṃ. Paricchedato assubhāgena paricchinnaṃ. Ayamassa sabhāgaparicchedo. Visabhāgaparicchedo pana kesasadisova.
ವಸಾತಿ ವಿಲೀನಸ್ನೇಹೋ। ಸಾ ವಣ್ಣತೋ ನಾಳಿಕೇರತೇಲವಣ್ಣಾ, ಆಚಾಮೇ ಆಸಿತ್ತತೇಲವಣ್ಣಾತಿಪಿ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಸಣ್ಠಾನತೋ ನ್ಹಾನಕಾಲೇ ಪಸನ್ನಉದಕಸ್ಸ ಉಪರಿ ಪರಿಬ್ಭಮನ್ತಸಿನೇಹಬಿನ್ದುವಿಸಟಸಣ್ಠಾನಾ। ದಿಸತೋ ದ್ವೀಸು ದಿಸಾಸು ಜಾತಾ। ಓಕಾಸತೋ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಹತ್ಥತಲಹತ್ಥಪಿಟ್ಠಿಪಾದತಲಪಾದಪಿಟ್ಠಿನಾಸಾಪುಟನಲಾಟಅಂಸಕೂಟೇಸು ಠಿತಾ। ನ ಚೇಸಾ ಏತೇಸು ಓಕಾಸೇಸು ಸದಾ ವಿಲೀನಾವ ಹುತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ; ಯದಾ ಪನ ಅಗ್ಗಿಸನ್ತಾಪಸೂರಿಯಸನ್ತಾಪಉತುವಿಸಭಾಗಧಾತುವಿಸಭಾಗೇಹಿ ತೇ ಪದೇಸಾ ಉಸ್ಮಾ ಜಾತಾ ಹೋನ್ತಿ, ತದಾ ತತ್ಥ ನ್ಹಾನಕಾಲೇ ಪಸನ್ನಉದಕೂಪರಿ ಸಿನೇಹಬಿನ್ದುವಿಸಟೋ ವಿಯ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಸಂಸರತಿ। ಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ವಸಾಭಾಗೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾ । ಅಯಮಸ್ಸಾ ಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ। ವಿಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಪನ ಕೇಸಸದಿಸೋವ।
Vasāti vilīnasneho. Sā vaṇṇato nāḷikeratelavaṇṇā, ācāme āsittatelavaṇṇātipi vattuṃ vaṭṭati. Saṇṭhānato nhānakāle pasannaudakassa upari paribbhamantasinehabinduvisaṭasaṇṭhānā. Disato dvīsu disāsu jātā. Okāsato yebhuyyena hatthatalahatthapiṭṭhipādatalapādapiṭṭhināsāpuṭanalāṭaaṃsakūṭesu ṭhitā. Na cesā etesu okāsesu sadā vilīnāva hutvā tiṭṭhati; yadā pana aggisantāpasūriyasantāpautuvisabhāgadhātuvisabhāgehi te padesā usmā jātā honti, tadā tattha nhānakāle pasannaudakūpari sinehabinduvisaṭo viya ito cito ca saṃsarati. Paricchedato vasābhāgena paricchinnā . Ayamassā sabhāgaparicchedo. Visabhāgaparicchedo pana kesasadisova.
ಖೇಳೋತಿ ಅನ್ತೋಮುಖೇ ಫೇಣಮಿಸ್ಸಾ ಆಪೋಧಾತು। ಸೋ ವಣ್ಣತೋ ಸೇತೋ ಫೇಣವಣ್ಣೋ। ಸಣ್ಠಾನತೋ ಓಕಾಸಸಣ್ಠಾನೋ, ಫೇಣಸಣ್ಠಾನತೋತಿಪಿ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ದಿಸತೋ ಉಪರಿಮಾಯ ದಿಸಾಯ ಜಾತೋ। ಓಕಾಸತೋ ಉಭೋಹಿ ಕಪೋಲಪಸ್ಸೇಹಿ ಓರುಯ್ಹ ಜಿವ್ಹಾಯ ಠಿತೋ। ನ ಚೇಸ ಏತ್ಥ ಸದಾ ಸನ್ನಿಚಿತೋ ಹುತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ। ಯದಾ ಪನ ಸತ್ತಾ ತಥಾರೂಪಂ ಆಹಾರಂ ಪಸ್ಸನ್ತಿ ವಾ ಸರನ್ತಿ ವಾ ಉಣ್ಹತಿತ್ತಕಟುಕಲೋಣಮ್ಬಿಲಾನಂ ವಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಮುಖೇ ಠಪೇನ್ತಿ, ಯದಾ ವಾ ನೇಸಂ ಹದಯಂ ಆಕಿಲಾಯತಿ, ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿದೇವ ವಾ ಜಿಗುಚ್ಛಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತದಾ ಖೇಳೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಉಭೋಹಿ ಕಪೋಲಪಸ್ಸೇಹಿ ಓರುಯ್ಹ ಜಿವ್ಹಾಯ ಸಣ್ಠಾತಿ। ಅಗ್ಗಜಿವ್ಹಾಯ ಚೇಸ ತನುಕೋ ಹೋತಿ, ಮೂಲಜಿವ್ಹಾಯ ಬಹಲೋ; ಮುಖೇ ಪಕ್ಖಿತ್ತಞ್ಚ ಪುಥುಕಂ ವಾ ತಣ್ಡುಲಂ ವಾ ಅಞ್ಞಂ ವಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಖಾದನೀಯಂ, ನದೀಪುಳಿನೇ ಖತಕೂಪಕಸಲಿಲಂ ವಿಯ, ಪರಿಕ್ಖಯಂ ಅಗಚ್ಛನ್ತೋವ ತೇಮೇತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ಹೋತಿ। ಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ಖೇಳಭಾಗೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೋ। ಅಯಮಸ್ಸ ಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ। ವಿಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಪನ ಕೇಸಸದಿಸೋವ।
Kheḷoti antomukhe pheṇamissā āpodhātu. So vaṇṇato seto pheṇavaṇṇo. Saṇṭhānato okāsasaṇṭhāno, pheṇasaṇṭhānatotipi vattuṃ vaṭṭati. Disato uparimāya disāya jāto. Okāsato ubhohi kapolapassehi oruyha jivhāya ṭhito. Na cesa ettha sadā sannicito hutvā tiṭṭhati. Yadā pana sattā tathārūpaṃ āhāraṃ passanti vā saranti vā uṇhatittakaṭukaloṇambilānaṃ vā kiñci mukhe ṭhapenti, yadā vā nesaṃ hadayaṃ ākilāyati, kismiñcideva vā jigucchā uppajjati, tadā kheḷo uppajjitvā ubhohi kapolapassehi oruyha jivhāya saṇṭhāti. Aggajivhāya cesa tanuko hoti, mūlajivhāya bahalo; mukhe pakkhittañca puthukaṃ vā taṇḍulaṃ vā aññaṃ vā kiñci khādanīyaṃ, nadīpuḷine khatakūpakasalilaṃ viya, parikkhayaṃ agacchantova temetuṃ samattho hoti. Paricchedato kheḷabhāgena paricchinno. Ayamassa sabhāgaparicchedo. Visabhāgaparicchedo pana kesasadisova.
ಸಿಙ್ಘಾಣಿಕಾತಿ ಮತ್ಥಲುಙ್ಗತೋ ಪಗ್ಘರಣಕಅಸುಚಿ। ಸಾ ವಣ್ಣತೋ ತರುಣತಾಲಟ್ಠಿಮಿಞ್ಜವಣ್ಣಾ। ಸಣ್ಠಾನತೋ ಓಕಾಸಸಣ್ಠಾನಾ। ದಿಸತೋ ಉಪರಿಮಾಯ ದಿಸಾಯ ಜಾತಾ। ಓಕಾಸತೋ ನಾಸಾಪುಟೇ ಪೂರೇತ್ವಾ ಠಿತಾ। ನ ಚೇಸಾ ಏತ್ಥ ಸದಾ ಸನ್ನಿಚಿತಾ ಹುತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ; ಅಥ ಖೋ ಯಥಾ ನಾಮ ಪುರಿಸೋ ಪದುಮಿನೀಪತ್ತೇನ ದಧಿಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಕಣ್ಟಕೇನ ವಿಜ್ಝೇಯ್ಯ, ಅಥ ತೇನ ಛಿದ್ದೇನ ದಧಿಮತ್ಥು ಗಳಿತ್ವಾ ಬಹಿ ಪತೇಯ್ಯ, ಏವಮೇವ ಯದಾ ಸತ್ತಾ ರೋದನ್ತಿ ವಾ ವಿಸಭಾಗಾಹಾರಉತುವಸೇನ ವಾ ಸಞ್ಜಾತಧಾತುಕ್ಖೋಭಾ ಹೋನ್ತಿ, ತದಾ ಅನ್ತೋಸೀಸತೋ ಪೂತಿಸೇಮ್ಹಭಾವಂ ಆಪನ್ನಂ ಮತ್ಥಲುಙ್ಗಂ ಗಳಿತ್ವಾ ತಾಲುಮತ್ಥಕವಿವರೇನ ಓತರಿತ್ವಾ ನಾಸಾಪುಟೇ ಪೂರೇತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ ವಾ ಪಗ್ಘರತಿ ವಾ। ಸಿಙ್ಘಾಣಿಕಾ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಕೇನ ಪನ ಯೋಗಿನಾ ನಾಸಾಪುಟೇ ಪೂರೇತ್ವಾ ಠಿತವಸೇನೇವ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಿತಬ್ಬಾ। ಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ಸಿಙ್ಘಾಣಿಕಾಭಾಗೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾ। ಅಯಮಸ್ಸ ಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ। ವಿಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಪನ ಕೇಸಸದಿಸೋವ।
Siṅghāṇikāti matthaluṅgato paggharaṇakaasuci. Sā vaṇṇato taruṇatālaṭṭhimiñjavaṇṇā. Saṇṭhānato okāsasaṇṭhānā. Disato uparimāya disāya jātā. Okāsato nāsāpuṭe pūretvā ṭhitā. Na cesā ettha sadā sannicitā hutvā tiṭṭhati; atha kho yathā nāma puriso paduminīpattena dadhiṃ bandhitvā heṭṭhā kaṇṭakena vijjheyya, atha tena chiddena dadhimatthu gaḷitvā bahi pateyya, evameva yadā sattā rodanti vā visabhāgāhārautuvasena vā sañjātadhātukkhobhā honti, tadā antosīsato pūtisemhabhāvaṃ āpannaṃ matthaluṅgaṃ gaḷitvā tālumatthakavivarena otaritvā nāsāpuṭe pūretvā tiṭṭhati vā paggharati vā. Siṅghāṇikā pariggaṇhakena pana yoginā nāsāpuṭe pūretvā ṭhitavaseneva pariggaṇhitabbā. Paricchedato siṅghāṇikābhāgena paricchinnā. Ayamassa sabhāgaparicchedo. Visabhāgaparicchedo pana kesasadisova.
ಲಸಿಕಾತಿ ಸರೀರಸನ್ಧೀನಂ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಪಿಚ್ಛಿಲಕುಣಪಂ। ಸಾ ವಣ್ಣತೋ ಕಣಿಕಾರನಿಯ್ಯಾಸವಣ್ಣಾ। ಸಣ್ಠಾನತೋ ಓಕಾಸಸಣ್ಠಾನಾ। ದಿಸತೋ ದ್ವೀಸು ದಿಸಾಸು ಜಾತಾ। ಓಕಾಸತೋ ಅಟ್ಠಿಸನ್ಧೀನಂ ಅಬ್ಭಞ್ಜನಕಿಚ್ಚಂ ಸಾಧಯಮಾನಾ ಅಸೀತಿಸತಸನ್ಧೀನಂ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಠಿತಾ। ಯಸ್ಸ ಚೇಸಾ ಮನ್ದಾ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ಉಟ್ಠಹನ್ತಸ್ಸ ನಿಸೀದನ್ತಸ್ಸ ಅಭಿಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ ಪಟಿಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ ಸಮ್ಮಿಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಪಸಾರೇನ್ತಸ್ಸ ಅಟ್ಠಿಕಾನಿ ಕಟಕಟಾಯನ್ತಿ, ಅಚ್ಛರಾಸದ್ದಂ ಕರೋನ್ತೋ ವಿಯ ವಿಚರತಿ, ಏಕಯೋಜನದ್ವಿಯೋಜನಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅದ್ಧಾನಂ ಗತಸ್ಸ ವಾಯೋಧಾತು ಕುಪ್ಪತಿ, ಗತ್ತಾನಿ ದುಕ್ಖನ್ತಿ। ಯಸ್ಸ ಪನ ಬಹುಕಾ ಹೋತಿ ತಸ್ಸ ಉಟ್ಠಾನನಿಸಜ್ಜಾದೀಸು ನ ಅಟ್ಠೀನಿ ಕಟಕಟಾಯನ್ತಿ, ದೀಘಮ್ಪಿ ಅದ್ಧಾನಂ ಗತಸ್ಸ ನ ವಾಯೋಧಾತು ಕುಪ್ಪತಿ, ನ ಗತ್ತಾನಿ ದುಕ್ಖನ್ತಿ। ಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ಲಸಿಕಾಭಾಗೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾ। ಅಯಮಸ್ಸ ಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ। ವಿಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಪನ ಕೇಸಸದಿಸೋವ।
Lasikāti sarīrasandhīnaṃ abbhantare picchilakuṇapaṃ. Sā vaṇṇato kaṇikāraniyyāsavaṇṇā. Saṇṭhānato okāsasaṇṭhānā. Disato dvīsu disāsu jātā. Okāsato aṭṭhisandhīnaṃ abbhañjanakiccaṃ sādhayamānā asītisatasandhīnaṃ abbhantare ṭhitā. Yassa cesā mandā hoti, tassa uṭṭhahantassa nisīdantassa abhikkamantassa paṭikkamantassa sammiñjantassa pasārentassa aṭṭhikāni kaṭakaṭāyanti, accharāsaddaṃ karonto viya vicarati, ekayojanadviyojanamattampi addhānaṃ gatassa vāyodhātu kuppati, gattāni dukkhanti. Yassa pana bahukā hoti tassa uṭṭhānanisajjādīsu na aṭṭhīni kaṭakaṭāyanti, dīghampi addhānaṃ gatassa na vāyodhātu kuppati, na gattāni dukkhanti. Paricchedato lasikābhāgena paricchinnā. Ayamassa sabhāgaparicchedo. Visabhāgaparicchedo pana kesasadisova.
ಮುತ್ತನ್ತಿ ವಣ್ಣತೋ ಮಾಸಖಾರೋದಕವಣ್ಣಂ। ಸಣ್ಠಾನತೋ ಅಧೋಮುಖಠಪಿತಉದಕಕುಮ್ಭನ್ತರಗತಉದಕಸಣ್ಠಾನಂ। ದಿಸತೋ ಹೇಟ್ಠಿಮಾಯ ದಿಸಾಯ ಜಾತಂ। ಓಕಾಸತೋ ವತ್ಥಿಸ್ಸ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಠಿತಂ। ವತ್ಥಿ ನಾಮ ವತ್ಥಿಪುಟೋ ವುಚ್ಚತಿ, ಯತ್ಥ ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ನಾಮ ಚನ್ದನಿಕಾಯ ಪಕ್ಖಿತ್ತೇ ಅಮುಖೇ ರವಣಘಟೇ ಚನ್ದನಿಕರಸೋ ಪವಿಸತಿ, ನ ಚಸ್ಸ ಪವಿಸನಮಗ್ಗೋ ಪಞ್ಞಾಯತಿ; ಏವಮೇವ ಸರೀರತೋ ಮುತ್ತಂ ಪವಿಸತಿ, ನ ಚಸ್ಸ ಪವಿಸನಮಗ್ಗೋ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ನಿಕ್ಖಮನಮಗ್ಗೋ ಪನ ಪಾಕಟೋ ಹೋತಿ; ಯಮ್ಹಿ ಚ ಮುತ್ತಸ್ಸ ಭರಿತೇ ‘ಪಸ್ಸಾವಂ ಕರೋಮಾ’ತಿ ಸತ್ತಾನಂ ಆಯೂಹನಂ ಹೋತಿ। ಪರಿಚ್ಛೇದತೋ ವತ್ಥಿಅಬ್ಭನ್ತರೇನ ಚೇವ ಮುತ್ತಭಾಗೇನ ಚ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಂ। ಅಯಮಸ್ಸ ಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ। ವಿಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಪನ ಕೇಸಸದಿಸೋವ।
Muttanti vaṇṇato māsakhārodakavaṇṇaṃ. Saṇṭhānato adhomukhaṭhapitaudakakumbhantaragataudakasaṇṭhānaṃ. Disato heṭṭhimāya disāya jātaṃ. Okāsato vatthissa abbhantare ṭhitaṃ. Vatthi nāma vatthipuṭo vuccati, yattha seyyathāpi nāma candanikāya pakkhitte amukhe ravaṇaghaṭe candanikaraso pavisati, na cassa pavisanamaggo paññāyati; evameva sarīrato muttaṃ pavisati, na cassa pavisanamaggo paññāyati, nikkhamanamaggo pana pākaṭo hoti; yamhi ca muttassa bharite ‘passāvaṃ karomā’ti sattānaṃ āyūhanaṃ hoti. Paricchedato vatthiabbhantarena ceva muttabhāgena ca paricchinnaṃ. Ayamassa sabhāgaparicchedo. Visabhāgaparicchedo pana kesasadisova.
ಏವಞ್ಹಿ ಕೇಸಾದಿಕೇ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ವಣ್ಣಸಣ್ಠಾನದಿಸೋಕಾಸಪರಿಚ್ಛೇದವಸೇನ ವವತ್ಥಪೇತ್ವಾ ಅನುಪುಬ್ಬತೋ ನಾತಿಸೀಘತೋ ನಾತಿಸಣಿಕತೋತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವಣ್ಣಸಣ್ಠಾನಗನ್ಧಾಸಯೋಕಾಸವಸೇನ ಪಞ್ಚಧಾ ‘ಪಟಿಕ್ಕೂಲಾ ಪಟಿಕ್ಕೂಲಾ’ತಿ ಮನಸಿಕರೋತೋ ಪಣ್ಣತ್ತಿಸಮತಿಕ್ಕಮವಸೇನ, ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ಚಕ್ಖುಮತೋ ಪುರಿಸಸ್ಸ ದ್ವತ್ತಿಂಸವಣ್ಣಾನಂ ಕುಸುಮಾನಂ ಏಕಸುತ್ತಗಣ್ಠಿತಂ ಮಾಲಂ ಓಲೋಕೇನ್ತಸ್ಸ ಸಬ್ಬಪುಪ್ಫಾನಿ ಅಪುಬ್ಬಾಪರಿಯಮಿವ ಪಾಕಟಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಏವಮೇವ ‘‘ಅತ್ಥಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಾಯೇ ಕೇಸಾ’’ತಿ ಇಮಂ ಕಾಯಂ ಓಲೋಕೇನ್ತಸ್ಸ ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಅಪುಬ್ಬಾಪರಿಯಮಿವ ಪಾಕಟಾ ಹೋನ್ತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಮನಸಿಕಾರಕೋಸಲ್ಲಕಥಾಯಂ ‘‘ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸ ಹಿ ‘ಕೇಸಾ’ತಿ ಮನಸಿಕರೋತೋ ಮನಸಿಕಾರೋ ಗನ್ತ್ವಾ ‘ಮುತ್ತ’ನ್ತಿ ಇಮಂ ಪರಿಯೋಸಾನಕೋಟ್ಠಾಸಮೇವ ಆಹಚ್ಚ ತಿಟ್ಠತೀ’’ತಿ।
Evañhi kesādike koṭṭhāse vaṇṇasaṇṭhānadisokāsaparicchedavasena vavatthapetvā anupubbato nātisīghato nātisaṇikatotiādinā nayena vaṇṇasaṇṭhānagandhāsayokāsavasena pañcadhā ‘paṭikkūlā paṭikkūlā’ti manasikaroto paṇṇattisamatikkamavasena, seyyathāpi cakkhumato purisassa dvattiṃsavaṇṇānaṃ kusumānaṃ ekasuttagaṇṭhitaṃ mālaṃ olokentassa sabbapupphāni apubbāpariyamiva pākaṭāni honti, evameva ‘‘atthi imasmiṃ kāye kesā’’ti imaṃ kāyaṃ olokentassa sabbe te dhammā apubbāpariyamiva pākaṭā honti. Tena vuttaṃ manasikārakosallakathāyaṃ ‘‘ādikammikassa hi ‘kesā’ti manasikaroto manasikāro gantvā ‘mutta’nti imaṃ pariyosānakoṭṭhāsameva āhacca tiṭṭhatī’’ti.
ಸಚೇ ಪನ ಬಹಿದ್ಧಾಪಿ ಮನಸಿಕಾರಂ ಉಪಸಂಹರತಿ, ಅಥಸ್ಸ ಏವಂ ಸಬ್ಬಕೋಟ್ಠಾಸೇಸು ಪಾಕಟೀಭೂತೇಸು ಆಹಿಣ್ಡನ್ತಾ ಮನುಸ್ಸತಿರಚ್ಛಾನಾದಯೋ ಸತ್ತಾಕಾರಂ ವಿಜಹಿತ್ವಾ ಕೋಟ್ಠಾಸರಾಸಿವಸೇನೇವ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಿ; ತೇಹಿ ಚ ಅಜ್ಝೋಹರಿಯಮಾನಂ ಪಾನಭೋಜನಾದಿ ಕೋಟ್ಠಾಸರಾಸಿಮ್ಹಿ ಪಕ್ಖಿಪಿಯಮಾನಮಿವ ಉಪಟ್ಠಾತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಅನುಪುಬ್ಬಮುಞ್ಚನಾದಿವಸೇನ ‘ಪಟಿಕೂಲಾ ಪಟಿಕೂಲಾ’ತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಮನಸಿಕರೋತೋ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಅಪ್ಪನಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ।
Sace pana bahiddhāpi manasikāraṃ upasaṃharati, athassa evaṃ sabbakoṭṭhāsesu pākaṭībhūtesu āhiṇḍantā manussatiracchānādayo sattākāraṃ vijahitvā koṭṭhāsarāsivaseneva upaṭṭhahanti; tehi ca ajjhohariyamānaṃ pānabhojanādi koṭṭhāsarāsimhi pakkhipiyamānamiva upaṭṭhāti. Athassa anupubbamuñcanādivasena ‘paṭikūlā paṭikūlā’ti punappunaṃ manasikaroto anukkamena appanā uppajjati.
ತತ್ಥ ಕೇಸಾದೀನಂ ವಣ್ಣಸಣ್ಠಾನದಿಸೋಕಾಸಪರಿಚ್ಛೇದವಸೇನ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಉಗ್ಗಹನಿಮಿತ್ತಂ, ಸಬ್ಬಾಕಾರತೋ ಪಟಿಕೂಲವಸೇನ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಪಟಿಭಾಗನಿಮಿತ್ತಂ। ತಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಆವಜ್ಜೇನ್ತಸ್ಸ ಮನಸಿಕರೋನ್ತಸ್ಸ ತಕ್ಕಾಹತಂ ವಿತಕ್ಕಾಹತಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಚತ್ತಾರೋ ಖನ್ಧಾ ಪಟಿಕೂಲಾರಮ್ಮಣಾ ಹೋನ್ತಿ, ಪಠಮಜ್ಝಾನವಸೇನ ಅಪ್ಪನಾ ಪವತ್ತತಿ। ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ಪರಿಕಮ್ಮಉಪಚಾರಚಿತ್ತಾನಿ ಸವಿತಕ್ಕಸವಿಚಾರಾನಿ ಸಪ್ಪೀತಿಕಾನಿ ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಾನಿ ಪಟಿಕೂಲನಿಮಿತ್ತಾರಮ್ಮಣಾನಿ; ಅಪ್ಪನಾಪಿ ಸವಿತಕ್ಕಸವಿಚಾರಾ ಸಪ್ಪೀತಿಕಾ ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಾವ। ಭೂಮನ್ತರೇನ ಪನ ಮಹಗ್ಗತಾ ರೂಪಾವಚರಾ ಹೋನ್ತಿ। ಪಟಿಕ್ಕೂಲೇಪಿ ಚ ಏತಸ್ಮಿಂ ಆರಮ್ಮಣೇ ಆನಿಸಂಸದಸ್ಸಾವಿತಾಯ ಸೋಮನಸ್ಸಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಏಕತ್ತಾರಮ್ಮಣಬಲೇನೇವ ವಾ ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ದುತಿಯಜ್ಝಾನಾದೀನಿ ಪನೇತ್ಥ ನ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಓಳಾರಿಕತ್ತಾ। ಇದಞ್ಹಿ ಆರಮ್ಮಣಂ ಓಳಾರಿಕಂ। ವಿತಕ್ಕಬಲೇನೇವೇತ್ಥ ಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾ ಜಾಯತಿ, ನ ವಿತಕ್ಕಸಮತಿಕ್ಕಮೇನಾತಿ। ಅಯಂ ತಾವ ಸಮಥವಸೇನ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಕಥಾ।
Tattha kesādīnaṃ vaṇṇasaṇṭhānadisokāsaparicchedavasena upaṭṭhānaṃ uggahanimittaṃ, sabbākārato paṭikūlavasena upaṭṭhānaṃ paṭibhāganimittaṃ. Taṃ punappunaṃ āvajjentassa manasikarontassa takkāhataṃ vitakkāhataṃ karontassa cattāro khandhā paṭikūlārammaṇā honti, paṭhamajjhānavasena appanā pavattati. Pubbabhāge parikammaupacāracittāni savitakkasavicārāni sappītikāni somanassasahagatāni paṭikūlanimittārammaṇāni; appanāpi savitakkasavicārā sappītikā somanassasahagatāva. Bhūmantarena pana mahaggatā rūpāvacarā honti. Paṭikkūlepi ca etasmiṃ ārammaṇe ānisaṃsadassāvitāya somanassaṃ uppajjati, ekattārammaṇabaleneva vā taṃ uppajjati. Dutiyajjhānādīni panettha na nibbattanti. Kasmā? Oḷārikattā. Idañhi ārammaṇaṃ oḷārikaṃ. Vitakkabalenevettha cittekaggatā jāyati, na vitakkasamatikkamenāti. Ayaṃ tāva samathavasena kammaṭṭhānakathā.
ಅವಿಸೇಸತೋ ಪನ ಸಾಧಾರಣವಸೇನ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ – ಇದಞ್ಹಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಭಾವೇತುಕಾಮೇನ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಉಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಸಜ್ಝಾಯಕಾಲೇ ಏವ ಕೇಸಾದೀನಂ ವಣ್ಣನಿಮಿತ್ತಸಣ್ಠಾನನಿಮಿತ್ತದಿಸಾನಿಮಿತ್ತಓಕಾಸನಿಮಿತ್ತಪರಿಚ್ಛೇದನಿಮಿತ್ತಾನಿ ವಾಚಾಯ ಪೋಥೇತ್ವಾ ಪೋಥೇತ್ವಾ ಏಕೇಕಕೋಟ್ಠಾಸೇ ‘ಅಯಂ ಏತಂಸರಿಕ್ಖಕೋ’ತಿ ತಿವಿಧೇನ ಸಜ್ಝಾಯೋ ಕಾತಬ್ಬೋ। ಕಥಂ? ತಚಪಞ್ಚಕೇ ತಾವ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಅನುಲೋಮತೋ ಪಞ್ಚಾಹಂ, ಪಟಿಲೋಮತೋ ಪಞ್ಚಾಹಂ, ಅನುಲೋಮಪಟಿಲೋಮತೋ ಪಞ್ಚಾಹನ್ತಿ ಅದ್ಧಮಾಸಂ ಸಜ್ಝಾಯೋ ಕಾತಬ್ಬೋ। ತತೋ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವಕ್ಕಪಞ್ಚಕಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ತಥೇವ ಅದ್ಧಮಾಸಂ ಸಜ್ಝಾಯೋ ಕಾತಬ್ಬೋ। ತತೋ ತೇ ದಸಪಿ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ಅದ್ಧಮಾಸಂ। ಪುನ ಪಪ್ಫಾಸಪಞ್ಚಕಾದೀಸುಪಿ ಏಕೇಕಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಅದ್ಧಮಾಸಂ। ತತೋ ತೇ ಪಞ್ಚದಸಪಿ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಅದ್ಧಮಾಸಂ। ಮತ್ಥಲುಙ್ಗಪಞ್ಚಕಂ ಅದ್ಧಮಾಸಂ। ತತೋ ತೇವೀಸತಿ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಅದ್ಧಮಾಸಂ। ಮೇದಛಕ್ಕಂ ಅದ್ಧಮಾಸಂ। ತತೋ ತೇ ಛಬ್ಬೀಸತಿಪಿ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ಅದ್ಧಮಾಸಂ। ಮುತ್ತಛಕ್ಕಂ ಅದ್ಧಮಾಸಂ। ತತೋ ಸಬ್ಬೇಪಿ ದ್ವತ್ತಿಂಸ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ಅದ್ಧಮಾಸನ್ತಿ ಏವಂ ಛ ಮಾಸೇ ಸಜ್ಝಾಯೋ ಕಾತಬ್ಬೋ।
Avisesato pana sādhāraṇavasena evaṃ veditabbaṃ – idañhi kammaṭṭhānaṃ bhāvetukāmena kammaṭṭhānaṃ uggahetvā sajjhāyakāle eva kesādīnaṃ vaṇṇanimittasaṇṭhānanimittadisānimittaokāsanimittaparicchedanimittāni vācāya pothetvā pothetvā ekekakoṭṭhāse ‘ayaṃ etaṃsarikkhako’ti tividhena sajjhāyo kātabbo. Kathaṃ? Tacapañcake tāva heṭṭhā vuttanayeneva anulomato pañcāhaṃ, paṭilomato pañcāhaṃ, anulomapaṭilomato pañcāhanti addhamāsaṃ sajjhāyo kātabbo. Tato ācariyassa santikaṃ gantvā vakkapañcakaṃ uggaṇhitvā tatheva addhamāsaṃ sajjhāyo kātabbo. Tato te dasapi koṭṭhāse ekato katvā addhamāsaṃ. Puna papphāsapañcakādīsupi ekekaṃ uggaṇhitvā addhamāsaṃ. Tato te pañcadasapi koṭṭhāse addhamāsaṃ. Matthaluṅgapañcakaṃ addhamāsaṃ. Tato tevīsati koṭṭhāse addhamāsaṃ. Medachakkaṃ addhamāsaṃ. Tato te chabbīsatipi koṭṭhāse ekato katvā addhamāsaṃ. Muttachakkaṃ addhamāsaṃ. Tato sabbepi dvattiṃsa koṭṭhāse ekato katvā addhamāsanti evaṃ cha māse sajjhāyo kātabbo.
ತತ್ಥ – ಉಪನಿಸ್ಸಯಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಸಪ್ಪಞ್ಞಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸೇವ ಕೋಟ್ಠಾಸಾ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಿ, ಏಕಚ್ಚಸ್ಸ ನ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಿ। ತೇನ ‘ನ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತೀ’ತಿ ವೀರಿಯಂ ನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಬ್ಬಂ। ಯತ್ತಕಾ ಕೋಟ್ಠಾಸಾ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಿ ತತ್ತಕೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಜ್ಝಾಯೋ ಕಾತಬ್ಬೋ। ಏವಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥೇನ್ತೇನ ಪನ ನೇವ ಪಞ್ಞವತೋ ನ ಮನ್ದಪಞ್ಞಸ್ಸ ವಸೇನ ಕಥೇತಬ್ಬಂ, ಮಜ್ಝಿಮಪಞ್ಞಸ್ಸ ವಸೇನ ಕಥೇತಬ್ಬಂ। ಮಜ್ಝಿಮಪಞ್ಞಸ್ಸ ಹಿ ವಸೇನ ಆಚರಿಯಾ ಛಹಿ ಮಾಸೇಹಿ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ತನ್ತಿಂ ಠಪಯಿಂಸು। ಯಸ್ಸ ಪನ ಏತ್ತಾವತಾಪಿ ಕೋಟ್ಠಾಸಾ ಪಾಕಟಾ ನ ಹೋನ್ತಿ, ತೇನ ತತೋ ಪರಮ್ಪಿ ಸಜ್ಝಾಯೋ ಕಾತಬ್ಬೋ ಏವ; ನೋ ಚ ಖೋ ಅಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ, ಛ ಛ ಮಾಸೇ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾವ ಕಾತಬ್ಬೋ।
Tattha – upanissayasampannassa sappaññassa bhikkhuno kammaṭṭhānaṃ uggaṇhantasseva koṭṭhāsā upaṭṭhahanti, ekaccassa na upaṭṭhahanti. Tena ‘na upaṭṭhahantī’ti vīriyaṃ na vissajjetabbaṃ. Yattakā koṭṭhāsā upaṭṭhahanti tattake gahetvā sajjhāyo kātabbo. Evaṃ kammaṭṭhānaṃ kathentena pana neva paññavato na mandapaññassa vasena kathetabbaṃ, majjhimapaññassa vasena kathetabbaṃ. Majjhimapaññassa hi vasena ācariyā chahi māsehi paricchinditvā tantiṃ ṭhapayiṃsu. Yassa pana ettāvatāpi koṭṭhāsā pākaṭā na honti, tena tato parampi sajjhāyo kātabbo eva; no ca kho aparicchinditvā, cha cha māse paricchinditvāva kātabbo.
ಸಜ್ಝಾಯಂ ಕರೋನ್ತೇನ ವಣ್ಣೋ ನ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತಬ್ಬೋ, ನ ಲಕ್ಖಣಂ ಮನಸಿಕಾತಬ್ಬಂ, ಕೋಟ್ಠಾಸವಸೇನೇವ ಸಜ್ಝಾಯೋ ಕಾತಬ್ಬೋ। ಆಚರಿಯೇನಾಪಿ ‘ವಣ್ಣವಸೇನ ಸಜ್ಝಾಯಂ ಕರೋಹೀ’ತಿ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ನ ಕಥೇತಬ್ಬಂ। ನಿಯಮೇತ್ವಾ ಕಥಿತೇ ಕೋ ದೋಸೋತಿ? ಸಮ್ಪತ್ತಿಯಮ್ಪಿ ವಿಪತ್ತಿಸಞ್ಞಾಆಪಜ್ಜನಂ। ಸಚೇ ಹಿ ಆಚರಿಯೇನ ‘ವಣ್ಣವಸೇನ ಸಜ್ಝಾಯಂ ಕರೋಹೀ’ತಿ ವುತ್ತೇ ಇಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ತಥಾ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ವಣ್ಣತೋ ನ ಉಪಟ್ಠಾತಿ, ಪಟಿಕೂಲವಸೇನ ವಾ ಧಾತುವಸೇನ ವಾ ಉಪಟ್ಠಾತಿ, ಅಥೇಸ ‘ನ ಇದಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ವಿಲಕ್ಖಣ’ನ್ತಿ ಸಞ್ಞೀ ಹೋತಿ, ಆಚರಿಯೇನ ಕಥಿತಮೇವ ಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾತಿ। ‘ಪಟಿಕೂಲವಸೇನ ಸಜ್ಝಾಯಂ ಕರೋಹೀ’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ಸಚೇ ತಸ್ಸ ತಥಾ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಪಟಿಕ್ಕೂಲತೋ ನ ಉಪಟ್ಠಾತಿ, ವಣ್ಣವಸೇನ ವಾ ಧಾತುವಸೇನ ವಾ ಉಪಟ್ಠಾತಿ, ಅಥೇಸ ‘ನಯಿದಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ವಿಲಕ್ಖಣ’ನ್ತಿ ಸಞ್ಞೀ ಹೋತಿ, ಆಚರಿಯೇನ ಕಥಿತಮೇವ ಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾತಿ। ‘ಧಾತುವಸೇನ ತಂ ಸಜ್ಝಾಯಂ ಕರೋಹೀ’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ಸಚೇ ತಸ್ಸ ತಥಾ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಧಾತುತೋ ನ ಉಪಟ್ಠಾತಿ, ವಣ್ಣವಸೇನ ವಾ ಪಟಿಕೂಲವಸೇನ ವಾ ಉಪಟ್ಠಾತಿ, ಅಥೇಸ ‘ನಯಿದಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ವಿಲಕ್ಖಣ’ನ್ತಿ ಸಞ್ಞೀ ಹೋತಿ, ಆಚರಿಯೇನ ಕಥಿತಮೇವ ಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಅಯಂ ಆಚರಿಯೇನ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ಕಥಿತೇ ದೋಸೋ।
Sajjhāyaṃ karontena vaṇṇo na paccavekkhitabbo, na lakkhaṇaṃ manasikātabbaṃ, koṭṭhāsavaseneva sajjhāyo kātabbo. Ācariyenāpi ‘vaṇṇavasena sajjhāyaṃ karohī’ti niyametvā na kathetabbaṃ. Niyametvā kathite ko dosoti? Sampattiyampi vipattisaññāāpajjanaṃ. Sace hi ācariyena ‘vaṇṇavasena sajjhāyaṃ karohī’ti vutte imassa bhikkhuno tathā karontassa kammaṭṭhānaṃ vaṇṇato na upaṭṭhāti, paṭikūlavasena vā dhātuvasena vā upaṭṭhāti, athesa ‘na idaṃ kammaṭṭhānaṃ vilakkhaṇa’nti saññī hoti, ācariyena kathitameva kappetvā gaṇhāti. ‘Paṭikūlavasena sajjhāyaṃ karohī’ti vuttepi sace tassa tathā karontassa paṭikkūlato na upaṭṭhāti, vaṇṇavasena vā dhātuvasena vā upaṭṭhāti, athesa ‘nayidaṃ kammaṭṭhānaṃ vilakkhaṇa’nti saññī hoti, ācariyena kathitameva kappetvā gaṇhāti. ‘Dhātuvasena taṃ sajjhāyaṃ karohī’ti vuttepi sace tassa tathā karontassa dhātuto na upaṭṭhāti, vaṇṇavasena vā paṭikūlavasena vā upaṭṭhāti, athesa ‘nayidaṃ kammaṭṭhānaṃ vilakkhaṇa’nti saññī hoti, ācariyena kathitameva kappetvā gaṇhāti. Ayaṃ ācariyena niyametvā kathite doso.
ಕಿನ್ತಿ ಪನ ವತ್ತಬ್ಬೋ ಹೋತೀತಿ? ‘ಕೋಟ್ಠಾಸವಸೇನ ಸಜ್ಝಾಯಂ ಕರೋಹೀ’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೋ। ಕಥಂ? ‘ಕೇಸಕೋಟ್ಠಾಸೋ ಲೋಮಕೋಟ್ಠಾಸೋತಿ ಸಜ್ಝಾಯಂ ಕರೋಹೀ’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೋ। ಸಚೇ ಪನಸ್ಸ ಏವಂ ಕೋಟ್ಠಾಸವಸೇನ ಸಜ್ಝಾಯಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ವಣ್ಣತೋ ಉಪಟ್ಠಾತಿ, ಅಥಾನೇನ ಓವಾದಾಚರಿಯಸ್ಸ ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ – ‘ಅಹಂ ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಕಾರಂ ಕೋಟ್ಠಾಸವಸೇನ ಸಜ್ಝಾಯಂ ಕರೋಮಿ; ಮಯ್ಹಂ ಪನ ವಣ್ಣತೋ ಉಪಟ್ಠಾತೀ’ತಿ। ಆಚರಿಯೇನ ‘ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ವಿಯ ಅಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ, ವಿಲಕ್ಖಣಂ ಏತ’ನ್ತಿ ನ ವಿಸಂವಾದೇತಬ್ಬಂ। ‘ಸಾಧು, ಸಪ್ಪುರಿಸ, ಪುಬ್ಬೇ ತಯಾ ವಣ್ಣಕಸಿಣೇ ಪರಿಕಮ್ಮಂ ಕತಪುಬ್ಬಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಏತದೇವ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ತುಯ್ಹಂ ಸಪ್ಪಾಯಂ। ವಣ್ಣವಸೇನೇವ ಸಜ್ಝಾಯಂ ಕರೋಹೀ’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೋ। ತೇನಪಿ ವಣ್ಣವಸೇನೇವ ಸಜ್ಝಾಯೋ ಕಾತಬ್ಬೋ।
Kinti pana vattabbo hotīti? ‘Koṭṭhāsavasena sajjhāyaṃ karohī’ti vattabbo. Kathaṃ? ‘Kesakoṭṭhāso lomakoṭṭhāsoti sajjhāyaṃ karohī’ti vattabbo. Sace panassa evaṃ koṭṭhāsavasena sajjhāyaṃ karontassa vaṇṇato upaṭṭhāti, athānena ovādācariyassa ācikkhitabbaṃ – ‘ahaṃ dvattiṃsākāraṃ koṭṭhāsavasena sajjhāyaṃ karomi; mayhaṃ pana vaṇṇato upaṭṭhātī’ti. Ācariyena ‘kammaṭṭhānaṃ viya akammaṭṭhānaṃ, vilakkhaṇaṃ eta’nti na visaṃvādetabbaṃ. ‘Sādhu, sappurisa, pubbe tayā vaṇṇakasiṇe parikammaṃ katapubbaṃ bhavissati. Etadeva kammaṭṭhānaṃ tuyhaṃ sappāyaṃ. Vaṇṇavaseneva sajjhāyaṃ karohī’ti vattabbo. Tenapi vaṇṇavaseneva sajjhāyo kātabbo.
ಸೋ ಏವಂ ಕರೋನ್ತೋ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ನೀಲಕಂ ಪೀತಕಂ ಲೋಹಿತಕಂ ಓದಾತಕನ್ತಿ ಚತ್ತಾರಿ ವಣ್ಣಕಸಿಣಾನಿ ಲಭತಿ। ಕಥಂ? ತಸ್ಸ ಹಿ ಕೇಸಲೋಮಪಿತ್ತೇಸು ಚೇವ ಅಕ್ಖೀನಞ್ಚ ಕಾಳಕಟ್ಠಾನೇ ವಣ್ಣಂ ‘ನೀಲಂ ನೀಲ’ನ್ತಿ ಮನಸಿಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಚತುಕ್ಕಪಞ್ಚಕಜ್ಝಾನಾನಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ; ಝಾನಂ ಪಾದಕಂ ಕತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಾತಿ। ಮೇದಸ್ಮಿಂ ಪನ ಅಕ್ಖೀನಞ್ಚ ಪೀತಕಟ್ಠಾನೇ ವಣ್ಣಂ ‘ಪೀತಕಂ ಪೀತಕ’ನ್ತಿ ಮನಸಿಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಚತುಕ್ಕಪಞ್ಚಕಜ್ಝಾನಾನಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ; ಝಾನಂ ಪಾದಕಂ ಕತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಾತಿ। ಮಂಸಲೋಹಿತೇಸು ಪನ ಅಕ್ಖೀನಞ್ಚ ರತ್ತಟ್ಠಾನೇ ವಣ್ಣಂ ‘ಲೋಹಿತಕಂ ಲೋಹಿತಕ’ನ್ತಿ ಮನಸಿಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಚತುಕ್ಕಪಞ್ಚಕಜ್ಝಾನಾನಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ; ಝಾನಂ ಪಾದಕಂ ಕತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಾತಿ। ನಖದನ್ತಚಮ್ಮಅಟ್ಠೀಸು ಪನ ಅಕ್ಖೀನಞ್ಚ ಪಣ್ಡರಟ್ಠಾನೇ ವಣ್ಣಂ ‘ಓದಾತಂ ಓದಾತ’ನ್ತಿ ಮನಸಿಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಚತುಕ್ಕಪಞ್ಚಕಜ್ಝಾನಾನಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಝಾನಂ ಪಾದಕಂ ಕತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಾತಿ। ಇದಂ ವಣ್ಣವಸೇನ ಅಭಿನಿವಿಟ್ಠಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಯಾವ ಅರಹತ್ತಾ ನಿಗಮನಂ।
So evaṃ karonto ajjhattaṃ nīlakaṃ pītakaṃ lohitakaṃ odātakanti cattāri vaṇṇakasiṇāni labhati. Kathaṃ? Tassa hi kesalomapittesu ceva akkhīnañca kāḷakaṭṭhāne vaṇṇaṃ ‘nīlaṃ nīla’nti manasikarontassa catukkapañcakajjhānāni uppajjanti; jhānaṃ pādakaṃ katvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā arahattaṃ pāpuṇāti. Medasmiṃ pana akkhīnañca pītakaṭṭhāne vaṇṇaṃ ‘pītakaṃ pītaka’nti manasikarontassa catukkapañcakajjhānāni uppajjanti; jhānaṃ pādakaṃ katvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā arahattaṃ pāpuṇāti. Maṃsalohitesu pana akkhīnañca rattaṭṭhāne vaṇṇaṃ ‘lohitakaṃ lohitaka’nti manasikarontassa catukkapañcakajjhānāni uppajjanti; jhānaṃ pādakaṃ katvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā arahattaṃ pāpuṇāti. Nakhadantacammaaṭṭhīsu pana akkhīnañca paṇḍaraṭṭhāne vaṇṇaṃ ‘odātaṃ odāta’nti manasikarontassa catukkapañcakajjhānāni uppajjanti, jhānaṃ pādakaṃ katvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā arahattaṃ pāpuṇāti. Idaṃ vaṇṇavasena abhiniviṭṭhassa bhikkhuno yāva arahattā nigamanaṃ.
ಅಪರಸ್ಸ ಕೋಟ್ಠಾಸವಸೇನ ಸಜ್ಝಾಯಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಪಟಿಕೂಲತೋ ಉಪಟ್ಠಾತಿ। ಅಥಾನೇನ ಓವಾದಾಚರಿಯಸ್ಸ ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ। ಆಚರಿಯೇನ ‘ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ವಿಯ ಅಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ, ವಿಲಕ್ಖಣಂ ಏತ’ನ್ತಿ ನ ವಿಸಂವಾದೇತಬ್ಬಂ। ‘ಸಾಧು, ಸಪ್ಪುರಿಸ, ಪುಬ್ಬೇ ತಯಾ ಪಟಿಕೂಲಮನಸಿಕಾರೇ ಯೋಗೋ ಕತೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಏತದೇವ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ತುಯ್ಹಂ ಸಪ್ಪಾಯಂ। ಪಟಿಕೂಲವಸೇನೇವ ಸಜ್ಝಾಯಂ ಕರೋಹೀ’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೋ। ತೇನಪಿ ಪಟಿಕೂಲವಸೇನ ಸಜ್ಝಾಯೋ ಕಾತಬ್ಬೋ। ತಸ್ಸ ಕೇಸಾ ನಾಮ ‘ಅಜಞ್ಞಾ ದುಗ್ಗನ್ಧಾ ಜೇಗುಚ್ಛಾ ಪಟಿಕೂಲಾ’ತಿ ಏವಂ ಪಟಿಕೂಲವಸೇನ ಸಜ್ಝಾಯಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಪಟಿಕೂಲಾರಮ್ಮಣೇ ಪಠಮಜ್ಝಾನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ। ಸೋ ಝಾನಂ ಪಾದಕಂ ಕತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಾತಿ। ಇದಂ ಪಟಿಕೂಲವಸೇನ ಅಭಿನಿವಿಟ್ಠಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಯಾವ ಅರಹತ್ತಾ ನಿಗಮನಂ।
Aparassa koṭṭhāsavasena sajjhāyaṃ karontassa paṭikūlato upaṭṭhāti. Athānena ovādācariyassa ācikkhitabbaṃ. Ācariyena ‘kammaṭṭhānaṃ viya akammaṭṭhānaṃ, vilakkhaṇaṃ eta’nti na visaṃvādetabbaṃ. ‘Sādhu, sappurisa, pubbe tayā paṭikūlamanasikāre yogo kato bhavissati. Etadeva kammaṭṭhānaṃ tuyhaṃ sappāyaṃ. Paṭikūlavaseneva sajjhāyaṃ karohī’ti vattabbo. Tenapi paṭikūlavasena sajjhāyo kātabbo. Tassa kesā nāma ‘ajaññā duggandhā jegucchā paṭikūlā’ti evaṃ paṭikūlavasena sajjhāyaṃ karontassa paṭikūlārammaṇe paṭhamajjhānaṃ nibbattati. So jhānaṃ pādakaṃ katvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā arahattaṃ pāpuṇāti. Idaṃ paṭikūlavasena abhiniviṭṭhassa bhikkhuno yāva arahattā nigamanaṃ.
ಅಪರಸ್ಸ ಕೋಟ್ಠಾಸವಸೇನ ಸಜ್ಝಾಯಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಧಾತುತೋ ಉಪಟ್ಠಾತಿ। ಧಾತುತೋ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಂ ಕೀದಿಸಂ ಹುತ್ವಾ ಉಪಟ್ಠಾತೀತಿ? ಕೇಸಾ ತಾವ ವಮ್ಮಿಕಮತ್ಥಕೇ ಜಾತಕುನ್ಥತಿಣಕಾನಿ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಿ। ಲೋಮಾ ಪುರಾಣಗಾಮಟ್ಠಾನೇ ಜಾತದಬ್ಬತಿಣಕಾನಿ ವಿಯ। ನಖಾ ದಣ್ಡಕೇಸು ಠಪಿತಮಧುಕಫಲಟ್ಠಿಕೋಸಕಾ ವಿಯ। ದನ್ತಾ ಮತ್ತಿಕಾಪಿಣ್ಡೇ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಠಪಿತಅಲಾಬುಬೀಜಾನಿ ವಿಯ। ತಚೋ ವೀಣಾಪಬ್ಬಕೇ ಪರಿಯೋನದ್ಧಅಲ್ಲಗೋಚಮ್ಮಂ ವಿಯ, ಮಂಸಂ ಭಿತ್ತಿಯಂ ಅನುಲಿತ್ತಮತ್ತಿಕಾ ವಿಯ। ನ್ಹಾರು ದಬ್ಬಸಮ್ಭಾರಬದ್ಧವಲ್ಲೀ ವಿಯ। ಅಟ್ಠಿ ಉಸ್ಸಾಪೇತ್ವಾ ಠಪಿತಭಿತ್ತಿದಬ್ಬಸಮ್ಭಾರೋ ವಿಯ। ಅಟ್ಠಿಮಿಞ್ಜಂ ಮಹಾವೇಳುಮ್ಹಿ ಪಕ್ಖಿತ್ತಸೇದಿತವೇತ್ತಗ್ಗಂ ವಿಯ। ವಕ್ಕಂ, ಹದಯಂ, ಯಕನಂ, ಕಿಲೋಮಕಂ, ಪಿಹಕಂ, ಪಪ್ಫಾಸನ್ತಿ ಇಮೇ ಛ ಕೋಟ್ಠಾಸಾ ಸೂನಕಾರಘರಂ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಿ। ದ್ವತ್ತಿಂಸಹತ್ಥಂ ಅನ್ತಂ ಲೋಹಿತದೋಣಿಯಂ ಸಂವೇಲ್ಲಿತ್ವಾ ಠಪಿತಘರಸಪ್ಪೋ ವಿಯ। ಅನ್ತಗುಣಂ ಪಾದಪುಞ್ಛನಕೇ ಸಿಬ್ಬಿತರಜ್ಜುಕಾ ವಿಯ। ಉದರಿಯಂ ಪರಿಸ್ಸಾವನೇ ಸಿಥಿಲಬನ್ಧತಣ್ಡುಲಂ ವಿಯ। ಕರೀಸಂ ವೇಣುಪಬ್ಬೇ ಪಕ್ಖಿತ್ತಪಣ್ಡುಮತ್ತಿಕಾ ವಿಯ। ಮತ್ಥಲುಙ್ಗಂ ಓಮದ್ದಿತ್ವಾ ಠಪಿತಾ ಚತ್ತಾರೋ ತಣ್ಡುಲಪಿಟ್ಠಪಿಣ್ಡಾ ವಿಯ। ದ್ವಾದಸವಿಧಾ ಆಪೋಧಾತು ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಠಪಿತೇಸು ದ್ವಾದಸಸು ಉದಕಸರಾವಕೇಸು ಪೂರಿತಉದಕಂ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ಉಪಟ್ಠಾತಿ।
Aparassa koṭṭhāsavasena sajjhāyaṃ karontassa dhātuto upaṭṭhāti. Dhātuto upaṭṭhahantaṃ kīdisaṃ hutvā upaṭṭhātīti? Kesā tāva vammikamatthake jātakunthatiṇakāni viya hutvā upaṭṭhahanti. Lomā purāṇagāmaṭṭhāne jātadabbatiṇakāni viya. Nakhā daṇḍakesu ṭhapitamadhukaphalaṭṭhikosakā viya. Dantā mattikāpiṇḍe pavesetvā ṭhapitaalābubījāni viya. Taco vīṇāpabbake pariyonaddhaallagocammaṃ viya, maṃsaṃ bhittiyaṃ anulittamattikā viya. Nhāru dabbasambhārabaddhavallī viya. Aṭṭhi ussāpetvā ṭhapitabhittidabbasambhāro viya. Aṭṭhimiñjaṃ mahāveḷumhi pakkhittaseditavettaggaṃ viya. Vakkaṃ, hadayaṃ, yakanaṃ, kilomakaṃ, pihakaṃ, papphāsanti ime cha koṭṭhāsā sūnakāragharaṃ viya hutvā upaṭṭhahanti. Dvattiṃsahatthaṃ antaṃ lohitadoṇiyaṃ saṃvellitvā ṭhapitagharasappo viya. Antaguṇaṃ pādapuñchanake sibbitarajjukā viya. Udariyaṃ parissāvane sithilabandhataṇḍulaṃ viya. Karīsaṃ veṇupabbe pakkhittapaṇḍumattikā viya. Matthaluṅgaṃ omadditvā ṭhapitā cattāro taṇḍulapiṭṭhapiṇḍā viya. Dvādasavidhā āpodhātu paṭipāṭiyā ṭhapitesu dvādasasu udakasarāvakesu pūritaudakaṃ viya hutvā upaṭṭhāti.
ಅಥಾನೇನ ಓವಾದಾಚರಿಯಸ್ಸ ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ। ಆಚರಿಯೇನ ‘ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ವಿಯ ಅಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ, ವಿಲಕ್ಖಣಂ ಏತ’ನ್ತಿ ನ ವಿಸಂವಾದೇತಬ್ಬಂ। ‘ಸಾಧು, ಸಪ್ಪುರಿಸ, ಪುಬ್ಬೇ ತಯಾ ಧಾತುಮನಸಿಕಾರೇ ಯೋಗೋ ಕತೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಏತದೇವ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ತುಯ್ಹಂ ಸಪ್ಪಾಯಂ। ಧಾತುವಸೇನೇವ ಸಜ್ಝಾಯಂ ಕರೋಹೀ’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೋ। ತೇನಪಿ ಧಾತುವಸೇನ ಸಜ್ಝಾಯೋ ಕಾತಬ್ಬೋ।
Athānena ovādācariyassa ācikkhitabbaṃ. Ācariyena ‘kammaṭṭhānaṃ viya akammaṭṭhānaṃ, vilakkhaṇaṃ eta’nti na visaṃvādetabbaṃ. ‘Sādhu, sappurisa, pubbe tayā dhātumanasikāre yogo kato bhavissati. Etadeva kammaṭṭhānaṃ tuyhaṃ sappāyaṃ. Dhātuvaseneva sajjhāyaṃ karohī’ti vattabbo. Tenapi dhātuvasena sajjhāyo kātabbo.
ತತ್ರಿದಂ ಮನಸಿಕಾರಮುಖೇನೇವ ಸಜ್ಝಾಯವಿಧಾನಂ – ಇಧ ಭಿಕ್ಖು ‘ಕೇಸಾ ಸೀಸಂ ಪರಿಯೋನದ್ಧಿತ್ವಾ ಠಿತಚಮ್ಮೇ ಜಾತಾ। ತೇ ನ ಜಾನನ್ತಿ ‘ಮಯಂ ಸೀಸಂ ಪರಿಯೋನದ್ಧಿತ್ವಾ ಠಿತಚಮ್ಮೇ ಜಾತಾ’ತಿ; ಸೀಸಂ ಪರಿಯೋನದ್ಧಿತ್ವಾ ಠಿತಚಮ್ಮಮ್ಪಿ ನ ಜಾನಾತಿ ‘ಕೇಸಾ ಮಯಿ ಜಾತಾ’ತಿ; ಅಚೇತನಾ ಏತೇ ಅಬ್ಯಾಕತಾ ಸುಞ್ಞಾ ಥದ್ಧಾ ಪತ್ಥಿನ್ನಾ ಪಥವೀಧಾತು ಏಸಾ’ತಿ ಮನಸಿಕರೋತಿ। ‘ಲೋಮಾ ಸರೀರಂ ಪರಿಯೋನಹನಚಮ್ಮೇ ಜಾತಾ। ತೇ ನ ಜಾನನ್ತಿ ‘ಮಯಂ ಸರೀರಂ ಪರಿಯೋನಹನಚಮ್ಮೇ ಜಾತಾ’ತಿ। ಸರೀರಂ ಪರಿಯೋನಹನಚಮ್ಮಮ್ಪಿ ನ ಜಾನಾತಿ ‘ಲೋಮಾ ಮಯಿ ಜಾತಾ’ತಿ ಏತೇಪಿ ಅಚೇತನಾ। ನಖಾ ಅಙ್ಗುಲೀನಂ ಅಗ್ಗೇಸು ಜಾತಾ। ತೇ ನ ಜಾನನ್ತಿ ‘ಮಯಂ ಅಙ್ಗುಲೀನಂ ಅಗ್ಗೇಸು ಜಾತಾ’ತಿ। ಅಙ್ಗುಲೀನಂ ಅಗ್ಗಾನಿಪಿ ನ ಜಾನನ್ತಿ ‘ನಖಾ ಅಮ್ಹೇಸು ಜಾತಾ’ತಿ। ಏತೇಪಿ ಅಚೇತನಾ। ದನ್ತಾ ಹನುಕಟ್ಠಿಕೇ ಜಾತಾ। ತೇ ನ ಜಾನನ್ತಿ ‘ಮಯಂ ಹನುಕಟ್ಠಿಕೇ ಜಾತಾ’ತಿ। ಹನುಕಟ್ಠಿಕಮ್ಪಿ ನ ಜಾನಾತಿ ‘ದನ್ತಾ ಮಯಿ ಜಾತಾ’ತಿ। ಏತೇಪಿ ಅಚೇತನಾ। ತಚೋ ನ ಜಾನಾತಿ ‘ಸರೀರಂ ಮಯಾ ಪರಿಯೋನದ್ಧ’ನ್ತಿ। ಸರೀರಮ್ಪಿ ನ ಜಾನಾತಿ ‘ಅಹಂ ತಚೇನ ಪರಿಯೋನದ್ಧ’ನ್ತಿ। ಅಯಮ್ಪಿ ಅಚೇತನೋ। ಮಂಸಂ ನ ಜಾನಾತಿ ‘ಮಯಾ ಸರೀರಂ ಅನುಲಿತ್ತ’ನ್ತಿ। ಸರೀರಮ್ಪಿ ನ ಜಾನಾತಿ ‘ಅಹಂ ಮಂಸೇನ ಅನುಲಿತ್ತ’ನ್ತಿ। ಇದಮ್ಪಿ ಅಚೇತನಂ। ನ್ಹಾರು ನ ಜಾನಾತಿ ‘ಅಹಂ ಅಟ್ಠಿಪುಞ್ಜಂ ಆಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಠಿತ’ನ್ತಿ। ಅಟ್ಠಿಪುಞ್ಜೋಪಿ ನ ಜಾನಾತಿ ‘ನ್ಹಾರುಜಾಲೇನಾಹಂ ಆಬದ್ಧೋ’ತಿ। ಇದಮ್ಪಿ ಅಚೇತನಂ।
Tatridaṃ manasikāramukheneva sajjhāyavidhānaṃ – idha bhikkhu ‘kesā sīsaṃ pariyonaddhitvā ṭhitacamme jātā. Te na jānanti ‘mayaṃ sīsaṃ pariyonaddhitvā ṭhitacamme jātā’ti; sīsaṃ pariyonaddhitvā ṭhitacammampi na jānāti ‘kesā mayi jātā’ti; acetanā ete abyākatā suññā thaddhā patthinnā pathavīdhātu esā’ti manasikaroti. ‘Lomā sarīraṃ pariyonahanacamme jātā. Te na jānanti ‘mayaṃ sarīraṃ pariyonahanacamme jātā’ti. Sarīraṃ pariyonahanacammampi na jānāti ‘lomā mayi jātā’ti etepi acetanā. Nakhā aṅgulīnaṃ aggesu jātā. Te na jānanti ‘mayaṃ aṅgulīnaṃ aggesu jātā’ti. Aṅgulīnaṃ aggānipi na jānanti ‘nakhā amhesu jātā’ti. Etepi acetanā. Dantā hanukaṭṭhike jātā. Te na jānanti ‘mayaṃ hanukaṭṭhike jātā’ti. Hanukaṭṭhikampi na jānāti ‘dantā mayi jātā’ti. Etepi acetanā. Taco na jānāti ‘sarīraṃ mayā pariyonaddha’nti. Sarīrampi na jānāti ‘ahaṃ tacena pariyonaddha’nti. Ayampi acetano. Maṃsaṃ na jānāti ‘mayā sarīraṃ anulitta’nti. Sarīrampi na jānāti ‘ahaṃ maṃsena anulitta’nti. Idampi acetanaṃ. Nhāru na jānāti ‘ahaṃ aṭṭhipuñjaṃ ābandhitvā ṭhita’nti. Aṭṭhipuñjopi na jānāti ‘nhārujālenāhaṃ ābaddho’ti. Idampi acetanaṃ.
ಸೀಸಟ್ಠಿ ನ ಜಾನಾತಿ ‘ಅಹಂ ಗೀವಟ್ಠಿಕೇ ಪತಿಟ್ಠಿತ’ನ್ತಿ। ಗೀವಟ್ಠಿಕಮ್ಪಿ ನ ಜಾನಾತಿ ‘ಮಯಿ ಸೀಸಟ್ಠಿಕಂ ಪತಿಟ್ಠಿತ’ನ್ತಿ। ಗೀವಟ್ಠಿ ನ ಜಾನಾತಿ ‘ಅಹಂ ಪಿಟ್ಠಿಕಣ್ಟಕೇ ಠಿತ’ನ್ತಿ। ಪಿಟ್ಠಿಕಣ್ಟಟ್ಠಿಕೋಪಿ ಕಟಿಟ್ಠಿಕಂ ಊರುಟ್ಠಿಕಂ ಜಙ್ಘಟ್ಠಿಕಂ ಗೋಪ್ಫಕಟ್ಠಿಕಂ ನ ಜಾನಾತಿ ‘ಅಹಂ ಪಣ್ಹಿಕಟ್ಠಿಕೇ ಪತಿಟ್ಠಿತ’ನ್ತಿ। ಪಣ್ಹಿಕಟ್ಠಿಕಮ್ಪಿ ನ ಜಾನಾತಿ ‘ಅಹಂ ಗೋಪ್ಫಕಟ್ಠಿಕಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಠಿತನ್ತಿ…ಪೇ॰… ಗೀವಟ್ಠಿಕಂ ನ ಜಾನಾತಿ ‘ಅಹಂ ಸೀಸಟ್ಠಿಕಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಠಿತ’ನ್ತಿ।
Sīsaṭṭhi na jānāti ‘ahaṃ gīvaṭṭhike patiṭṭhita’nti. Gīvaṭṭhikampi na jānāti ‘mayi sīsaṭṭhikaṃ patiṭṭhita’nti. Gīvaṭṭhi na jānāti ‘ahaṃ piṭṭhikaṇṭake ṭhita’nti. Piṭṭhikaṇṭaṭṭhikopi kaṭiṭṭhikaṃ ūruṭṭhikaṃ jaṅghaṭṭhikaṃ gopphakaṭṭhikaṃ na jānāti ‘ahaṃ paṇhikaṭṭhike patiṭṭhita’nti. Paṇhikaṭṭhikampi na jānāti ‘ahaṃ gopphakaṭṭhikaṃ ukkhipitvā ṭhitanti…pe… gīvaṭṭhikaṃ na jānāti ‘ahaṃ sīsaṭṭhikaṃ ukkhipitvā ṭhita’nti.
ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಅಟ್ಠೀನಿ ಠಿತಾನಿ ಕೋಟಿಯಾ,
Paṭipāṭiyā aṭṭhīni ṭhitāni koṭiyā,
ಅನೇಕಸನ್ಧಿಯಮಿತೋ ನ ಕೇಹಿಚಿ।
Anekasandhiyamito na kehici;
ಬದ್ಧೋ ನಹಾರೂಹಿ ಜರಾಯ ಚೋದಿತೋ,
Baddho nahārūhi jarāya codito,
ಅಚೇತನೋ ಕಟ್ಠಕಲಿಙ್ಗರೂಪಮೋ॥
Acetano kaṭṭhakaliṅgarūpamo.
‘ಇದಮ್ಪಿ ಅಚೇತನಂ। ಅಟ್ಠಿಮಿಞ್ಜಂ; ವಕ್ಕಂ…ಪೇ॰… ಮತ್ಥಲುಙ್ಗಂ ಅಚೇತನಂ ಅಬ್ಯಾಕತಂ ಸುಞ್ಞಂ ಥದ್ಧಂ ಪತ್ಥಿನ್ನಂ ಪಥವೀಧಾತೂ’ತಿ ಮನಸಿಕರೋತಿ। ‘ಪಿತ್ತಂ ಸೇಮ್ಹಂ…ಪೇ॰… ಮುತ್ತಂ ಅಚೇತನಂ ಅಬ್ಯಾಕತಂ ಸುಞ್ಞಂ ಯೂಸಗತಂ ಆಪೋಧಾತೂ’ತಿ ಮನಸಿಕರೋತಿ।
‘Idampi acetanaṃ. Aṭṭhimiñjaṃ; vakkaṃ…pe… matthaluṅgaṃ acetanaṃ abyākataṃ suññaṃ thaddhaṃ patthinnaṃ pathavīdhātū’ti manasikaroti. ‘Pittaṃ semhaṃ…pe… muttaṃ acetanaṃ abyākataṃ suññaṃ yūsagataṃ āpodhātū’ti manasikaroti.
ಇಮೇ ದ್ವೇ ಮಹಾಭೂತೇ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಉದರೇ ಉಸ್ಸದಾ ತೇಜೋಧಾತು ಪಾಕಟಾ ಹೋತಿ, ನಾಸಾಯ ಉಸ್ಸದಾ ವಾಯೋಧಾತು ಪಾಕಟಾ ಹೋತಿ। ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ಮಹಾಭೂತೇ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಉಪಾದಾರೂಪಂ ಪಾಕಟಂ ಹೋತಿ। ಮಹಾಭೂತಂ ನಾಮ ಉಪಾದಾರೂಪೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಂ, ಉಪಾದಾರೂಪಂ ಮಹಾಭೂತೇನ। ಯಥಾ ಆತಪೋ ನಾಮ ಛಾಯಾಯ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೋ, ಛಾಯಾ ಆತಪೇನ; ಏವಮೇವ ಮಹಾಭೂತಂ ಉಪಾದಾರೂಪೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಂ , ಉಪಾದಾರೂಪಂ ಮಹಾಭೂತೇನ। ಅಥಸ್ಸ ಏವಂ ‘‘ಚತ್ತಾರಿ ಮಹಾಭೂತಾನಿ ತೇವೀಸತಿ ಉಪಾದಾರೂಪಾನಿ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ’’ತಿ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಂ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಆಯತನದ್ವಾರವಸೇನ ಅರೂಪಿನೋ ಖನ್ಧಾ ಪಾಕಟಾ ಹೋನ್ತಿ। ಇತಿ ರೂಪಾರೂಪಪರಿಗ್ಗಹೋ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾ ಹೋನ್ತಿ, ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾ ದ್ವಾದಸಾಯತನಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ದ್ವಾದಸಾಯತನಾನಿ ಅಟ್ಠಾರಸ ಧಾತುಯೋ ಹೋನ್ತೀತಿ ಖನ್ಧಾಯತನಧಾತುವಸೇನ ಯಮಕತಾಲಕನ್ಧಂ ಫಾಲೇನ್ತೋ ವಿಯ ದ್ವೇ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಕತ್ವಾ ನಾಮರೂಪಂ ವವತ್ಥಪೇತಿ।
Ime dve mahābhūte pariggaṇhantassa udare ussadā tejodhātu pākaṭā hoti, nāsāya ussadā vāyodhātu pākaṭā hoti. Ime cattāro mahābhūte pariggaṇhantassa upādārūpaṃ pākaṭaṃ hoti. Mahābhūtaṃ nāma upādārūpena paricchinnaṃ, upādārūpaṃ mahābhūtena. Yathā ātapo nāma chāyāya paricchinno, chāyā ātapena; evameva mahābhūtaṃ upādārūpena paricchinnaṃ , upādārūpaṃ mahābhūtena. Athassa evaṃ ‘‘cattāri mahābhūtāni tevīsati upādārūpāni rūpakkhandho’’ti rūpakkhandhaṃ pariggaṇhantassa āyatanadvāravasena arūpino khandhā pākaṭā honti. Iti rūpārūpapariggaho pañcakkhandhā honti, pañcakkhandhā dvādasāyatanāni honti, dvādasāyatanāni aṭṭhārasa dhātuyo hontīti khandhāyatanadhātuvasena yamakatālakandhaṃ phālento viya dve koṭṭhāse katvā nāmarūpaṃ vavatthapeti.
ಸೋ ‘‘ಇದಂ ನಾಮರೂಪಂ ನ ಅಹೇತು ನ ಅಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ, ಸಹೇತು ಸಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ। ಕೋ ಪನಸ್ಸ ಹೇತು? ಕೋ ಪನ ಪಚ್ಚಯೋ’’ತಿ ಉಪಪರಿಕ್ಖನ್ತೋ ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾಪಚ್ಚಯಾ ತಣ್ಹಾಪಚ್ಚಯಾ ಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯಾ ಆಹಾರಪಚ್ಚಯಾ ಚಾ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಂ ವವತ್ಥಪೇತ್ವಾ ‘‘ಅತೀತೇಪಿ ಪಚ್ಚಯಾ ಚೇವ ಪಚ್ಚಯಸಮುಪ್ಪನ್ನಧಮ್ಮಾ ಚ ಅನಾಗತೇಪಿ ಏತರಹಿಪಿ ಪಚ್ಚಯಾ ಚೇವ ಪಚ್ಚಯಸಮುಪ್ಪನ್ನಧಮ್ಮಾ ಚ, ತತೋ ಉದ್ಧಂ ಸತ್ತೋ ವಾ ಪುಗ್ಗಲೋ ವಾ ನತ್ಥಿ, ಸುದ್ಧಸಙ್ಖಾರಪುಞ್ಜೋ ಏವಾ’’ತಿ – ಏವಂ ತೀಸು ಅದ್ಧಾಸು ಕಙ್ಖಂ ವಿತರತಿ। ಅಯಂ ಪನ ವಿಪಸ್ಸನಾಸಙ್ಖಾರಸಲ್ಲಕ್ಖಣಾ ಞಾತಪರಿಞ್ಞಾ ನಾಮ।
So ‘‘idaṃ nāmarūpaṃ na ahetu na appaccayā nibbattaṃ, sahetu sappaccayā nibbattaṃ. Ko panassa hetu? Ko pana paccayo’’ti upaparikkhanto ‘‘avijjāpaccayā taṇhāpaccayā kammapaccayā āhārapaccayā cā’’ti tassa paccayaṃ vavatthapetvā ‘‘atītepi paccayā ceva paccayasamuppannadhammā ca anāgatepi etarahipi paccayā ceva paccayasamuppannadhammā ca, tato uddhaṃ satto vā puggalo vā natthi, suddhasaṅkhārapuñjo evā’’ti – evaṃ tīsu addhāsu kaṅkhaṃ vitarati. Ayaṃ pana vipassanāsaṅkhārasallakkhaṇā ñātapariññā nāma.
ಏವಂ ಸಙ್ಖಾರೇ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಠಿತಸ್ಸ ಪನ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ದಸಬಲಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಮೂಲಂ ಓತಿಣ್ಣಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ಪತಿಟ್ಠಾ ಲದ್ಧಾ ನಾಮ, ಚೂಳಸೋತಾಪನ್ನೋ ನಾಮ ಹೋತಿ ನಿಯತಗತಿಕೋ। ತಥಾರೂಪಂ ಪನ ಉತುಸಪ್ಪಾಯಂ, ಪುಗ್ಗಲಸಪ್ಪಾಯಂ, ಭೋಜನಸಪ್ಪಾಯಂ, ಧಮ್ಮಸವಣಸಪ್ಪಾಯಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಏಕಾಸನೇ ಏಕಪಲ್ಲಙ್ಕವರಗತೋ ತೀಣಿ ಲಕ್ಖಣಾನಿ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಸಙ್ಖಾರೇ ಸಮ್ಮಸನ್ತೋ ಅರಹತ್ತಂ ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಇದಂ ಧಾತುವಸೇನ ಅಭಿನಿವಿಟ್ಠಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಯಾವ ಅರಹತ್ತಾ ನಿಗಮನಂ।
Evaṃ saṅkhāre sallakkhetvā ṭhitassa pana bhikkhussa dasabalassa sāsane mūlaṃ otiṇṇaṃ nāma hoti, patiṭṭhā laddhā nāma, cūḷasotāpanno nāma hoti niyatagatiko. Tathārūpaṃ pana utusappāyaṃ, puggalasappāyaṃ, bhojanasappāyaṃ, dhammasavaṇasappāyaṃ labhitvā ekāsane ekapallaṅkavaragato tīṇi lakkhaṇāni āropetvā vipassanāpaṭipāṭiyā saṅkhāre sammasanto arahattaṃ gaṇhātīti idaṃ dhātuvasena abhiniviṭṭhassa bhikkhuno yāva arahattā nigamanaṃ.
ಯಸ್ಸ ಪನ ನೇವ ವಣ್ಣತೋ ಉಪಟ್ಠಾತಿ ನ ಪಟಿಕೂಲತೋ ನ ಸುಞ್ಞತೋ ತೇನ ‘ನ ಮೇ ಉಪಟ್ಠಾತೀ’ತಿ ನ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಿತಬ್ಬಂ, ಕೋಟ್ಠಾಸಮನಸಿಕಾರೇಯೇವ ಪನ ಯೋಗೋ ಕಾತಬ್ಬೋ। ಪೋರಾಣಕತ್ಥೇರಾ ಕಿರ ‘ಕೋಟ್ಠಾಸಮನಸಿಕಾರೋವ ಪಮಾಣ’ನ್ತಿ ಆಹಂಸು। ಇಚ್ಚಸ್ಸ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಕೋಟ್ಠಾಸವಸೇನ ಸಜ್ಝಾಯಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಕೋಟ್ಠಾಸಾ ಪಗುಣಾ ಹೋನ್ತಿ। ಕದಾ ಪನ ಪಗುಣಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತೀತಿ? ಯದಾ ‘ಕೇಸಾ’ತಿ ಆವಜ್ಜಿತಮತ್ತೇ ಮನಸಿಕಾರೋ ಗನ್ತ್ವಾ ‘ಮತ್ಥಲುಙ್ಗ’ನ್ತಿ ಅನ್ತಿಮಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಪತಿಟ್ಠಾತಿ, ‘ಮತ್ಥಲುಙ್ಗ’ನ್ತಿ ಆವಜ್ಜಿತಮತ್ತೇ ಮನಸಿಕಾರೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘ಕೇಸಾ’ತಿ ಆದಿಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಪತಿಟ್ಠಾತಿ।
Yassa pana neva vaṇṇato upaṭṭhāti na paṭikūlato na suññato tena ‘na me upaṭṭhātī’ti na kammaṭṭhānaṃ vissajjetvā nisīditabbaṃ, koṭṭhāsamanasikāreyeva pana yogo kātabbo. Porāṇakattherā kira ‘koṭṭhāsamanasikārova pamāṇa’nti āhaṃsu. Iccassa punappunaṃ koṭṭhāsavasena sajjhāyaṃ karontassa koṭṭhāsā paguṇā honti. Kadā pana paguṇā nāma hontīti? Yadā ‘kesā’ti āvajjitamatte manasikāro gantvā ‘matthaluṅga’nti antimakoṭṭhāse patiṭṭhāti, ‘matthaluṅga’nti āvajjitamatte manasikāro āgantvā ‘kesā’ti ādikoṭṭhāse patiṭṭhāti.
ಅಥಸ್ಸ ಯಥಾ ನಾಮ ಚಕ್ಖುಮತೋ ಪುರಿಸಸ್ಸ ದ್ವತ್ತಿಂಸವಣ್ಣಾನಂ ಪುಪ್ಫಾನಂ ಏಕಸುತ್ತಗನ್ಥಿತಂ ಮಾಲಂ ಓಲೋಕೇನ್ತಸ್ಸ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ವಾ ಪನ ನಿಖಾತೇ ದ್ವತ್ತಿಂಸವತಿಪಾದೇ ಪಟಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತಸ್ಸ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾವ ದ್ವತ್ತಿಂಸವಣ್ಣಾನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ವತಿಪಾದಾ ವಾ ಪಾಕಟಾ ಹೋನ್ತಿ, ಏವಮೇವ ದ್ವತ್ತಿಂಸ ಕೋಟ್ಠಾಸಾ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಿ, ವಿಚರನ್ತಾ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾಪಿ ಮನುಸ್ಸಾಪಿ ಸತ್ತಾತಿ ನ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಿ, ಕೋಟ್ಠಾಸಾತಿ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಿ, ಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯಂ ಕೋಟ್ಠಾಸನ್ತರೇ ಪಕ್ಖಿಪ್ಪಮಾನಂ ವಿಯ ಹೋತಿ।
Athassa yathā nāma cakkhumato purisassa dvattiṃsavaṇṇānaṃ pupphānaṃ ekasuttaganthitaṃ mālaṃ olokentassa paṭipāṭiyā vā pana nikhāte dvattiṃsavatipāde paṭikkamitvā olokentassa paṭipāṭiyāva dvattiṃsavaṇṇāni pupphāni vatipādā vā pākaṭā honti, evameva dvattiṃsa koṭṭhāsā upaṭṭhahanti, vicarantā tiracchānagatāpi manussāpi sattāti na upaṭṭhahanti, koṭṭhāsāti upaṭṭhahanti, khādanīyabhojanīyaṃ koṭṭhāsantare pakkhippamānaṃ viya hoti.
ಕೋಟ್ಠಾಸಾನಂ ಪಗುಣಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತೀಸು ಮುಖೇಸು ಏಕೇನ ಮುಖೇನ ವಿಮುಚ್ಚಿಸ್ಸತಿ। ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ವಣ್ಣತೋ ವಾ ಪಟಿಕೂಲತೋ ವಾ ಸುಞ್ಞತೋ ವಾ ಉಪಟ್ಠಾತಿ । ಯಥಾ ನಾಮ ಪೂವೇ ಪಚಿತುಕಾಮಾ ಇತ್ಥೀ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಠಪಿತಪಿಟ್ಠತೋ ಯಂ ಯಂ ಇಚ್ಛತಿ ತಂ ತಂ ಪಚತಿ, ಯಥಾ ವಾ ಪನ ಸಮೇ ಭೂಮಿಪ್ಪದೇಸೇ ಠಪಿತಂ ಉದಕಪೂರಂ ಕುಮ್ಭಂ ಯತೋ ಯತೋ ಆವಿಜ್ಝನ್ತಿ ತತೋ ತತೋವ ಉದಕಂ ನಿಕ್ಖಮತಿ; ಏವಮೇವ ಕೋಟ್ಠಾಸಾನಂ ಪಗುಣಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತೀಸು ಮುಖೇಸು ಏಕೇನ ಮುಖೇನ ವಿಮುಚ್ಚಿಸ್ಸತಿ। ಆಕಙ್ಖಮಾನಸ್ಸ ವಣ್ಣತೋ, ಆಕಙ್ಖಮಾನಸ್ಸ ಪಟಿಕೂಲತೋ, ಆಕಙ್ಖಮಾನಸ್ಸ ಸುಞ್ಞತೋ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಉಪಟ್ಠಹಿಸ್ಸತಿಯೇವ। ಅಯಂ ಏತ್ತಕೋ ಉಗ್ಗಹಸನ್ಧಿ ನಾಮ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಉಗ್ಗಹಸನ್ಧಿಸ್ಮಿಂ ಠತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತಾ ಭಿಕ್ಖು ಗಣನಪಥಂ ವೀತಿವತ್ತಾ।
Koṭṭhāsānaṃ paguṇakālato paṭṭhāya tīsu mukhesu ekena mukhena vimuccissati. Kammaṭṭhānaṃ vaṇṇato vā paṭikūlato vā suññato vā upaṭṭhāti . Yathā nāma pūve pacitukāmā itthī madditvā ṭhapitapiṭṭhato yaṃ yaṃ icchati taṃ taṃ pacati, yathā vā pana same bhūmippadese ṭhapitaṃ udakapūraṃ kumbhaṃ yato yato āvijjhanti tato tatova udakaṃ nikkhamati; evameva koṭṭhāsānaṃ paguṇakālato paṭṭhāya tīsu mukhesu ekena mukhena vimuccissati. Ākaṅkhamānassa vaṇṇato, ākaṅkhamānassa paṭikūlato, ākaṅkhamānassa suññato kammaṭṭhānaṃ upaṭṭhahissatiyeva. Ayaṃ ettako uggahasandhi nāma. Imasmiṃ uggahasandhismiṃ ṭhatvā arahattaṃ pattā bhikkhu gaṇanapathaṃ vītivattā.
ಯಸ್ಸ ಪನ ಉಗ್ಗಹಸನ್ಧಿಸ್ಮಿಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ನ ಉಪಟ್ಠಾತಿ, ತೇನ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಉಗ್ಗಹೇತ್ವಾ, ಸಚೇ ಯತ್ಥ ಆಚರಿಯೋ ವಸತಿ, ಸೋ ಆವಾಸೋ ಸಪ್ಪಾಯೋ ಹೋತಿ, ಇಚ್ಚೇತಂ ಕುಸಲಂ; ನೋ ಚೇ, ಸಪ್ಪಾಯಟ್ಠಾನೇ ವಸಿತಬ್ಬಂ। ವಸನ್ತೇನ ಅಟ್ಠಾರಸ ವಿಹಾರದೋಸೇ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೧.೫೨) ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತೇ ಸೇನಾಸನೇ ವಸಿತಬ್ಬಂ, ಸಯಮ್ಪಿ ಪಞ್ಚಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ। ತತೋ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಪಟಿಕ್ಕನ್ತೇನ ರತ್ತಿಟ್ಠಾನಂ ವಾ ದಿವಾಟ್ಠಾನಂ ವಾ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಮನಸಿಕಾತಬ್ಬಂ।
Yassa pana uggahasandhismiṃ kammaṭṭhānaṃ na upaṭṭhāti, tena kammaṭṭhānaṃ uggahetvā, sace yattha ācariyo vasati, so āvāso sappāyo hoti, iccetaṃ kusalaṃ; no ce, sappāyaṭṭhāne vasitabbaṃ. Vasantena aṭṭhārasa vihāradose (visuddhi. 1.52) vajjetvā pañcaṅgasamannāgate senāsane vasitabbaṃ, sayampi pañcaṅgasamannāgatena bhavitabbaṃ. Tato pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkantena rattiṭṭhānaṃ vā divāṭṭhānaṃ vā pavisitvā kammaṭṭhānaṃ manasikātabbaṃ.
ಕಥಂ? ಆದಿತೋ ತಾವ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಅನುಪುಬ್ಬತೋ ಮನಸಿಕಾತಬ್ಬಂ, ನ ಏಕನ್ತರಿಕಾ। ಅನುಪುಬ್ಬತೋ ಮನಸಿಕರೋನ್ತೋ ಹಿ ದ್ವತ್ತಿಂಸಪದಂ ನಿಸ್ಸೇಣಿಂ ಪದಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಅಕ್ಕಮನ್ತೋ ಪಾಸಾದಂ ಆರುಯ್ಹ ಪಾಸಾದಾನಿಸಂಸಂ ಅನುಭವನಕಪುರಿಸೋ ವಿಯ ‘ಕೇಸಾ ಲೋಮಾ’ತಿ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಮನಸಿಕರೋನ್ತೋ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನತೋ ಚ ನ ಪರಿಹಾಯತಿ, ಪಾಸಾದಾನಿಸಂಸಸದಿಸೇ ಚ ನವ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮೇ ಅನುಭವತಿ। ಅನುಪುಬ್ಬತೋ ಮನಸಿಕರೋನ್ತೇನಾಪಿ ಚ ನಾತಿಸೀಘತೋ ನಾತಿಸಣಿಕತೋ ಮನಸಿಕಾತಬ್ಬಂ। ಅತಿಸೀಘತೋ ಮನಸಿಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಹಿ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಪಗುಣಂ ಹೋತಿ, ಅವಿಭೂತಂ ಪನ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ಓಪಮ್ಮಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಮೇವ।
Kathaṃ? Ādito tāva heṭṭhā vuttanayeneva anupubbato manasikātabbaṃ, na ekantarikā. Anupubbato manasikaronto hi dvattiṃsapadaṃ nisseṇiṃ padapaṭipāṭiyā akkamanto pāsādaṃ āruyha pāsādānisaṃsaṃ anubhavanakapuriso viya ‘kesā lomā’ti paṭipāṭiyā kammaṭṭhānaṃ manasikaronto kammaṭṭhānato ca na parihāyati, pāsādānisaṃsasadise ca nava lokuttaradhamme anubhavati. Anupubbato manasikarontenāpi ca nātisīghato nātisaṇikato manasikātabbaṃ. Atisīghato manasikarontassa hi kiñcāpi kammaṭṭhānaṃ paguṇaṃ hoti, avibhūtaṃ pana hoti. Tattha opammaṃ heṭṭhā vuttameva.
ಅತಿಸಣಿಕತೋ ಮನಸಿಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಪರಿಯೋಸಾನಂ ನ ಗಚ್ಛತಿ, ಅನ್ತರಾವ ಓಸಕ್ಕಿತಬ್ಬಂ ಹೋತಿ। ಯಥಾ ಹಿ ಪುರಿಸೋ ತಿಯೋಜನಂ ಮಗ್ಗಂ ಸಾಯಂ ಕಚ್ಛಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಪಟಿಪನ್ನೋ ನಿಕ್ಖನ್ತಟ್ಠಾನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸೀತಲಚ್ಛಾಯಂ ದಿಸ್ವಾ ವಿಸ್ಸಮತಿ, ರಮಣೀಯಂ ವಾಲಿಕತಲಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಿಟ್ಠಿಂ ಪಸಾರೇತಿ, ವನಪೋಕ್ಖರಣಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಾನೀಯಂ ಪಿವತಿ ನ್ಹಾಯತಿ, ಪಬ್ಬತಂ ದಿಸ್ವಾ ಆರುಯ್ಹ ಪಬ್ಬತರಾಮಣೇಯ್ಯಕಂ ಪಸ್ಸತಿ, ತಂ ಅನ್ತರಾಯೇವ ಸೀಹೋ ವಾ ಬ್ಯಗ್ಘೋ ವಾ ದೀಪಿ ವಾ ಹನತಿ, ಚೋರಾ ವಾ ಪನ ವಿಲುಪ್ಪನ್ತಿ ಚೇವ ಹನನ್ತಿ ಚ; ಏವಮೇವ ಅತಿಸಣಿಕಂ ಮನಸಿಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಪರಿಯೋಸಾನಂ ನ ಗಚ್ಛತಿ, ಅನ್ತರಾವ ಓಸಕ್ಕಿತಬ್ಬಂ ಹೋತಿ।
Atisaṇikato manasikarontassa kammaṭṭhānaṃ pariyosānaṃ na gacchati, antarāva osakkitabbaṃ hoti. Yathā hi puriso tiyojanaṃ maggaṃ sāyaṃ kacchaṃ bandhitvā paṭipanno nikkhantaṭṭhānato paṭṭhāya sītalacchāyaṃ disvā vissamati, ramaṇīyaṃ vālikatalaṃ disvā piṭṭhiṃ pasāreti, vanapokkharaṇiṃ disvā pānīyaṃ pivati nhāyati, pabbataṃ disvā āruyha pabbatarāmaṇeyyakaṃ passati, taṃ antarāyeva sīho vā byaggho vā dīpi vā hanati, corā vā pana viluppanti ceva hananti ca; evameva atisaṇikaṃ manasikarontassa kammaṭṭhānaṃ pariyosānaṃ na gacchati, antarāva osakkitabbaṃ hoti.
ತಸ್ಮಾ ನಾತಿಸೀಘಂ ನಾತಿಸಣಿಕಂ ಏಕದಿವಸಂ ತಿಂಸವಾರೇ ಮನಸಿಕಾತಬ್ಬಂ; ಪಾತೋವ ದಸ ವಾರೇ, ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕೇ ದಸವಾರೇ, ಸಾಯನ್ಹೇ ದಸ ವಾರೇ ಸಜ್ಝಾಯೋ ಕಾತಬ್ಬೋ, ನೋ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ। ಯಥಾ ಹಿ ಪಾತೋವ ಉಟ್ಠಾಯ ಮುಖಂ ನೋ ಧೋವಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಖಾದನೀಯಂ ಭೋಜನೀಯಂ ನೋ ಖಾದಿತುಂ ನೋ ಭುಞ್ಜಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ; ಏತಂ ಪನ ವಟ್ಟೇಯ್ಯ; ಇದಮೇವ ಏಕನ್ತೇನ ನೋ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ; ಕರೋನ್ತೋ ಮಹನ್ತಂ ಅತ್ಥಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ। ಯಥಾ ಹಿ ಏಕಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ತೀಣಿ ಖೇತ್ತಾನಿ; ಏಕಂ ಖೇತ್ತಂ ಅಟ್ಠಕುಮ್ಭಂ ದೇತಿ, ಏಕಂ ಸೋಳಸ, ಏಕಂ ದ್ವತ್ತಿಂಸ; ತೇನ ತೀಣಿಪಿ ಖೇತ್ತಾನಿ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೇನ ದ್ವೇ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಏಕಂ ದ್ವತ್ತಿಂಸಕುಮ್ಭದಾಯಕಮೇವ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತಬ್ಬಂ; ತತ್ಥೇವ ಕಸನವಪನನಿದ್ದಾನಾದೀನಿ ಕಾತಬ್ಬಾನಿ; ತದೇವಸ್ಸ ಇತರೇಸು ದ್ವೀಸು ಉಟ್ಠಾನಕದಾಯಂ ದಸ್ಸತಿ; ಏವಮೇವ ಸೇಸಂ ಮುಖಧೋವನಾದಿಕಮ್ಮಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾಪಿ ಏತ್ಥೇವ ಕಮ್ಮಂ ಕಾತಬ್ಬಂ, ನೋ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ। ಕರೋನ್ತೋ ಮಹನ್ತಂ ಅತ್ಥಂ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಏತ್ತಾವತಾ ಮಜ್ಝಿಮಾ ಪಟಿಪದಾ ನಾಮ ಕಥಿತಾ।
Tasmā nātisīghaṃ nātisaṇikaṃ ekadivasaṃ tiṃsavāre manasikātabbaṃ; pātova dasa vāre, majjhanhike dasavāre, sāyanhe dasa vāre sajjhāyo kātabbo, no kātuṃ na vaṭṭati. Yathā hi pātova uṭṭhāya mukhaṃ no dhovituṃ na vaṭṭati, khādanīyaṃ bhojanīyaṃ no khādituṃ no bhuñjituṃ na vaṭṭati; etaṃ pana vaṭṭeyya; idameva ekantena no kātuṃ na vaṭṭati; karonto mahantaṃ atthaṃ gahetvā tiṭṭhati. Yathā hi ekassa purisassa tīṇi khettāni; ekaṃ khettaṃ aṭṭhakumbhaṃ deti, ekaṃ soḷasa, ekaṃ dvattiṃsa; tena tīṇipi khettāni paṭijaggituṃ asakkontena dve chaḍḍetvā ekaṃ dvattiṃsakumbhadāyakameva paṭijaggitabbaṃ; tattheva kasanavapananiddānādīni kātabbāni; tadevassa itaresu dvīsu uṭṭhānakadāyaṃ dassati; evameva sesaṃ mukhadhovanādikammaṃ chaḍḍetvāpi ettheva kammaṃ kātabbaṃ, no kātuṃ na vaṭṭati. Karonto mahantaṃ atthaṃ gaṇhitvā tiṭṭhatīti ettāvatā majjhimā paṭipadā nāma kathitā.
ಏವಂ ಪಟಿಪನ್ನೇನಾಪಿ ವಿಕ್ಖೇಪೋ ಪಟಿಬಾಹಿತಬ್ಬೋ। ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಞ್ಹಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಚಿತ್ತೇ ಬಹಿದ್ಧಾ ವಿಕ್ಖೇಪಂ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನತೋ ಪರಿಹಾಯತಿ, ವಟ್ಟಭಯಂ ಸಮತಿಕ್ಕಮಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ। ಯಥಾ ಹಿ ಏಕೋ ಪುರಿಸೋ ಸಹಸ್ಸುದ್ಧಾರಂ ಸಾಧೇತ್ವಾ ವಡ್ಢಿಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಅದ್ಧಾನಂ ಪಟಿಪನ್ನೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಕುಮ್ಭೀಲಮಕರಗಾಹರಕ್ಖಸಸಮುಟ್ಠಿತಾಯ ಗಮ್ಭೀರಗಿರಿಕನ್ದರಾಯ ಉಪರಿ ಅತ್ಥತಂ ಏಕಪದಿಕಂ ದಣ್ಡಕಸೇತುಂ ಆರುಯ್ಹ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅಕ್ಕಮನಪದಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಪರಿಪತಿತ್ವಾ ಕುಮ್ಭೀಲಾದಿಭತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಏವಮೇವ ಅಯಮ್ಪಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಸಚಿತ್ತೇ ಬಹಿದ್ಧಾ ವಿಕ್ಖೇಪಂ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನತೋ ಪರಿಹಾಯತಿ, ವಟ್ಟಭಯಂ ಸಮತಿಕ್ಕಮಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ।
Evaṃ paṭipannenāpi vikkhepo paṭibāhitabbo. Kammaṭṭhānañhi vissajjetvā citte bahiddhā vikkhepaṃ gacchante kammaṭṭhānato parihāyati, vaṭṭabhayaṃ samatikkamituṃ na sakkoti. Yathā hi eko puriso sahassuddhāraṃ sādhetvā vaḍḍhiṃ labhitvā addhānaṃ paṭipanno antarāmagge kumbhīlamakaragāharakkhasasamuṭṭhitāya gambhīragirikandarāya upari atthataṃ ekapadikaṃ daṇḍakasetuṃ āruyha gacchanto akkamanapadaṃ vissajjetvā ito cito ca olokento paripatitvā kumbhīlādibhattaṃ hoti, evameva ayampi kammaṭṭhānaṃ vissajjetvā sacitte bahiddhā vikkhepaṃ gacchante kammaṭṭhānato parihāyati, vaṭṭabhayaṃ samatikkamituṃ na sakkoti.
ತತ್ರಿದಂ ಓಪಮ್ಮಸಂಸನ್ದನಂ – ಪುರಿಸಸ್ಸ ಸಹಸ್ಸುದ್ಧಾರಂ ಸಾಧೇತ್ವಾ ವಡ್ಢಿಂ ಲದ್ಧಕಾಲೋ ವಿಯ ಹಿ ಇಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಆಚರಿಯಸನ್ತಿಕೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಉಗ್ಗಹಿತಕಾಲೋ; ಅನ್ತರಾ ಗಮ್ಭೀರಗಿರಿಕನ್ದರಾ ವಿಯ ಸಂಸಾರೋ; ತಸ್ಸ ಕುಮ್ಭೀಲಾದೀಹಿ ದಟ್ಠಕಾಲೋ ವಿಯ ವಟ್ಟಮೂಲಕಾನಿ ಮಹಾದುಕ್ಖಾನಿ; ಏಕಪದಿಕದಣ್ಡಕಸೇತು ವಿಯ ಇಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಸಜ್ಝಾಯವೀಥಿ; ತಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಏಕಪದಿಕಂ ದಣ್ಡಕಸೇತುಂ ಆರುಯ್ಹ ಅಕ್ಕಮನಪದಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಓಲೋಕೇನ್ತಸ್ಸ ಪರಿಪತಿತ್ವಾ ಕುಮ್ಭೀಲಾದೀನಂ ಭತ್ತಭಾವಂ ಆಪನ್ನಕಾಲೋ ವಿಯ ಇಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಬಹಿದ್ಧಾ ವಿಕ್ಖಿತ್ತಚಿತ್ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನತೋ ಪರಿಹಾಯಿತ್ವಾ ವಟ್ಟಭಯಂ ಸಮತಿಕ್ಕಮಿತುಂ ಅಸಮತ್ಥಭಾವೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Tatridaṃ opammasaṃsandanaṃ – purisassa sahassuddhāraṃ sādhetvā vaḍḍhiṃ laddhakālo viya hi imassa bhikkhuno ācariyasantike kammaṭṭhānassa uggahitakālo; antarā gambhīragirikandarā viya saṃsāro; tassa kumbhīlādīhi daṭṭhakālo viya vaṭṭamūlakāni mahādukkhāni; ekapadikadaṇḍakasetu viya imassa bhikkhuno sajjhāyavīthi; tassa purisassa ekapadikaṃ daṇḍakasetuṃ āruyha akkamanapadaṃ vissajjetvā ito cito ca olokentassa paripatitvā kumbhīlādīnaṃ bhattabhāvaṃ āpannakālo viya imassa bhikkhuno kammaṭṭhānaṃ vissajjetvā bahiddhā vikkhittacittassa kammaṭṭhānato parihāyitvā vaṭṭabhayaṃ samatikkamituṃ asamatthabhāvo veditabbo.
ತಸ್ಮಾ ಕೇಸಾ ಮನಸಿಕಾತಬ್ಬಾ। ಕೇಸೇ ಮನಸಿಕರಿತ್ವಾ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಸ್ಸ ಬಹಿದ್ಧಾ ವಿಕ್ಖೇಪಂ ಪಟಿಬಾಹಿತ್ವಾ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನೇವ ‘ಲೋಮಾ ನಖಾ ದನ್ತಾ ತಚೋ’ತಿ ಮನಸಿಕಾತಬ್ಬಂ। ಏವಂ ಮನಸಿಕರೋನ್ತೋ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನತೋ ನ ಪರಿಹಾಯತಿ, ವಟ್ಟಭಯಂ ಸಮತಿಕ್ಕಮತಿ। ಓಪಮ್ಮಂ ಪನೇತ್ಥ ತದೇವ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಸಹಸ್ಸುದ್ಧಾರಂ ಸಾಧೇತ್ವಾ ವಡ್ಢಿಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಛೇಕಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ದಣ್ಡಕಸೇತುಂ ಆರುಯ್ಹ ನಿವಾಸನಪಾರುಪನಂ ಸಂವಿಧಾಯ ಧಾತುಪತ್ಥದ್ಧಕಾಯಂ ಕತ್ವಾ ಸೋತ್ಥಿನಾ ಪರತೀರಗಮನಂ ವಿಯ ಛೇಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಕೇಸೇ ಮನಸಿಕರಿತ್ವಾ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಸ್ಸ ಬಹಿದ್ಧಾ ವಿಕ್ಖೇಪಂ ಪಟಿಬಾಹಿತ್ವಾ ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನೇವ ‘ಲೋಮಾ ನಖಾ ದನ್ತಾ ತಚೋ’ತಿ ಮನಸಿಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನತೋ ಅಪರಿಹಾಯಿತ್ವಾ ವಟ್ಟಭಯಂ ಸಮತಿಕ್ಕಮನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
Tasmā kesā manasikātabbā. Kese manasikaritvā cittuppādassa bahiddhā vikkhepaṃ paṭibāhitvā suddhacitteneva ‘lomā nakhā dantā taco’ti manasikātabbaṃ. Evaṃ manasikaronto kammaṭṭhānato na parihāyati, vaṭṭabhayaṃ samatikkamati. Opammaṃ panettha tadeva parivattetvā veditabbaṃ. Sahassuddhāraṃ sādhetvā vaḍḍhiṃ labhitvā chekassa purisassa daṇḍakasetuṃ āruyha nivāsanapārupanaṃ saṃvidhāya dhātupatthaddhakāyaṃ katvā sotthinā paratīragamanaṃ viya chekassa bhikkhuno kese manasikaritvā cittuppādassa bahiddhā vikkhepaṃ paṭibāhitvā suddhacitteneva ‘lomā nakhā dantā taco’ti manasikarontassa kammaṭṭhānato aparihāyitvā vaṭṭabhayaṃ samatikkamanaṃ veditabbaṃ.
ಏವಂ ಬಹಿದ್ಧಾ ವಿಕ್ಖೇಪಂ ಪಟಿಬಾಹನ್ತೇನಾಪಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಪಣ್ಣತ್ತಿಂ ಸಮತಿಕ್ಕಮನತೋ ಮನಸಿಕಾತಬ್ಬಂ। ‘ಕೇಸಾ ಲೋಮಾ’ತಿ ಪಣ್ಣತ್ತಿಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ‘ಪಟಿಕೂಲಂ ಪಟಿಕೂಲ’ನ್ತಿ ಸತಿ ಠಪೇತಬ್ಬಾ। ಪಠಮಂಯೇವ ಪನ ಪಟಿಕೂಲತೋ ನ ಉಪಟ್ಠಾತಿ । ಯಾವ ನ ಉಪಟ್ಠಾತಿ ತಾವ ಪಣ್ಣತ್ತಿ ನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಬ್ಬಾ। ಯದಾ ಉಪಟ್ಠಾತಿ ತದಾ ಪಣ್ಣತ್ತಿಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ‘ಪಟಿಕೂಲ’ನ್ತಿ ಮನಸಿಕಾತಬ್ಬಂ। ಕರೋನ್ತೇನ ಚ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಪಞ್ಚಹಾಕಾರೇಹಿ ಪಟಿಕೂಲತೋ ಮನಸಿಕಾತಬ್ಬಾ। ತಚಪಞ್ಚಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ವಣ್ಣಸಣ್ಠಾನಗನ್ಧಾಸಯೋಕಾಸವಸೇನೇವ ಪಞ್ಚವಿಧಮ್ಪಿ ಪಾಟಿಕೂಲ್ಯಂ ಲಬ್ಭತಿ। ಸೇಸೇಸುಪಿ ಯಂ ಯಂ ಲಬ್ಭತಿ, ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ವಸೇನ ಮನಸಿಕಾರೋ ಪವತ್ತೇತಬ್ಬೋ।
Evaṃ bahiddhā vikkhepaṃ paṭibāhantenāpi heṭṭhā vuttanayeneva paṇṇattiṃ samatikkamanato manasikātabbaṃ. ‘Kesā lomā’ti paṇṇattiṃ vissajjetvā ‘paṭikūlaṃ paṭikūla’nti sati ṭhapetabbā. Paṭhamaṃyeva pana paṭikūlato na upaṭṭhāti . Yāva na upaṭṭhāti tāva paṇṇatti na vissajjetabbā. Yadā upaṭṭhāti tadā paṇṇattiṃ vissajjetvā ‘paṭikūla’nti manasikātabbaṃ. Karontena ca heṭṭhā vuttanayeneva pañcahākārehi paṭikūlato manasikātabbā. Tacapañcakasmiñhi vaṇṇasaṇṭhānagandhāsayokāsavaseneva pañcavidhampi pāṭikūlyaṃ labbhati. Sesesupi yaṃ yaṃ labbhati, tassa tassa vasena manasikāro pavattetabbo.
ತತ್ಥ ಕೇಸಾದಯೋ ಪಞ್ಚ ಕೋಟ್ಠಾಸಾ ಸುಭನಿಮಿತ್ತಂ ರಾಗಟ್ಠಾನಿಯಂ ಇಟ್ಠಾರಮ್ಮಣನ್ತಿ ಸಙ್ಖಂ ಗತಾ। ಯೇ ಕೇಚಿ ರಜ್ಜನಕಸತ್ತಾ ನಾಮ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಇಮೇಸು ಪಞ್ಚಸು ಕೋಟ್ಠಾಸೇಸು ರಜ್ಜನ್ತಿ। ಅಯಂ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಮಹಾಜನಸ್ಸ ರಜ್ಜನಟ್ಠಾನೇ ‘ಪಟಿಕೂಲ’ನ್ತಿ ಅಪ್ಪನಂ ಪಾಪೇತಿ। ತತ್ಥ ಅಪ್ಪನಾಪ್ಪತ್ತಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪರತೋ ಅಕಿಲಮನ್ತೋವ ಅಪ್ಪನಂ ಪಾಪುಣಾತಿ।
Tattha kesādayo pañca koṭṭhāsā subhanimittaṃ rāgaṭṭhāniyaṃ iṭṭhārammaṇanti saṅkhaṃ gatā. Ye keci rajjanakasattā nāma, sabbe te imesu pañcasu koṭṭhāsesu rajjanti. Ayaṃ pana bhikkhu mahājanassa rajjanaṭṭhāne ‘paṭikūla’nti appanaṃ pāpeti. Tattha appanāppattito paṭṭhāya parato akilamantova appanaṃ pāpuṇāti.
ತತ್ರಿದಂ ಓಪಮ್ಮಂ – ಯಥಾ ಹಿ ಛೇಕೋ ಧನುಗ್ಗಹೋ ರಾಜಾನಂ ಆರಾಧೇತ್ವಾ ಸತಸಹಸ್ಸುಟ್ಠಾನಕಂ ಗಾಮವರಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಸನ್ನದ್ಧಪಞ್ಚಾವುಧೋ ತತ್ಥ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ದ್ವತ್ತಿಂಸ ಚೋರೇ ದಿಸ್ವಾ ತೇಸು ಪಞ್ಚಚೋರಜೇಟ್ಠಕೇ ಘಾತೇಯ್ಯ; ತೇಸಂ ಘಾತಿತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತೇಸು ದ್ವೇ ಏಕಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಮಾನಾ ನಾಮ ನ ಹೋನ್ತಿ; ಏವಂಸಮ್ಪದಮಿದಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಧನುಗ್ಗಹಸ್ಸ ರಾಜಾನಂ ಆರಾಧೇತ್ವಾ ಗಾಮವರಂ ಲದ್ಧಕಾಲೋ ವಿಯ ಹಿ ಇಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಆಚರಿಯಸನ್ತಿಕೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಉಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಠಿತಕಾಲೋ; ದ್ವತ್ತಿಂಸ ಚೋರಾ ವಿಯ ದ್ವತ್ತಿಂಸ ಕೋಟ್ಠಾಸಾ; ಪಞ್ಚ ಚೋರಜೇಟ್ಠಕಾ ವಿಯ ಕೇಸಾದಯೋ ಪಞ್ಚ; ಚೋರಜೇಟ್ಠಕಾನಂ ಘಾತಿತಕಾಲೋ ವಿಯ ಇಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಸಬ್ಬಸತ್ತಾನಂ ರಜ್ಜನಟ್ಠಾನೇ ತಚಪಞ್ಚಕೇ ‘ಪಟಿಕೂಲ’ನ್ತಿ ಅಪ್ಪನಾಯ ಪಾಪಿತಕಾಲೋ; ಸೇಸಚೋರಾನಂ ಪಾಣಿಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ಪಲಾಯಿತಕಾಲೋ ವಿಯ ಸೇಸಕೋಟ್ಠಾಸೇಸು ಅಕಿಲಮನ್ತಸ್ಸೇವ ಅಪ್ಪನಾಪ್ಪತ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
Tatridaṃ opammaṃ – yathā hi cheko dhanuggaho rājānaṃ ārādhetvā satasahassuṭṭhānakaṃ gāmavaraṃ labhitvā sannaddhapañcāvudho tattha gacchanto antarāmagge dvattiṃsa core disvā tesu pañcacorajeṭṭhake ghāteyya; tesaṃ ghātitakālato paṭṭhāya tesu dve ekamaggaṃ paṭipajjamānā nāma na honti; evaṃsampadamidaṃ daṭṭhabbaṃ. Dhanuggahassa rājānaṃ ārādhetvā gāmavaraṃ laddhakālo viya hi imassa bhikkhuno ācariyasantike kammaṭṭhānaṃ uggahetvā ṭhitakālo; dvattiṃsa corā viya dvattiṃsa koṭṭhāsā; pañca corajeṭṭhakā viya kesādayo pañca; corajeṭṭhakānaṃ ghātitakālo viya imassa bhikkhuno sabbasattānaṃ rajjanaṭṭhāne tacapañcake ‘paṭikūla’nti appanāya pāpitakālo; sesacorānaṃ pāṇippahāreneva palāyitakālo viya sesakoṭṭhāsesu akilamantasseva appanāppatti veditabbā.
ಏವಂ ಪಣ್ಣತ್ತಿಂ ಸಮತಿಕ್ಕಮನ್ತೇನ ಚ ಅನುಪುಬ್ಬಮುಞ್ಚನತೋ ಮನಸಿಕಾರೋ ಪವತ್ತೇತಬ್ಬೋ – ಕೇಸೇ ಮನಸಿಕರೋನ್ತೇನ ಮನಸಿಕರೋನ್ತೇನೇವ ಕೇಸೇಸು ಸಾಪೇಕ್ಖೇನ ಹುತ್ವಾ ಲೋಮೇಸು ಸತಿ ಪೇಸೇತಬ್ಬಾ। ಯಾವ ಲೋಮಾ ನ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಿ ತಾವ ‘ಕೇಸಾ ಕೇಸಾ’ತಿ ಮನಸಿಕಾತಬ್ಬಾ। ಯದಾ ಪನ ಲೋಮಾ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಿ ತದಾ ಕೇಸೇ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಲೋಮೇಸು ಸತಿ ಉಪಟ್ಠಪೇತಬ್ಬಾ। ಏವಂ ನಖಾದೀಸುಪಿ ಮನಸಿಕಾರೋ ಪವತ್ತೇತಬ್ಬೋ।
Evaṃ paṇṇattiṃ samatikkamantena ca anupubbamuñcanato manasikāro pavattetabbo – kese manasikarontena manasikaronteneva kesesu sāpekkhena hutvā lomesu sati pesetabbā. Yāva lomā na upaṭṭhahanti tāva ‘kesā kesā’ti manasikātabbā. Yadā pana lomā upaṭṭhahanti tadā kese vissajjetvā lomesu sati upaṭṭhapetabbā. Evaṃ nakhādīsupi manasikāro pavattetabbo.
ತತ್ರಿದಂ ಓಪಮ್ಮಂ – ಯಥಾ ಹಿ ಜಲೂಕಾ ಗಚ್ಛಮಾನಾ ಯಾವ ಪುರತೋ ಪತಿಟ್ಠಂ ನ ಲಭತಿ ತಾವ ಪಚ್ಛತೋ ನಙ್ಗುಟ್ಠೇನ ಗಹಿತಟ್ಠಾನಂ ನ ಮುಞ್ಚತಿ; ಯದಾ ಪನ ಪುರತೋ ಪತಿಟ್ಠಂ ಲಭತಿ ತದಾ ನಙ್ಗುಟ್ಠಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಮುಖೇನ ಗಹಿತಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇತಿ; ಏವಮೇವ ಕೇಸೇ ಮನಸಿಕರೋನ್ತೇನ ಮನಸಿಕರೋನ್ತೇನೇವ ಕೇಸೇಸು ಸಾಪೇಕ್ಖೇನ ಹುತ್ವಾ ಲೋಮೇಸು ಸತಿ ಪೇಸೇತಬ್ಬಾ। ಯಾವ ಲೋಮಾ ನ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಿ ತಾವ ‘ಕೇಸಾ ಕೇಸಾ’ತಿ ಮನಸಿಕಾತಬ್ಬಾ। ಯದಾ ಲೋಮಾ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಿ ತದಾ ಕೇಸೇ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಲೋಮೇಸು ಸತಿ ಉಪಟ್ಠಪೇತಬ್ಬಾ। ಏವಂ ನಖಾದೀಸುಪಿ ಮನಸಿಕಾರೋ ಪವತ್ತೇತಬ್ಬೋ।
Tatridaṃ opammaṃ – yathā hi jalūkā gacchamānā yāva purato patiṭṭhaṃ na labhati tāva pacchato naṅguṭṭhena gahitaṭṭhānaṃ na muñcati; yadā pana purato patiṭṭhaṃ labhati tadā naṅguṭṭhaṃ ukkhipitvā mukhena gahitaṭṭhāne ṭhapeti; evameva kese manasikarontena manasikaronteneva kesesu sāpekkhena hutvā lomesu sati pesetabbā. Yāva lomā na upaṭṭhahanti tāva ‘kesā kesā’ti manasikātabbā. Yadā lomā upaṭṭhahanti tadā kese vissajjetvā lomesu sati upaṭṭhapetabbā. Evaṃ nakhādīsupi manasikāro pavattetabbo.
ಏವಂ ಪವತ್ತೇನ್ತೇನ ಅಪ್ಪನಾ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಮನಸಿಕಾರಕೋಸಲ್ಲಂ ಸಮ್ಪಾದೇತಬ್ಬಂ। ಕಥಂ? ಇದಞ್ಹಿ ಅಪ್ಪನಾಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಮನಸಿಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಅಪ್ಪನಂ ಪಾಪುಣಾತಿ; ಪಠಮಂಯೇವ ತಾವ ನ ಉಪಟ್ಠಾತಿ; ಅನಮತಗ್ಗಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಂಸಾರವಟ್ಟೇ ಚ ನಾನಾರಮ್ಮಣೇಸು ವಡ್ಢಿತಂ ಚಿತ್ತಂ ‘ಕೇಸಾ’ತಿ ಆವಜ್ಜಿತಮತ್ತೇ ಸಜ್ಝಾಯಸೋತಾನುಸಾರೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಮತ್ಥಲುಙ್ಗೇ ಪತಿಟ್ಠಾತಿ। ‘ಮತ್ಥಲುಙ್ಗ’ನ್ತಿ ಆವಜ್ಜಿತಮತ್ತೇ ಸಜ್ಝಾಯಸೋತಾನುಸಾರೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಕೇಸೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾತಿ। ಮನಸಿಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಮನಸಿಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಪನ ಸೋ ಸೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೋ ಉಪಟ್ಠಾತಿ। ಸತಿ ಸಮಾಧಿನಾಪಿ ತಿಟ್ಠಮಾನಾ ಪವತ್ತತಿ। ತೇನ ಯೋ ಯೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೋ ಅಧಿಕತರಂ ಉಪಟ್ಠಾತಿ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ದ್ವಿಗುಣೇನ ಯೋಗಂ ಕತ್ವಾ ಅಪ್ಪನಾ ಪಾಪೇತಬ್ಬಾ। ಏವಂ ಅಪ್ಪನಾಯ ಪಾಪಿತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸೇಸಕೋಟ್ಠಾಸೇಸು ಅಕಿಲಮನ್ತೋ ಅಪ್ಪನಂ ಪಾಪೇತಿ। ತತ್ಥ ತಾಲವನಮಕ್ಕಟೋವ ಓಪಮ್ಮಂ।
Evaṃ pavattentena appanā hotīti vuttamanasikārakosallaṃ sampādetabbaṃ. Kathaṃ? Idañhi appanākammaṭṭhānaṃ manasikarontassa appanaṃ pāpuṇāti; paṭhamaṃyeva tāva na upaṭṭhāti; anamataggasmiñhi saṃsāravaṭṭe ca nānārammaṇesu vaḍḍhitaṃ cittaṃ ‘kesā’ti āvajjitamatte sajjhāyasotānusārena gantvā matthaluṅge patiṭṭhāti. ‘Matthaluṅga’nti āvajjitamatte sajjhāyasotānusārena āgantvā kesesu patiṭṭhāti. Manasikarontassa manasikarontassa pana so so koṭṭhāso upaṭṭhāti. Sati samādhināpi tiṭṭhamānā pavattati. Tena yo yo koṭṭhāso adhikataraṃ upaṭṭhāti tattha tattha dviguṇena yogaṃ katvā appanā pāpetabbā. Evaṃ appanāya pāpitakālato paṭṭhāya sesakoṭṭhāsesu akilamanto appanaṃ pāpeti. Tattha tālavanamakkaṭova opammaṃ.
ಅಪಿಚೇತ್ಥ ಏವಮ್ಪಿ ಯೋಜನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ – ದ್ವತ್ತಿಂಸತಾಲಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ತಾಲವನೇ ಮಕ್ಕಟೋ ಪಟಿವಸತಿ। ತಂ ಗಹೇತುಕಾಮೋ ಲುದ್ದೋ ಕೋಟಿಯಂ ಠಿತತಾಲಮೂಲೇ ಠತ್ವಾ ಉಕ್ಕುಟ್ಠಿಮಕಾಸಿ। ಮಾನಜಾತಿಕೋ ಮಕ್ಕಟೋ ತಂ ತಂ ತಾಲಂ ಲಙ್ಘಿತ್ವಾ ಪರಿಯನ್ತತಾಲೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಲುದ್ದೋ ತತ್ಥಪಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಉಕ್ಕುಟ್ಠಿಮಕಾಸಿ। ಮಕ್ಕಟೋ ಪುನ ತಥೇವ ಪುರಿಮತಾಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ। ಸೋ ಅಪರಾಪರಂ ಅನುಬನ್ಧಿಯಮಾನೋ ಕಿಲಮನ್ತೋ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸೇವ ತಾಲಸ್ಸ ಮೂಲೇ ಠತ್ವಾ ಉಕ್ಕುಟ್ಠುಕ್ಕುಟ್ಠಿಕಾಲೇ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅತಿಕಿಲಮನ್ತೋ ಏಕಸ್ಸ ತಾಲಸ್ಸ ಮಕುಳಪಣ್ಣಸೂಚಿಂ ದಳ್ಹಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಧನುಕೋಟಿಯಾ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತೋಪಿ ನ ಪಲಾಯತಿ।
Apicettha evampi yojanā veditabbā – dvattiṃsatālakasmiñhi tālavane makkaṭo paṭivasati. Taṃ gahetukāmo luddo koṭiyaṃ ṭhitatālamūle ṭhatvā ukkuṭṭhimakāsi. Mānajātiko makkaṭo taṃ taṃ tālaṃ laṅghitvā pariyantatāle aṭṭhāsi. Luddo tatthapi gantvā ukkuṭṭhimakāsi. Makkaṭo puna tatheva purimatāle patiṭṭhāsi. So aparāparaṃ anubandhiyamāno kilamanto tassa tasseva tālassa mūle ṭhatvā ukkuṭṭhukkuṭṭhikāle uṭṭhahitvā gacchanto gacchanto atikilamanto ekassa tālassa makuḷapaṇṇasūciṃ daḷhaṃ gahetvā dhanukoṭiyā vijjhitvā gaṇhantopi na palāyati.
ತತ್ಥ ದ್ವತ್ತಿಂಸ ತಾಲಾ ವಿಯ ದ್ವತ್ತಿಂಸ ಕೋಟ್ಠಾಸಾ; ಮಕ್ಕಟೋ ವಿಯ ಚಿತ್ತಂ; ಲುದ್ದೋ ವಿಯ ಯೋಗಾವಚರೋ; ಲುದ್ದೇನ ತಾಲಮೂಲೇ ಠತ್ವಾ ಉಕ್ಕುಟ್ಠಿಕಾಲೇ ಮಾನಜಾತಿಕಸ್ಸ ಮಕ್ಕಟಸ್ಸ ಪಲಾಯಿತ್ವಾ ಪರಿಯನ್ತಕೋಟಿಯಂ ಠಿತಕಾಲೋ ವಿಯ ಅನಮತಗ್ಗೇ ಸಂಸಾರವಟ್ಟೇ ಚ ನಾನಾರಮ್ಮಣೇಸು ವಡ್ಢಿತಚಿತ್ತಸ್ಸ ‘ಕೇಸಾ’ತಿ ಆವಜ್ಜಿತಮತ್ತೇ ಸಜ್ಝಾಯಸೋತಾನುಸಾರೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಮತ್ಥಲುಙ್ಗೇ ಪತಿಟ್ಠಾನಂ; ಪರಿಯನ್ತಕೋಟಿಯಂ ಠತ್ವಾ ಉಕ್ಕುಟ್ಠೇ ಓರಿಮಕೋಟಿಂ ಆಗಮನಕಾಲೋ ವಿಯ ‘ಮತ್ಥಲುಙ್ಗ’ನ್ತಿ ಆವಜ್ಜಿತಮತ್ತೇ ಸಜ್ಝಾಯಸೋತಾನುಸಾರೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಕೇಸೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾನಂ; ಅಪರಾಪರಂ ಅನುಬನ್ಧಿಯಮಾನಸ್ಸ ಕಿಲಮನ್ತಸ್ಸ ಉಕ್ಕುಟ್ಠುಕ್ಕುಟ್ಠಿಟ್ಠಾನೇ ಉಟ್ಠಾನಕಾಲೋ ವಿಯ ಮನಸಿಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಮನಸಿಕರೋನ್ತಸ್ಸ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತೇ ಸತಿಯಾ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಗಮನಂ; ಧನುಕೋಟಿಯಾ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಅಪಲಾಯನಕಾಲೋ ವಿಯ ಯೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೋ ಅಧಿಕತರಂ ಉಪಟ್ಠಾತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ದ್ವಿಗುಣಂ ಮನಸಿಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ಅಪ್ಪನಾಯ ಪಾಪನಂ।
Tattha dvattiṃsa tālā viya dvattiṃsa koṭṭhāsā; makkaṭo viya cittaṃ; luddo viya yogāvacaro; luddena tālamūle ṭhatvā ukkuṭṭhikāle mānajātikassa makkaṭassa palāyitvā pariyantakoṭiyaṃ ṭhitakālo viya anamatagge saṃsāravaṭṭe ca nānārammaṇesu vaḍḍhitacittassa ‘kesā’ti āvajjitamatte sajjhāyasotānusārena gantvā matthaluṅge patiṭṭhānaṃ; pariyantakoṭiyaṃ ṭhatvā ukkuṭṭhe orimakoṭiṃ āgamanakālo viya ‘matthaluṅga’nti āvajjitamatte sajjhāyasotānusārena gantvā kesesu patiṭṭhānaṃ; aparāparaṃ anubandhiyamānassa kilamantassa ukkuṭṭhukkuṭṭhiṭṭhāne uṭṭhānakālo viya manasikarontassa manasikarontassa tasmiṃ tasmiṃ koṭṭhāse upaṭṭhahante satiyā patiṭṭhāya patiṭṭhāya gamanaṃ; dhanukoṭiyā vijjhitvā gaṇhantassāpi apalāyanakālo viya yo koṭṭhāso adhikataraṃ upaṭṭhāti, tasmiṃ dviguṇaṃ manasikāraṃ katvā appanāya pāpanaṃ.
ತತ್ಥ ಅಪ್ಪನಾಯ ಪಾಪಿತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸೇಸಕೋಟ್ಠಾಸೇಸು ಅಕಿಲಮನ್ತೋವ ಅಪ್ಪನಂ ಪಾಪೇಸ್ಸತಿ। ತಸ್ಮಾ ‘ಪಟಿಕೂಲಂ ಪಟಿಕೂಲ’ನ್ತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಆವಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ ಸಮನ್ನಾಹರಿತಬ್ಬಂ, ತಕ್ಕಾಹತಂ ವಿತಕ್ಕಾಹತಂ ಕಾತಬ್ಬಂ। ಏವಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಚತ್ತಾರೋ ಖನ್ಧಾ ಪಟಿಕೂಲಾರಮ್ಮಣಾ ಹೋನ್ತಿ, ಅಪ್ಪನಂ ಪಾಪುಣಾತಿ। ಪುಬ್ಬಭಾಗಚಿತ್ತಾನಿ ಪರಿಕಮ್ಮಉಪಚಾರಸಙ್ಖಾತಾನಿ ಸವಿತಕ್ಕಸವಿಚಾರಾನೀತಿ ಸಬ್ಬಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಸದಿಸಮೇವ। ಏಕಂ ಪನ ಕೋಟ್ಠಾಸಂ ಮನಸಿಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಏಕಮೇವ ಪಠಮಜ್ಝಾನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ। ಪಾಟಿಯೇಕ್ಕಂ ಮನಸಿಕರೋನ್ತಸ್ಸ ದ್ವತ್ತಿಂಸ ಪಠಮಜ್ಝಾನಾನಿ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ। ಹತ್ಥೇ ಗಹಿತಪಞ್ಹಾವತ್ಥು ಪಾಕತಿಕಮೇವ।
Tattha appanāya pāpitakālato paṭṭhāya sesakoṭṭhāsesu akilamantova appanaṃ pāpessati. Tasmā ‘paṭikūlaṃ paṭikūla’nti punappunaṃ āvajjitabbaṃ samannāharitabbaṃ, takkāhataṃ vitakkāhataṃ kātabbaṃ. Evaṃ karontassa cattāro khandhā paṭikūlārammaṇā honti, appanaṃ pāpuṇāti. Pubbabhāgacittāni parikammaupacārasaṅkhātāni savitakkasavicārānīti sabbaṃ heṭṭhā vuttasadisameva. Ekaṃ pana koṭṭhāsaṃ manasikarontassa ekameva paṭhamajjhānaṃ nibbattati. Pāṭiyekkaṃ manasikarontassa dvattiṃsa paṭhamajjhānāni nibbattanti. Hatthe gahitapañhāvatthu pākatikameva.
ಸೋ ತಂ ನಿಮಿತ್ತನ್ತಿ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ತಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನನಿಮಿತ್ತಂ। ಆಸೇವತೀತಿ ಸೇವತಿ ಭಜತಿ। ಭಾವೇತೀತಿ ವಡ್ಢೇತಿ। ಬಹುಲೀಕರೋತೀತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಕರೋತಿ। ಸ್ವಾವತ್ಥಿತಂ ವವತ್ಥಪೇತೀತಿ ಸುವವತ್ಥಿತಂ ಕರೋತಿ। ಬಹಿದ್ಧಾ ಕಾಯೇ ಚಿತ್ತಂ ಉಪಸಂಹರತೀತಿ ಏವಂ ಕತ್ವಾ ಬಹಿದ್ಧಾ ಪರಸ್ಸ ಕಾಯೇ ಅತ್ತನೋ ಚಿತ್ತಂ ಉಪಸಂಹರತಿ ಠಪೇತಿ ಪೇಸೇತಿ।
So taṃ nimittanti so bhikkhu taṃ kammaṭṭhānanimittaṃ. Āsevatīti sevati bhajati. Bhāvetīti vaḍḍheti. Bahulīkarotīti punappunaṃ karoti. Svāvatthitaṃ vavatthapetīti suvavatthitaṃ karoti. Bahiddhā kāye cittaṃ upasaṃharatīti evaṃ katvā bahiddhā parassa kāye attano cittaṃ upasaṃharati ṭhapeti peseti.
ಅತ್ಥಿಸ್ಸ ಕಾಯೇತಿ ಅತ್ಥಿ ಅಸ್ಸ ಕಾಯೇ। ಅಜ್ಝತ್ತಬಹಿದ್ಧಾಕಾಯೇ ಚಿತ್ತಂ ಉಪಸಂಹರತೀತಿ ಕಾಲೇನ ಅತ್ತನೋ ಕಾಲೇನ ಪರೇಸಂ ಕಾಯೇ ಚಿತ್ತಂ ಉಪನಾಮೇತಿ। ಅತ್ಥಿ ಕಾಯೇತಿ ಇದಂ ಯಸ್ಮಾ ನ ಏಕನ್ತೇನ ಅತ್ತನೋ ಕಾಯೋ ನಾಪಿ ಪರಸ್ಸೇವ ಕಾಯೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ। ಏತ್ಥ ಪನ ಅತ್ತನೋ ಜೀವಮಾನಕಸರೀರೇ ‘ಪಟಿಕೂಲ’ನ್ತಿ ಪರಿಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಅಪ್ಪನಾಪಿ ಉಪಚಾರಮ್ಪಿ ಜಾಯತಿ। ಪರಸ್ಸ ಜೀವಮಾನಕಸರೀರೇ ‘ಪಟಿಕೂಲ’ನ್ತಿ ಮನಸಿಕರೋನ್ತಸ್ಸ ನೇವ ಅಪ್ಪನಾ ಜಾಯತಿ, ನ ಉಪಚಾರಂ। ನನು ಚ ದಸಸು ಅಸುಭೇಸು ಉಭಯಮ್ಪೇತಂ ಜಾಯತೀತಿ? ಆಮ, ಜಾಯತಿ। ತಾನಿ ಹಿ ಅನುಪಾದಿನ್ನಕಪಕ್ಖೇ ಠಿತಾನಿ। ತಸ್ಮಾ ತತ್ಥ ಅಪ್ಪನಾಪಿ ಉಪಚಾರಮ್ಪಿ ಜಾಯತಿ। ಇದಂ ಪನ ಉಪಾದಿನ್ನಕಪಕ್ಖೇ ಠಿತಂ। ತೇನೇವೇತ್ಥ ಉಭಯಮ್ಪೇತಂ ನ ಜಾಯತಿ। ಅಸುಭಾನುಪಸ್ಸನಾಸಙ್ಖಾತಾ ಪನ ವಿಪಸ್ಸನಾಭಾವನಾ ಹೋತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಬ್ಬೇ ಕಿಂ ಕಥಿತನ್ತಿ? ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾ ಕಥಿತಾ।
Atthissa kāyeti atthi assa kāye. Ajjhattabahiddhākāye cittaṃ upasaṃharatīti kālena attano kālena paresaṃ kāye cittaṃ upanāmeti. Atthikāyeti idaṃ yasmā na ekantena attano kāyo nāpi parasseva kāyo adhippeto, tasmā vuttaṃ. Ettha pana attano jīvamānakasarīre ‘paṭikūla’nti parikammaṃ karontassa appanāpi upacārampi jāyati. Parassa jīvamānakasarīre ‘paṭikūla’nti manasikarontassa neva appanā jāyati, na upacāraṃ. Nanu ca dasasu asubhesu ubhayampetaṃ jāyatīti? Āma, jāyati. Tāni hi anupādinnakapakkhe ṭhitāni. Tasmā tattha appanāpi upacārampi jāyati. Idaṃ pana upādinnakapakkhe ṭhitaṃ. Tenevettha ubhayampetaṃ na jāyati. Asubhānupassanāsaṅkhātā pana vipassanābhāvanā hotīti veditabbā. Imasmiṃ pabbe kiṃ kathitanti? Samathavipassanā kathitā.
ಇದಾನೇತ್ಥ ಏವಂ ಸಬ್ಬಂ ಮನಸಿಕಾರಸಾಧಾರಣಂ ಪಕಿಣ್ಣಕಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಏತೇಸಞ್ಹಿ –
Idānettha evaṃ sabbaṃ manasikārasādhāraṇaṃ pakiṇṇakaṃ veditabbaṃ. Etesañhi –
ನಿಮಿತ್ತತೋ ಲಕ್ಖಣತೋ, ಧಾತುತೋ ಅಥ ಸುಞ್ಞತೋ।
Nimittato lakkhaṇato, dhātuto atha suññato;
ಖನ್ಧಾದಿತೋ ಚ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋ, ಕೇಸಾದೀನಂ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ॥
Khandhādito ca viññeyyo, kesādīnaṃ vinicchayo.
ತತ್ಥ ‘ನಿಮಿತ್ತತೋ’ತಿ ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಕಾರೇ ಸಟ್ಠಿಸತಂ ನಿಮಿತ್ತಾನಿ, ಯೇಸಂ ವಸೇನ ಯೋಗಾವಚರೋ ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಕಾರಂ ಕೋಟ್ಠಾಸತೋ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ, ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ಕೇಸಸ್ಸ ವಣ್ಣನಿಮಿತ್ತಂ, ಸಣ್ಠಾನನಿಮಿತ್ತಂ, ದಿಸಾನಿಮಿತ್ತಂ, ಓಕಾಸನಿಮಿತ್ತಂ, ಪರಿಚ್ಛೇದನಿಮಿತ್ತನ್ತಿ ಪಞ್ಚ ನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ಲೋಮಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।
Tattha ‘nimittato’ti dvattiṃsākāre saṭṭhisataṃ nimittāni, yesaṃ vasena yogāvacaro dvattiṃsākāraṃ koṭṭhāsato pariggaṇhāti, seyyathidaṃ – kesassa vaṇṇanimittaṃ, saṇṭhānanimittaṃ, disānimittaṃ, okāsanimittaṃ, paricchedanimittanti pañca nimittāni honti. Lomādīsupi eseva nayo.
‘ಲಕ್ಖಣತೋ’ತಿ ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಕಾರೇ ಅಟ್ಠವೀಸತಿಸತಂ ಲಕ್ಖಣಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಯೇಸಂ ವಸೇನ ಯೋಗಾವಚರೋ ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಕಾರಂ ಲಕ್ಖಣತೋ ಮನಸಿಕರೋತಿ, ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ಕೇಸೇ ಥದ್ಧತ್ತಲಕ್ಖಣಂ, ಆಬನ್ಧತ್ತಲಕ್ಖಣಂ, ಉಣ್ಹತ್ತಲಕ್ಖಣಂ, ವಿತ್ಥಮ್ಭನಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ಚತ್ತಾರಿ ಲಕ್ಖಣಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ಲೋಮಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।
‘Lakkhaṇato’ti dvattiṃsākāre aṭṭhavīsatisataṃ lakkhaṇāni honti, yesaṃ vasena yogāvacaro dvattiṃsākāraṃ lakkhaṇato manasikaroti, seyyathidaṃ – kese thaddhattalakkhaṇaṃ, ābandhattalakkhaṇaṃ, uṇhattalakkhaṇaṃ, vitthambhanalakkhaṇanti cattāri lakkhaṇāni honti. Lomādīsupi eseva nayo.
‘ಧಾತುತೋ’ತಿ ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಕಾರೇ ‘‘ಚತುಧಾತುರೋ ಅಯಂ, ಭಿಕ್ಖು, ಪುರಿಸೋ’’ತಿ ವುತ್ತಾಸು ಧಾತೂಸು ಅಟ್ಠವೀಸತಿಸತಂ ಧಾತುಯೋ ಹೋನ್ತಿ, ಯಾಸಂ ವಸೇನ ಯೋಗಾವಚರೋ ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಕಾರಂ ಧಾತುತೋ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ, ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ಕೇಸೇ ಕಕ್ಖಳತಾ ಪಥವೀಧಾತು, ಆಬನ್ಧನತಾ ಆಪೋಧಾತು, ಉಣ್ಹತಾ ತೇಜೋಧಾತು, ವಿತ್ಥಮ್ಭನತಾ ವಾಯೋಧಾತೂತಿ ಚತಸ್ಸೋ ಧಾತುಯೋ ಹೋನ್ತಿ। ಲೋಮಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।
‘Dhātuto’ti dvattiṃsākāre ‘‘catudhāturo ayaṃ, bhikkhu, puriso’’ti vuttāsu dhātūsu aṭṭhavīsatisataṃ dhātuyo honti, yāsaṃ vasena yogāvacaro dvattiṃsākāraṃ dhātuto pariggaṇhāti, seyyathidaṃ – kese kakkhaḷatā pathavīdhātu, ābandhanatā āpodhātu, uṇhatā tejodhātu, vitthambhanatā vāyodhātūti catasso dhātuyo honti. Lomādīsupi eseva nayo.
‘ಸುಞ್ಞತೋ’ತಿ ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಕಾರೇ ಛನ್ನವುತಿ ಸುಞ್ಞತಾ ಹೋನ್ತಿ, ಯಾಸಂ ವಸೇನ ಯೋಗಾವಚರೋ ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಕಾರಂ ಸುಞ್ಞತೋ ವಿಪಸ್ಸತಿ, ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ಕೇಸಾ ಸುಞ್ಞಾ ಅತ್ತೇನ ವಾ ಅತ್ತನಿಯೇನ ವಾ ನಿಚ್ಚೇನ ವಾ ಧುವೇನ ವಾ ಸಸ್ಸತೇನ ವಾ ಅವಿಪರಿಣಾಮಧಮ್ಮೇನ ವಾತಿ। ಕೇಸೇ ತಾವ ಅತ್ತಸುಞ್ಞತಾ, ಅತ್ತನಿಯಸುಞ್ಞತಾ, ನಿಚ್ಚಭಾವಸುಞ್ಞತಾತಿ ತಿಸ್ಸೋ ಸುಞ್ಞತಾ ಹೋನ್ತಿ। ಲೋಮಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।
‘Suññato’ti dvattiṃsākāre channavuti suññatā honti, yāsaṃ vasena yogāvacaro dvattiṃsākāraṃ suññato vipassati, seyyathidaṃ – kesā suññā attena vā attaniyena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā avipariṇāmadhammena vāti. Kese tāva attasuññatā, attaniyasuññatā, niccabhāvasuññatāti tisso suññatā honti. Lomādīsupi eseva nayo.
‘ಖನ್ಧಾದಿತೋ’ತಿ ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಕಾರೇ ಕೇಸಾದೀಸು ಖನ್ಧಾದಿವಸೇನ ಪರಿಗ್ಗಯ್ಹಮಾನೇಸು ಕೇಸಾ ಕತಿ ಖನ್ಧಾ ಹೋನ್ತಿ, ಕತಿ ಆಯತನಾನಿ, ಕತಿ ಧಾತುಯೋ, ಕತಿ ಸಚ್ಚಾನಿ, ಕತಿ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾನೀತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಪೇತ್ಥ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವಿಞ್ಞಾತಬ್ಬೋ।
‘Khandhādito’ti dvattiṃsākāre kesādīsu khandhādivasena pariggayhamānesu kesā kati khandhā honti, kati āyatanāni, kati dhātuyo, kati saccāni, kati satipaṭṭhānānītiādinā nayena pettha vinicchayo viññātabbo.
೩೫೭. ಏವಂ ಅಜ್ಝತ್ತಾದಿಭೇದತೋ ತಿವಿಧೇನ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಂ ವಿತ್ಥಾರತೋ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ‘‘ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸೀ ವಿಹರತಿ ಆತಾಪೀ ಸಮ್ಪಜಾನೋ’’ತಿಆದೀನಿ ಪದಾನಿ ಭಾಜೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತುಂ ಅನುಪಸ್ಸೀತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ। ತತ್ಥ ಯಾಯ ಅನುಪಸ್ಸನಾಯ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸೀ ನಾಮ ಹೋತಿ, ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ತತ್ಥ ಕತಮಾ ಅನುಪಸ್ಸನಾ? ಯಾ ಪಞ್ಞಾ ಪಜಾನನಾತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಆತಾಪೀತಿಆದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।
357. Evaṃ ajjhattādibhedato tividhena kāyānupassanaṃ vitthārato dassetvā idāni ‘‘kāyānupassī viharati ātāpī sampajāno’’tiādīni padāni bhājetvā dassetuṃ anupassītiādi āraddhaṃ. Tattha yāya anupassanāya kāyānupassī nāma hoti, taṃ dassetuṃ tattha katamā anupassanā? Yā paññā pajānanātiādi vuttaṃ. Ātāpītiādīsupi eseva nayo.
ತತ್ಥ ಪಞ್ಞಾ ಪಜಾನನಾತಿಆದೀನಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಕಣ್ಡವಣ್ಣನಾಯಂ (ಧ॰ ಸ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧೬) ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ಉಪೇತೋತಿಆದೀನಿ ಸಬ್ಬಾನಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞವೇವಚನಾನಿ। ಅಪಿಚ ಆಸೇವನವಸೇನ ಉಪೇತೋ, ಭಾವನಾವಸೇನ ಸುಟ್ಠು ಉಪೇತೋತಿ ಸಮುಪೇತೋ । ಉಪಾಗತೋ ಸಮುಪಾಗತೋ, ಉಪಪನ್ನೋ ಸಮ್ಪನ್ನೋತಿ ಇಮೇಸುಪಿ ದ್ವೀಸು ದುಕೇಸು ಅಯಮೇವ ನಯೋ। ಬಹುಲೀಕಾರವಸೇನ ಪನ ಸಮನ್ನಾಗತೋತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಯೋಜನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಇಮಿನಾ ಆತಾಪೇನ ಉಪೇತೋತಿ ಆದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।
Tattha paññā pajānanātiādīni heṭṭhā cittuppādakaṇḍavaṇṇanāyaṃ (dha. sa. aṭṭha. 16) vuttanayeneva veditabbāni. Upetotiādīni sabbāni aññamaññavevacanāni. Apica āsevanavasena upeto, bhāvanāvasena suṭṭhu upetoti samupeto. Upāgato samupāgato, upapanno sampannoti imesupi dvīsu dukesu ayameva nayo. Bahulīkāravasena pana samannāgatoti evamettha yojanā veditabbā. Iminā ātāpena upetoti ādīsupi eseva nayo.
ವಿಹರತೀತಿ ಪದೇ ‘ತತ್ಥ ಕತಮೋ ವಿಹಾರೋ’ತಿ ಪುಚ್ಛಂ ಅಕತ್ವಾ ಪುಗ್ಗಲಾಧಿಟ್ಠಾನಾಯ ದೇಸನಾಯ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇರಿಯತೀತಿಆದಿಮಾಹ। ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಚತುನ್ನಂ ಇರಿಯಾಪಥಾನಂ ಅಞ್ಞತರಸಮಙ್ಗೀಭಾವತೋ ಇರಿಯತಿ। ತೇಹಿ ಇರಿಯಾಪಥಚತುಕ್ಕೇಹಿ ಕಾಯಸಕಟವತ್ತನೇನ ವತ್ತತಿ। ಏಕಂ ಇರಿಯಾಪಥದುಕ್ಖಂ ಅಪರೇನ ಇರಿಯಾಪಥೇನ ಬಾಧಿತ್ವಾ ಚಿರಟ್ಠಿತಿಕಭಾವೇನ ಸರೀರಕ್ಖನತೋ ಪಾಲೇತಿ। ಏಕಸ್ಮಿಂ ಇರಿಯಾಪಥೇ ಅಸಣ್ಠಹಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಿರಿಯಾಪಥವತನತೋ ಯಪೇತಿ। ತೇನ ತೇನ ಇರಿಯಾಪಥೇನ ತಥಾ ತಥಾ ಕಾಯಸ್ಸ ಯಾಪನತೋ ಯಾಪೇತಿ। ಚಿರಕಾಲವತ್ತಾಪನತೋ ಚರತಿ। ಇರಿಯಾಪಥೇನ ಇರಿಯಾಪಥಂ ವಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಜೀವಿತಹರಣತೋ ವಿಹರತಿ।
Viharatīti pade ‘tattha katamo vihāro’ti pucchaṃ akatvā puggalādhiṭṭhānāya desanāya desento iriyatītiādimāha. Tassattho – catunnaṃ iriyāpathānaṃ aññatarasamaṅgībhāvato iriyati. Tehi iriyāpathacatukkehi kāyasakaṭavattanena vattati. Ekaṃ iriyāpathadukkhaṃ aparena iriyāpathena bādhitvā ciraṭṭhitikabhāvena sarīrakkhanato pāleti. Ekasmiṃ iriyāpathe asaṇṭhahitvā sabbiriyāpathavatanato yapeti. Tena tena iriyāpathena tathā tathā kāyassa yāpanato yāpeti. Cirakālavattāpanato carati. Iriyāpathena iriyāpathaṃ vicchinditvā jīvitaharaṇato viharati.
೩೬೨. ಸ್ವೇವ ಕಾಯೋ ಲೋಕೋತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಕಾಯೇ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸೀ ವಿಹರತಿ, ಸ್ವೇವ ಕಾಯೋ ಲುಜ್ಜನಪಲುಜ್ಜನಟ್ಠೇನ ಲೋಕೋ। ಯಸ್ಮಾ ಪನಸ್ಸ ಕಾಯೇ ಪಹೀಯಮಾನಂ ಅಭಿಜ್ಝಾದೋಮನಸ್ಸಂ ವೇದನಾದೀಸುಪಿ ಪಹೀಯತಿ ಏವ, ತಸ್ಮಾ ಪಞ್ಚಪಿ ಉಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧಾ ಲೋಕೋತಿ ವುತ್ತಂ।
362. Sveva kāyo lokoti yasmiṃ kāye kāyānupassī viharati, sveva kāyo lujjanapalujjanaṭṭhena loko. Yasmā panassa kāye pahīyamānaṃ abhijjhādomanassaṃ vedanādīsupi pahīyati eva, tasmā pañcapi upādānakkhandhā lokoti vuttaṃ.
ಸನ್ತಾತಿಆದೀಸುಪಿ ನಿರೋಧವಸೇನ ಸನ್ತತಾಯ ಸನ್ತಾ। ಭಾವನಾಯ ಸಮಿತತ್ತಾ ಸಮಿತಾ। ವತ್ಥುಪರಿಞ್ಞಾಯ ಅಪ್ಪವತ್ತಿವೂಪಸಮವಸೇನ ವೂಪಸನ್ತಾ। ನಿರೋಧಸಙ್ಖಾತಂ ಅತ್ಥಂ ಗತಾತಿ ಅತ್ಥಙ್ಗತಾ। ಪುನಪ್ಪುನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಯಾ ಪಟಿಬಾಹಿತತ್ತಾ ಅತಿವಿಯ ಅತ್ಥಂ ಗತಾತಿ ಅಬ್ಭತ್ಥಙ್ಗತಾ। ಅಪ್ಪಿತಾತಿ ವಿನಾಸಿತಾ, ಅಪ್ಪವತ್ತಿಯಂ ಠಪಿತಾತಿಪಿ ಅತ್ಥೋ। ಬ್ಯಪ್ಪಿತಾತಿ ಸುವಿನಾಸಿತಾ, ಅತಿವಿಯ ಅಪ್ಪವತ್ತಿಯಂ ಠಪಿತಾತಿಪಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಥಾ ಪುನ ನ ಅನ್ವಸ್ಸವನ್ತಿ ಏವಂ ಸೋಸಿತತ್ತಾ ಸೋಸಿತಾ। ಸುಟ್ಠು ಸೋಸಿತಾತಿ ವಿಸೋಸಿತಾ , ಸುಕ್ಖಾಪಿತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ವಿಗತನ್ತಾ ಕತಾತಿ ಬ್ಯನ್ತೀ ಕತಾ। ಏತ್ಥ ಚ ಅನುಪಸ್ಸನಾಯ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನವಿಹಾರೇನ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಿಕಸ್ಸ ಕಾಯಪರಿಹರಣಂ, ಆತಾಪೇನ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಂ, ಸತಿಸಮ್ಪಜಞ್ಞೇನ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಪರಿಹರಣೂಪಾಯೋ; ಸತಿಯಾ ವಾ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ಪಟಿಲದ್ಧೋ ಸಮಥೋ, ಸಮ್ಪಜಞ್ಞೇನ ವಿಪಸ್ಸನಾ, ಅಭಿಜ್ಝಾದೋಮನಸ್ಸವಿನಯೇನ ಭಾವನಾಫಲಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
Santātiādīsupi nirodhavasena santatāya santā. Bhāvanāya samitattā samitā. Vatthupariññāya appavattivūpasamavasena vūpasantā. Nirodhasaṅkhātaṃ atthaṃ gatāti atthaṅgatā. Punappunaṃ nibbattiyā paṭibāhitattā ativiya atthaṃ gatāti abbhatthaṅgatā. Appitāti vināsitā, appavattiyaṃ ṭhapitātipi attho. Byappitāti suvināsitā, ativiya appavattiyaṃ ṭhapitātipi attho. Yathā puna na anvassavanti evaṃ sositattā sositā. Suṭṭhu sositāti visositā, sukkhāpitāti attho. Vigatantā katāti byantī katā. Ettha ca anupassanāya kammaṭṭhānavihārena kammaṭṭhānikassa kāyapariharaṇaṃ, ātāpena sammappadhānaṃ, satisampajaññena kammaṭṭhānapariharaṇūpāyo; satiyā vā kāyānupassanāvasena paṭiladdho samatho, sampajaññena vipassanā, abhijjhādomanassavinayena bhāvanāphalaṃ vuttanti veditabbaṃ.
ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Kāyānupassanāniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
ವೇದನಾನುಪಸ್ಸನಾನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ
Vedanānupassanāniddesavaṇṇanā
೩೬೩. ವೇದನಾನುಪಸ್ಸನಾನಿದ್ದೇಸೇಪಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಸದಿಸಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಸುಖಂ ವೇದನಂ ವೇದಯಮಾನೋತಿಆದೀಸು ಪನ ಸುಖಂ ವೇದನನ್ತಿ ಕಾಯಿಕಂ ವಾ ಚೇತಸಿಕಂ ವಾ ಸುಖಂ ವೇದನಂ ವೇದಯಮಾನೋ ‘ಅಹಂ ಸುಖಂ ವೇದನಂ ವೇದಯಾಮೀ’ತಿ ಪಜಾನಾತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತತ್ಥ ಕಾಮಂ ಉತ್ತಾನಸೇಯ್ಯಕಾಪಿ ದಾರಕಾ ಥಞ್ಞಪಿವನಾದಿಕಾಲೇ ಸುಖಂ ವೇದಯಮಾನಾ ‘ಸುಖಂ ವೇದನಂ ವೇದಯಾಮಾ’ತಿ ಪಜಾನನ್ತಿ, ನ ಪನೇತಂ ಏವರೂಪಂ ಜಾನನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಏವರೂಪಞ್ಹಿ ಜಾನನಂ ಸತ್ತೂಪಲದ್ಧಿಂ ನಪ್ಪಜಹತಿ, ಸತ್ತಸಞ್ಞಂ ನ ಉಗ್ಘಾಟೇತಿ, ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ವಾ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಭಾವನಾ ವಾ ನ ಹೋತಿ। ಇಮಸ್ಸ ಪನ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಜಾನನಂ ಸತ್ತೂಪಲದ್ಧಿಂ ಪಜಹತಿ, ಸತ್ತಸಞ್ಞಂ ಉಗ್ಘಾಟೇತಿ, ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಞ್ಚೇವ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಭಾವನಾ ಚ ಹೋತಿ। ‘ಇದಞ್ಹಿ ಕೋ ವೇದಯತಿ, ಕಸ್ಸ ವೇದನಾ, ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ವೇದನಾ’ತಿ ಏವಂ ಸಮ್ಪಜಾನವೇದಿಯನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ।
363. Vedanānupassanāniddesepi heṭṭhā vuttasadisaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ. Sukhaṃ vedanaṃ vedayamānotiādīsu pana sukhaṃ vedananti kāyikaṃ vā cetasikaṃ vā sukhaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘ahaṃ sukhaṃ vedanaṃ vedayāmī’ti pajānātīti attho. Tattha kāmaṃ uttānaseyyakāpi dārakā thaññapivanādikāle sukhaṃ vedayamānā ‘sukhaṃ vedanaṃ vedayāmā’ti pajānanti, na panetaṃ evarūpaṃ jānanaṃ sandhāya vuttaṃ. Evarūpañhi jānanaṃ sattūpaladdhiṃ nappajahati, sattasaññaṃ na ugghāṭeti, kammaṭṭhānaṃ vā satipaṭṭhānabhāvanā vā na hoti. Imassa pana bhikkhuno jānanaṃ sattūpaladdhiṃ pajahati, sattasaññaṃ ugghāṭeti, kammaṭṭhānañceva satipaṭṭhānabhāvanā ca hoti. ‘Idañhi ko vedayati, kassa vedanā, kiṃ kāraṇā vedanā’ti evaṃ sampajānavediyanaṃ sandhāya vuttaṃ.
ತತ್ಥ ಕೋ ವೇದಯತೀತಿ? ನ ಕೋಚಿ ಸತ್ತೋ ವಾ ಪುಗ್ಗಲೋ ವಾ ವೇದಯತಿ। ಕಸ್ಸ ವೇದನಾತಿ? ನ ಕಸ್ಸಚಿ ಸತ್ತಸ್ಸ ವಾ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಾ ವೇದನಾ। ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ವೇದನಾತಿ? ವತ್ಥುಆರಮ್ಮಣಾ ಚ ಪನೇಸಾ ವೇದನಾ। ತಸ್ಮಾ ಏಸ ಏವಂ ಪಜಾನಾತಿ – ‘ತಂ ತಂ ಸುಖಾದೀನಂ ವತ್ಥುಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ವೇದನಾವ ವೇದಯತಿ; ತಂ ಪನ ವೇದನಾಪವತ್ತಿಂ ಉಪಾದಾಯ ‘ಅಹಂ ವೇದಯಾಮೀ’ತಿ ವೋಹಾರಮತ್ತಂ ಹೋತೀ’ತಿ। ಏವಂ ವತ್ಥುಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ವೇದನಾವ ವೇದಯತೀತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇನ್ತೋ ‘ಏಸ ಸುಖಂ ವೇದನಂ ವೇದಯಾಮೀ’ತಿ ಪಜಾನಾತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ, ಚಿತ್ತಲಪಬ್ಬತೇ ಅಞ್ಞತರೋ ಥೇರೋ ವಿಯ।
Tattha ko vedayatīti? Na koci satto vā puggalo vā vedayati. Kassa vedanāti? Na kassaci sattassa vā puggalassa vā vedanā. Kiṃ kāraṇā vedanāti? Vatthuārammaṇā ca panesā vedanā. Tasmā esa evaṃ pajānāti – ‘taṃ taṃ sukhādīnaṃ vatthuṃ ārammaṇaṃ katvā vedanāva vedayati; taṃ pana vedanāpavattiṃ upādāya ‘ahaṃ vedayāmī’ti vohāramattaṃ hotī’ti. Evaṃ vatthuṃ ārammaṇaṃ katvā vedanāva vedayatīti sallakkhento ‘esa sukhaṃ vedanaṃ vedayāmī’ti pajānātīti veditabbo, cittalapabbate aññataro thero viya.
ಥೇರೋ ಕಿರ ಅಫಾಸುಕಕಾಲೇ ಬಲವವೇದನಾಯ ನಿತ್ಥುನನ್ತೋ ಅಪರಾಪರಂ ಪರಿವತ್ತತಿ। ತಮೇಕೋ ದಹರೋ ಆಹ – ‘‘ಕತರಂ ವೋ, ಭನ್ತೇ, ಠಾನಂ ರುಜತೀ’’ತಿ? ‘‘ಆವುಸೋ, ಪಾಟಿಯೇಕ್ಕಂ ರುಜನಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ; ವತ್ಥುಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ವೇದನಾವ ವೇದಯತೀ’’ತಿ। ‘‘ಏವಂ ಜಾನನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಧಿವಾಸೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ ನೋ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ। ‘‘ಅಧಿವಾಸೇಮಿ, ಆವುಸೋ’’ತಿ। ‘‘ಅಧಿವಾಸನಾ, ಭನ್ತೇ, ಸೇಯ್ಯೋ’’ತಿ। ಥೇರೋ ಅಧಿವಾಸೇಸಿ। ವಾತೋ ಯಾವ ಹದಯಾ ಫಾಲೇಸಿ। ಮಞ್ಚಕೇ ಅನ್ತಾನಿ ರಾಸೀಕತಾನಿ ಅಹೇಸುಂ। ಥೇರೋ ದಹರಸ್ಸ ದಸ್ಸೇಸಿ – ‘‘ವಟ್ಟತಾವುಸೋ, ಏತ್ತಕಾ ಅಧಿವಾಸನಾ’’ತಿ? ದಹರೋ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸಿ। ಥೇರೋ ವೀರಿಯಸಮಾಧಿಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಸಹಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿತ್ವಾ ಸಮಸೀಸೀ ಹುತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿ।
Thero kira aphāsukakāle balavavedanāya nitthunanto aparāparaṃ parivattati. Tameko daharo āha – ‘‘kataraṃ vo, bhante, ṭhānaṃ rujatī’’ti? ‘‘Āvuso, pāṭiyekkaṃ rujanaṭṭhānaṃ nāma natthi; vatthuṃ ārammaṇaṃ katvā vedanāva vedayatī’’ti. ‘‘Evaṃ jānanakālato paṭṭhāya adhivāsetuṃ vaṭṭati no, bhante’’ti. ‘‘Adhivāsemi, āvuso’’ti. ‘‘Adhivāsanā, bhante, seyyo’’ti. Thero adhivāsesi. Vāto yāva hadayā phālesi. Mañcake antāni rāsīkatāni ahesuṃ. Thero daharassa dassesi – ‘‘vaṭṭatāvuso, ettakā adhivāsanā’’ti? Daharo tuṇhī ahosi. Thero vīriyasamādhiṃ yojetvā sahapaṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇitvā samasīsī hutvā parinibbāyi.
ಯಥಾ ಚ ಸುಖಂ, ಏವಂ ದುಕ್ಖಂ…ಪೇ॰… ನಿರಾಮಿಸಂ ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಂ ವೇದನಂ ವೇದಯಮಾನೋ ‘ನಿರಾಮಿಸಂ ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಂ ವೇದನಂ ವೇದಯಾಮೀ’’ತಿ ಪಜಾನಾತಿ। ಇತಿ ಭಗವಾ ರೂಪಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಅರೂಪಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥೇನ್ತೋ ವೇದನಾವಸೇನ ಕಥೇಸಿ। ದುವಿಧಞ್ಹಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ – ರೂಪಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಅರೂಪಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಞ್ಚ; ರೂಪಪರಿಗ್ಗಹೋ ಅರೂಪಪರಿಗ್ಗಹೋತಿಪಿ ಏತದೇವ ವುಚ್ಚತಿ। ತತ್ಥ ಭಗವಾ ರೂಪಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥೇನ್ತೋ ಸಙ್ಖೇಪಮನಸಿಕಾರವಸೇನ ವಾ ವಿತ್ಥಾರಮನಸಿಕಾರವಸೇನ ವಾ ಚತುಧಾತುವವತ್ಥಾನಂ ಕಥೇಸಿ। ತದುಭಯಮ್ಪಿ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ಸಬ್ಬಾಕಾರತೋ ದಸ್ಸಿತಮೇವ।
Yathā ca sukhaṃ, evaṃ dukkhaṃ…pe… nirāmisaṃ adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘nirāmisaṃ adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vedayāmī’’ti pajānāti. Iti bhagavā rūpakammaṭṭhānaṃ kathetvā arūpakammaṭṭhānaṃ kathento vedanāvasena kathesi. Duvidhañhi kammaṭṭhānaṃ – rūpakammaṭṭhānaṃ arūpakammaṭṭhānañca; rūpapariggaho arūpapariggahotipi etadeva vuccati. Tattha bhagavā rūpakammaṭṭhānaṃ kathento saṅkhepamanasikāravasena vā vitthāramanasikāravasena vā catudhātuvavatthānaṃ kathesi. Tadubhayampi visuddhimagge sabbākārato dassitameva.
ಅರೂಪಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಪನ ಕಥೇನ್ತೋ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ವೇದನಾವಸೇನ ಕಥೇಸಿ। ತಿವಿಧೋ ಹಿ ಅರೂಪಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೇ ಅಭಿನಿವೇಸೋ – ಫಸ್ಸವಸೇನ, ವೇದನಾವಸೇನ, ಚಿತ್ತವಸೇನಾತಿ। ಕಥಂ? ಏಕಚ್ಚಸ್ಸ ಹಿ ಸಂಖಿತ್ತೇನ ವಾ ವಿತ್ಥಾರೇನ ವಾ ಪರಿಗ್ಗಹಿತೇ ರೂಪಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೇ ತಸ್ಮಿಂ ಆರಮ್ಮಣೇ ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಾನಂ ಪಠಮಾಭಿನಿಪಾತೋ ತಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಫುಸನ್ತೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೋ ಫಸ್ಸೋ ಪಾಕಟೋ ಹೋತಿ। ಏಕಚ್ಚಸ್ಸ ತಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಅನುಭವನ್ತೀ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾ ವೇದನಾ ಪಾಕಟಾ ಹೋತಿ। ಏಕಚ್ಚಸ್ಸ ತಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಜಾನನ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಪಾಕಟಂ ಹೋತಿ।
Arūpakammaṭṭhānaṃ pana kathento yebhuyyena vedanāvasena kathesi. Tividho hi arūpakammaṭṭhāne abhiniveso – phassavasena, vedanāvasena, cittavasenāti. Kathaṃ? Ekaccassa hi saṃkhittena vā vitthārena vā pariggahite rūpakammaṭṭhāne tasmiṃ ārammaṇe cittacetasikānaṃ paṭhamābhinipāto taṃ ārammaṇaṃ phusanto uppajjamāno phasso pākaṭo hoti. Ekaccassa taṃ ārammaṇaṃ anubhavantī uppajjamānā vedanā pākaṭā hoti. Ekaccassa taṃ ārammaṇaṃ pariggahetvā vijānantaṃ uppajjamānaṃ viññāṇaṃ pākaṭaṃ hoti.
ತತ್ಥ ಯಸ್ಸ ಫಸ್ಸೋ ಪಾಕಟೋ ಹೋತಿ, ಸೋಪಿ ‘ನ ಕೇವಲಂ ಫಸ್ಸೋವ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ; ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ತದೇವಾರಮ್ಮಣಂ ಅನುಭವಮಾನಾ ವೇದನಾಪಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಸಞ್ಜಾನಮಾನಾ ಸಞ್ಞಾಪಿ, ಚೇತಯಮಾನಾ ಚೇತನಾಪಿ, ವಿಜಾನನಮಾನಂ ವಿಞ್ಞಾಣಮ್ಪಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’ತಿ ಫಸ್ಸಪಞ್ಚಮಕೇಯೇವ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ಯಸ್ಸ ವೇದನಾ ಪಾಕಟಾ ಹೋತಿ, ಸೋಪಿ ‘ನ ಕೇವಲಂ ವೇದನಾವ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ; ತಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ತದೇವಾರಮ್ಮಣಂ ಫುಸಮಾನೋ ಫಸ್ಸೋಪಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಸಞ್ಜಾನನಮಾನಾ ಸಞ್ಞಾಪಿ, ಚೇತಯಮಾನಾ ಚೇತನಾಪಿ, ವಿಜಾನನಮಾನಂ ವಿಞ್ಞಾಣಮ್ಪಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’ತಿ ಫಸ್ಸಪಞ್ಚಮಕೇಯೇವ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ಯಸ್ಸ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಪಾಕಟಂ ಹೋತಿ, ಸೋಪಿ ‘ನ ಕೇವಲಂ ವಿಞ್ಞಾಣಮೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ; ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ತದೇವಾರಮ್ಮಣಂ ಫುಸಮಾನೋ ಫಸ್ಸೋಪಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಅನುಭವಮಾನಾ ವೇದನಾಪಿ, ಸಞ್ಜಾನನಮಾನಾ ಸಞ್ಞಾಪಿ, ಚೇತಯಮಾನಾ ಚೇತನಾಪಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’ತಿ ಫಸ್ಸಪಞ್ಚಮಕೇಯೇವ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ।
Tattha yassa phasso pākaṭo hoti, sopi ‘na kevalaṃ phassova uppajjati; tena saddhiṃ tadevārammaṇaṃ anubhavamānā vedanāpi uppajjati, sañjānamānā saññāpi, cetayamānā cetanāpi, vijānanamānaṃ viññāṇampi uppajjatī’ti phassapañcamakeyeva pariggaṇhāti. Yassa vedanā pākaṭā hoti, sopi ‘na kevalaṃ vedanāva uppajjati; tāya saddhiṃ tadevārammaṇaṃ phusamāno phassopi uppajjati, sañjānanamānā saññāpi, cetayamānā cetanāpi, vijānanamānaṃ viññāṇampi uppajjatī’ti phassapañcamakeyeva pariggaṇhāti. Yassa viññāṇaṃ pākaṭaṃ hoti, sopi ‘na kevalaṃ viññāṇameva uppajjati; tena saddhiṃ tadevārammaṇaṃ phusamāno phassopi uppajjati, anubhavamānā vedanāpi, sañjānanamānā saññāpi, cetayamānā cetanāpi uppajjatī’ti phassapañcamakeyeva pariggaṇhāti.
ಸೋ ‘ಇಮೇ ಫಸ್ಸಪಞ್ಚಮಕಾ ಧಮ್ಮಾ ಕಿಂನಿಸ್ಸಿತಾ’ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ‘ವತ್ಥುನಿಸ್ಸಿತಾ’ತಿ ಪಜಾನಾತಿ। ವತ್ಥು ನಾಮ ಕರಜಕಾಯೋ; ಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ಇದಞ್ಚ ಪನ ಮೇ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಏತ್ಥಸಿತಂ, ಏತ್ಥಪಟಿಬದ್ಧ’’ನ್ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೧.೨೩೫)। ಸೋ ಅತ್ಥತೋ ಭೂತಾನಿ ಚೇವ ಉಪಾದಾರೂಪಾನಿ ಚ। ಏವಮೇತ್ಥ ವತ್ಥು ರೂಪಂ, ಫಸ್ಸಪಞ್ಚಮಕಾ ನಾಮನ್ತಿ ನಾಮರೂಪಮೇವ ಪಸ್ಸತಿ। ರೂಪಞ್ಚೇತ್ಥ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ, ನಾಮಂ ಚತ್ತಾರೋ ಅರೂಪಿನೋ ಖನ್ಧಾತಿ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಮತ್ತಂ ಹೋತಿ। ನಾಮರೂಪವಿನಿಮುತ್ತಾ ಹಿ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧವಿನಿಮುತ್ತಂ ವಾ ನಾಮರೂಪಂ ನತ್ಥಿ।
So ‘ime phassapañcamakā dhammā kiṃnissitā’ti upadhārento ‘vatthunissitā’ti pajānāti. Vatthu nāma karajakāyo; yaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘idañca pana me viññāṇaṃ etthasitaṃ, etthapaṭibaddha’’nti (dī. ni. 1.235). So atthato bhūtāni ceva upādārūpāni ca. Evamettha vatthu rūpaṃ, phassapañcamakā nāmanti nāmarūpameva passati. Rūpañcettha rūpakkhandho, nāmaṃ cattāro arūpino khandhāti pañcakkhandhamattaṃ hoti. Nāmarūpavinimuttā hi pañcakkhandhā pañcakkhandhavinimuttaṃ vā nāmarūpaṃ natthi.
ಸೋ ‘ಇಮೇ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾ ಕಿಂಹೇತುಕಾ’ತಿ ಉಪಪರಿಕ್ಖನ್ತೋ ‘ಅವಿಜ್ಜಾದಿಹೇತುಕಾ’ತಿ ಪಸ್ಸತಿ; ತತೋ ಪಚ್ಚಯೋ ಚೇವ ಪಚ್ಚಯುಪ್ಪನ್ನಞ್ಚ ಇದಂ; ಅಞ್ಞೋ ಸತ್ತೋ ವಾ ಪುಗ್ಗಲೋ ವಾ ನತ್ಥಿ; ಸುದ್ಧಸಙ್ಖಾರಪುಞ್ಜಮತ್ತಮೇವಾತಿ ಸಪ್ಪಚ್ಚಯನಾಮರೂಪವಸೇನವ ತಿಲಕ್ಖಣಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ‘ಅನಿಚ್ಚಂ ದುಕ್ಖಂ ಅನತ್ತಾ’ತಿ ಸಮ್ಮಸನ್ತೋ ವಿಚರತಿ। ಸೋ ‘ಅಜ್ಜ ಅಜ್ಜಾ’ತಿ ಪಟಿವೇಧಂ ಆಕಙ್ಖಮಾನೋ ತಥಾರೂಪೇ ದಿವಸೇ ಉತುಸಪ್ಪಾಯಂ, ಪುಗ್ಗಲಸಪ್ಪಾಯಂ, ಭೋಜನಸಪ್ಪಾಯಂ, ಧಮ್ಮಸವನಸಪ್ಪಾಯಂ ವಾ ಲಭಿತ್ವಾ ಏಕಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ನಿಸಿನ್ನೋವ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಮತ್ಥಕಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಾತಿ। ಏವಂ ಇಮೇಸಂ ತಿಣ್ಣಮ್ಪಿ ಜನಾನಂ ಯಾವ ಅರಹತ್ತಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥಿತಂ ಹೋತಿ।
So ‘ime pañcakkhandhā kiṃhetukā’ti upaparikkhanto ‘avijjādihetukā’ti passati; tato paccayo ceva paccayuppannañca idaṃ; añño satto vā puggalo vā natthi; suddhasaṅkhārapuñjamattamevāti sappaccayanāmarūpavasenava tilakkhaṇaṃ āropetvā vipassanāpaṭipāṭiyā ‘aniccaṃ dukkhaṃ anattā’ti sammasanto vicarati. So ‘ajja ajjā’ti paṭivedhaṃ ākaṅkhamāno tathārūpe divase utusappāyaṃ, puggalasappāyaṃ, bhojanasappāyaṃ, dhammasavanasappāyaṃ vā labhitvā ekapallaṅkena nisinnova vipassanaṃ matthakaṃ pāpetvā arahatte patiṭṭhāti. Evaṃ imesaṃ tiṇṇampi janānaṃ yāva arahattā kammaṭṭhānaṃ kathitaṃ hoti.
ಇಧ ಪನ ಭಗವಾ ಅರೂಪಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥೇನ್ತೋ ವೇದನಾವಸೇನ ಕಥೇಸಿ। ಫಸ್ಸವಸೇನ ವಾ ಹಿ ವಿಞ್ಞಾಣವಸೇನ ವಾ ಕಥಿಯಮಾನಂ ನ ಪಾಕಟಂ ಹೋತಿ, ಅನ್ಧಕಾರಂ ವಿಯ ಖಾಯತಿ। ವೇದನಾವಸೇನ ಪನ ಪಾಕಟಂ ಹೋತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ವೇದನಾನಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿಪಾಕಟತಾಯ। ಸುಖದುಕ್ಖವೇದನಾನಞ್ಹಿ ಉಪ್ಪತ್ತಿ ಪಾಕಟಾ। ಯದಾ ಸುಖಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಸಕಲಸರೀರಂ ಖೋಭೇನ್ತಂ ಮದ್ದನ್ತಂ ಫರಮಾನಂ ಅಭಿಸನ್ದಯಮಾನಂ ಸತಧೋತಸಪ್ಪಿಂ ಖಾದಾಪಯನ್ತಂ ವಿಯ, ಸತಪಾಕತೇಲಂ ಮಕ್ಖಾಪಯಮಾನಂ ವಿಯ, ಉದಕಘಟಸಹಸ್ಸೇನ ಪರಿಳಾಹಂ ನಿಬ್ಬಾಪಯಮಾನಂ ವಿಯ, ‘ಅಹೋ ಸುಖಂ! ಅಹೋ ಸುಖನ್ತಿ’! ವಾಚಂ ನಿಚ್ಛಾರಯಮಾನಮೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಯದಾ ದುಕ್ಖಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಸಕಲಸರೀರಂ ಖೋಭೇನ್ತಂ ಮದ್ದನ್ತಂ ಫರಮಾನಂ ಅಭಿಸನ್ದಯಮಾನಂ ತತ್ತಫಾಲಂ ಪವೇಸೇನ್ತಂ ವಿಯ, ವಿಲೀನತಮ್ಬಲೋಹೇನ ಆಸಿಞ್ಚನ್ತಂ ವಿಯ, ಸುಕ್ಖತಿಣವನಪ್ಪತಿಮ್ಹಿ ಅರಞ್ಞೇ ದಾರುಉಕ್ಕಾಕಲಾಪಂ ಪಕ್ಖಿಪಮಾನಂ ವಿಯ ‘ಅಹೋ ದುಕ್ಖಂ! ಅಹೋ ದುಕ್ಖನ್ತಿ!’ ವಿಪ್ಪಲಾಪಯಮಾನಮೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಇತಿ ಸುಖದುಕ್ಖವೇದನಾನಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿ ಪಾಕಟಾ ಹೋತಿ।
Idha pana bhagavā arūpakammaṭṭhānaṃ kathento vedanāvasena kathesi. Phassavasena vā hi viññāṇavasena vā kathiyamānaṃ na pākaṭaṃ hoti, andhakāraṃ viya khāyati. Vedanāvasena pana pākaṭaṃ hoti. Kasmā? Vedanānaṃ uppattipākaṭatāya. Sukhadukkhavedanānañhi uppatti pākaṭā. Yadā sukhaṃ uppajjati, sakalasarīraṃ khobhentaṃ maddantaṃ pharamānaṃ abhisandayamānaṃ satadhotasappiṃ khādāpayantaṃ viya, satapākatelaṃ makkhāpayamānaṃ viya, udakaghaṭasahassena pariḷāhaṃ nibbāpayamānaṃ viya, ‘aho sukhaṃ! Aho sukhanti’! Vācaṃ nicchārayamānameva uppajjati. Yadā dukkhaṃ uppajjati, sakalasarīraṃ khobhentaṃ maddantaṃ pharamānaṃ abhisandayamānaṃ tattaphālaṃ pavesentaṃ viya, vilīnatambalohena āsiñcantaṃ viya, sukkhatiṇavanappatimhi araññe dāruukkākalāpaṃ pakkhipamānaṃ viya ‘aho dukkhaṃ! Aho dukkhanti!’ Vippalāpayamānameva uppajjati. Iti sukhadukkhavedanānaṃ uppatti pākaṭā hoti.
ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಾ ಪನ ದುದ್ದೀಪನಾ ಅನ್ಧಕಾರಾ ಅವಿಭೂತಾ। ಸಾ ಸುಖದುಕ್ಖಾನಂ ಅಪಗಮೇ ಸಾತಾಸಾತಪಟಿಕ್ಖೇಪವಸೇನ ಮಜ್ಝತ್ತಾಕಾರಭೂತಾ ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಾ ವೇದನಾತಿ ನಯತೋ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಪಾಕಟಾ ಹೋತಿ। ಯಥಾ ಕಿಂ? ಅನ್ತರಾ ಪಿಟ್ಠಿಪಾಸಾಣಂ ಆರುಹಿತ್ವಾ ಪಲಾಯನ್ತಸ್ಸ ಮಿಗಸ್ಸ ಅನುಪಥಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಮಿಗಲುದ್ದಕೋ ಪಿಟ್ಠಿಪಾಸಾಣಸ್ಸ ಓರಭಾಗೇ ಅಪರಭಾಗೇಪಿ ಪದಂ ದಿಸ್ವಾ ಮಜ್ಝೇ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋಪಿ ‘ಇತೋ ಆರುಳ್ಹೋ, ಇತೋ ಓರುಳ್ಹೋ, ಮಜ್ಝೇ ಪಿಟ್ಠಿಪಾಸಾಣೇ ಇಮಿನಾ ಪದೇಸೇನ ಗತೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ನಯತೋ ಜಾನಾತಿ। ಏವಂ ಆರುಳ್ಹಟ್ಠಾನೇ ಪದಂ ವಿಯ ಹಿ ಸುಖಾಯ ವೇದನಾಯ ಉಪ್ಪತ್ತಿ ಪಾಕಟಾ ಹೋತಿ; ಓರುಳ್ಹಟ್ಠಾನೇ ಪದಂ ವಿಯ ದುಕ್ಖಾಯ ವೇದನಾಯ ಉಪ್ಪತ್ತಿ ಪಾಕಟಾ ಹೋತಿ। ‘ಇತೋ ಆರುಳ್ಹೋ, ಇತೋ ಓರುಳ್ಹೋ, ಮಜ್ಝೇ ಏವಂ ಗತೋ’ತಿ ನಯತೋ ಗಹಣಂ ವಿಯ ಸುಖದುಕ್ಖಾನಂ ಅಪಗಮೇ ಸಾತಾಸಾತಪಟಿಕ್ಖೇಪವಸೇನ ಮಜ್ಝತ್ತಾಕಾರಭೂತಾ ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಾ ವೇದನಾತಿ ನಯತೋ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಪಾಕಟಾ ಹೋತಿ।
Adukkhamasukhā pana duddīpanā andhakārā avibhūtā. Sā sukhadukkhānaṃ apagame sātāsātapaṭikkhepavasena majjhattākārabhūtā adukkhamasukhā vedanāti nayato gaṇhantassa pākaṭā hoti. Yathā kiṃ? Antarā piṭṭhipāsāṇaṃ āruhitvā palāyantassa migassa anupathaṃ gacchanto migaluddako piṭṭhipāsāṇassa orabhāge aparabhāgepi padaṃ disvā majjhe apassantopi ‘ito āruḷho, ito oruḷho, majjhe piṭṭhipāsāṇe iminā padesena gato bhavissatī’ti nayato jānāti. Evaṃ āruḷhaṭṭhāne padaṃ viya hi sukhāya vedanāya uppatti pākaṭā hoti; oruḷhaṭṭhāne padaṃ viya dukkhāya vedanāya uppatti pākaṭā hoti. ‘Ito āruḷho, ito oruḷho, majjhe evaṃ gato’ti nayato gahaṇaṃ viya sukhadukkhānaṃ apagame sātāsātapaṭikkhepavasena majjhattākārabhūtā adukkhamasukhā vedanāti nayato gaṇhantassa pākaṭā hoti.
ಏವಂ ಭಗವಾ ಪಠಮಂ ರೂಪಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಅರೂಪಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥೇನ್ತೋ ವೇದನಾವಸೇನ ವಿನಿವತ್ತೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇಸಿ; ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ಇಧೇವ ಏವಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ದೀಘನಿಕಾಯಮ್ಹಿ ಮಹಾನಿದಾನೇ, ಸಕ್ಕಪಞ್ಹೇ, ಮಹಾಸತಿಪಟ್ಠಾನೇ , ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯಮ್ಹಿ ಸತಿಪಟ್ಠಾನೇ ಚ ಚೂಳತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಯೇ, ಮಹಾತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಯೇ, ಚೂಳವೇದಲ್ಲೇ, ಮಹಾವೇದಲ್ಲೇ, ರಟ್ಠಪಾಲಸುತ್ತೇ, ಮಾಗಣ್ಡಿಯಸುತ್ತೇ, ಧಾತುವಿಭಙ್ಗೇ, ಆನೇಞ್ಜಸಪ್ಪಾಯೇ, ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯಮ್ಹಿ ಚೂಳನಿದಾನಸುತ್ತೇ, ರುಕ್ಖೋಪಮೇ, ಪರಿವೀಮಂಸನಸುತ್ತೇ, ಸಕಲೇ ವೇದನಾಸಂಯುತ್ತೇತಿ ಏವಂ ಅನೇಕೇಸು ಸುತ್ತೇಸು ಪಠಮಂ ರೂಪಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಅರೂಪಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ವೇದನಾವಸೇನ ವಿನಿವತ್ತೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇಸಿ। ಯಥಾ ಚ ತೇಸು ತೇಸು, ಏವಂ ಇಮಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಸತಿಪಟ್ಠಾನವಿಭಙ್ಗೇ ಪಠಮಂ ರೂಪಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಅರೂಪಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ವೇದನಾವಸೇನ ವಿನಿವತ್ತೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇಸಿ।
Evaṃ bhagavā paṭhamaṃ rūpakammaṭṭhānaṃ kathetvā pacchā arūpakammaṭṭhānaṃ kathento vedanāvasena vinivattetvā dassesi; na kevalañca idheva evaṃ dasseti, dīghanikāyamhi mahānidāne, sakkapañhe, mahāsatipaṭṭhāne , majjhimanikāyamhi satipaṭṭhāne ca cūḷataṇhāsaṅkhaye, mahātaṇhāsaṅkhaye, cūḷavedalle, mahāvedalle, raṭṭhapālasutte, māgaṇḍiyasutte, dhātuvibhaṅge, āneñjasappāye, saṃyuttanikāyamhi cūḷanidānasutte, rukkhopame, parivīmaṃsanasutte, sakale vedanāsaṃyutteti evaṃ anekesu suttesu paṭhamaṃ rūpakammaṭṭhānaṃ kathetvā pacchā arūpakammaṭṭhānaṃ vedanāvasena vinivattetvā dassesi. Yathā ca tesu tesu, evaṃ imasmimpi satipaṭṭhānavibhaṅge paṭhamaṃ rūpakammaṭṭhānaṃ kathetvā pacchā arūpakammaṭṭhānaṃ vedanāvasena vinivattetvā dassesi.
ತತ್ಥ ಸುಖಂ ವೇದನನ್ತಿಆದೀಸು ಅಯಂ ಅಪರೋಪಿ ಪಜಾನನಪರಿಯಾಯೋ – ಸುಖಂ ವೇದನಂ ವೇದಯಾಮೀತಿ ಪಜಾನಾತೀತಿ ಸುಖವೇದನಾಕ್ಖಣೇ ದುಕ್ಖಾಯ ವೇದನಾಯ ಅಭಾವತೋ ಸುಖಂ ವೇದನಂ ವೇದಯಮಾನೋ ‘ಸುಖಂ ವೇದನಂ ವೇದಯಾಮೀ’ತಿ ಪಜಾನಾತಿ। ತೇನ ಯಾ ಪುಬ್ಬೇ ಭೂತಪುಬ್ಬಾ ದುಕ್ಖಾ ವೇದನಾ, ತಸ್ಸಾ ಇದಾನಿ ಅಭಾವತೋ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಚ ಸುಖಾಯ ಇತೋ ಪಠಮಂ ಅಭಾವತೋ ವೇದನಾ ನಾಮ ಅನಿಚ್ಚಾ ಅದ್ಧುವಾ ವಿಪರಿಣಾಮಧಮ್ಮಾತಿ ಇತಿಹ ತತ್ಥ ಸಮ್ಪಜಾನೋ ಹೋತಿ। ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ ಭಗವತಾ –
Tattha sukhaṃ vedanantiādīsu ayaṃ aparopi pajānanapariyāyo – sukhaṃ vedanaṃ vedayāmīti pajānātīti sukhavedanākkhaṇe dukkhāya vedanāya abhāvato sukhaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘sukhaṃ vedanaṃ vedayāmī’ti pajānāti. Tena yā pubbe bhūtapubbā dukkhā vedanā, tassā idāni abhāvato imissā ca sukhāya ito paṭhamaṃ abhāvato vedanā nāma aniccā addhuvā vipariṇāmadhammāti itiha tattha sampajāno hoti. Vuttampi cetaṃ bhagavatā –
‘‘ಯಸ್ಮಿಂ, ಅಗ್ಗಿವೇಸ್ಸನ, ಸಮಯೇ ಸುಖಂ ವೇದನಂ ವೇದೇತಿ, ನೇವ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ದುಕ್ಖಂ ವೇದನಂ ವೇದೇತಿ, ನ ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಂ ವೇದನಂ ವೇದೇತಿ, ಸುಖಂಯೇವ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ವೇದನಂ ವೇದೇತಿ। ಯಸ್ಮಿಂ , ಅಗ್ಗಿವೇಸ್ಸನ, ಸಮಯೇ ದುಕ್ಖಂ…ಪೇ॰… ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಂ ವೇದನಂ ವೇದೇತಿ, ನೇವ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಸುಖಂ ವೇದನಂ ವೇದೇತಿ, ನ ದುಕ್ಖಂ ವೇದನಂ ವೇದೇತಿ, ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಂಯೇವ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ವೇದನಂ ವೇದೇತಿ। ಸುಖಾಪಿ ಖೋ, ಅಗ್ಗಿವೇಸ್ಸನ , ವೇದನಾ ಅನಿಚ್ಚಾ ಸಙ್ಖತಾ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪನ್ನಾ ಖಯಧಮ್ಮಾ ವಯಧಮ್ಮಾ ವಿರಾಗಧಮ್ಮಾ ನಿರೋಧಧಮ್ಮಾ। ದುಕ್ಖಾಪಿ ಖೋ…ಪೇ॰… ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಾಪಿ ಖೋ, ಅಗ್ಗಿವೇಸ್ಸನ, ವೇದನಾ ಅನಿಚ್ಚಾ ಸಙ್ಖತಾ…ಪೇ॰… ನಿರೋಧಧಮ್ಮಾ। ಏವಂ ಪಸ್ಸಂ, ಅಗ್ಗಿವೇಸ್ಸನ, ಸುತವಾ ಅರಿಯಸಾವಕೋ ಸುಖಾಯಪಿ ವೇದನಾಯ ನಿಬ್ಬಿನ್ದತಿ, ದುಕ್ಖಾಯಪಿ ವೇದನಾಯ ನಿಬ್ಬಿನ್ದತಿ, ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಾಯಪಿ ವೇದನಾಯ ನಿಬ್ಬಿನ್ದತಿ, ನಿಬ್ಬಿನ್ದಂ ವಿರಜ್ಜತಿ, ವಿರಾಗಾ ವಿಮುಚ್ಚತಿ, ವಿಮುತ್ತಸ್ಮಿಂ ವಿಮುತ್ತಮಿತಿ ಞಾಣಂ ಹೋತಿ; ‘ಖೀಣಾ ಜಾತಿ, ವುಸಿತಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ, ಕತಂ ಕರಣೀಯಂ, ನಾಪರಂ ಇತ್ಥತ್ತಾಯಾ’ತಿ ಪಜಾನಾತೀ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೨೦೫)।
‘‘Yasmiṃ, aggivessana, samaye sukhaṃ vedanaṃ vedeti, neva tasmiṃ samaye dukkhaṃ vedanaṃ vedeti, na adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vedeti, sukhaṃyeva tasmiṃ samaye vedanaṃ vedeti. Yasmiṃ , aggivessana, samaye dukkhaṃ…pe… adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vedeti, neva tasmiṃ samaye sukhaṃ vedanaṃ vedeti, na dukkhaṃ vedanaṃ vedeti, adukkhamasukhaṃyeva tasmiṃ samaye vedanaṃ vedeti. Sukhāpi kho, aggivessana , vedanā aniccā saṅkhatā paṭiccasamuppannā khayadhammā vayadhammā virāgadhammā nirodhadhammā. Dukkhāpi kho…pe… adukkhamasukhāpi kho, aggivessana, vedanā aniccā saṅkhatā…pe… nirodhadhammā. Evaṃ passaṃ, aggivessana, sutavā ariyasāvako sukhāyapi vedanāya nibbindati, dukkhāyapi vedanāya nibbindati, adukkhamasukhāyapi vedanāya nibbindati, nibbindaṃ virajjati, virāgā vimuccati, vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ hoti; ‘khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānātī’’ti (ma. ni. 2.205).
ಸಾಮಿಸಂ ವಾ ಸುಖನ್ತಿಆದೀಸು ಸಾಮಿಸಾ ಸುಖಾ ನಾಮ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಾಮಿಸನಿಸ್ಸಿತಾ ಛ ಗೇಹಸ್ಸಿತಸೋಮನಸ್ಸವೇದನಾ; ನಿರಾಮಿಸಾ ಸುಖಾ ನಾಮ ಛ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಸ್ಸಿತಸೋಮನಸ್ಸವೇದನಾ; ಸಾಮಿಸಾ ದುಕ್ಖಾ ನಾಮ ಛ ಗೇಹಸ್ಸಿತದೋಮನಸ್ಸವೇದನಾ; ನಿರಾಮಿಸಾ ದುಕ್ಖಾ ನಾಮ ಛ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಸ್ಸಿತದೋಮನಸ್ಸವೇದನಾ; ಸಾಮಿಸಾ ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಾ ನಾಮ ಛ ಗೇಹಸಿತಉಪೇಕ್ಖಾವೇದನಾ; ನಿರಾಮಿಸಾ ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಾ ನಾಮ ಛ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಸ್ಸಿತಉಪೇಕ್ಖಾವೇದನಾ। ತಾಸಂ ವಿಭಾಗೋ ಉಪರಿಪಣ್ಣಾಸೇ ಪಾಳಿಯಂ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೩೦೪ ಆದಯೋ) ಆಗತೋಯೇವ। ಸೋ ತಂ ನಿಮಿತ್ತನ್ತಿ ಸೋ ತಂ ವೇದನಾನಿಮಿತ್ತಂ। ಬಹಿದ್ಧಾ ವೇದನಾಸೂತಿ ಪರಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವೇದನಾಸು। ಸುಖಂ ವೇದನಂ ವೇದಯಮಾನನ್ತಿ ಪರಪುಗ್ಗಲಂ ಸುಖವೇದನಂ ವೇದಯಮಾನಂ। ಅಜ್ಝತ್ತಬಹಿದ್ಧಾತಿ ಕಾಲೇನ ಅತ್ತನೋ ಕಾಲೇನ ಪರಸ್ಸ ವೇದನಾಸು ಚಿತ್ತಂ ಉಪಸಂಹರತಿ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಾರೇ ಯಸ್ಮಾ ನೇವ ಅತ್ತಾ, ನ ಪರೋ ನಿಯಮಿತೋ; ತಸ್ಮಾ ವೇದನಾಪರಿಗ್ಗಹಮತ್ತಮೇವ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಇಧ ಭಿಕ್ಖು ಸುಖಂ ವೇದನಂ ಸುಖಾ ವೇದನಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಉತ್ತಾನಮೇವ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಪಬ್ಬೇ ಸುದ್ಧವಿಪಸ್ಸನಾವ ಕಥಿತಾತಿ।
Sāmisaṃvā sukhantiādīsu sāmisā sukhā nāma pañcakāmaguṇāmisanissitā cha gehassitasomanassavedanā; nirāmisā sukhā nāma cha nekkhammassitasomanassavedanā; sāmisā dukkhā nāma cha gehassitadomanassavedanā; nirāmisā dukkhā nāma cha nekkhammassitadomanassavedanā; sāmisā adukkhamasukhā nāma cha gehasitaupekkhāvedanā; nirāmisā adukkhamasukhā nāma cha nekkhammassitaupekkhāvedanā. Tāsaṃ vibhāgo uparipaṇṇāse pāḷiyaṃ (ma. ni. 3.304 ādayo) āgatoyeva. So taṃ nimittanti so taṃ vedanānimittaṃ. Bahiddhā vedanāsūti parapuggalassa vedanāsu. Sukhaṃ vedanaṃ vedayamānanti parapuggalaṃ sukhavedanaṃ vedayamānaṃ. Ajjhattabahiddhāti kālena attano kālena parassa vedanāsu cittaṃ upasaṃharati. Imasmiṃ vāre yasmā neva attā, na paro niyamito; tasmā vedanāpariggahamattameva dassetuṃ ‘‘idha bhikkhu sukhaṃ vedanaṃ sukhā vedanā’’tiādi vuttaṃ. Sesamettha uttānameva. Imasmiṃ pana pabbe suddhavipassanāva kathitāti.
ವೇದನಾನುಪಸ್ಸನಾನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Vedanānupassanāniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
ಚಿತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಾನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ
Cittānupassanāniddesavaṇṇanā
೩೬೫. ಚಿತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಾನಿದ್ದೇಸೇಪಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಸದಿಸಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಸರಾಗಂ ವಾ ಚಿತ್ತನ್ತಿಆದೀಸು ಪನ ಸರಾಗನ್ತಿ ಅಟ್ಠವಿಧಂ ಲೋಭಸಹಗತಂ। ವೀತರಾಗನ್ತಿ ಲೋಕಿಯಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಂ। ಇದಂ ಪನ ಯಸ್ಮಾ ಸಮ್ಮಸನಂ ನ ಧಮ್ಮಸಮೋಧಾನಂ, ತಸ್ಮಾ ಇಧ ಏಕಪದೇಪಿ ಲೋಕುತ್ತರಂ ನ ಲಬ್ಭತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಪಹಾನೇಕಟ್ಠವಸೇನ ರಾಗಾದೀಹಿ ಸಹ ವತ್ತನ್ತಿ ಪಹೀಯನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ದ್ವೀಸು ಪದೇಸು ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯೇನ ನ ಲಬ್ಭನ್ತೀತಿ ನ ಗಹಿತಾನಿ। ಸೇಸಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತಾನಿ ನೇವ ಪುರಿಮಪದಂ, ನ ಪಚ್ಛಿಮಪದಂ ಭಜನ್ತಿ। ಸದೋಸನ್ತಿ ದುವಿಧಂ ದೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಂ। ವೀತದೋಸನ್ತಿ ಲೋಕಿಯಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಂ। ಸೇಸಾನಿ ದಸ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತಾನಿ ನೇವ ಪುರಿಮಪದಂ, ನ ಪಚ್ಛಿಮಪದಂ ಭಜನ್ತಿ। ಸಮೋಹನ್ತಿ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಸಹಗತಞ್ಚೇವ ಉದ್ಧಚ್ಚಸಹಗತಞ್ಚಾತಿ ದುವಿಧಂ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಮೋಹೋ ಸಬ್ಬಾಕುಸಲೇಸು ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸೇಸಾನಿಪಿ ಇಧ ವಟ್ಟನ್ತಿ ಏವ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಯೇವ ಹಿ ದುಕೇ ದ್ವಾದಸಾಕುಸಲಚಿತ್ತಾನಿ ಪರಿಯಾದಿಣ್ಣಾನೀತಿ। ವೀತಮೋಹನ್ತಿ ಲೋಕಿಯಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಂ। ಸಂಖಿತ್ತನ್ತಿ ಥಿನಮಿದ್ಧಾನುಪತಿತಂ। ಏತಞ್ಹಿ ಸಙ್ಕುಟಿತಚಿತ್ತಂ ನಾಮ। ವಿಕ್ಖಿತ್ತನ್ತಿ ಉದ್ಧಚ್ಚಸಹಗತಂ। ಏತಞ್ಹಿ ಪಸಟಚಿತ್ತಂ ನಾಮ।
365. Cittānupassanāniddesepi heṭṭhā vuttasadisaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ. Sarāgaṃ vā cittantiādīsu pana sarāganti aṭṭhavidhaṃ lobhasahagataṃ. Vītarāganti lokiyakusalābyākataṃ. Idaṃ pana yasmā sammasanaṃ na dhammasamodhānaṃ, tasmā idha ekapadepi lokuttaraṃ na labbhati. Yasmā pahānekaṭṭhavasena rāgādīhi saha vattanti pahīyanti, tasmā dvīsu padesu nippariyāyena na labbhantīti na gahitāni. Sesāni cattāri akusalacittāni neva purimapadaṃ, na pacchimapadaṃ bhajanti. Sadosanti duvidhaṃ domanassasahagataṃ. Vītadosanti lokiyakusalābyākataṃ. Sesāni dasa akusalacittāni neva purimapadaṃ, na pacchimapadaṃ bhajanti. Samohanti vicikicchāsahagatañceva uddhaccasahagatañcāti duvidhaṃ. Yasmā pana moho sabbākusalesu uppajjati, tasmā sesānipi idha vaṭṭanti eva. Imasmiṃ yeva hi duke dvādasākusalacittāni pariyādiṇṇānīti. Vītamohanti lokiyakusalābyākataṃ. Saṃkhittanti thinamiddhānupatitaṃ. Etañhi saṅkuṭitacittaṃ nāma. Vikkhittanti uddhaccasahagataṃ. Etañhi pasaṭacittaṃ nāma.
ಮಹಗ್ಗತನ್ತಿ ರೂಪಾವಚರಂ ಅರೂಪಾವಚರಞ್ಚ। ಅಮಹಗ್ಗತನ್ತಿ ಕಾಮಾವಚರಂ। ಸಉತ್ತರನ್ತಿ ಕಾಮಾವಚರಂ। ಅನುತ್ತರನ್ತಿ ರೂಪಾವಚರಞ್ಚ ಅರೂಪಾವಚರಞ್ಚ। ತತ್ರಾಪಿ ಸಉತ್ತರಂ ರೂಪಾವಚರಂ, ಅನುತ್ತರಂ ಅರೂಪಾವಚರಮೇವ। ಸಮಾಹಿತನ್ತಿ ಯಸ್ಸ ಅಪ್ಪನಾಸಮಾಧಿ ಉಪಚಾರಸಮಾಧಿ ವಾ ಅತ್ಥಿ। ಅಸಮಾಹಿತನ್ತಿ ಉಭಯಸಮಾಧಿವಿರಹಿತಂ। ವಿಮುತ್ತನ್ತಿ ತದಙ್ಗವಿಕ್ಖಮ್ಭನವಿಮುತ್ತೀಹಿ ವಿನಿಮುತ್ತಂ। ಅವಿಮುತ್ತನ್ತಿ ಉಭಯವಿಮುತ್ತಿರಹಿತಂ; ಸಮುಚ್ಛೇದಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿನಿಸ್ಸರಣವಿಮುತ್ತೀನಂ ಪನ ಇಧ ಓಕಾಸೋವ ನತ್ಥಿ। ಸರಾಗಮಸ್ಸ ಚಿತ್ತನ್ತಿ ಸರಾಗಂ ಅಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ। ಸೇಸಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯತ್ತಾ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವ। ಇಮಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಪಬ್ಬೇ ಸುದ್ಧವಿಪಸ್ಸನಾವ ಕಥಿತಾತಿ।
Mahaggatanti rūpāvacaraṃ arūpāvacarañca. Amahaggatanti kāmāvacaraṃ. Sauttaranti kāmāvacaraṃ. Anuttaranti rūpāvacarañca arūpāvacarañca. Tatrāpi sauttaraṃ rūpāvacaraṃ, anuttaraṃ arūpāvacarameva. Samāhitanti yassa appanāsamādhi upacārasamādhi vā atthi. Asamāhitanti ubhayasamādhivirahitaṃ. Vimuttanti tadaṅgavikkhambhanavimuttīhi vinimuttaṃ. Avimuttanti ubhayavimuttirahitaṃ; samucchedapaṭippassaddhinissaraṇavimuttīnaṃ pana idha okāsova natthi. Sarāgamassa cittanti sarāgaṃ assa cittaṃ. Sesaṃ heṭṭhā vuttanayattā uttānatthameva. Imasmimpi pabbe suddhavipassanāva kathitāti.
ಚಿತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಾನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Cittānupassanāniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
ಧಮ್ಮಾನುಪಸ್ಸನಾನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ
Dhammānupassanāniddesavaṇṇanā
ನೀವರಣಪಬ್ಬವಣ್ಣನಾ
Nīvaraṇapabbavaṇṇanā
೩೬೭. ಏತ್ತಾವತಾ ಯಸ್ಮಾ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಪರಿಗ್ಗಹೋವ ಕಥಿತೋ, ವೇದನಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧಪರಿಗ್ಗಹೋವ ಚಿತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧಪರಿಗ್ಗಹೋವ ತಸ್ಮಾ ಇದಾನಿ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮಸೀಸೇನ ಸಞ್ಞಾಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧಪರಿಗ್ಗಹಮ್ಪಿ ಕಥೇತುಂ ಧಮ್ಮಾನುಪಸ್ಸನಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಕಥಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖೂತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಸನ್ತನ್ತಿ ಅಭಿಣ್ಹಸಮುದಾಚಾರವಸೇನ ಸಂವಿಜ್ಜಮಾನಂ। ಅಸನ್ತನ್ತಿ ಅಸಮುದಾಚಾರವಸೇನ ವಾ ಪಹೀನತ್ತಾ ವಾ ಅವಿಜ್ಜಮಾನಂ। ಯಥಾ ಚಾತಿ ಯೇನ ಕಾರಣೇನ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದೋ ಹೋತಿ। ತಞ್ಚ ಪಜಾನಾತೀತಿ ತಞ್ಚ ಕಾರಣಂ ಪಜಾನಾತಿ। ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಸಬ್ಬಪದೇಸು ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
367. Ettāvatā yasmā kāyānupassanāya rūpakkhandhapariggahova kathito, vedanānupassanāya vedanākkhandhapariggahova cittānupassanāya viññāṇakkhandhapariggahova tasmā idāni sampayuttadhammasīsena saññāsaṅkhārakkhandhapariggahampi kathetuṃ dhammānupassanaṃ dassento kathañca bhikkhūtiādimāha. Tattha santanti abhiṇhasamudācāravasena saṃvijjamānaṃ. Asantanti asamudācāravasena vā pahīnattā vā avijjamānaṃ. Yathā cāti yena kāraṇena kāmacchandassa uppādo hoti. Tañca pajānātīti tañca kāraṇaṃ pajānāti. Iminā nayena sabbapadesu attho veditabbo.
ತತ್ಥ ಸುಭನಿಮಿತ್ತೇ ಅಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೇನ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದೋ ಹೋತಿ। ಸುಭನಿಮಿತ್ತಂ ನಾಮ ಸುಭಮ್ಪಿ ಸುಭನಿಮಿತ್ತಂ, ಸುಭಾರಮ್ಮಣಮ್ಪಿ ಸುಭನಿಮಿತ್ತಂ। ಅಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೋ ನಾಮ ಅನುಪಾಯಮನಸಿಕಾರೋ ಉಪ್ಪಥಮನಸಿಕಾರೋ, ಅನಿಚ್ಚೇ ನಿಚ್ಚನ್ತಿ ವಾ ದುಕ್ಖೇ ಸುಖನ್ತಿ ವಾ ಅನತ್ತನಿ ಅತ್ತಾತಿ ವಾ ಅಸುಭೇ ಸುಭನ್ತಿ ವಾ ಮನಸಿಕಾರೋ। ತಂ ತತ್ಥ ಬಹುಲಂ ಪವತ್ತಯತೋ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ತೇನಾಹ ಭಗವಾ –
Tattha subhanimitte ayonisomanasikārena kāmacchandassa uppādo hoti. Subhanimittaṃ nāma subhampi subhanimittaṃ, subhārammaṇampi subhanimittaṃ. Ayonisomanasikāro nāma anupāyamanasikāro uppathamanasikāro, anicce niccanti vā dukkhe sukhanti vā anattani attāti vā asubhe subhanti vā manasikāro. Taṃ tattha bahulaṃ pavattayato kāmacchando uppajjati. Tenāha bhagavā –
‘‘ಅತ್ಥಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸುಭನಿಮಿತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಅಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಬಹುಲೀಕಾರೋ – ಅಯಮಾಹಾರೋ ಅನುಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ವಾ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದಾಯ, ಉಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ವಾ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಸ್ಸ ಭಿಯ್ಯೋಭಾವಾಯ ವೇಪುಲ್ಲಾಯಾ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೨೩೨)।
‘‘Atthi, bhikkhave, subhanimittaṃ. Tattha ayonisomanasikārabahulīkāro – ayamāhāro anuppannassa vā kāmacchandassa uppādāya, uppannassa vā kāmacchandassa bhiyyobhāvāya vepullāyā’’ti (saṃ. ni. 5.232).
ಅಸುಭನಿಮಿತ್ತೇ ಪನ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೇನಸ್ಸ ಪಹಾನಂ ಹೋತಿ। ಅಸುಭನಿಮಿತ್ತಂ ನಾಮ ಅಸುಭಮ್ಪಿ ಅಸುಭನಿಮಿತ್ತಂ, ಅಸುಭಾರಮ್ಮಣಮ್ಪಿ ಅಸುಭನಿಮಿತ್ತಂ। ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೋ ನಾಮ ಉಪಾಯಮನಸಿಕಾರೋ ಪಥಮನಸಿಕಾರೋ, ಅನಿಚ್ಚೇ ಅನಿಚ್ಚನ್ತಿ ವಾ ದುಕ್ಖೇ ದುಕ್ಖನ್ತಿ ವಾ ಅನತ್ತನಿ ಅನತ್ತಾತಿ ವಾ ಅಸುಭೇ ಅಸುಭನ್ತಿ ವಾ ಮನಸಿಕಾರೋ। ತಂ ತತ್ಥ ಬಹುಲಂ ಪವತ್ತಯತೋ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದೋ ಪಹೀಯತಿ। ತೇನಾಹ ಭಗವಾ –
Asubhanimitte pana yonisomanasikārenassa pahānaṃ hoti. Asubhanimittaṃ nāma asubhampi asubhanimittaṃ, asubhārammaṇampi asubhanimittaṃ. Yonisomanasikāro nāma upāyamanasikāro pathamanasikāro, anicce aniccanti vā dukkhe dukkhanti vā anattani anattāti vā asubhe asubhanti vā manasikāro. Taṃ tattha bahulaṃ pavattayato kāmacchando pahīyati. Tenāha bhagavā –
‘‘ಅತ್ಥಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಸುಭನಿಮಿತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಬಹುಲೀಕಾರೋ ಅಯಮನಾಹಾರೋ ಅನುಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ವಾ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದಾಯ, ಉಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ವಾ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಸ್ಸ ಭಿಯ್ಯೋಭಾವಾಯ, ವೇಪುಲ್ಲಾಯಾ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೨೩೨)।
‘‘Atthi, bhikkhave, asubhanimittaṃ. Tattha yonisomanasikārabahulīkāro ayamanāhāro anuppannassa vā kāmacchandassa uppādāya, uppannassa vā kāmacchandassa bhiyyobhāvāya, vepullāyā’’ti (saṃ. ni. 5.232).
ಅಪಿಚ ಛ ಧಮ್ಮಾ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಸ್ಸ ಪಹಾನಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತಿ – ಅಸುಭನಿಮಿತ್ತಸ್ಸ ಉಗ್ಗಹೋ, ಅಸುಭಭಾವನಾನುಯೋಗೋ, ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಗುತ್ತದ್ವಾರತಾ, ಭೋಜನೇ ಮತ್ತಞ್ಞುತಾ, ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತತಾ, ಸಪ್ಪಾಯಕಥಾತಿ। ದಸವಿಧಞ್ಹಿ ಅಸುಭನಿಮಿತ್ತಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದೋ ಪಹೀಯತಿ, ಭಾವೇನ್ತಸ್ಸಾಪಿ; ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಪಿಹಿತದ್ವಾರಸ್ಸಾಪಿ ; ಚತುನ್ನಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಆಲೋಪಾನಂ ಓಕಾಸೇ ಸತಿ ಉದಕಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ಯಾಪನಸೀಲತಾಯ ಭೋಜನೇ ಮತ್ತಞ್ಞುನೋಪಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –
Apica cha dhammā kāmacchandassa pahānāya saṃvattanti – asubhanimittassa uggaho, asubhabhāvanānuyogo, indriyesu guttadvāratā, bhojane mattaññutā, kalyāṇamittatā, sappāyakathāti. Dasavidhañhi asubhanimittaṃ uggaṇhantassāpi kāmacchando pahīyati, bhāventassāpi; indriyesu pihitadvārassāpi ; catunnaṃ pañcannaṃ ālopānaṃ okāse sati udakaṃ pivitvā yāpanasīlatāya bhojane mattaññunopi. Tena vuttaṃ –
‘‘ಚತ್ತಾರೋ ಪಞ್ಚ ಆಲೋಪೇ, ಅಭುತ್ವಾ ಉದಕಂ ಪಿವೇ।
‘‘Cattāro pañca ālope, abhutvā udakaṃ pive;
ಅಲಂ ಫಾಸುವಿಹಾರಾಯ, ಪಹಿತತ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ’’ತಿ॥ (ಥೇರಗಾ॰ ೯೮೩)।
Alaṃ phāsuvihārāya, pahitattassa bhikkhuno’’ti. (theragā. 983);
ಅಸುಭಕಮ್ಮಿಕತಿಸ್ಸತ್ಥೇರಸದಿಸೇ ಅಸುಭಭಾವನಾರತೇ ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತೇ ಸೇವನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದೋ ಪಹೀಯತಿ; ಠಾನನಿಸಜ್ಜಾದೀಸು ದಸಅಸುಭನಿಸ್ಸಿತಸಪ್ಪಾಯಕಥಾಯಪಿ ಪಹೀಯತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಛ ಧಮ್ಮಾ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಸ್ಸ ಪಹಾನಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತೀ’’ತಿ। ಇಮೇಹಿ ಪನ ಛಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಪಹೀನಸ್ಸ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಸ್ಸ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ ಆಯತಿಂ ಅನುಪ್ಪಾದೋ ಹೋತೀತಿ ಪಜಾನಾತಿ।
Asubhakammikatissattherasadise asubhabhāvanārate kalyāṇamitte sevantassāpi kāmacchando pahīyati; ṭhānanisajjādīsu dasaasubhanissitasappāyakathāyapi pahīyati. Tena vuttaṃ ‘‘cha dhammā kāmacchandassa pahānāya saṃvattantī’’ti. Imehi pana chahi dhammehi pahīnassa kāmacchandassa arahattamaggena āyatiṃ anuppādo hotīti pajānāti.
ಪಟಿಘನಿಮಿತ್ತೇ ಅಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೇನ ಪನ ಬ್ಯಾಪಾದಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದೋ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ಪಟಿಘಮ್ಪಿ ಪಟಿಘನಿಮಿತ್ತಂ ನಾಮ; ಪಟಿಘಾರಮ್ಮಣಮ್ಪಿ ಪಟಿಘನಿಮಿತ್ತಂ। ಅಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಏಕಲಕ್ಖಣೋವ। ತಂ ತಸ್ಮಿಂ ನಿಮಿತ್ತೇ ಬಹುಲಂ ಪವತ್ತಯತೋ ಬ್ಯಾಪಾದೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ತೇನಾಹ ಭಗವಾ –
Paṭighanimitte ayonisomanasikārena pana byāpādassa uppādo hoti. Tattha paṭighampi paṭighanimittaṃ nāma; paṭighārammaṇampi paṭighanimittaṃ. Ayonisomanasikāro sabbattha ekalakkhaṇova. Taṃ tasmiṃ nimitte bahulaṃ pavattayato byāpādo uppajjati. Tenāha bhagavā –
‘‘ಅತ್ಥಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಟಿಘನಿಮಿತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಅಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಬಹುಲೀಕಾರೋ – ಅಯಮಾಹಾರೋ ಅನುಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ವಾ ಬ್ಯಾಪಾದಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದಾಯ, ಉಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ವಾ ಬ್ಯಾಪಾದಸ್ಸ ಭಿಯ್ಯೋಭಾವಾಯ ವೇಪುಲ್ಲಾಯಾ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೨೩೨)।
‘‘Atthi, bhikkhave, paṭighanimittaṃ. Tattha ayonisomanasikārabahulīkāro – ayamāhāro anuppannassa vā byāpādassa uppādāya, uppannassa vā byāpādassa bhiyyobhāvāya vepullāyā’’ti (saṃ. ni. 5.232).
ಮೇತ್ತಾಯ ಪನ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿಯಾ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೇನಸ್ಸ ಪಹಾನಂ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ಮೇತ್ತಾತಿ ವುತ್ತೇ ಅಪ್ಪನಾಪಿ ಉಪಚಾರೋಪಿ ವಟ್ಟತಿ; ಚೇತೋವಿಮುತ್ತೀತಿ ಅಪ್ಪನಾವ। ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೋ ವುತ್ತಲಕ್ಖಣೋವ। ತಂ ತತ್ಥ ಬಹುಲಂ ಪವತ್ತಯತೋ ಬ್ಯಾಪಾದೋ ಪಹೀಯತಿ। ತೇನಾಹ ಭಗವಾ –
Mettāya pana cetovimuttiyā yonisomanasikārenassa pahānaṃ hoti. Tattha mettāti vutte appanāpi upacāropi vaṭṭati; cetovimuttīti appanāva. Yonisomanasikāro vuttalakkhaṇova. Taṃ tattha bahulaṃ pavattayato byāpādo pahīyati. Tenāha bhagavā –
‘‘ಅತ್ಥಿ , ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮೇತ್ತಾಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿ। ತತ್ಥ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಬಹುಲೀಕಾರೋ – ಅಯಮಾಹಾರೋ ಅನುಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ವಾ ಬ್ಯಾಪಾದಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದಾಯ, ಉಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ವಾ ಬ್ಯಾಪಾದಸ್ಸ ಭಿಯ್ಯೋಭಾವಾಯ, ವೇಪುಲ್ಲಾಯಾ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೨೩೨ ಥೋಕಂ ವಿಸದಿಸಂ)।
‘‘Atthi , bhikkhave, mettācetovimutti. Tattha yonisomanasikārabahulīkāro – ayamāhāro anuppannassa vā byāpādassa uppādāya, uppannassa vā byāpādassa bhiyyobhāvāya, vepullāyā’’ti (saṃ. ni. 5.232 thokaṃ visadisaṃ).
ಅಪಿಚ ಛ ಧಮ್ಮಾ ಬ್ಯಾಪಾದಸ್ಸ ಪಹಾನಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತಿ – ಮೇತ್ತಾನಿಮಿತ್ತಸ್ಸ ಉಗ್ಗಹೋ, ಮೇತ್ತಾಭಾವನಾನುಯೋಗೋ, ಕಮ್ಮಸ್ಸಕತಾಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾ, ಪಟಿಸಙ್ಖಾನಬಹುಲೀಕತಾ , ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತತಾ, ಸಪ್ಪಾಯಕಥಾತಿ। ಓದಿಸ್ಸಕಾನೋದಿಸ್ಸಕದಿಸಾಫರಣಾನಞ್ಹಿ ಅಞ್ಞತರವಸೇನ ಮೇತ್ತಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಬ್ಯಾಪಾದೋ ಪಹೀಯತಿ। ಓಧಿಸೋ ಅನೋಧಿಸೋ ದಿಸಾಫರಣವಸೇನ ಮೇತ್ತಂ ಭಾವೇನ್ತಸ್ಸಾಪಿ। ‘ತ್ವಂ ಏತಸ್ಸ ಕುದ್ಧೋ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಸಿ, ಕಿಮಸ್ಸ ಸೀಲಾದೀನಿ ವಿನಾಸೇತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸಿ? ನನು ತ್ವಂ ಅತ್ತನೋ ಕಮ್ಮೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಕಮ್ಮೇನೇವ ಗಮಿಸ್ಸಸಿ? ಪರಸ್ಸ ಕುಜ್ಝನಂ ನಾಮ ವೀತಚ್ಚಿತಙ್ಗಾರತತ್ತಅಯೋಸಲಾಕಗೂಥಾದೀನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಸ್ಸ ಪಹರಿತುಕಾಮತಾಸದಿಸಂ ಹೋತಿ। ಏಸೋಪಿ ತವ ಕುದ್ಧೋ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸತಿ? ಕಿಂ ತೇ ಸೀಲಾದೀನಿ ವಿನಾಸೇತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ? ಏಸ ಅತ್ತನೋ ಕಮ್ಮೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಕಮ್ಮೇನೇವ ಗಮಿಸ್ಸತಿ; ಅಪ್ಪಟಿಚ್ಛಿತಪಹೇಣಕಂ ವಿಯ ಪಟಿವಾತಖಿತ್ತರಜೋಮುಟ್ಠಿ ವಿಯ ಚ ಏತಸ್ಸೇವೇಸ ಕೋಧೋ ಮತ್ಥಕೇ ಪತಿಸ್ಸತೀ’ತಿ। ಏವಂ ಅತ್ತನೋ ಚ ಪರಸ್ಸ ಚ ಕಮ್ಮಸ್ಸಕತಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖತೋಪಿ, ಉಭಯಕಮ್ಮಸ್ಸಕತಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಪಟಿಸಙ್ಖಾನೇ ಠಿತಸ್ಸಾಪಿ, ಅಸ್ಸಗುತ್ತತ್ಥೇರಸದಿಸೇ ಮೇತ್ತಾಭಾವನಾರತೇ ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತೇ ಸೇವನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಬ್ಯಾಪಾದೋ ಪಹೀಯತಿ; ಠಾನನಿಸಜ್ಜಾದೀಸು ಮೇತ್ತಾನಿಸ್ಸಿತಸಪ್ಪಾಯಕಥಾಯಪಿ ಪಹೀಯತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಛ ಧಮ್ಮಾ ಬ್ಯಾಪಾದಸ್ಸ ಪಹಾನಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತೀ’’ತಿ। ಇಮೇಹಿ ಪನ ಛಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಪಹೀನಸ್ಸ ಬ್ಯಾಪಾದಸ್ಸ ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೇನ ಆಯತಿಂ ಅನುಪ್ಪಾದೋ ಹೋತೀತಿ ಪಜಾನಾತಿ।
Apica cha dhammā byāpādassa pahānāya saṃvattanti – mettānimittassa uggaho, mettābhāvanānuyogo, kammassakatāpaccavekkhaṇā, paṭisaṅkhānabahulīkatā , kalyāṇamittatā, sappāyakathāti. Odissakānodissakadisāpharaṇānañhi aññataravasena mettaṃ uggaṇhantassāpi byāpādo pahīyati. Odhiso anodhiso disāpharaṇavasena mettaṃ bhāventassāpi. ‘Tvaṃ etassa kuddho kiṃ karissasi, kimassa sīlādīni vināsetuṃ sakkhissasi? Nanu tvaṃ attano kammena āgantvā attano kammeneva gamissasi? Parassa kujjhanaṃ nāma vītaccitaṅgāratattaayosalākagūthādīni gahetvā parassa paharitukāmatāsadisaṃ hoti. Esopi tava kuddho kiṃ karissati? Kiṃ te sīlādīni vināsetuṃ sakkhissati? Esa attano kammenāgantvā attano kammeneva gamissati; appaṭicchitapaheṇakaṃ viya paṭivātakhittarajomuṭṭhi viya ca etassevesa kodho matthake patissatī’ti. Evaṃ attano ca parassa ca kammassakataṃ paccavekkhatopi, ubhayakammassakataṃ paccavekkhitvā paṭisaṅkhāne ṭhitassāpi, assaguttattherasadise mettābhāvanārate kalyāṇamitte sevantassāpi byāpādo pahīyati; ṭhānanisajjādīsu mettānissitasappāyakathāyapi pahīyati. Tena vuttaṃ ‘‘cha dhammā byāpādassa pahānāya saṃvattantī’’ti. Imehi pana chahi dhammehi pahīnassa byāpādassa anāgāmimaggena āyatiṃ anuppādo hotīti pajānāti.
ಅರತೀತಿಆದೀಸು ಅಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೇನ ಥಿನಮಿದ್ಧಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದೋ ಹೋತಿ। ಅರತಿ ನಾಮ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತತಾ। ತನ್ದೀ ನಾಮ ಕಾಯಾಲಸಿಯತಾ। ವಿಜಮ್ಭಿಕಾ ನಾಮ ಕಾಯವಿನಾಮನಾ। ಭತ್ತಸಮ್ಮದೋ ನಾಮ ಭತ್ತಮುಚ್ಛಾ ಭತ್ತಪರಿಳಾಹೋ। ಚೇತಸೋ ಲೀನತ್ತಂ ನಾಮ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಲೀನಾಕಾರೋ। ಇಮೇಸು ಅರತಿಆದೀಸು ಅಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಂ ಬಹುಲಂ ಪವತ್ತಯತೋ ಥಿನಮಿದ್ಧಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ತೇನಾಹ ಭಗವಾ –
Aratītiādīsu ayonisomanasikārena thinamiddhassa uppādo hoti. Arati nāma ukkaṇṭhitatā. Tandī nāma kāyālasiyatā. Vijambhikā nāma kāyavināmanā. Bhattasammado nāma bhattamucchā bhattapariḷāho. Cetaso līnattaṃ nāma cittassa līnākāro. Imesu aratiādīsu ayonisomanasikāraṃ bahulaṃ pavattayato thinamiddhaṃ uppajjati. Tenāha bhagavā –
‘‘ಅತ್ಥಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅರತಿ ತನ್ದೀ ವಿಜಮ್ಭಿಕಾ ಭತ್ತಸಮ್ಮದೋ ಚೇತಸೋ ಚ ಲೀನತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಅಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಬಹುಲೀಕಾರೋ – ಅಯಮಾಹಾರೋ ಅನುಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ವಾ ಥಿನಮಿದ್ಧಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದಾಯ , ಉಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ವಾ ಥಿನಮಿದ್ಧಸ್ಸ ಭಿಯ್ಯೋಭಾವಾಯ ವೇಪುಲ್ಲಾಯಾ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೨೩೨)।
‘‘Atthi, bhikkhave, arati tandī vijambhikā bhattasammado cetaso ca līnattaṃ. Tattha ayonisomanasikārabahulīkāro – ayamāhāro anuppannassa vā thinamiddhassa uppādāya , uppannassa vā thinamiddhassa bhiyyobhāvāya vepullāyā’’ti (saṃ. ni. 5.232).
ಆರಮ್ಭಧಾತುಆದೀಸು ಪನ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೇನಸ್ಸ ಪಹಾನಂ ಹೋತಿ। ಆರಮ್ಭಧಾತು ನಾಮ ಪಠಮಾರಮ್ಭವೀರಿಯಂ। ನಿಕ್ಕಮಧಾತು ನಾಮ ಕೋಸಜ್ಜತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತತ್ತಾ ತತೋ ಬಲವತರಂ। ಪರಕ್ಕಮಧಾತು ನಾಮ ಪರಂ ಪರಂ ಠಾನಂ ಅಕ್ಕಮನತೋ ತತೋಪಿ ಬಲವತರಂ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ತಿಪ್ಪಭೇದೇ ವೀರಿಯೇ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಂ ಬಹುಲಂ ಪವತ್ತಯತೋ ಥಿನಮಿದ್ಧಂ ಪಹೀಯತಿ। ತೇನಾಹ ಭಗವಾ –
Ārambhadhātuādīsu pana yonisomanasikārenassa pahānaṃ hoti. Ārambhadhātu nāma paṭhamārambhavīriyaṃ. Nikkamadhātu nāma kosajjato nikkhantattā tato balavataraṃ. Parakkamadhātu nāma paraṃ paraṃ ṭhānaṃ akkamanato tatopi balavataraṃ. Imasmiṃ tippabhede vīriye yonisomanasikāraṃ bahulaṃ pavattayato thinamiddhaṃ pahīyati. Tenāha bhagavā –
‘‘ಅತ್ಥಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಆರಮ್ಭಧಾತು, ನಿಕ್ಕಮಧಾತು, ಪರಕ್ಕಮಧಾತು। ತತ್ಥ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಬಹುಲೀಕಾರೋ – ಅಯಮನಾಹಾರೋ ಅನುಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ವಾ ಥಿನಮಿದ್ಧಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದಾಯ, ಉಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ವಾ ಥಿನಮಿದ್ಧಸ್ಸ ಭಿಯ್ಯೋಭಾವಾಯ, ವೇಪುಲ್ಲಾಯಾ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೨೩೨)।
‘‘Atthi, bhikkhave, ārambhadhātu, nikkamadhātu, parakkamadhātu. Tattha yonisomanasikārabahulīkāro – ayamanāhāro anuppannassa vā thinamiddhassa uppādāya, uppannassa vā thinamiddhassa bhiyyobhāvāya, vepullāyā’’ti (saṃ. ni. 5.232).
ಅಪಿಚ ಛ ಧಮ್ಮಾ ಥಿನಮಿದ್ಧಸ್ಸ ಪಹಾನಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತಿ – ಅತಿಭೋಜನೇ ನಿಮಿತ್ತಗ್ಗಾಹೋ, ಇರಿಯಾಪಥಸಮ್ಪರಿವತ್ತನತಾ, ಆಲೋಕಸಞ್ಞಾಮನಸಿಕಾರೋ, ಅಬ್ಭೋಕಾಸವಾಸೋ, ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತತಾ, ಸಪ್ಪಾಯಕಥಾತಿ। ಆಹರಹತ್ಥಕ ಭುತ್ತವಮಿತಕ ತತ್ರವಟ್ಟಕ ಅಲಂಸಾಟಕ ಕಾಕಮಾಸಕಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ರತ್ತಿಟ್ಠಾನದಿವಾಟ್ಠಾನೇ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಹಿ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋತೋ ಥಿನಮಿದ್ಧಂ ಮಹಾಹತ್ಥೀ ವಿಯ ಓತ್ಥರನ್ತಂ ಆಗಚ್ಛತಿ। ಚತುಪಞ್ಚಆಲೋಪಓಕಾಸಂ ಪನ ಠಪೇತ್ವಾ ಪಾನೀಯಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ಯಾಪನಸೀಲಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ತಂ ನ ಹೋತೀತಿ ಅತಿಭೋಜನೇ ನಿಮಿತ್ತಂ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಥಿನಮಿದ್ಧಂ ಪಹೀಯತಿ। ಯಸ್ಮಿಂ ಇರಿಯಾಪಥೇ ಥಿನಮಿದ್ಧಂ ಓಕ್ಕಮತಿ ತತೋ ಅಞ್ಞಂ ಪರಿವತ್ತೇನ್ತಸ್ಸಾಪಿ, ರತ್ತಿಂ ಚನ್ದಾಲೋಕದೀಪಾಲೋಕಉಕ್ಕಾಲೋಕೇ ದಿವಾ ಸೂರಿಯಾಲೋಕಂ ಮನಸಿಕರೋನ್ತಸ್ಸಾಪಿ, ಅಬ್ಭೋಕಾಸೇ ವಸನ್ತಸ್ಸಾಪಿ, ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರಸದಿಸೇ ಪಹೀನಥಿನಮಿದ್ಧೇ ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತೇ ಸೇವನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಥಿನಮಿದ್ಧಂ ಪಹೀಯತಿ; ಠಾನನಿಸಜ್ಜಾದೀಸು ಧುತಙ್ಗನಿಸ್ಸಿತಸಪ್ಪಾಯಕಥಾಯಪಿ ಪಹೀಯತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಛ ಧಮ್ಮಾ ಥಿನಮಿದ್ಧಸ್ಸ ಪಹಾನಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತೀ’’ತಿ। ಇಮೇಹಿ ಪನ ಛಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಪಹೀನಸ್ಸ ಥಿನಮಿದ್ಧಸ್ಸ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ ಆಯತಿಂ ಅನುಪ್ಪಾದೋ ಹೋತೀತಿ ಪಜಾನಾತಿ।
Apica cha dhammā thinamiddhassa pahānāya saṃvattanti – atibhojane nimittaggāho, iriyāpathasamparivattanatā, ālokasaññāmanasikāro, abbhokāsavāso, kalyāṇamittatā, sappāyakathāti. Āharahatthaka bhuttavamitaka tatravaṭṭaka alaṃsāṭaka kākamāsakabhojanaṃ bhuñjitvā rattiṭṭhānadivāṭṭhāne nisinnassa hi samaṇadhammaṃ karoto thinamiddhaṃ mahāhatthī viya ottharantaṃ āgacchati. Catupañcaālopaokāsaṃ pana ṭhapetvā pānīyaṃ pivitvā yāpanasīlassa bhikkhuno taṃ na hotīti atibhojane nimittaṃ gaṇhantassāpi thinamiddhaṃ pahīyati. Yasmiṃ iriyāpathe thinamiddhaṃ okkamati tato aññaṃ parivattentassāpi, rattiṃ candālokadīpālokaukkāloke divā sūriyālokaṃ manasikarontassāpi, abbhokāse vasantassāpi, mahākassapattherasadise pahīnathinamiddhe kalyāṇamitte sevantassāpi thinamiddhaṃ pahīyati; ṭhānanisajjādīsu dhutaṅganissitasappāyakathāyapi pahīyati. Tena vuttaṃ ‘‘cha dhammā thinamiddhassa pahānāya saṃvattantī’’ti. Imehi pana chahi dhammehi pahīnassa thinamiddhassa arahattamaggena āyatiṃ anuppādo hotīti pajānāti.
ಚೇತಸೋ ಅವೂಪಸಮೇ ಅಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೇನ ಉದ್ಧಚ್ಚಕುಕ್ಕುಚ್ಚಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದೋ ಹೋತಿ। ಅವೂಪಸಮೋ ನಾಮ ಅವೂಪಸನ್ತಾಕಾರೋ; ಉದ್ಧಚ್ಚಕುಕ್ಕುಚ್ಚಮೇವೇತಂ ಅತ್ಥತೋ। ತತ್ಥ ಅಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಂ ಬಹುಲಂ ಪವತ್ತಯತೋ ಉದ್ಧಚ್ಚಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ತೇನಾಹ ಭಗವಾ –
Cetaso avūpasame ayonisomanasikārena uddhaccakukkuccassa uppādo hoti. Avūpasamo nāma avūpasantākāro; uddhaccakukkuccamevetaṃ atthato. Tattha ayonisomanasikāraṃ bahulaṃ pavattayato uddhaccakukkuccaṃ uppajjati. Tenāha bhagavā –
‘‘ಅತ್ಥಿ , ಭಿಕ್ಖವೇ, ಚೇತಸೋ ಅವೂಪಸಮೋ। ತತ್ಥ ಅಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಬಹುಲೀಕಾರೋ – ಅಯಮಾಹಾರೋ ಅನುಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ವಾ ಉದ್ಧಚ್ಚಕುಕ್ಕುಚ್ಚಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದಾಯ, ಉಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ವಾ ಉದ್ಧಚ್ಚಕುಕ್ಕುಚ್ಚಸ್ಸ ಭಿಯ್ಯೋಭಾವಾಯ ವೇಪುಲ್ಲಾಯಾ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೨೩೨)।
‘‘Atthi , bhikkhave, cetaso avūpasamo. Tattha ayonisomanasikārabahulīkāro – ayamāhāro anuppannassa vā uddhaccakukkuccassa uppādāya, uppannassa vā uddhaccakukkuccassa bhiyyobhāvāya vepullāyā’’ti (saṃ. ni. 5.232).
ಸಮಾಧಿಸಙ್ಖಾತೇ ಪನ ಚೇತಸೋ ವೂಪಸಮೇ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೇನಸ್ಸ ಪಹಾನಂ ಹೋತಿ। ತೇನಾಹ ಭಗವಾ –
Samādhisaṅkhāte pana cetaso vūpasame yonisomanasikārenassa pahānaṃ hoti. Tenāha bhagavā –
‘‘ಅತ್ಥಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಚೇತಸೋ ವೂಪಸಮೋ। ತತ್ಥ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಬಹುಲೀಕಾರೋ – ಅಯಮನಾಹಾರೋ ಅನುಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ವಾ ಉದ್ಧಚ್ಚಕುಕ್ಕುಚ್ಚಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದಾಯ, ಉಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ವಾ ಉದ್ಧಚ್ಚಕುಕ್ಕುಚ್ಚಸ್ಸ ಭಿಯ್ಯೋಭಾವಾಯ, ವೇಪುಲ್ಲಾಯಾ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೨೩೨)।
‘‘Atthi, bhikkhave, cetaso vūpasamo. Tattha yonisomanasikārabahulīkāro – ayamanāhāro anuppannassa vā uddhaccakukkuccassa uppādāya, uppannassa vā uddhaccakukkuccassa bhiyyobhāvāya, vepullāyā’’ti (saṃ. ni. 5.232).
ಅಪಿಚ ಛ ಧಮ್ಮಾ ಉದ್ಧಚ್ಚಕುಕ್ಕುಚ್ಚಸ್ಸ ಪಹಾನಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತಿ – ಬಹುಸ್ಸುತತಾ, ಪರಿಪುಚ್ಛಕತಾ, ವಿನಯೇ ಪಕತಞ್ಞುತಾ, ವುಡ್ಢಸೇವಿತಾ , ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತತಾ, ಸಪ್ಪಾಯಕಥಾತಿ। ಬಾಹುಸಚ್ಚೇನಪಿ ಹಿ ಏಕಂ ವಾ ದ್ವೇ ವಾ ತಯೋ ವಾ ಚತ್ತಾರೋ ವಾ ಪಞ್ಚ ವಾ ನಿಕಾಯೇ ಪಾಳಿವಸೇನ ಚ ಅತ್ಥವಸೇನ ಚ ಉಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಉದ್ಧಚ್ಚಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ಪಹೀಯತಿ। ಕಪ್ಪಿಯಾಕಪ್ಪಿಯಪರಿಪುಚ್ಛಾಬಹುಲಸ್ಸಾಪಿ, ವಿನಯಪಞ್ಞತ್ತಿಯಂ ಚಿಣ್ಣವಸೀಭಾವತಾಯ ಪಕತಞ್ಞುನೋಪಿ, ವುಡ್ಢೇ ಮಹಲ್ಲಕತ್ಥೇರೇ ಉಪಸಙ್ಕಮನ್ತಸ್ಸಾಪಿ, ಉಪಾಲಿತ್ಥೇರಸದಿಸೇ ವಿನಯಧರೇ ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತೇ ಸೇವನ್ತಸ್ಸಪಿ ಉದ್ಧಚ್ಚಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ಪಹೀಯತಿ; ಠಾನನಿಸಜ್ಜಾದೀಸು ಕಪ್ಪಿಯಾಕಪ್ಪಿಯನಿಸ್ಸಿತಸಪ್ಪಾಯಕಥಾಯಪಿ ಪಹೀಯತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಛ ಧಮ್ಮಾ ಉದ್ಧಚ್ಚಕುಕ್ಕುಚ್ಚಸ್ಸ ಪಹಾನಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತೀ’’ತಿ। ಇಮೇಹಿ ಪನ ಛಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಪಹೀನೇ ಉದ್ಧಚ್ಚಕುಕ್ಕುಚ್ಚೇ ಉದ್ಧಚ್ಚಸ್ಸ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಸ್ಸ ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೇನ ಆಯತಿಂ ಅನುಪ್ಪಾದೋ ಹೋತೀತಿ ಪಜಾನಾತಿ।
Apica cha dhammā uddhaccakukkuccassa pahānāya saṃvattanti – bahussutatā, paripucchakatā, vinaye pakataññutā, vuḍḍhasevitā , kalyāṇamittatā, sappāyakathāti. Bāhusaccenapi hi ekaṃ vā dve vā tayo vā cattāro vā pañca vā nikāye pāḷivasena ca atthavasena ca uggaṇhantassāpi uddhaccakukkuccaṃ pahīyati. Kappiyākappiyaparipucchābahulassāpi, vinayapaññattiyaṃ ciṇṇavasībhāvatāya pakataññunopi, vuḍḍhe mahallakatthere upasaṅkamantassāpi, upālittherasadise vinayadhare kalyāṇamitte sevantassapi uddhaccakukkuccaṃ pahīyati; ṭhānanisajjādīsu kappiyākappiyanissitasappāyakathāyapi pahīyati. Tena vuttaṃ ‘‘cha dhammā uddhaccakukkuccassa pahānāya saṃvattantī’’ti. Imehi pana chahi dhammehi pahīne uddhaccakukkucce uddhaccassa arahattamaggena kukkuccassa anāgāmimaggena āyatiṃ anuppādo hotīti pajānāti.
ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಠಾನೀಯೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಅಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೇನ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಯ ಉಪ್ಪಾದೋ ಹೋತಿ। ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಠಾನೀಯಾ ಧಮ್ಮಾ ನಾಮ ಪುನಪ್ಪುನಂ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಯ ಕಾರಣತ್ತಾ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾವ। ತತ್ಥ ಅಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಂ ಬಹುಲಂ ಪವತ್ತಯತೋ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ತೇನಾಹ ಭಗವಾ –
Vicikicchāṭhānīyesu dhammesu ayonisomanasikārena vicikicchāya uppādo hoti. Vicikicchāṭhānīyā dhammā nāma punappunaṃ vicikicchāya kāraṇattā vicikicchāva. Tattha ayonisomanasikāraṃ bahulaṃ pavattayato vicikicchā uppajjati. Tenāha bhagavā –
‘‘ಅತ್ಥಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಠಾನೀಯಾ ಧಮ್ಮಾ। ತತ್ಥ ಅಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಬಹುಲೀಕಾರೋ – ಅಯಮಾಹಾರೋ ಅನುಪ್ಪನ್ನಾಯ ವಾ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಯ ಉಪ್ಪಾದಾಯ, ಉಪ್ಪನ್ನಾಯ ವಾ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಯ ಭಿಯ್ಯೋಭಾವಾಯ ವೇಪುಲ್ಲಾಯಾ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೨೩೨)।
‘‘Atthi, bhikkhave, vicikicchāṭhānīyā dhammā. Tattha ayonisomanasikārabahulīkāro – ayamāhāro anuppannāya vā vicikicchāya uppādāya, uppannāya vā vicikicchāya bhiyyobhāvāya vepullāyā’’ti (saṃ. ni. 5.232).
ಕುಸಲಾದಿಧಮ್ಮೇಸು ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೇನ ಪನಸ್ಸಾ ಪಹಾನಂ ಹೋತಿ। ತೇನಾಹ ಭಗವಾ –
Kusalādidhammesu yonisomanasikārena panassā pahānaṃ hoti. Tenāha bhagavā –
‘‘ಅತ್ಥಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕುಸಲಾಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ, ಸಾವಜ್ಜಾನವಜ್ಜಾ ಧಮ್ಮಾ, ಹೀನಪ್ಪಣೀತಾ ಧಮ್ಮಾ, ಕಣ್ಹಸುಕ್ಕಸಪ್ಪಟಿಭಾಗಾ ಧಮ್ಮಾ। ತತ್ಥ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಬಹುಲೀಕಾರೋ – ಅಯಮನಾಹಾರೋ ಅನುಪ್ಪನ್ನಾಯ ವಾ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಯ ಉಪ್ಪಾದಾಯ, ಉಪ್ಪನ್ನಾಯ ವಾ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಯ ಭಿಯ್ಯೋಭಾವಾಯ, ವೇಪುಲ್ಲಾಯಾ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೨೩೨)।
‘‘Atthi, bhikkhave, kusalākusalā dhammā, sāvajjānavajjā dhammā, hīnappaṇītā dhammā, kaṇhasukkasappaṭibhāgā dhammā. Tattha yonisomanasikārabahulīkāro – ayamanāhāro anuppannāya vā vicikicchāya uppādāya, uppannāya vā vicikicchāya bhiyyobhāvāya, vepullāyā’’ti (saṃ. ni. 5.232).
ಅಪಿಚ ಛ ಧಮ್ಮಾ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಯ ಪಹಾನಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತಿ – ಬಹುಸ್ಸುತತಾ, ಪರಿಪುಚ್ಛಕತಾ, ವಿನಯೇ ಪಕತಞ್ಞುತಾ, ಅಧಿಮೋಕ್ಖಬಹುಲತಾ, ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತತಾ, ಸಪ್ಪಾಯಕಥಾತಿ। ಬಾಹುಸಚ್ಚೇನಪಿ ಹಿ ಏಕಂ ವಾ…ಪೇ॰… ಪಞ್ಚ ವಾ ನಿಕಾಯೇ ಪಾಳಿವಸೇನ ಚ ಅತ್ಥವಸೇನ ಚ ಉಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ಪಹೀಯತಿ। ತೀಣಿ ರತನಾನಿ ಆರಬ್ಭ ಪರಿಪುಚ್ಛಾಬಹುಲಸ್ಸಾಪಿ, ವಿನಯೇ ಚಿಣ್ಣವಸೀಭಾವಸ್ಸಾಪಿ, ತೀಸು ರತನೇಸು ಓಕಪ್ಪನಿಯಸದ್ಧಾಸಙ್ಖಾತಅಧಿಮೋಕ್ಖಬಹುಲಸ್ಸಾಪಿ , ಸದ್ಧಾಧಿಮುತ್ತೇ ವಕ್ಕಲಿತ್ಥೇರಸದಿಸೇ ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತೇ ಸೇವನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ಪಹೀಯತಿ। ಠಾನನಿಸ್ಸಜ್ಜಾದೀಸು ತಿಣ್ಣಂ ರತನಾನಂ ಗುಣನಿಸ್ಸಿತಸಪ್ಪಾಯಕಥಾಯಪಿ ಪಹೀಯತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಛ ಧಮ್ಮಾ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಯ ಪಹಾನಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತೀ’’ತಿ। ಇಮೇಹಿ ಪನ ಛಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಪಹೀನಾಯ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಯ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗೇನ ಆಯತಿಂ ಅನುಪ್ಪಾದೋ ಹೋತೀತಿ ಪಜಾನಾತಿ।
Apica cha dhammā vicikicchāya pahānāya saṃvattanti – bahussutatā, paripucchakatā, vinaye pakataññutā, adhimokkhabahulatā, kalyāṇamittatā, sappāyakathāti. Bāhusaccenapi hi ekaṃ vā…pe… pañca vā nikāye pāḷivasena ca atthavasena ca uggaṇhantassāpi vicikicchā pahīyati. Tīṇi ratanāni ārabbha paripucchābahulassāpi, vinaye ciṇṇavasībhāvassāpi, tīsu ratanesu okappaniyasaddhāsaṅkhātaadhimokkhabahulassāpi , saddhādhimutte vakkalittherasadise kalyāṇamitte sevantassāpi vicikicchā pahīyati. Ṭhānanissajjādīsu tiṇṇaṃ ratanānaṃ guṇanissitasappāyakathāyapi pahīyati. Tena vuttaṃ ‘‘cha dhammā vicikicchāya pahānāya saṃvattantī’’ti. Imehi pana chahi dhammehi pahīnāya vicikicchāya sotāpattimaggena āyatiṃ anuppādo hotīti pajānāti.
ನೀವರಣಪಬ್ಬವಣ್ಣನಾ।
Nīvaraṇapabbavaṇṇanā.
ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಪಬ್ಬವಣ್ಣನಾ
Bojjhaṅgapabbavaṇṇanā
ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಪಬ್ಬೇ ಸನ್ತನ್ತಿ ಪಟಿಲಾಭವಸೇನ ವಿಜ್ಜಮಾನಂ। ಅಸನ್ತನ್ತಿ ಅಪ್ಪಟಿಲಾಭವಸೇನ ಅವಿಜ್ಜಮಾನಂ। ಯಥಾ ಚ ಅನುಪ್ಪನ್ನಸ್ಸಾತಿಆದೀಸು ಪನ ಸತಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸ್ಸ ತಾವ –
Bojjhaṅgapabbe santanti paṭilābhavasena vijjamānaṃ. Asantanti appaṭilābhavasena avijjamānaṃ. Yathā ca anuppannassātiādīsu pana satisambojjhaṅgassa tāva –
‘‘ಅತ್ಥಿ , ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸತಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಟ್ಠಾನೀಯಾ ಧಮ್ಮಾ। ತತ್ಥ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಬಹುಲೀಕಾರೋ – ಅಯಮಾಹಾರೋ ಅನುಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ವಾ ಸತಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದಾಯ, ಉಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ವಾ ಸತಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸ್ಸ ಭಿಯ್ಯೋಭಾವಾಯ ವೇಪುಲ್ಲಾಯ ಭಾವನಾಯ ಪಾರಿಪೂರಿಯಾ ಸಂವತ್ತತೀ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೧೮೩) – ಏವಂ ಉಪ್ಪಾದೋ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ಸತಿಯೇವ ಸತಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಟ್ಠಾನೀಯಾ ಧಮ್ಮಾ। ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೋ ವುತ್ತಲಕ್ಖಣೋಯೇವ। ತಂ ತತ್ಥ ಬಹುಲಂ ಪವತ್ತಯತೋ ಸತಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ।
‘‘Atthi , bhikkhave, satisambojjhaṅgaṭṭhānīyā dhammā. Tattha yonisomanasikārabahulīkāro – ayamāhāro anuppannassa vā satisambojjhaṅgassa uppādāya, uppannassa vā satisambojjhaṅgassa bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattatī’’ti (saṃ. ni. 5.183) – evaṃ uppādo hoti. Tattha satiyeva satisambojjhaṅgaṭṭhānīyā dhammā. Yonisomanasikāro vuttalakkhaṇoyeva. Taṃ tattha bahulaṃ pavattayato satisambojjhaṅgo uppajjati.
ಅಪಿಚ ಚತ್ತಾರೋ ಧಮ್ಮಾ ಸತಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತಿ – ಸತಿಸಮ್ಪಜಞ್ಞಂ, ಮುಟ್ಠಸ್ಸತಿಪುಗ್ಗಲಪರಿವಜ್ಜನತಾ, ಉಪಟ್ಠಿತಸ್ಸತಿಪುಗ್ಗಲಸೇವನತಾ, ತದಧಿಮುತ್ತತಾತಿ। ಅಭಿಕ್ಕನ್ತಾದೀಸು ಹಿ ಸತ್ತಸು ಠಾನೇಸು ಸತಿಸಮ್ಪಜಞ್ಞೇನ, ಭತ್ತನಿಕ್ಖಿತ್ತಕಾಕಸದಿಸೇ ಮುಟ್ಠಸ್ಸತಿಪುಗ್ಗಲೇ ಪರಿವಜ್ಜನೇನ, ತಿಸ್ಸದತ್ತತ್ಥೇರಅಭಯತ್ಥೇರಸದಿಸೇ ಉಪಟ್ಠಿತಸ್ಸತಿಪುಗ್ಗಲೇ ಸೇವನೇನ, ಠಾನನಿಸಜ್ಜಾದೀಸು ಸತಿಸಮುಟ್ಠಾಪನತ್ಥಂ ನಿನ್ನಪೋಣಪಬ್ಭಾರಚಿತ್ತತಾಯ ಚ ಸತಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಏವಂ ಚತೂಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಉಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಪನಸ್ಸ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ ಭಾವನಾಪಾರಿಪೂರಿ ಹೋತೀತಿ ಪಜಾನಾತಿ।
Apica cattāro dhammā satisambojjhaṅgassa uppādāya saṃvattanti – satisampajaññaṃ, muṭṭhassatipuggalaparivajjanatā, upaṭṭhitassatipuggalasevanatā, tadadhimuttatāti. Abhikkantādīsu hi sattasu ṭhānesu satisampajaññena, bhattanikkhittakākasadise muṭṭhassatipuggale parivajjanena, tissadattattheraabhayattherasadise upaṭṭhitassatipuggale sevanena, ṭhānanisajjādīsu satisamuṭṭhāpanatthaṃ ninnapoṇapabbhāracittatāya ca satisambojjhaṅgo uppajjati. Evaṃ catūhi kāraṇehi uppannassa panassa arahattamaggena bhāvanāpāripūri hotīti pajānāti.
ಧಮ್ಮವಿಚಯಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸ್ಸ ಪನ –
Dhammavicayasambojjhaṅgassa pana –
‘‘ಅತ್ಥಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕುಸಲಾಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ…ಪೇ॰… ಕಣ್ಹಸುಕ್ಕಸಪ್ಪಟಿಭಾಗಾ ಧಮ್ಮಾ। ತತ್ಥ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಬಹುಲೀಕಾರೋ – ಅಯಮಾಹಾರೋ ಅನುಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ವಾ ಧಮ್ಮವಿಚಯಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದಾಯ, ಉಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ವಾ ಧಮ್ಮವಿಚಯಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸ್ಸ ಭಿಯ್ಯೋಭಾವಾಯ ವೇಪುಲ್ಲಾಯ ಭಾವನಾಯ ಪಾರಿಪೂರಿಯಾ ಸಂವತ್ತತೀ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೨೩೨) –
‘‘Atthi, bhikkhave, kusalākusalā dhammā…pe… kaṇhasukkasappaṭibhāgā dhammā. Tattha yonisomanasikārabahulīkāro – ayamāhāro anuppannassa vā dhammavicayasambojjhaṅgassa uppādāya, uppannassa vā dhammavicayasambojjhaṅgassa bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattatī’’ti (saṃ. ni. 5.232) –
ಏವಂ ಉಪ್ಪಾದೋ ಹೋತಿ।
Evaṃ uppādo hoti.
ಅಪಿಚ ಸತ್ತ ಧಮ್ಮಾ ಧಮ್ಮವಿಚಯಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತಿ – ಪರಿಪುಚ್ಛಕತಾ, ವತ್ಥುವಿಸದಕಿರಿಯಾ, ಇನ್ದ್ರಿಯಸಮತ್ತಪಟಿಪಾದನಾ, ದುಪ್ಪಞ್ಞಪುಗ್ಗಲಪರಿವಜ್ಜನಾ, ಪಞ್ಞವನ್ತಪುಗ್ಗಲಸೇವನಾ, ಗಮ್ಭೀರಞಾಣಚರಿಯಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾ, ತದಧಿಮುತ್ತತಾತಿ। ತತ್ಥ ಪರಿಪುಚ್ಛಕತಾತಿ ಖನ್ಧಧಾತುಆಯತನಇನ್ದ್ರಿಯಬಲಬೋಜ್ಝಙ್ಗಮಗ್ಗಙ್ಗಝಾನಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾನಂ ಅತ್ಥಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಪರಿಪುಚ್ಛಾಬಹುಲತಾ। ವತ್ಥುವಿಸದಕಿರಿಯಾತಿ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಬಾಹಿರಾನಂ ವತ್ಥೂನಂ ವಿಸದಭಾವಕರಣಂ। ಯದಾ ಹಿಸ್ಸ ಕೇಸನಖಲೋಮಾನಿ ದೀಘಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಸರೀರಂ ವಾ ಉಸ್ಸನ್ನದೋಸಞ್ಚೇವ ಸೇದಮಲಮಕ್ಖಿತಞ್ಚ, ತದಾ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಂ ವತ್ಥು ಅವಿಸದಂ ಹೋತಿ ಅಪರಿಸುದ್ಧಂ। ಯದಾ ಪನ ಚೀವರಂ ಜಿಣ್ಣಂ ಕಿಲಿಟ್ಠಂ ದುಗ್ಗನ್ಧಂ ಹೋತಿ, ಸೇನಾಸನಂ ವಾ ಉಕ್ಲಾಪಂ, ತದಾ ಬಾಹಿರಂ ವತ್ಥು ಅವಿಸದಂ ಹೋತಿ ಅಪರಿಸುದ್ಧಂ। ತಸ್ಮಾ ಕೇಸಾದಿಛೇದನೇನ ಉದ್ಧಂವಿರೇಚನಅಧೋವಿರೇಚನಾದೀಹಿ ಸರೀರಸಲ್ಲಹುಕಭಾವಕರಣೇನ, ಉಚ್ಛಾದನನ್ಹಾಪನೇನ ಚ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕವತ್ಥು ವಿಸದಂ ಕಾತಬ್ಬಂ। ಸೂಚಿಕಮ್ಮಧೋವನರಜನಪರಿಭಣ್ಡಕರಣಾದೀಹಿ ಬಾಹಿರವತ್ಥು ವಿಸದಂ ಕಾತಬ್ಬಂ। ಏತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಬಾಹಿರವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಅವಿಸದೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇಸು ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕೇಸು ಞಾಣಮ್ಪಿ ಅವಿಸದಂ ಹೋತಿ ಅಪರಿಸುದ್ಧಂ; ಅಪರಿಸುದ್ಧಾನಿ ದೀಪಕಪಲ್ಲಕವಟ್ಟಿತೇಲಾನಿ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನದೀಪಸಿಖಾಯ ಓಭಾಸೋ ವಿಯ। ವಿಸದೇ ಪನ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಬಾಹಿರವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಉಪ್ಪನ್ನೇಸು ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕೇಸು ಞಾಣಮ್ಪಿ ವಿಸದಂ ಹೋತಿ ಪರಿಸುದ್ಧಾನಿ ದೀಪಕಪಲ್ಲಕವಟ್ಟಿತೇಲಾನಿ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನದೀಪಸಿಖಾಯ ಓಭಾಸೋ ವಿಯ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ವತ್ಥುವಿಸದಕಿರಿಯಾ ಧಮ್ಮವಿಚಯಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದಾಯ ಸಂವತ್ತತೀ’’ತಿ।
Apica satta dhammā dhammavicayasambojjhaṅgassa uppādāya saṃvattanti – paripucchakatā, vatthuvisadakiriyā, indriyasamattapaṭipādanā, duppaññapuggalaparivajjanā, paññavantapuggalasevanā, gambhīrañāṇacariyapaccavekkhaṇā, tadadhimuttatāti. Tattha paripucchakatāti khandhadhātuāyatanaindriyabalabojjhaṅgamaggaṅgajhānasamathavipassanānaṃ atthasannissitaparipucchābahulatā. Vatthuvisadakiriyāti ajjhattikabāhirānaṃ vatthūnaṃ visadabhāvakaraṇaṃ. Yadā hissa kesanakhalomāni dīghāni honti, sarīraṃ vā ussannadosañceva sedamalamakkhitañca, tadā ajjhattikaṃ vatthu avisadaṃ hoti aparisuddhaṃ. Yadā pana cīvaraṃ jiṇṇaṃ kiliṭṭhaṃ duggandhaṃ hoti, senāsanaṃ vā uklāpaṃ, tadā bāhiraṃ vatthu avisadaṃ hoti aparisuddhaṃ. Tasmā kesādichedanena uddhaṃvirecanaadhovirecanādīhi sarīrasallahukabhāvakaraṇena, ucchādananhāpanena ca ajjhattikavatthu visadaṃ kātabbaṃ. Sūcikammadhovanarajanaparibhaṇḍakaraṇādīhi bāhiravatthu visadaṃ kātabbaṃ. Etasmiñhi ajjhattikabāhiravatthumhi avisade uppannesu cittacetasikesu ñāṇampi avisadaṃ hoti aparisuddhaṃ; aparisuddhāni dīpakapallakavaṭṭitelāni nissāya uppannadīpasikhāya obhāso viya. Visade pana ajjhattikabāhiravatthumhi uppannesu cittacetasikesu ñāṇampi visadaṃ hoti parisuddhāni dīpakapallakavaṭṭitelāni nissāya uppannadīpasikhāya obhāso viya. Tena vuttaṃ ‘‘vatthuvisadakiriyā dhammavicayasambojjhaṅgassa uppādāya saṃvattatī’’ti.
ಇನ್ದ್ರಿಯಸಮತ್ತಪಟಿಪಾದನಾ ನಾಮ ಸದ್ಧಾದೀನಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಸಮಭಾವಕರಣಂ। ಸಚೇ ಹಿಸ್ಸ ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಬಲವಂ ಹೋತಿ, ಇತರಾನಿ ಮನ್ದಾನಿ, ತತೋ ವೀರಿಯಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಪಗ್ಗಹಕಿಚ್ಚಂ, ಸತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಉಪಟ್ಠಾನಕಿಚ್ಚಂ, ಸಮಾಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಅವಿಕ್ಖೇಪಕಿಚ್ಚಂ, ಪಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಂ ದಸ್ಸನಕಿಚ್ಚಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ತಂ ಧಮ್ಮಸಭಾವಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣೇನ ವಾ ಯಥಾ ವಾ ಮನಸಿಕರೋತೋ ಬಲವಂ ಜಾತಂ, ತಥಾ ಅಮನಸಿಕಾರೇನ ಹಾಪೇತಬ್ಬಂ। ವಕ್ಕಲಿತ್ಥೇರವತ್ಥು ಚೇತ್ಥ ನಿದಸ್ಸನಂ। ಸಚೇ ಪನ ವೀರಿಯಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಬಲವಂ ಹೋತಿ, ಅಥ ನೇವ ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಅಧಿಮೋಕ್ಖಕಿಚ್ಚಂ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ನ ಇತರಾನಿ ಇತರಕಿಚ್ಚಭೇದಂ। ತಸ್ಮಾ ತಂ ಪಸ್ಸದ್ಧಾದಿಭಾವನಾಯ ಹಾಪೇತಬ್ಬಂ। ತತ್ರಾಪಿ ಸೋಣತ್ಥೇರವತ್ಥು ದಸ್ಸೇತಬ್ಬಂ। ಏವಂ ಸೇಸೇಸುಪಿ ಏಕಸ್ಸ ಬಲವಭಾವೇ ಸತಿ ಇತರೇಸಂ ಅತ್ತನೋ ಕಿಚ್ಚೇಸು ಅಸಮತ್ಥತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
Indriyasamattapaṭipādanā nāma saddhādīnaṃ indriyānaṃ samabhāvakaraṇaṃ. Sace hissa saddhindriyaṃ balavaṃ hoti, itarāni mandāni, tato vīriyindriyaṃ paggahakiccaṃ, satindriyaṃ upaṭṭhānakiccaṃ, samādhindriyaṃ avikkhepakiccaṃ, paññindriyaṃ dassanakiccaṃ kātuṃ na sakkoti. Tasmā taṃ dhammasabhāvapaccavekkhaṇena vā yathā vā manasikaroto balavaṃ jātaṃ, tathā amanasikārena hāpetabbaṃ. Vakkalittheravatthu cettha nidassanaṃ. Sace pana vīriyindriyaṃ balavaṃ hoti, atha neva saddhindriyaṃ adhimokkhakiccaṃ kātuṃ sakkoti, na itarāni itarakiccabhedaṃ. Tasmā taṃ passaddhādibhāvanāya hāpetabbaṃ. Tatrāpi soṇattheravatthu dassetabbaṃ. Evaṃ sesesupi ekassa balavabhāve sati itaresaṃ attano kiccesu asamatthatā veditabbā.
ವಿಸೇಸತೋ ಪನೇತ್ಥ ಸದ್ಧಾಪಞ್ಞಾನಂ ಸಮಾಧಿವೀರಿಯಾನಞ್ಚ ಸಮತಂ ಪಸಂಸನ್ತಿ। ಬಲವಸದ್ಧೋ ಹಿ ಮನ್ದಪಞ್ಞೋ ಮುದ್ಧಪ್ಪಸನ್ನೋ ಹೋತಿ, ಅವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಪಸೀದತಿ। ಬಲವಪಞ್ಞೋ ಮನ್ದಸದ್ಧೋ ಕೇರಾಟಿಕಪಕ್ಖಂ ಭಜತಿ, ಭೇಸಜ್ಜಸಮುಟ್ಠಿತೋ ವಿಯ ರೋಗೋ ಅತೇಕಿಚ್ಛೋ ಹೋತಿ ‘ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಮತ್ತೇನೇವ ಕುಸಲಂ ಹೋತೀ’ತಿ ಅತಿಧಾವಿತ್ವಾ ದಾನಾದೀನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಅಕರೋನ್ತೋ ನಿರಯೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಉಭಿನ್ನಂ ಪನ ಸಮತಾಯ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂಯೇವ ಪಸೀದತಿ। ಬಲವಸಮಾಧಿಂ ಪನ ಮನ್ದವೀರಿಯಂ, ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಕೋಸಜ್ಜಪಕ್ಖತ್ತಾ, ಕೋಸಜ್ಜಂ ಅಧಿಭವತಿ। ಬಲವವೀರಿಯಂ ಮನ್ದಸಮಾಧಿಂ, ವೀರಿಯಸ್ಸ ಉದ್ಧಚ್ಚಪಕ್ಖತ್ತಾ, ಉದ್ಧಚ್ಚಂ ಅಧಿಭವತಿ। ಸಮಾಧಿ ಪನ ವೀರಿಯೇನ ಸಂಯೋಜಿತೋ ಕೋಸಜ್ಜೇ ಪತಿತುಂ ನ ಲಭತಿ। ವೀರಿಯಂ ಸಮಾಧಿನಾ ಸಂಯೋಜಿತಂ ಉದ್ಧಚ್ಚೇ ಪತಿತುಂ ನ ಲಭತಿ। ತಸ್ಮಾ ತದುಭಯಮ್ಪಿ ಸಮಂ ಕಾತಬ್ಬಂ। ಉಭಯಸಮತಾಯ ಹಿ ಅಪ್ಪನಾ ಹೋತಿ । ಅಪಿಚ ಸಮಾಧಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸ ಬಲವತೀಪಿ ಸದ್ಧಾ ವಟ್ಟತಿ। ಏವಂ ಸೋ ಸದ್ದಹನ್ತೋ ಓಕಪ್ಪೇನ್ತೋ ಅಪ್ಪನಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸತಿ।
Visesato panettha saddhāpaññānaṃ samādhivīriyānañca samataṃ pasaṃsanti. Balavasaddho hi mandapañño muddhappasanno hoti, avatthusmiṃ pasīdati. Balavapañño mandasaddho kerāṭikapakkhaṃ bhajati, bhesajjasamuṭṭhito viya rogo atekiccho hoti ‘cittuppādamatteneva kusalaṃ hotī’ti atidhāvitvā dānādīni puññāni akaronto niraye uppajjati. Ubhinnaṃ pana samatāya vatthusmiṃyeva pasīdati. Balavasamādhiṃ pana mandavīriyaṃ, samādhissa kosajjapakkhattā, kosajjaṃ adhibhavati. Balavavīriyaṃ mandasamādhiṃ, vīriyassa uddhaccapakkhattā, uddhaccaṃ adhibhavati. Samādhi pana vīriyena saṃyojito kosajje patituṃ na labhati. Vīriyaṃ samādhinā saṃyojitaṃ uddhacce patituṃ na labhati. Tasmā tadubhayampi samaṃ kātabbaṃ. Ubhayasamatāya hi appanā hoti . Apica samādhikammikassa balavatīpi saddhā vaṭṭati. Evaṃ so saddahanto okappento appanaṃ pāpuṇissati.
ಸಮಾಧಿಪಞ್ಞಾಸು ಪನ ಸಮಾಧಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸ ಏಕಗ್ಗತಾ ಬಲವತೀ ವಟ್ಟತಿ। ಏವಞ್ಹಿ ಸೋ ಅಪ್ಪನಂ ಪಾಪುಣಾತಿ। ವಿಪಸ್ಸನಾಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾ ಬಲವತೀ ವಟ್ಟತಿ। ಏವಞ್ಹಿ ಸೋ ಲಕ್ಖಣಪಟಿವೇಧಂ ಪಾಪುಣಾತಿ। ಉಭಿನ್ನಂ ಪನ ಸಮತಾಯ ಅಪ್ಪನಾ ಹೋತಿಯೇವ। ಸತಿ ಪನ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಬಲವತೀ ವಟ್ಟತಿ। ಸತಿ ಹಿ ಚಿತ್ತಂ ಉದ್ಧಚ್ಚಪಕ್ಖಿಕಾನಂ ಸದ್ಧಾವೀರಿಯಪಞ್ಞಾನಂ ವಸೇನ ಉದ್ಧಚ್ಚಪಾತತೋ, ಕೋಸಜ್ಜಪಕ್ಖಿಕೇನ ಚ ಸಮಾಧಿನಾ ಕೋಸಜ್ಜಪಾತತೋ ರಕ್ಖತಿ। ತಸ್ಮಾ ಸಾ, ಲೋಣಧೂಪನಂ ವಿಯ ಸಬ್ಬಬ್ಯಞ್ಜನೇಸು, ಸಬ್ಬಕಮ್ಮಿಕಅಮಚ್ಚೋ ವಿಯ ಚ ಸಬ್ಬರಾಜಕಿಚ್ಚೇಸು, ಸಬ್ಬತ್ಥ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಾ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸತಿ ಚ ಪನ ಸಬ್ಬತ್ಥಿಕಾ ವುತ್ತಾ ಭಗವತಾ। ಕಿಂ ಕಾರಣಾ? ಚಿತ್ತಞ್ಹಿ ಸತಿಪಟಿಸರಣಂ, ಆರಕ್ಖಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾ ಚ ಸತಿ; ನ ವಿನಾ ಸತಿಯಾ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಪಗ್ಗಹನಿಗ್ಗಹೋ ಹೋತೀ’’ತಿ।
Samādhipaññāsu pana samādhikammikassa ekaggatā balavatī vaṭṭati. Evañhi so appanaṃ pāpuṇāti. Vipassanākammikassa paññā balavatī vaṭṭati. Evañhi so lakkhaṇapaṭivedhaṃ pāpuṇāti. Ubhinnaṃ pana samatāya appanā hotiyeva. Sati pana sabbattha balavatī vaṭṭati. Sati hi cittaṃ uddhaccapakkhikānaṃ saddhāvīriyapaññānaṃ vasena uddhaccapātato, kosajjapakkhikena ca samādhinā kosajjapātato rakkhati. Tasmā sā, loṇadhūpanaṃ viya sabbabyañjanesu, sabbakammikaamacco viya ca sabbarājakiccesu, sabbattha icchitabbā. Tenāha ‘‘sati ca pana sabbatthikā vuttā bhagavatā. Kiṃ kāraṇā? Cittañhi satipaṭisaraṇaṃ, ārakkhapaccupaṭṭhānā ca sati; na vinā satiyā cittassa paggahaniggaho hotī’’ti.
ದುಪ್ಪಞ್ಞಪುಗ್ಗಲಪರಿವಜ್ಜನಾ ನಾಮ ಖನ್ಧಾದಿಭೇದೇ ಅನೋಗಾಳ್ಹಪಞ್ಞಾನಂ ದುಮ್ಮೇಧಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಆರಕಾ ಪರಿವಜ್ಜನಂ। ಪಞ್ಞವನ್ತಪುಗ್ಗಲಸೇವನಾ ನಾಮ ಸಮಪಞ್ಞಾಸಲಕ್ಖಣಪರಿಗ್ಗಾಹಿಕಾಯ ಉದಯಬ್ಬಯಪಞ್ಞಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತಪುಗ್ಗಲಸೇವನಾ। ಗಮ್ಭೀರಞಾಣಚರಿಯಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾ ನಾಮ ಗಮ್ಭೀರೇಸು ಖನ್ಧಾದೀಸು ಪವತ್ತಾಯ ಗಮ್ಭೀರಪಞ್ಞಾಯ ಪಭೇದಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾ। ತದಧಿಮುತ್ತತಾ ನಾಮ ಠಾನನಿಸಜ್ಜಾದೀಸು ಧಮ್ಮವಿಚಯಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸಮುಟ್ಠಾಪನತ್ಥಂ ನಿನ್ನಪೋಣಪಬ್ಭಾರಚಿತ್ತತಾ। ಏವಂ ಉಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಪನಸ್ಸ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ ಭಾವನಾಪಾರಿಪೂರಿ ಹೋತೀತಿ ಪಜಾನಾತಿ।
Duppaññapuggalaparivajjanā nāma khandhādibhede anogāḷhapaññānaṃ dummedhapuggalānaṃ ārakā parivajjanaṃ. Paññavantapuggalasevanā nāma samapaññāsalakkhaṇapariggāhikāya udayabbayapaññāya samannāgatapuggalasevanā. Gambhīrañāṇacariyapaccavekkhaṇā nāma gambhīresu khandhādīsu pavattāya gambhīrapaññāya pabhedapaccavekkhaṇā. Tadadhimuttatā nāma ṭhānanisajjādīsu dhammavicayasambojjhaṅgasamuṭṭhāpanatthaṃ ninnapoṇapabbhāracittatā. Evaṃ uppannassa panassa arahattamaggena bhāvanāpāripūri hotīti pajānāti.
ವೀರಿಯಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸ್ಸ –
Vīriyasambojjhaṅgassa –
‘‘ಅತ್ಥಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಆರಮ್ಭಧಾತು ನಿಕ್ಕಮಧಾತು ಪರಕ್ಕಮಧಾತು। ತತ್ಥ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಬಹುಲೀಕಾರೋ – ಅಯಮಾಹಾರೋ ಅನುಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ವಾ ವೀರಿಯಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದಾಯ, ಉಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ವಾ ವೀರಿಯಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸ್ಸ ಭಿಯ್ಯೋಭಾವಾಯ ವೇಪುಲ್ಲಾಯ ಭಾವನಾಯ ಪಾರಿಪೂರಿಯಾ ಸಂವತ್ತತೀ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೨೩೨) –
‘‘Atthi, bhikkhave, ārambhadhātu nikkamadhātu parakkamadhātu. Tattha yonisomanasikārabahulīkāro – ayamāhāro anuppannassa vā vīriyasambojjhaṅgassa uppādāya, uppannassa vā vīriyasambojjhaṅgassa bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattatī’’ti (saṃ. ni. 5.232) –
ಏವಂ ಉಪ್ಪಾದೋ ಹೋತಿ।
Evaṃ uppādo hoti.
ಅಪಿಚ ಏಕಾದಸ ಧಮ್ಮಾ ವೀರಿಯಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತಿ – ಅಪಾಯಭಯಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣತಾ, ಆನಿಸಂಸದಸ್ಸಾವಿತಾ, ಗಮನವೀಥಿಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣತಾ, ಪಿಣ್ಡಪಾತಾಪಚಾಯನತಾ , ದಾಯಜ್ಜಮಹತ್ತಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣತಾ, ಸತ್ಥುಮಹತ್ತಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣತಾ, ಜಾತಿಮಹತ್ತಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣತಾ, ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಮಹತ್ತಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣತಾ, ಕುಸೀತಪುಗ್ಗಲಪರಿವಜ್ಜನತಾ, ಆರದ್ಧವೀರಿಯಪುಗ್ಗಲಸೇವನತಾ, ತದಧಿಮುತ್ತತಾತಿ।
Apica ekādasa dhammā vīriyasambojjhaṅgassa uppādāya saṃvattanti – apāyabhayapaccavekkhaṇatā, ānisaṃsadassāvitā, gamanavīthipaccavekkhaṇatā, piṇḍapātāpacāyanatā , dāyajjamahattapaccavekkhaṇatā, satthumahattapaccavekkhaṇatā, jātimahattapaccavekkhaṇatā, sabrahmacārimahattapaccavekkhaṇatā, kusītapuggalaparivajjanatā, āraddhavīriyapuggalasevanatā, tadadhimuttatāti.
ತತ್ಥ ನಿರಯೇಸು ಪಞ್ಚವಿಧಬನ್ಧನಕಮ್ಮಕಾರಣತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಹಾದುಕ್ಖಂ ಅನುಭವನಕಾಲೇಪಿ, ತಿರಚ್ಛಾನಯೋನಿಯಂ ಜಾಲಕ್ಖಿಪಕುಮೀನಾದೀಹಿ ಗಹಿತಕಾಲೇಪಿ, ಪಾಚನಕಣ್ಟಕಾದಿಪ್ಪಹಾರಾವಿತುನ್ನಸ್ಸ ಪನ ಸಕಟವಹನಾದಿಕಾಲೇಪಿ, ಪೇತ್ತಿವಿಸಯೇ ಅನೇಕಾನಿಪಿ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಏಕಂ ಬುದ್ಧನ್ತರಮ್ಪಿ ಖುಪ್ಪಿಪಾಸಾಹಿ ಆತುರೀಭೂತಕಾಲೇಪಿ, ಕಾಲಕಞ್ಜಿಕಅಸುರೇಸು ಸಟ್ಠಿಹತ್ಥಅಸೀತಿಹತ್ಥಪ್ಪಮಾಣೇನ ಅಟ್ಠಿಚಮ್ಮಮತ್ತೇನೇವ ಅತ್ತಭಾವೇನ ವಾತಾತಪಾದಿದುಕ್ಖಾನುಭವನಕಾಲೇಪಿ ನ ಸಕ್ಕಾ ವೀರಿಯಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಂ ಉಪ್ಪಾದೇತುಂ। ‘ಅಯಮೇವ ತೇ, ಭಿಕ್ಖು, ಕಾಲೋ ವೀರಿಯಕರಣಾಯಾ’ತಿ ಏವಂ ಅಪಾಯಭಯಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ವೀರಿಯಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ‘ನ ಸಕ್ಕಾ ಕುಸೀತೇನ ನವ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಾ ಲದ್ಧುಂ; ಆರದ್ಧವೀರಿಯೇನೇವ ಸಕ್ಕಾ; ಅಯಮಾನಿಸಂಸೋ ವೀರಿಯಸ್ಸಾ’ತಿ ಏವಂ ಆನಿಸಂಸದಸ್ಸಾವಿನೋಪಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ‘ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಮಹಾಸಾವಕೇಹೇವ ತೇ ಗತಮಗ್ಗೋ ಗನ್ತಬ್ಬೋ; ಸೋ ಚ ನ ಸಕ್ಕಾ ಕುಸೀತೇನ ಗನ್ತು’ನ್ತಿ ಏವಂ ಗಮನವೀಥಿಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ‘ಯೇ ತಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಾದೀಹಿ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಿ, ಇಮೇ ತೇ ಮನುಸ್ಸಾ ನೇವ ಞಾತಕಾ, ನ ದಾಸಕಮ್ಮಕರಾ, ನಾಪಿ ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ‘ಜೀವಿಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ತೇ ಪಣೀತಾನಿ ಪಿಣ್ಡಪಾತಾದೀನಿ ದೇನ್ತಿ; ಅಥ ಖೋ ಅತ್ತನೋ ಕಾರಾನಂ ಮಹಪ್ಫಲತಂ ಪಚ್ಚಾಸಿಂಸಮಾನಾ ದೇನ್ತಿ। ಸತ್ಥಾರಾಪಿ ‘ಅಯಂ ಇಮೇ ಪಚ್ಚಯೇ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಕಾಯದಳ್ಹೀಬಹುಲೋ ಸುಖಂ ವಿಹರಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ನ ಏವಞ್ಚ ಸಮ್ಪಸ್ಸತಾ ತುಯ್ಹಂ ಪಚ್ಚಯಾ ಅನುಞ್ಞತಾ; ಅಥ ಖೋ ‘ಅಯಂ ಇಮೇ ಪರಿಭುಞ್ಜಮಾನೋ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ವಟ್ಟದುಕ್ಖತೋ ಮುಚ್ಚಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ತೇ ಪಚ್ಚಯಾ ಅನುಞ್ಞಾತಾ। ಸೋ ದಾನಿ ತ್ವಂ ಕುಸೀತೋ ವಿಹರನ್ತೋ ನ ತಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಅಪಚಾಯಿಸ್ಸಸಿ। ಆರದ್ಧವೀರಿಯಸ್ಸೇವ ಹಿ ಪಿಣ್ಡಪಾತಾಪಚಾಯನಂ ನಾಮ ಹೋತೀ’ತಿ ಏವಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಾಪಚಾಯನಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಮಹಾಮಿತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ ವಿಯ।
Tattha nirayesu pañcavidhabandhanakammakāraṇato paṭṭhāya mahādukkhaṃ anubhavanakālepi, tiracchānayoniyaṃ jālakkhipakumīnādīhi gahitakālepi, pācanakaṇṭakādippahārāvitunnassa pana sakaṭavahanādikālepi, pettivisaye anekānipi vassasahassāni ekaṃ buddhantarampi khuppipāsāhi āturībhūtakālepi, kālakañjikaasuresu saṭṭhihatthaasītihatthappamāṇena aṭṭhicammamatteneva attabhāvena vātātapādidukkhānubhavanakālepi na sakkā vīriyasambojjhaṅgaṃ uppādetuṃ. ‘Ayameva te, bhikkhu, kālo vīriyakaraṇāyā’ti evaṃ apāyabhayaṃ paccavekkhantassāpi vīriyasambojjhaṅgo uppajjati. ‘Na sakkā kusītena nava lokuttaradhammā laddhuṃ; āraddhavīriyeneva sakkā; ayamānisaṃso vīriyassā’ti evaṃ ānisaṃsadassāvinopi uppajjati. ‘Sabbabuddhapaccekabuddhamahāsāvakeheva te gatamaggo gantabbo; so ca na sakkā kusītena gantu’nti evaṃ gamanavīthiṃ paccavekkhantassāpi uppajjati. ‘Ye taṃ piṇḍapātādīhi upaṭṭhahanti, ime te manussā neva ñātakā, na dāsakammakarā, nāpi taṃ nissāya ‘jīvissāmā’ti te paṇītāni piṇḍapātādīni denti; atha kho attano kārānaṃ mahapphalataṃ paccāsiṃsamānā denti. Satthārāpi ‘ayaṃ ime paccaye paribhuñjitvā kāyadaḷhībahulo sukhaṃ viharissatī’ti na evañca sampassatā tuyhaṃ paccayā anuññatā; atha kho ‘ayaṃ ime paribhuñjamāno samaṇadhammaṃ katvā vaṭṭadukkhato muccissatī’ti te paccayā anuññātā. So dāni tvaṃ kusīto viharanto na taṃ piṇḍapātaṃ apacāyissasi. Āraddhavīriyasseva hi piṇḍapātāpacāyanaṃ nāma hotī’ti evaṃ piṇḍapātāpacāyanaṃ paccavekkhantassāpi uppajjati, mahāmittattherassa viya.
ಥೇರೋ ಕಿರ ಕಸ್ಸಕಲೇಣೇ ನಾಮ ಪಟಿವಸತಿ। ತಸ್ಸ ಚ ಗೋಚರಗಾಮೇ ಏಕಾ ಮಹಾಉಪಾಸಿಕಾ ಥೇರಂ ಪುತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಪಟಿಜಗ್ಗತಿ। ಸಾ ಏಕದಿವಸಂ ಅರಞ್ಞಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀ ಧೀತರಂ ಆಹ – ‘‘ಅಮ್ಮ, ಅಸುಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಪುರಾಣತಣ್ಡುಲಾ, ಅಸುಕಸ್ಮಿಂ ಖೀರಂ, ಅಸುಕಸ್ಮಿಂ ಸಪ್ಪಿ, ಅಸುಕಸ್ಮಿಂ ಫಾಣಿತಂ। ತವ ಭಾತಿಕಸ್ಸ ಅಯ್ಯಮಿತ್ತಸ್ಸ ಆಗತಕಾಲೇ ಭತ್ತಂ ಪಚಿತ್ವಾ ಖೀರಸಪ್ಪಿಫಾಣಿತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ದೇಹಿ , ತ್ವಞ್ಚ ಭುಞ್ಜೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ। ‘‘ತ್ವಂ ಪನ ಕಿಂ ಭುಞ್ಜಿಸ್ಸಸಿ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಅಹಂ ಪನ ಹಿಯ್ಯೋ ಪಕ್ಕಂ ಪಾರಿವಾಸಿಕಭತ್ತಂ ಕಞ್ಜಿಯೇನ ಭುತ್ತಮ್ಹೀ’’ತಿ। ‘‘ದಿವಾ ಕಿಂ ಭುಞ್ಜಿಸ್ಸಸಿ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಸಾಕಪಣ್ಣಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಕಣತಣ್ಡುಲೇಹಿ ಅಮ್ಬಿಲಯಾಗುಂ ಪಚಿತ್ವಾ ಠಪೇಹಿ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ।
Thero kira kassakaleṇe nāma paṭivasati. Tassa ca gocaragāme ekā mahāupāsikā theraṃ puttaṃ katvā paṭijaggati. Sā ekadivasaṃ araññaṃ gacchantī dhītaraṃ āha – ‘‘amma, asukasmiṃ ṭhāne purāṇataṇḍulā, asukasmiṃ khīraṃ, asukasmiṃ sappi, asukasmiṃ phāṇitaṃ. Tava bhātikassa ayyamittassa āgatakāle bhattaṃ pacitvā khīrasappiphāṇitehi saddhiṃ dehi , tvañca bhuñjeyyāsī’’ti. ‘‘Tvaṃ pana kiṃ bhuñjissasi, ammā’’ti? ‘‘Ahaṃ pana hiyyo pakkaṃ pārivāsikabhattaṃ kañjiyena bhuttamhī’’ti. ‘‘Divā kiṃ bhuñjissasi, ammā’’ti? ‘‘Sākapaṇṇaṃ pakkhipitvā kaṇataṇḍulehi ambilayāguṃ pacitvā ṭhapehi, ammā’’ti.
ಥೇರೋ ಚೀವರಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ನೀಹರನ್ತೋವ ತಂ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ಅತ್ತಾನಂ ಓವದಿ – ‘ಮಹಾಉಪಾಸಿಕಾ ಕಿರ ಕಞ್ಜಿಯೇನ ಪಾರಿವಾಸಿಕಭತ್ತಂ ಭುಞ್ಜಿ; ದಿವಾಪಿ ಕಣಪಣ್ಣಮ್ಬಿಲಯಾಗುಂ ಭುಞ್ಜಿಸ್ಸತಿ; ತುಯ್ಹಂ ಅತ್ಥಾಯ ಪನ ಪುರಾಣತಣ್ಡುಲಾದೀನಿ ಆಚಿಕ್ಖತಿ। ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಖೋ ಪನೇಸಾ ನೇವ ಖೇತ್ತಂ, ನ ವತ್ಥುಂ, ನ ಭತ್ತಂ, ನ ವತ್ಥಂ ಪಚ್ಚಾಸೀಸತಿ; ತಿಸ್ಸೋ ಪನ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯೋ ಪತ್ಥಯಮಾನಾ ದೇತಿ। ತ್ವಂ ಏತಿಸ್ಸಾ ತಾ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯೋ ದಾತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸಿ, ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸೀತಿ? ಅಯಂ ಖೋ ಪನ ಪಿಣ್ಡಪಾತೋ ತಯಾ ಸರಾಗೇನ ಸದೋಸೇನ ಸಮೋಹೇನ ನ ಸಕ್ಕಾ ಭುಞ್ಜಿತು’ನ್ತಿ ಪತ್ತಂ ಥವಿಕಾಯ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಗಣ್ಠಿಕಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಕಸ್ಸಕಲೇಣಮೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ಹೇಟ್ಠಾಮಞ್ಚೇ ಚೀವರಂ ಚೀವರವಂಸೇ ಠಪೇತ್ವಾ ‘ಅರಹತ್ತಂ ಅಪಾಪುಣಿತ್ವಾ ನ ನಿಕ್ಖಮಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ವೀರಿಯಂ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ। ದೀಘರತ್ತಂ ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ನಿವುತ್ಥಭಿಕ್ಖು ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಪುರೇಭತ್ತಮೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ವಿಕಸಮಾನಮಿವ ಪದುಮಂ ಮಹಾಖೀಣಾಸವೋ ಸಿತಂ ಕರೋನ್ತೋವ ನಿಸೀದಿ। ಲೇಣದ್ವಾರೇ ರುಕ್ಖಮ್ಹಿ ಅಧಿವತ್ಥಾ ದೇವತಾ –
Thero cīvaraṃ pārupitvā pattaṃ nīharantova taṃ saddaṃ sutvā attānaṃ ovadi – ‘mahāupāsikā kira kañjiyena pārivāsikabhattaṃ bhuñji; divāpi kaṇapaṇṇambilayāguṃ bhuñjissati; tuyhaṃ atthāya pana purāṇataṇḍulādīni ācikkhati. Taṃ nissāya kho panesā neva khettaṃ, na vatthuṃ, na bhattaṃ, na vatthaṃ paccāsīsati; tisso pana sampattiyo patthayamānā deti. Tvaṃ etissā tā sampattiyo dātuṃ sakkhissasi, na sakkhissasīti? Ayaṃ kho pana piṇḍapāto tayā sarāgena sadosena samohena na sakkā bhuñjitu’nti pattaṃ thavikāya pakkhipitvā gaṇṭhikaṃ muñcitvā nivattitvā kassakaleṇameva gantvā pattaṃ heṭṭhāmañce cīvaraṃ cīvaravaṃse ṭhapetvā ‘arahattaṃ apāpuṇitvā na nikkhamissāmī’ti vīriyaṃ adhiṭṭhahitvā nisīdi. Dīgharattaṃ appamatto hutvā nivutthabhikkhu vipassanaṃ vaḍḍhetvā purebhattameva arahattaṃ patvā vikasamānamiva padumaṃ mahākhīṇāsavo sitaṃ karontova nisīdi. Leṇadvāre rukkhamhi adhivatthā devatā –
‘‘ನಮೋ ತೇ ಪುರಿಸಾಜಞ್ಞ, ನಮೋ ತೇ ಪುರಿಸುತ್ತಮ।
‘‘Namo te purisājañña, namo te purisuttama;
ಯಸ್ಸ ತೇ ಆಸವಾ ಖೀಣಾ, ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯೋಸಿ ಮಾರಿಸಾ’’ತಿ॥
Yassa te āsavā khīṇā, dakkhiṇeyyosi mārisā’’ti.
ಉದಾನಂ ಉದಾನೇತ್ವಾ – ‘ಭನ್ತೇ, ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಟ್ಠಾನಂ ತುಮ್ಹಾದಿಸಾನಂ ಅರಹನ್ತಾನಂ ಭಿಕ್ಖಂ ದತ್ವಾ ಮಹಲ್ಲಕಿತ್ಥಿಯೋ ದುಕ್ಖಾ ಮುಚ್ಚಿಸ್ಸನ್ತೀ’ತಿ ಆಹ।
Udānaṃ udānetvā – ‘bhante, piṇḍāya paviṭṭhānaṃ tumhādisānaṃ arahantānaṃ bhikkhaṃ datvā mahallakitthiyo dukkhā muccissantī’ti āha.
ಥೇರೋ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ದ್ವಾರಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಕಾಲಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ‘ಪಾತೋಯೇವಾ’ತಿ ಞತ್ವಾ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ಗಾಮಂ ಪಾವಿಸಿ। ದಾರಿಕಾಪಿ ಭತ್ತಂ ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ‘ಇದಾನಿ ಮೇ ಭಾತಾ ಆಗಮಿಸ್ಸತಿ, ಇದಾನಿ ಮೇ ಭಾತಾ ಆಗಮಿಸ್ಸತೀತಿ ದ್ವಾರಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಓಲೋಕಯಮಾನಾ ನಿಸೀದಿ। ಸಾ, ಥೇರೇ ಘರದ್ವಾರಂ ಸಮ್ಪತ್ತೇ, ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಪ್ಪಿಫಾಣಿತಯೋಜಿತಸ್ಸ ಖೀರಪಿಣ್ಡಪಾತಸ್ಸ ಪೂರೇತ್ವಾ ಹತ್ಥೇ ಠಪೇಸಿ। ಥೇರೋ ‘ಸುಖಂ ಹೋತೂ’ತಿ ಅನುಮೋದನಂ ಕತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ। ಸಾಪಿ ತಂ ಓಲೋಕಯಮಾನಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ।
Thero uṭṭhahitvā dvāraṃ vivaritvā kālaṃ olokento ‘pātoyevā’ti ñatvā pattacīvaramādāya gāmaṃ pāvisi. Dārikāpi bhattaṃ sampādetvā ‘idāni me bhātā āgamissati, idāni me bhātā āgamissatīti dvāraṃ vivaritvā olokayamānā nisīdi. Sā, there gharadvāraṃ sampatte, pattaṃ gahetvā sappiphāṇitayojitassa khīrapiṇḍapātassa pūretvā hatthe ṭhapesi. Thero ‘sukhaṃ hotū’ti anumodanaṃ katvā pakkāmi. Sāpi taṃ olokayamānā aṭṭhāsi.
ಥೇರಸ್ಸ ಹಿ ತದಾ ಅತಿವಿಯ ಪರಿಸುದ್ಧೋ ಛವಿವಣ್ಣೋ ಅಹೋಸಿ, ವಿಪ್ಪಸನ್ನಾನಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ, ಮುಖಂ ಬನ್ಧನಾ ಮುತ್ತತಾಲಪಕ್ಕಂ ವಿಯ ಅತಿವಿಯ ವಿರೋಚಿತ್ಥ। ಮಹಾಉಪಾಸಿಕಾ ಅರಞ್ಞಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ – ‘‘ಕಿಂ, ಅಮ್ಮ, ಭಾತಿಕೋ ತೇ ಆಗತೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಸಾ ಸಬ್ಬಂ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇಸಿ। ಉಪಾಸಿಕಾ ‘ಅಜ್ಜ ಮೇ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜಿತಕಿಚ್ಚಂ ಮತ್ಥಕಂ ಪತ್ತ’ನ್ತಿ ಞತ್ವಾ ‘‘ಅಭಿರಮತಿ ತೇ, ಅಮ್ಮ, ಭಾತಾ ಬುದ್ಧಸಾಸನೇ, ನ ಉಕ್ಕಣ್ಠತೀ’’ತಿ ಆಹ।
Therassa hi tadā ativiya parisuddho chavivaṇṇo ahosi, vippasannāni indriyāni, mukhaṃ bandhanā muttatālapakkaṃ viya ativiya virocittha. Mahāupāsikā araññā āgantvā – ‘‘kiṃ, amma, bhātiko te āgato’’ti pucchi. Sā sabbaṃ taṃ pavattiṃ ārocesi. Upāsikā ‘ajja me puttassa pabbajitakiccaṃ matthakaṃ patta’nti ñatvā ‘‘abhiramati te, amma, bhātā buddhasāsane, na ukkaṇṭhatī’’ti āha.
ಮಹನ್ತಂ ಖೋ ಪನೇತಂ ಸತ್ಥು ದಾಯಜ್ಜಂ ಯದಿದಂ ಸತ್ತ ಅರಿಯಧನಾನಿ ನಾಮ। ತಂ ನ ಸಕ್ಕಾ ಕುಸೀತೇನ ಗಹೇತುಂ। ಯಥಾ ಹಿ ವಿಪ್ಪಟಿಪನ್ನಂ ಪುತ್ತಂ ಮಾತಾಪಿತರೋ ‘ಅಯಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಪುತ್ತೋ’ತಿ ಪರಿಬಾಹಿರಂ ಕರೋನ್ತಿ; ಸೋ ತೇಸಂ ಅಚ್ಚಯೇನ ದಾಯಜ್ಜಂ ನ ಲಭತಿ; ಏವಂ ಕುಸೀತೋಪಿ ಇದಂ ಅರಿಯಧನದಾಯಜ್ಜಂ ನ ಲಭತಿ, ಆರದ್ಧವೀರಿಯೋವ ಲಭತೀತಿ ದಾಯಜ್ಜಮಹತ್ತಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖತೋಪಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ‘ಮಹಾ ಖೋ ಪನ ತೇ ಸತ್ಥಾ। ಸತ್ಥುನೋ ಹಿ ತೇ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಗಣ್ಹನಕಾಲೇಪಿ ಅಭಿನಿಕ್ಖಮನೇಪಿ ಅಭಿಸಮ್ಬೋಧಿಯಮ್ಪಿ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಪವತ್ತನಯಮಕಪಾಟಿಹಾರಿಯದೇವೋರೋಹನಆಯುಸಙ್ಖಾರವೋಸ್ಸಜ್ಜನೇಸುಪಿ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನಕಾಲೇಪಿ ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತು ಕಮ್ಪಿತ್ಥ। ಯುತ್ತಂ ನು ತೇ ಏವರೂಪಸ್ಸ ಸತ್ಥುನೋ ಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಕುಸೀತೇನ ಭವಿತು’ನ್ತಿ ಏವಂ ಸತ್ಥುಮಹತ್ತಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖತೋಪಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ।
Mahantaṃ kho panetaṃ satthu dāyajjaṃ yadidaṃ satta ariyadhanāni nāma. Taṃ na sakkā kusītena gahetuṃ. Yathā hi vippaṭipannaṃ puttaṃ mātāpitaro ‘ayaṃ amhākaṃ aputto’ti paribāhiraṃ karonti; so tesaṃ accayena dāyajjaṃ na labhati; evaṃ kusītopi idaṃ ariyadhanadāyajjaṃ na labhati, āraddhavīriyova labhatīti dāyajjamahattaṃ paccavekkhatopi uppajjati. ‘Mahā kho pana te satthā. Satthuno hi te mātukucchismiṃ paṭisandhigaṇhanakālepi abhinikkhamanepi abhisambodhiyampi dhammacakkapavattanayamakapāṭihāriyadevorohanaāyusaṅkhāravossajjanesupi parinibbānakālepi dasasahassilokadhātu kampittha. Yuttaṃ nu te evarūpassa satthuno sāsane pabbajitvā kusītena bhavitu’nti evaṃ satthumahattaṃ paccavekkhatopi uppajjati.
‘ಜಾತಿಯಾಪಿ ತ್ವಂ ಇದಾನಿ ನ ಲಾಮಕಜಾತಿಕೋಸಿ; ಅಸಮ್ಭಿನ್ನಾಯ ಮಹಾಸಮ್ಮತಪವೇಣಿಯಾ ಆಗತೇ ಓಕ್ಕಾಕರಾಜವಂಸೇ ಜಾತೋ; ಸಿರಿಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಸ್ಸ ಚ ಮಹಾಮಾಯಾದೇವಿಯಾ ಚ ನತ್ತಾ; ರಾಹುಲಭದ್ದಸ್ಸ ಕನಿಟ್ಠೋ। ತಯಾ ನಾಮ ಏವರೂಪೇನ ಜಿನಪುತ್ತೇನ ಹುತ್ವಾ ನ ಯುತ್ತಂ ಕುಸೀತೇನ ವಿಹರಿತು’ನ್ತಿ ಏವಂ ಜಾತಿಮಹತ್ತಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖತೋಪಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ‘ಸಾರಿಪುತ್ತಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಾ ಚೇವ ಅಸೀತಿಮಹಾಸಾವಕಾ ಚ ವೀರಿಯೇನೇವ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿಂಸು। ತ್ವಂ ಏತೇಸಂ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀನಂ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಸಿ, ನಪ್ಪಟಿಪಜ್ಜಸೀ’ತಿ ಏವಂ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಮಹತ್ತಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖತೋಪಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ।
‘Jātiyāpi tvaṃ idāni na lāmakajātikosi; asambhinnāya mahāsammatapaveṇiyā āgate okkākarājavaṃse jāto; sirisuddhodanamahārājassa ca mahāmāyādeviyā ca nattā; rāhulabhaddassa kaniṭṭho. Tayā nāma evarūpena jinaputtena hutvā na yuttaṃ kusītena viharitu’nti evaṃ jātimahattaṃ paccavekkhatopi uppajjati. ‘Sāriputtamoggallānā ceva asītimahāsāvakā ca vīriyeneva lokuttaradhammaṃ paṭivijjhiṃsu. Tvaṃ etesaṃ sabrahmacārīnaṃ maggaṃ paṭipajjasi, nappaṭipajjasī’ti evaṃ sabrahmacārimahattaṃ paccavekkhatopi uppajjati.
ಕುಚ್ಛಿಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಠಿತಅಜಗರಸದಿಸೇ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕವೀರಿಯೇ ಕುಸೀತಪುಗ್ಗಲೇ ಪರಿವಜ್ಜೇನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಆರದ್ಧವೀರಿಯೇ ಪಹಿತತ್ತೇ ಪುಗ್ಗಲೇ ಸೇವನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಠಾನನಿಸಜ್ಜಾದೀಸು ವಿರಿಯುಪ್ಪಾದನತ್ಥಂ ನಿನ್ನಪೋಣಪಬ್ಭಾರಚಿತ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಏವಂ ಉಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಪನಸ್ಸ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ ಭಾವನಾಪಾರಿಪೂರಿ ಹೋತೀತಿ ಪಜಾನಾತಿ।
Kucchiṃ pūretvā ṭhitaajagarasadise vissaṭṭhakāyikacetasikavīriye kusītapuggale parivajjentassāpi āraddhavīriye pahitatte puggale sevantassāpi ṭhānanisajjādīsu viriyuppādanatthaṃ ninnapoṇapabbhāracittassāpi uppajjati. Evaṃ uppannassa panassa arahattamaggena bhāvanāpāripūri hotīti pajānāti.
ಪೀತಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸ್ಸ –
Pītisambojjhaṅgassa –
‘‘ಅತ್ಥಿ , ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪೀತಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಟ್ಠಾನೀಯಾ ಧಮ್ಮಾ। ತತ್ಥ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಬಹುಲೀಕಾರೋ – ಅಯಮಾಹಾರೋ ಅನುಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ವಾ ಪೀತಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದಾಯ, ಉಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ವಾ ಪೀತಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸ್ಸ ಭಿಯ್ಯೋಭಾವಾಯ ವೇಪುಲ್ಲಾಯ ಭಾವನಾಯ ಪಾರಿಪೂರಿಯಾ ಸಂವತ್ತತೀ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೨೩೨) –
‘‘Atthi , bhikkhave, pītisambojjhaṅgaṭṭhānīyā dhammā. Tattha yonisomanasikārabahulīkāro – ayamāhāro anuppannassa vā pītisambojjhaṅgassa uppādāya, uppannassa vā pītisambojjhaṅgassa bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattatī’’ti (saṃ. ni. 5.232) –
ಏವಂ ಉಪ್ಪಾದೋ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ಪೀತಿಯೇವ ಪೀತಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಟ್ಠಾನೀಯಾ ಧಮ್ಮಾ ನಾಮ। ತಸ್ಸಾ ಉಪ್ಪಾದಕಮನಸಿಕಾರೋ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೋ ನಾಮ।
Evaṃ uppādo hoti. Tattha pītiyeva pītisambojjhaṅgaṭṭhānīyā dhammā nāma. Tassā uppādakamanasikāro yonisomanasikāro nāma.
ಅಪಿಚ ಏಕಾದಸ ಧಮ್ಮಾ ಪೀತಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತಿ – ಬುದ್ಧಾನುಸ್ಸತಿ, ಧಮ್ಮಸಙ್ಘಸೀಲಚಾಗದೇವತಾನುಸ್ಸತಿ, ಉಪಸಮಾನುಸ್ಸತಿ, ಲೂಖಪುಗ್ಗಲಪರಿವಜ್ಜನತಾ, ಸಿನಿದ್ಧಪುಗ್ಗಲಸೇವನತಾ, ಪಸಾದನೀಯಸುತ್ತನ್ತಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣತಾ, ತದಧಿಮುತ್ತತಾತಿ।
Apica ekādasa dhammā pītisambojjhaṅgassa uppādāya saṃvattanti – buddhānussati, dhammasaṅghasīlacāgadevatānussati, upasamānussati, lūkhapuggalaparivajjanatā, siniddhapuggalasevanatā, pasādanīyasuttantapaccavekkhaṇatā, tadadhimuttatāti.
ಬುದ್ಧಗುಣೇ ಅನುಸ್ಸರನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಹಿ ಯಾವ ಉಪಚಾರಾ ಸಕಲಸರೀರಂ ಫರಮಾನೋ ಪೀತಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ; ಧಮ್ಮಸಙ್ಘಗುಣೇ ಅನುಸ್ಸರನ್ತಸ್ಸಾಪಿ, ದೀಘರತ್ತಂ ಅಕ್ಖಣ್ಡಂ ಕತ್ವಾ ರಕ್ಖಿತಂ ಚತುಪಾರಿಸುದ್ಧಿಸೀಲಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತಸ್ಸಾಪಿ, ಗಿಹಿನೋ ದಸಸೀಲಂ ಪಞ್ಚಸೀಲಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತಸ್ಸಾಪಿ, ದುಬ್ಭಿಕ್ಖಭಯಾದೀಸು ಪಣೀತಂ ಭೋಜನಂ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀನಂ ದತ್ವಾ ‘ಏವಂ ನಾಮ ಅದಮ್ಹಾ’ತಿ ಚಾಗಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತಸ್ಸಾಪಿ, ಗಿಹಿನೋಪಿ ಏವರೂಪೇ ಕಾಲೇ ಸೀಲವನ್ತಾನಂ ದಿನ್ನದಾನಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತಸ್ಸಾಪಿ, ಯೇಹಿ ಗುಣೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಾ ದೇವತಾ ದೇವತ್ತಂ ಪತ್ತಾ ತಥಾರೂಪಾನಂ ಗುಣಾನಂ ಅತ್ತನಿ ಅತ್ಥಿತಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತಸ್ಸಾಪಿ, ಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ವಿಕ್ಖಮ್ಭಿತೇ ಕಿಲೇಸೇ ಸಟ್ಠಿಪಿ ಸತ್ತತಿಪಿ ವಸ್ಸಾನಿ ನ ಸಮುದಾಚರನ್ತೀತಿ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತಸ್ಸಾಪಿ, ಚೇತಿಯದಸ್ಸನಬೋಧಿದಸ್ಸನಥೇರದಸ್ಸನೇಸು ಅಸಕ್ಕಚ್ಚಕಿರಿಯಾಯ ಸಂಸೂಚಿತಲೂಖಭಾವೇ ಬುದ್ಧಾದೀಸು ಪಸಾದಸಿನೇಹಾಭಾವೇನ ಗದ್ರಭಪಿಟ್ಠೇ ರಜಸದಿಸೇ ಲೂಖಪುಗ್ಗಲೇ ಪರಿವಜ್ಜೇನ್ತಸ್ಸಾಪಿ, ಬುದ್ಧಾದೀಸು ಪಸಾದಬಹುಲೇ ಮುದುಚಿತ್ತೇ ಸಿನಿದ್ಧಪುಗ್ಗಲೇ ಸೇವನ್ತಸ್ಸಾಪಿ, ರತನತ್ತಯಗುಣಪರಿದೀಪಕೇ ಪಸಾದನೀಯಸುತ್ತನ್ತೇ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತಸ್ಸಾಪಿ, ಠಾನನಿಸಜ್ಜಾದೀಸು ಪೀತಿಉಪ್ಪಾದನತ್ಥಂ ನಿನ್ನಪೋಣಪಬ್ಭಾರಚಿತ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಏವಂ ಉಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಪನಸ್ಸ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ ಭಾವನಾಪಾರಿಪೂರಿ ಹೋತೀತಿ ಪಜಾನಾತಿ।
Buddhaguṇe anussarantassāpi hi yāva upacārā sakalasarīraṃ pharamāno pītisambojjhaṅgo uppajjati; dhammasaṅghaguṇe anussarantassāpi, dīgharattaṃ akkhaṇḍaṃ katvā rakkhitaṃ catupārisuddhisīlaṃ paccavekkhantassāpi, gihino dasasīlaṃ pañcasīlaṃ paccavekkhantassāpi, dubbhikkhabhayādīsu paṇītaṃ bhojanaṃ sabrahmacārīnaṃ datvā ‘evaṃ nāma adamhā’ti cāgaṃ paccavekkhantassāpi, gihinopi evarūpe kāle sīlavantānaṃ dinnadānaṃ paccavekkhantassāpi, yehi guṇehi samannāgatā devatā devattaṃ pattā tathārūpānaṃ guṇānaṃ attani atthitaṃ paccavekkhantassāpi, samāpattiyā vikkhambhite kilese saṭṭhipi sattatipi vassāni na samudācarantīti paccavekkhantassāpi, cetiyadassanabodhidassanatheradassanesu asakkaccakiriyāya saṃsūcitalūkhabhāve buddhādīsu pasādasinehābhāvena gadrabhapiṭṭhe rajasadise lūkhapuggale parivajjentassāpi, buddhādīsu pasādabahule muducitte siniddhapuggale sevantassāpi, ratanattayaguṇaparidīpake pasādanīyasuttante paccavekkhantassāpi, ṭhānanisajjādīsu pītiuppādanatthaṃ ninnapoṇapabbhāracittassāpi uppajjati. Evaṃ uppannassa panassa arahattamaggena bhāvanāpāripūri hotīti pajānāti.
ಪಸ್ಸದ್ಧಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸ್ಸ –
Passaddhisambojjhaṅgassa –
‘‘ಅತ್ಥಿ , ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕಾಯಪಸ್ಸದ್ಧಿ ಚಿತ್ತಪಸ್ಸದ್ಧಿ। ತತ್ಥ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಬಹುಲೀಕಾರೋ – ಅಯಮಾಹಾರೋ ಅನುಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ವಾ ಪಸ್ಸದ್ಧಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದಾಯ, ಉಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ವಾ ಪಸ್ಸದ್ಧಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸ್ಸ ಭಿಯ್ಯೋಭಾವಾಯ ವೇಪುಲ್ಲಾಯ ಭಾವನಾಯ ಪಾರಿಪೂರಿಯಾ ಸಂವತ್ತತೀ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೨೩೨) –
‘‘Atthi , bhikkhave, kāyapassaddhi cittapassaddhi. Tattha yonisomanasikārabahulīkāro – ayamāhāro anuppannassa vā passaddhisambojjhaṅgassa uppādāya, uppannassa vā passaddhisambojjhaṅgassa bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattatī’’ti (saṃ. ni. 5.232) –
ಏವಂ ಉಪ್ಪಾದೋ ಹೋತಿ। ಅಪಿಚ ಸತ್ತ ಧಮ್ಮಾ ಪಸ್ಸದ್ಧಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತಿ – ಪಣೀತಭೋಜನಸೇವನತಾ, ಉತುಸುಖಸೇವನತಾ , ಇರಿಯಾಪಥಸುಖಸೇವನತಾ, ಮಜ್ಝತ್ತಪಯೋಗತಾ, ಸಾರದ್ಧಕಾಯಪುಗ್ಗಲಪರಿವಜ್ಜನತಾ, ಪಸ್ಸದ್ಧಿಕಾಯಪುಗ್ಗಲಸೇವನತಾ, ತದಧಿಮುತ್ತತಾತಿ। ಪಣೀತಞ್ಹಿ ಸಿನಿದ್ಧಂ ಸಪ್ಪಾಯಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸಾಪಿ, ಸೀತುಣ್ಹೇಸು ಉತೂಸು ಠಾನಾದೀಸು ಚ ಇರಿಯಾಪಥೇಸು ಸಪ್ಪಾಯಂ ಉತುಞ್ಚ ಇರಿಯಾಪಥಞ್ಚ ಸೇವನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಪಸ್ಸದ್ಧಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಯೋ ಪನ ಮಹಾಪುರಿಸಜಾತಿಕೋ ಸಬ್ಬಉತುಇರಿಯಾಪಥಕ್ಖಮೋವ ಹೋತಿ, ನ ತಂ ಸನ್ಧಾಯೇತಂ ವುತ್ತಂ। ಯಸ್ಸ ಸಭಾಗವಿಸಭಾಗತಾ ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಸೇವ ವಿಸಭಾಗೇ ಉತುಇರಿಯಾಪಥೇ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಸಭಾಗೇ ಸೇವನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಮಜ್ಝತ್ತಪಯೋಗೋ ವುಚ್ಚತಿ ಅತ್ತನೋ ಚ ಪರಸ್ಸ ಚ ಕಮ್ಮಸ್ಸಕತಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾ; ಇಮಿನಾ ಮಜ್ಝತ್ತಪಯೋಗೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಯೋ ಲೇಡ್ಡುದಣ್ಡಾದೀಹಿ ಪರಂ ವಿಹೇಠಯಮಾನೋವ ವಿಚರತಿ, ಏವರೂಪಂ ಸಾರದ್ಧಕಾಯಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಪರಿವಜ್ಜೇನ್ತಸ್ಸಾಪಿ, ಸಂಯತಪಾದಪಾಣಿಂ ಪಸ್ಸದ್ಧಕಾಯಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಸೇವನ್ತಸ್ಸಾಪಿ, ಠಾನನಿಸಜ್ಜಾದೀಸು ಪಸ್ಸದ್ಧಿಉಪ್ಪಾದನತ್ಥಾಯ ನಿನ್ನಪೋಣಪಬ್ಭಾರಚಿತ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಏವಂ ಉಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಪನಸ್ಸ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ ಭಾವನಾಪಾರಿಪೂರಿ ಹೋತೀತಿ ಪಜಾನಾತಿ।
Evaṃ uppādo hoti. Apica satta dhammā passaddhisambojjhaṅgassa uppādāya saṃvattanti – paṇītabhojanasevanatā, utusukhasevanatā , iriyāpathasukhasevanatā, majjhattapayogatā, sāraddhakāyapuggalaparivajjanatā, passaddhikāyapuggalasevanatā, tadadhimuttatāti. Paṇītañhi siniddhaṃ sappāyabhojanaṃ bhuñjantassāpi, sītuṇhesu utūsu ṭhānādīsu ca iriyāpathesu sappāyaṃ utuñca iriyāpathañca sevantassāpi passaddhi uppajjati. Yo pana mahāpurisajātiko sabbautuiriyāpathakkhamova hoti, na taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Yassa sabhāgavisabhāgatā atthi, tasseva visabhāge utuiriyāpathe vajjetvā sabhāge sevantassāpi uppajjati. Majjhattapayogo vuccati attano ca parassa ca kammassakatapaccavekkhaṇā; iminā majjhattapayogena uppajjati. Yo leḍḍudaṇḍādīhi paraṃ viheṭhayamānova vicarati, evarūpaṃ sāraddhakāyaṃ puggalaṃ parivajjentassāpi, saṃyatapādapāṇiṃ passaddhakāyaṃ puggalaṃ sevantassāpi, ṭhānanisajjādīsu passaddhiuppādanatthāya ninnapoṇapabbhāracittassāpi uppajjati. Evaṃ uppannassa panassa arahattamaggena bhāvanāpāripūri hotīti pajānāti.
ಸಮಾಧಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸ್ಸ –
Samādhisambojjhaṅgassa –
‘‘ಅತ್ಥಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಮಥನಿಮಿತ್ತಂ ಅಬ್ಯಗ್ಗನಿಮಿತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಬಹುಲೀಕಾರೋ – ಅಯಮಾಹಾರೋ ಅನುಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ವಾ ಸಮಾಧಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದಾಯ, ಉಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ವಾ ಸಮಾಧಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸ್ಸ ಭಿಯ್ಯೋಭಾವಾಯ ವೇಪುಲ್ಲಾಯ ಭಾವನಾಯ ಪಾರಿಪೂರಿಯಾ ಸಂವತ್ತತೀ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೨೩೨) –
‘‘Atthi, bhikkhave, samathanimittaṃ abyagganimittaṃ. Tattha yonisomanasikārabahulīkāro – ayamāhāro anuppannassa vā samādhisambojjhaṅgassa uppādāya, uppannassa vā samādhisambojjhaṅgassa bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattatī’’ti (saṃ. ni. 5.232) –
ಏವಂ ಉಪ್ಪಾದೋ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ಸಮಥೋವ ಸಮಥನಿಮಿತ್ತಂ, ಅವಿಕ್ಖೇಪಟ್ಠೇನ ಚ ಅಬ್ಯಗ್ಗನಿಮಿತ್ತನ್ತಿ।
Evaṃ uppādo hoti. Tattha samathova samathanimittaṃ, avikkhepaṭṭhena ca abyagganimittanti.
ಅಪಿಚ ಏಕಾದಸ ಧಮ್ಮಾ ಸಮಾಧಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತಿ – ವತ್ಥುವಿಸದಕಿರಿಯತಾ , ಇನ್ದ್ರಿಯಸಮತ್ತಪಟಿಪಾದನತಾ, ನಿಮಿತ್ತಕುಸಲತಾ, ಸಮಯೇ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಪಗ್ಗಣ್ಹನತಾ, ಸಮಯೇ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ನಿಗ್ಗಹಣನತಾ, ಸಮಯೇ ಸಮ್ಪಹಂಸನತಾ, ಸಮಯೇ ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖಣತಾ, ಅಸಮಾಹಿತಪುಗ್ಗಲಪರಿವಜ್ಜನತಾ, ಸಮಾಹಿತಪುಗ್ಗಲಸೇವನತಾ, ಝಾನವಿಮೋಕ್ಖಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣತಾ, ತದಧಿಮುತ್ತತಾತಿ। ತತ್ಥ ವತ್ಥುವಿಸದಕಿರಿಯತಾ ಚ ಇನ್ದ್ರಿಯಸಮತ್ತಪಟಿಪಾದನತಾ ಚ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
Apica ekādasa dhammā samādhisambojjhaṅgassa uppādāya saṃvattanti – vatthuvisadakiriyatā , indriyasamattapaṭipādanatā, nimittakusalatā, samaye cittassa paggaṇhanatā, samaye cittassa niggahaṇanatā, samaye sampahaṃsanatā, samaye ajjhupekkhaṇatā, asamāhitapuggalaparivajjanatā, samāhitapuggalasevanatā, jhānavimokkhapaccavekkhaṇatā, tadadhimuttatāti. Tattha vatthuvisadakiriyatā ca indriyasamattapaṭipādanatā ca vuttanayeneva veditabbā.
ನಿಮಿತ್ತಕುಸಲತಾ ನಾಮ ಕಸಿಣನಿಮಿತ್ತಸ್ಸ ಉಗ್ಗಹಣಕುಸಲತಾ। ಸಮಯೇ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಪಗ್ಗಹಣನತಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಅತಿಸಿಥಿಲವೀರಿಯತಾದೀಹಿ ಲೀನಂ ಚಿತ್ತಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಧಮ್ಮವಿಚಯವೀರಿಯಪೀತಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸಮುಟ್ಠಾಪನೇನ ತಸ್ಸ ಪಗ್ಗಣ್ಹನಂ। ಸಮಯೇ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ನಿಗ್ಗಹಣನತಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಅಚ್ಚಾರದ್ಧವೀರಿಯತಾದೀಹಿ ಉದ್ಧಟಂ ಚಿತ್ತಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಪಸ್ಸದ್ಧಿಸಮಾಧಿಉಪೇಕ್ಖಾಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸಮುಟ್ಠಾಪನೇನ ತಸ್ಸ ನಿಗ್ಗಣ್ಹನಂ। ಸಮಯೇ ಸಮ್ಪಹಂಸನತಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಚಿತ್ತಂ ಪಞ್ಞಾಪಯೋಗಮನ್ದತಾಯ ವಾ ಉಪಸಮಸುಖಾನಧಿಗಮೇನ ವಾ ನಿರಸ್ಸಾದಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಅಟ್ಠಸಂವೇಗವತ್ಥುಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣೇನ ಸಂವೇಜೇತಿ। ಅಟ್ಠ ಸಂವೇಗವತ್ಥೂನಿ ನಾಮ ಜಾತಿಜರಾಬ್ಯಾಧಿಮರಣಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ, ಅಪಾಯದುಕ್ಖಂ ಪಞ್ಚಮಂ, ಅತೀತೇ ವಟ್ಟಮೂಲಕಂ ದುಕ್ಖಂ, ಅನಾಗತೇ ವಟ್ಟಮೂಲಕಂ ದುಕ್ಖಂ, ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೇ ಆಹಾರಪರಿಯೇಟ್ಠಿಮೂಲಕಂ ದುಕ್ಖನ್ತಿ। ರತನತ್ತಯಗುಣಾನುಸ್ಸರಣೇನ ಚ ಪಸಾದಂ ಜನೇತಿ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಸಮಯೇ ಸಮ್ಪಹಂಸನತಾತಿ।
Nimittakusalatā nāma kasiṇanimittassa uggahaṇakusalatā. Samaye cittassa paggahaṇanatāti yasmiṃ samaye atisithilavīriyatādīhi līnaṃ cittaṃ hoti, tasmiṃ samaye dhammavicayavīriyapītisambojjhaṅgasamuṭṭhāpanena tassa paggaṇhanaṃ. Samaye cittassa niggahaṇanatāti yasmiṃ samaye accāraddhavīriyatādīhi uddhaṭaṃ cittaṃ hoti, tasmiṃ samaye passaddhisamādhiupekkhāsambojjhaṅgasamuṭṭhāpanena tassa niggaṇhanaṃ. Samaye sampahaṃsanatāti yasmiṃ samaye cittaṃ paññāpayogamandatāya vā upasamasukhānadhigamena vā nirassādaṃ hoti, tasmiṃ samaye aṭṭhasaṃvegavatthupaccavekkhaṇena saṃvejeti. Aṭṭha saṃvegavatthūni nāma jātijarābyādhimaraṇāni cattāri, apāyadukkhaṃ pañcamaṃ, atīte vaṭṭamūlakaṃ dukkhaṃ, anāgate vaṭṭamūlakaṃ dukkhaṃ, paccuppanne āhārapariyeṭṭhimūlakaṃ dukkhanti. Ratanattayaguṇānussaraṇena ca pasādaṃ janeti. Ayaṃ vuccati samaye sampahaṃsanatāti.
ಸಮಯೇ ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖನತಾ ನಾಮ ಯಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಸಮ್ಮಾಪಟಿಪತ್ತಿಂ ಆಗಮ್ಮ ಅಲೀನಂ ಅನುದ್ಧಟಂ ಅನಿರಸ್ಸಾದಂ ಆರಮ್ಮಣೇ ಸಮಪ್ಪವತ್ತಂ ಸಮಥವೀಥಿಪಟಿಪನ್ನಂ ಚಿತ್ತಂ ಹೋತಿ, ತದಾಯಂ ಪಗ್ಗಹನಿಗ್ಗಹಸಮ್ಪಹಂಸನೇಸು ನ ಬ್ಯಾಪಾರಂ ಆಪಜ್ಜತಿ ಸಾರಥೀ ವಿಯ ಸಮಪ್ಪವತ್ತೇಸು ಅಸ್ಸೇಸು। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಸಮಯೇ ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖನತಾತಿ। ಅಸಮಾಹಿತಪುಗ್ಗಲಪರಿವಜ್ಜನತಾ ನಾಮ ಉಪಚಾರಂ ವಾ ಅಪ್ಪನಂ ವಾ ಅಪ್ಪತ್ತಾನಂ ವಿಕ್ಖಿತ್ತಚಿತ್ತಾನಂ ಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಆರಕಾ ಪರಿವಜ್ಜನಂ। ಸಮಾಹಿತಪುಗ್ಗಲಸೇವನತಾ ನಾಮ ಉಪಚಾರೇನ ವಾ ಅಪ್ಪನಾಯ ವಾ ಸಮಾಹಿತಚಿತ್ತಾನಂ ಸೇವನಾ ಭಜನಾ ಪಯಿರುಪಾಸನಾ। ತದಧಿಮುತ್ತತಾ ನಾಮ ಠಾನನಿಸಜ್ಜಾದೀಸು ಸಮಾಧಿಉಪ್ಪಾದನತ್ಥಂಯೇವ ನಿನ್ನಪೋಣಪಬ್ಭಾರಚಿತ್ತತಾ। ಏವಞ್ಹಿ ಪಟಿಪಜ್ಜತೋ ಏಸ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಏವಂ ಉಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಪನಸ್ಸ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ ಭಾವನಾಪಾರಿಪೂರಿ ಹೋತೀತಿ ಪಜಾನಾತಿ।
Samaye ajjhupekkhanatā nāma yasmiṃ samaye sammāpaṭipattiṃ āgamma alīnaṃ anuddhaṭaṃ anirassādaṃ ārammaṇe samappavattaṃ samathavīthipaṭipannaṃ cittaṃ hoti, tadāyaṃ paggahaniggahasampahaṃsanesu na byāpāraṃ āpajjati sārathī viya samappavattesu assesu. Ayaṃ vuccati samaye ajjhupekkhanatāti. Asamāhitapuggalaparivajjanatā nāma upacāraṃ vā appanaṃ vā appattānaṃ vikkhittacittānaṃ puggalānaṃ ārakā parivajjanaṃ. Samāhitapuggalasevanatā nāma upacārena vā appanāya vā samāhitacittānaṃ sevanā bhajanā payirupāsanā. Tadadhimuttatā nāma ṭhānanisajjādīsu samādhiuppādanatthaṃyeva ninnapoṇapabbhāracittatā. Evañhi paṭipajjato esa uppajjati. Evaṃ uppannassa panassa arahattamaggena bhāvanāpāripūri hotīti pajānāti.
ಉಪೇಕ್ಖಾಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸ್ಸ –
Upekkhāsambojjhaṅgassa –
‘‘ಅತ್ಥಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಉಪೇಕ್ಖಾಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಟ್ಠಾನೀಯಾ ಧಮ್ಮಾ। ತತ್ಥ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಬಹುಲೀಕಾರೋ – ಅಯಮಾಹಾರೋ ಅನುಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ವಾ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದಾಯ, ಉಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ವಾ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸ್ಸ ಭಿಯ್ಯೋಭಾವಾಯ ವೇಪುಲ್ಲಾಯ ಭಾವನಾಯ ಪಾರಿಪೂರಿಯಾ ಸಂವತ್ತತೀ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೨೩೨) –
‘‘Atthi, bhikkhave, upekkhāsambojjhaṅgaṭṭhānīyā dhammā. Tattha yonisomanasikārabahulīkāro – ayamāhāro anuppannassa vā upekkhāsambojjhaṅgassa uppādāya, uppannassa vā upekkhāsambojjhaṅgassa bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattatī’’ti (saṃ. ni. 5.232) –
ಏವಂ ಉಪ್ಪಾದೋ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ಉಪೇಕ್ಖಾವ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಟ್ಠಾನೀಯಾ ಧಮ್ಮಾ ನಾಮ। ಅಪಿಚ ಪಞ್ಚ ಧಮ್ಮಾ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತಿ – ಸತ್ತಮಜ್ಝತ್ತತಾ, ಸಙ್ಖಾರಮಜ್ಝತ್ತತಾ, ಸತ್ತಸಙ್ಖಾರಕೇಲಾಯನಪುಗ್ಗಲಪರಿವಜ್ಜನತಾ, ಸತ್ತಸಙ್ಖಾರಮಜ್ಝತ್ತಪುಗ್ಗಲಸೇವನತಾ, ತದಧಿಮುತ್ತತಾತಿ।
Evaṃ uppādo hoti. Tattha upekkhāva upekkhāsambojjhaṅgaṭṭhānīyā dhammā nāma. Apica pañca dhammā upekkhāsambojjhaṅgassa uppādāya saṃvattanti – sattamajjhattatā, saṅkhāramajjhattatā, sattasaṅkhārakelāyanapuggalaparivajjanatā, sattasaṅkhāramajjhattapuggalasevanatā, tadadhimuttatāti.
ತತ್ಥ ದ್ವೀಹಾಕಾರೇಹಿ ಸತ್ತಮಜ್ಝತ್ತತಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತಿ – ‘ತ್ವಂ ಅತ್ತನೋ ಕಮ್ಮೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ತನೋವ ಕಮ್ಮೇನ ಗಮಿಸ್ಸಸಿ। ಏಸೋಪಿ ಅತ್ತನೋ ಕಮ್ಮೇನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ತನೋವ ಕಮ್ಮೇನ ಗಮಿಸ್ಸತಿ। ತ್ವಂ ಕಂ ಕೇಲಾಯಸೀ’ತಿ ಏವಂ ಕಮ್ಮಸ್ಸಕತಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣೇನ ಚ ‘ಪರಮತ್ಥತೋ ಸತ್ತೋಯೇವ ನತ್ಥಿ। ಸೋ ತ್ವಂ ಕಂ ಕೇಲಾಯಸೀ’ತಿ ಏವಂ ನಿಸ್ಸತ್ತಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣೇನ ಚ। ದ್ವೀಹೇವಾಕಾರೇಹಿ ಸಙ್ಖಾರಮಜ್ಝತ್ತತಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತಿ – ‘ಇದಂ ಚೀವರಂ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ವಣ್ಣವಿಕಾರಞ್ಚೇವ ಜಿಣ್ಣಭಾವಞ್ಚ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಪಾದಪುಞ್ಛನಚೋಳಕಂ ಹುತ್ವಾ ಯಟ್ಠಿಕೋಟಿಯಾ ಛಡ್ಡನೀಯಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಸಚೇ ಪನಸ್ಸ ಸಾಮಿಕೋ ಭವೇಯ್ಯ, ನಾಸ್ಸ ಏವಂ ವಿನಸ್ಸಿತುಂ ದದೇಯ್ಯಾ’ತಿ ಏವಂ ಅಸ್ಸಾಮಿಕಭಾವಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣೇನ ಚ। ‘ಅನದ್ಧನಿಯಂ ಇದಂ ತಾವಕಾಲಿಕ’ನ್ತಿ ಏವಂ ತಾವಕಾಲಿಕಭಾವಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣೇನ ಚ। ಯಥಾ ಚ ಚೀವರೇ, ಏವಂ ಪತ್ತಾದೀಸುಪಿ ಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾ।
Tattha dvīhākārehi sattamajjhattataṃ samuṭṭhāpeti – ‘tvaṃ attano kammena āgantvā attanova kammena gamissasi. Esopi attano kammena āgantvā attanova kammena gamissati. Tvaṃ kaṃ kelāyasī’ti evaṃ kammassakatapaccavekkhaṇena ca ‘paramatthato sattoyeva natthi. So tvaṃ kaṃ kelāyasī’ti evaṃ nissattapaccavekkhaṇena ca. Dvīhevākārehi saṅkhāramajjhattataṃ samuṭṭhāpeti – ‘idaṃ cīvaraṃ anupubbena vaṇṇavikārañceva jiṇṇabhāvañca upagantvā pādapuñchanacoḷakaṃ hutvā yaṭṭhikoṭiyā chaḍḍanīyaṃ bhavissati. Sace panassa sāmiko bhaveyya, nāssa evaṃ vinassituṃ dadeyyā’ti evaṃ assāmikabhāvapaccavekkhaṇena ca. ‘Anaddhaniyaṃ idaṃ tāvakālika’nti evaṃ tāvakālikabhāvapaccavekkhaṇena ca. Yathā ca cīvare, evaṃ pattādīsupi yojanā kātabbā.
ಸತ್ತಸಙ್ಖಾರಕೇಲಾಯನಪುಗ್ಗಲಪರಿವಜ್ಜನತಾತಿ ಏತ್ಥ ಯೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಗಿಹೀ ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪುತ್ತಧೀತಾದಿಕೇ, ಪಬ್ಬಜಿತೋ ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಸಮಾನುಪಜ್ಝಾಯಕಾದಿಕೇ ಮಮಾಯತಿ, ಸಹತ್ಥೇನೇವ ನೇಸಂ ಕೇಸಚ್ಛೇದನಸೂಚಿಕಮ್ಮಚೀವರಧೋವನರಜನಪತ್ತಪಚನಾದೀನಿ ಕರೋತಿ, ಮುಹುತ್ತಮ್ಪಿ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ‘ಅಸುಕೋ ಸಾಮಣೇರೋ ಕುಹಿಂ? ಅಸುಕೋ ದಹರೋ ಕುಹಿ’ನ್ತಿ? ಭನ್ತಮಿಗೋ ವಿಯ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಆಲೋಕೇತಿ; ಅಞ್ಞೇನ ಕೇಸಚ್ಛೇದನಾದೀನಂ ಅತ್ಥಾಯ ‘ಮುಹುತ್ತಂ ತಾವ ಅಸುಕಂ ಪೇಸೇಥಾ’ತಿ ಯಾಚಿಯಮಾನೋಪಿ ‘ಅಮ್ಹೇಪಿ ತಂ ಅತ್ತನೋ ಕಮ್ಮಂ ನ ಕಾರೇಮ, ತುಮ್ಹೇ ನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಿಲಮೇಸ್ಸಥಾ’ತಿ ನ ದೇತಿ – ಅಯಂ ಸತ್ತಕೇಲಾಯನೋ ನಾಮ।
Sattasaṅkhārakelāyanapuggalaparivajjanatāti ettha yo puggalo gihī vā attano puttadhītādike, pabbajito vā attano antevāsikasamānupajjhāyakādike mamāyati, sahattheneva nesaṃ kesacchedanasūcikammacīvaradhovanarajanapattapacanādīni karoti, muhuttampi apassanto ‘asuko sāmaṇero kuhiṃ? Asuko daharo kuhi’nti? Bhantamigo viya ito cito ca āloketi; aññena kesacchedanādīnaṃ atthāya ‘muhuttaṃ tāva asukaṃ pesethā’ti yāciyamānopi ‘amhepi taṃ attano kammaṃ na kārema, tumhe naṃ gahetvā kilamessathā’ti na deti – ayaṃ sattakelāyano nāma.
ಯೋ ಪನ ಚೀವರಪತ್ತಥಾಲಕಕತ್ತರಯಟ್ಠಿಆದೀನಿ ಮಮಾಯತಿ, ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಹತ್ಥೇನ ಪರಾಮಸಿತುಮ್ಪಿ ನ ದೇತಿ, ತಾವಕಾಲಿಕಂ ಯಾಚಿತೋಪಿ ‘ಮಯಮ್ಪಿ ಇಮಂ ಮಮಾಯನ್ತಾ ನ ಪರಿಭುಞ್ಜಾಮ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಕಿಂ ದಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ವದತಿ – ಅಯಂ ಸಙ್ಖಾರಕೇಲಾಯನೋ ನಾಮ। ಯೋ ಪನ ತೇಸು ದ್ವೀಸುಪಿ ವತ್ಥೂಸು ಮಜ್ಝತ್ತೋ ಉದಾಸೀನೋ – ಅಯಂ ಸತ್ತಸಙ್ಖಾರಮಜ್ಝತ್ತೋ ನಾಮ। ಇತಿ ಅಯಂ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗೋ ಏವರೂಪೇ ಸತ್ತಸಙ್ಖಾರಕೇಲಾಯನಪುಗ್ಗಲೇ ಆರಕಾ ಪರಿವಜ್ಜೇನ್ತಸ್ಸಾಪಿ, ಸತ್ತಸಙ್ಖಾರಮಜ್ಝತ್ತಪುಗ್ಗಲೇ ಸೇವನ್ತಸ್ಸಾಪಿ, ಠಾನನಿಸಜ್ಜಾದೀಸು ತದುಪ್ಪಾದನತ್ಥಂ ನಿನ್ನಪೋಣಪಬ್ಭಾರಚಿತ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಏವಂ ಉಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಪನಸ್ಸ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ ಭಾವನಾಪಾರಿಪೂರಿ ಹೋತೀತಿ ಪಜಾನಾತಿ। ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವಾತಿ।
Yo pana cīvarapattathālakakattarayaṭṭhiādīni mamāyati, aññassa hatthena parāmasitumpi na deti, tāvakālikaṃ yācitopi ‘mayampi imaṃ mamāyantā na paribhuñjāma, tumhākaṃ kiṃ dassāmā’ti vadati – ayaṃ saṅkhārakelāyano nāma. Yo pana tesu dvīsupi vatthūsu majjhatto udāsīno – ayaṃ sattasaṅkhāramajjhatto nāma. Iti ayaṃ upekkhāsambojjhaṅgo evarūpe sattasaṅkhārakelāyanapuggale ārakā parivajjentassāpi, sattasaṅkhāramajjhattapuggale sevantassāpi, ṭhānanisajjādīsu taduppādanatthaṃ ninnapoṇapabbhāracittassāpi uppajjati. Evaṃ uppannassa panassa arahattamaggena bhāvanāpāripūri hotīti pajānāti. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಪಬ್ಬವಣ್ಣನಾ।
Bojjhaṅgapabbavaṇṇanā.
ಇಮೇಸುಪಿ ದ್ವೀಸು ಪಬ್ಬೇಸು ಸುದ್ಧವಿಪಸ್ಸನಾವ ಕಥಿತಾ। ಇತಿ ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ನಾನಾಚಿತ್ತೇಸು ಲಬ್ಭನ್ತಿ। ಅಞ್ಞೇನೇವ ಹಿ ಚಿತ್ತೇನ ಕಾಯಂ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ, ಅಞ್ಞೇನ ವೇದನಂ, ಅಞ್ಞೇನ ಚಿತ್ತಂ, ಅಞ್ಞೇನ ಧಮ್ಮೇ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ; ಲೋಕುತ್ತರಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇ ಪನ ಏಕಚಿತ್ತೇಯೇವ ಲಬ್ಭನ್ತಿ। ಆದಿತೋ ಹಿ ಕಾಯಂ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಆಗತಸ್ಸ ವಿಪಸ್ಸನಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಸತಿ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾ ನಾಮ। ತಾಯ ಸತಿಯಾ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸೀ ನಾಮ। ವಿಪಸ್ಸನಂ ಉಸ್ಸುಕ್ಕಾಪೇತ್ವಾ ಅರಿಯಮಗ್ಗಂ ಪತ್ತಸ್ಸ ಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇ ಮಗ್ಗಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಸತಿ ಕಾಯನುಪಸ್ಸನಾ ನಾಮ। ತಾಯ ಸತಿಯಾ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸೀ ನಾಮ। ವೇದನಂ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ…। ಚಿತ್ತಂ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ…। ಧಮ್ಮೇ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಆಗತಸ್ಸ ವಿಪಸ್ಸನಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಸತಿ ಧಮ್ಮಾನುಪಸ್ಸನಾ ನಾಮ। ತಾಯ ಸತಿಯಾ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಧಮ್ಮಾನುಪಸ್ಸೀ ನಾಮ। ವಿಪಸ್ಸನಂ ಉಸ್ಸುಕ್ಕಾಪೇತ್ವಾ ಅರಿಯಮಗ್ಗಂ ಪತ್ತಸ್ಸ ಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇ ಮಗ್ಗಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಸತಿ ಧಮ್ಮಾನುಪಸ್ಸನಾ ನಾಮ। ತಾಯ ಸತಿಯಾ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಧಮ್ಮಾನುಪಸ್ಸೀ ನಾಮ। ಏವಂ ತಾವ ದೇಸನಾ ಪುಗ್ಗಲೇ ತಿಟ್ಠತಿ। ಕಾಯೇ ಪನ ‘ಸುಭ’ನ್ತಿ ವಿಪಲ್ಲಾಸಪ್ಪಹಾನಾ ಕಾಯಪರಿಗ್ಗಾಹಿಕಾ ಸತಿ ಮಗ್ಗೇನ ಸಮಿಜ್ಝತೀತಿ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾ ನಾಮ। ವೇದನಾಯ ‘ಸುಖ’ನ್ತಿ ವಿಪಲ್ಲಾಸಪ್ಪಹಾನಾ ವೇದನಾಪರಿಗ್ಗಾಹಿಕಾ ಸತಿ ಮಗ್ಗೇನ ಸಮಿಜ್ಝತೀತಿ ವೇದನಾನುಪಸ್ಸನಾ ನಾಮ। ಚಿತ್ತೇ ‘ನಿಚ್ಚ’ನ್ತಿ ವಿಪಲ್ಲಾಸಪ್ಪಹಾನಾ ಚಿತ್ತಪರಿಗ್ಗಾಹಿಕಾ ಸತಿ ಮಗ್ಗೇನ ಸಮಿಜ್ಝತೀತಿ ಚಿತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಾ ನಾಮ। ಧಮ್ಮೇಸು ‘ಅತ್ತಾ’ತಿ ವಿಪಲ್ಲಾಸಪ್ಪಹಾನಾ ಧಮ್ಮಪರಿಗ್ಗಾಹಿಕಾ ಸತಿ ಮಗ್ಗೇನ ಸಮಿಜ್ಝತೀತಿ ಧಮ್ಮಾನುಪಸ್ಸನಾ ನಾಮ। ಇತಿ ಏಕಾವ ಮಗ್ಗಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಸತಿ ಚತುಕಿಚ್ಚಸಾಧನಟ್ಠೇನ ಚತ್ತಾರಿ ನಾಮಾನಿ ಲಭತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘ಲೋಕುತ್ತರಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇ ಪನ ಏಕಚಿತ್ತೇಯೇವ ಲಬ್ಭನ್ತೀ’ತಿ।
Imesupi dvīsu pabbesu suddhavipassanāva kathitā. Iti ime cattāro satipaṭṭhānā pubbabhāge nānācittesu labbhanti. Aññeneva hi cittena kāyaṃ pariggaṇhāti, aññena vedanaṃ, aññena cittaṃ, aññena dhamme pariggaṇhāti; lokuttaramaggakkhaṇe pana ekacitteyeva labbhanti. Ādito hi kāyaṃ pariggaṇhitvā āgatassa vipassanāsampayuttā sati kāyānupassanā nāma. Tāya satiyā samannāgato puggalo kāyānupassī nāma. Vipassanaṃ ussukkāpetvā ariyamaggaṃ pattassa maggakkhaṇe maggasampayuttā sati kāyanupassanā nāma. Tāya satiyā samannāgato puggalo kāyānupassī nāma. Vedanaṃ pariggaṇhitvā…. Cittaṃ pariggaṇhitvā…. Dhamme pariggaṇhitvā āgatassa vipassanāsampayuttā sati dhammānupassanā nāma. Tāya satiyā samannāgato puggalo dhammānupassī nāma. Vipassanaṃ ussukkāpetvā ariyamaggaṃ pattassa maggakkhaṇe maggasampayuttā sati dhammānupassanā nāma. Tāya satiyā samannāgato puggalo dhammānupassī nāma. Evaṃ tāva desanā puggale tiṭṭhati. Kāye pana ‘subha’nti vipallāsappahānā kāyapariggāhikā sati maggena samijjhatīti kāyānupassanā nāma. Vedanāya ‘sukha’nti vipallāsappahānā vedanāpariggāhikā sati maggena samijjhatīti vedanānupassanā nāma. Citte ‘nicca’nti vipallāsappahānā cittapariggāhikā sati maggena samijjhatīti cittānupassanā nāma. Dhammesu ‘attā’ti vipallāsappahānā dhammapariggāhikā sati maggena samijjhatīti dhammānupassanā nāma. Iti ekāva maggasampayuttā sati catukiccasādhanaṭṭhena cattāri nāmāni labhati. Tena vuttaṃ – ‘lokuttaramaggakkhaṇe pana ekacitteyeva labbhantī’ti.
ಸುತ್ತನ್ತಭಾಜನೀಯವಣ್ಣನಾ।
Suttantabhājanīyavaṇṇanā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ • Abhidhammapiṭaka / ವಿಭಙ್ಗಪಾಳಿ • Vibhaṅgapāḷi / ೭. ಸತಿಪಟ್ಠಾನವಿಭಙ್ಗೋ • 7. Satipaṭṭhānavibhaṅgo
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ವಿಭಙ್ಗ-ಮೂಲಟೀಕಾ • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / ೭. ಸತಿಪಟ್ಠಾನವಿಭಙ್ಗೋ • 7. Satipaṭṭhānavibhaṅgo
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ವಿಭಙ್ಗ-ಅನುಟೀಕಾ • Vibhaṅga-anuṭīkā / ೭. ಸತಿಪಟ್ಠಾನವಿಭಙ್ಗೋ • 7. Satipaṭṭhānavibhaṅgo
