Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / సమ్మోహవినోదనీ-అట్ఠకథా • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā

    ౧౦. బోజ్ఝఙ్గవిభఙ్గో

    10. Bojjhaṅgavibhaṅgo

    ౧. సుత్తన్తభాజనీయవణ్ణనా

    1. Suttantabhājanīyavaṇṇanā

    ౪౬౬. ఇదాని తదనన్తరే బోజ్ఝఙ్గవిభఙ్గే సత్తాతి గణనపరిచ్ఛేదో. బోజ్ఝఙ్గాతి బోధియా బోధిస్స వా అఙ్గాతి బోజ్ఝఙ్గా. ఇదం వుత్తం హోతి – యా ఏసా ధమ్మసామగ్గీ యాయ లోకుత్తరమగ్గక్ఖణే ఉప్పజ్జమానాయ లీనుద్ధచ్చపతిట్ఠానాయూహనకామసుఖత్తకిలమథానుయోగఉచ్ఛేదసస్సతాభినివేసాదీనం అనేకేసం ఉపద్దవానం పటిపక్ఖభూతాయ సతిధమ్మవిచయవీరియపీతిపస్సద్ధిసమాధిఉపేక్ఖాసఙ్ఖాతాయ ధమ్మసామగ్గియా అరియసావకో బుజ్ఝతీతి కత్వా బోధీతి వుచ్చతి, బుజ్ఝతి కిలేససన్తాననిద్దాయ ఉట్ఠహతి, చత్తారి వా అరియసచ్చాని పటివిజ్ఝతి, నిబ్బానమేవ వా సచ్ఛికరోతి, తస్సా ధమ్మసామగ్గీసఙ్ఖాతాయ బోధియా అఙ్గాతిపి బోజ్ఝఙ్గా, ఝానఙ్గమగ్గఙ్గాదీని వియ. యో పనేస యథావుత్తప్పకారాయ ఏతాయ ధమ్మసామగ్గియా బుజ్ఝతీతి కత్వా అరియసావకో బోధీతి వుచ్చతి, తస్స బోధిస్స అఙ్గాతిపి బోజ్ఝఙ్గా, సేనఙ్గరథఙ్గాదయో వియ. తేనాహు అట్ఠకథాచరియా – ‘‘బుజ్ఝనకస్స పుగ్గలస్స అఙ్గాతి వా బోజ్ఝఙ్గా’’తి.

    466. Idāni tadanantare bojjhaṅgavibhaṅge sattāti gaṇanaparicchedo. Bojjhaṅgāti bodhiyā bodhissa vā aṅgāti bojjhaṅgā. Idaṃ vuttaṃ hoti – yā esā dhammasāmaggī yāya lokuttaramaggakkhaṇe uppajjamānāya līnuddhaccapatiṭṭhānāyūhanakāmasukhattakilamathānuyogaucchedasassatābhinivesādīnaṃ anekesaṃ upaddavānaṃ paṭipakkhabhūtāya satidhammavicayavīriyapītipassaddhisamādhiupekkhāsaṅkhātāya dhammasāmaggiyā ariyasāvako bujjhatīti katvā bodhīti vuccati, bujjhati kilesasantānaniddāya uṭṭhahati, cattāri vā ariyasaccāni paṭivijjhati, nibbānameva vā sacchikaroti, tassā dhammasāmaggīsaṅkhātāya bodhiyā aṅgātipi bojjhaṅgā, jhānaṅgamaggaṅgādīni viya. Yo panesa yathāvuttappakārāya etāya dhammasāmaggiyā bujjhatīti katvā ariyasāvako bodhīti vuccati, tassa bodhissa aṅgātipi bojjhaṅgā, senaṅgarathaṅgādayo viya. Tenāhu aṭṭhakathācariyā – ‘‘bujjhanakassa puggalassa aṅgāti vā bojjhaṅgā’’ti.

    అపిచ ‘‘బోజ్ఝఙ్గాతి కేనట్ఠేన బోజ్ఝఙ్గా? బోధాయ సంవత్తన్తీతి బోజ్ఝఙ్గా, బుజ్ఝన్తీతి బోజ్ఝఙ్గా, అనుబుజ్ఝన్తీతి బోజ్ఝఙ్గా, పటిబుజ్ఝన్తీతి బోజ్ఝఙ్గా, సమ్బుజ్ఝన్తీతి బోజ్ఝఙ్గా’’తి ఇమినా పటిసమ్భిదానయేనాపి బోజ్ఝఙ్గత్థో వేదితబ్బో.

    Apica ‘‘bojjhaṅgāti kenaṭṭhena bojjhaṅgā? Bodhāya saṃvattantīti bojjhaṅgā, bujjhantīti bojjhaṅgā, anubujjhantīti bojjhaṅgā, paṭibujjhantīti bojjhaṅgā, sambujjhantīti bojjhaṅgā’’ti iminā paṭisambhidānayenāpi bojjhaṅgattho veditabbo.

    సతిసమ్బోజ్ఝఙ్గోతిఆదీసు పసత్థో సున్దరో చ బోజ్ఝఙ్గో సమ్బోజ్ఝఙ్గో, సతియేవ సమ్బోజ్ఝఙ్గో సతిసమ్బోజ్ఝఙ్గో. తత్థ ఉపట్ఠానలక్ఖణో సతిసమ్బోజ్ఝఙ్గో, పవిచయలక్ఖణో ధమ్మవిచయసమ్బోజ్ఝఙ్గో, పగ్గహలక్ఖణో వీరియసమ్బోజ్ఝఙ్గో, ఫరణలక్ఖణో పీతిసమ్బోజ్ఝఙ్గో, ఉపసమలక్ఖణో పస్సద్ధిసమ్బోజ్ఝఙ్గో, అవిక్ఖేపలక్ఖణో సమాధిసమ్బోజ్ఝఙ్గో, పటిసఙ్ఖానలక్ఖణో ఉపేక్ఖాసమ్బోజ్ఝఙ్గో. తేసు ‘‘సతిఞ్చ ఖ్వాహం, భిక్ఖవే, సబ్బత్థికం వదామీ’’తి (సం॰ ని॰ ౫.౨౩౪) వచనతో సబ్బేసం బోజ్ఝఙ్గానం ఉపకారకత్తా సతిసమ్బోజ్ఝఙ్గో పఠమం వుత్తో. తతో పరం ‘‘సో తథా సతో విహరన్తో తం ధమ్మం పఞ్ఞాయ పవిచినతీ’’తిఆదినా (మ॰ ని॰ ౧౫౦) నయేన ఏవం అనుక్కమేనేవ నిక్ఖేపపయోజనం పాళియం ఆగతమేవ.

    Satisambojjhaṅgotiādīsu pasattho sundaro ca bojjhaṅgo sambojjhaṅgo, satiyeva sambojjhaṅgo satisambojjhaṅgo. Tattha upaṭṭhānalakkhaṇo satisambojjhaṅgo, pavicayalakkhaṇo dhammavicayasambojjhaṅgo, paggahalakkhaṇo vīriyasambojjhaṅgo, pharaṇalakkhaṇo pītisambojjhaṅgo, upasamalakkhaṇo passaddhisambojjhaṅgo, avikkhepalakkhaṇo samādhisambojjhaṅgo, paṭisaṅkhānalakkhaṇo upekkhāsambojjhaṅgo. Tesu ‘‘satiñca khvāhaṃ, bhikkhave, sabbatthikaṃ vadāmī’’ti (saṃ. ni. 5.234) vacanato sabbesaṃ bojjhaṅgānaṃ upakārakattā satisambojjhaṅgo paṭhamaṃ vutto. Tato paraṃ ‘‘so tathā sato viharanto taṃ dhammaṃ paññāya pavicinatī’’tiādinā (ma. ni. 150) nayena evaṃ anukkameneva nikkhepapayojanaṃ pāḷiyaṃ āgatameva.

    కస్మా పనేతే సత్తేవ వుత్తా, అనూనా అనధికాతి? లీనుద్ధచ్చపటిపక్ఖతో సబ్బత్థికతో చ. ఏత్థ హి తయో బోజ్ఝఙ్గా లీనస్స పటిపక్ఖా, యథాహ – ‘‘యస్మిఞ్చ ఖో, భిక్ఖవే, సమయే లీనం చిత్తం హోతి, కాలో తస్మిం సమయే ధమ్మవిచయసమ్బోజ్ఝఙ్గస్స భావనాయ, కాలో వీరియసమ్బోజ్ఝఙ్గస్స భావనాయ, కాలో పీతిసమ్బోజ్ఝఙ్గస్స భావనాయా’’తి (సం॰ ని॰ ౫.౨౩౪). తయో ఉద్ధచ్చస్స పటిపక్ఖా, యథాహ – ‘‘యస్మిఞ్చ ఖో, భిక్ఖవే, సమయే ఉద్ధతం చిత్తం హోతి, కాలో తస్మిం సమయే పస్సద్ధిసమ్బోజ్ఝఙ్గస్స భావనాయ, కాలో సమాధిసమ్బోజ్ఝఙ్గస్స భావనాయ, కాలో ఉపేక్ఖాసమ్బోజ్ఝఙ్గస్స భావనాయా’’తి (సం॰ ని॰ ౫.౨౩౪). ఏకో పనేత్థ లోణధూపనం వియ సబ్బబ్యఞ్జనేసు, సబ్బకమ్మికఅమచ్చో వియ చ సబ్బేసు రాజకిచ్చేసు, సబ్బబోజ్ఝఙ్గేసు ఇచ్ఛితబ్బతో సబ్బత్థికో, యథాహ – ‘‘సతిఞ్చ ఖ్వాహం, భిక్ఖవే, సబ్బత్థికం వదామీ’’తి. ‘‘సబ్బత్థక’’న్తిపి పాళి. ద్విన్నమ్పి సబ్బత్థ ఇచ్ఛితబ్బన్తి అత్థో. ఏవం లీనుద్ధచ్చపటిపక్ఖతో సబ్బత్థికతో చ సత్తేవ వుత్తాతి వేదితబ్బా.

    Kasmā panete satteva vuttā, anūnā anadhikāti? Līnuddhaccapaṭipakkhato sabbatthikato ca. Ettha hi tayo bojjhaṅgā līnassa paṭipakkhā, yathāha – ‘‘yasmiñca kho, bhikkhave, samaye līnaṃ cittaṃ hoti, kālo tasmiṃ samaye dhammavicayasambojjhaṅgassa bhāvanāya, kālo vīriyasambojjhaṅgassa bhāvanāya, kālo pītisambojjhaṅgassa bhāvanāyā’’ti (saṃ. ni. 5.234). Tayo uddhaccassa paṭipakkhā, yathāha – ‘‘yasmiñca kho, bhikkhave, samaye uddhataṃ cittaṃ hoti, kālo tasmiṃ samaye passaddhisambojjhaṅgassa bhāvanāya, kālo samādhisambojjhaṅgassa bhāvanāya, kālo upekkhāsambojjhaṅgassa bhāvanāyā’’ti (saṃ. ni. 5.234). Eko panettha loṇadhūpanaṃ viya sabbabyañjanesu, sabbakammikaamacco viya ca sabbesu rājakiccesu, sabbabojjhaṅgesu icchitabbato sabbatthiko, yathāha – ‘‘satiñca khvāhaṃ, bhikkhave, sabbatthikaṃ vadāmī’’ti. ‘‘Sabbatthaka’’ntipi pāḷi. Dvinnampi sabbattha icchitabbanti attho. Evaṃ līnuddhaccapaṭipakkhato sabbatthikato ca satteva vuttāti veditabbā.

    ౪౬౭. ఇదాని నేసం ఏకస్మింయేవారమ్మణే అత్తనో అత్తనో కిచ్చవసేన నానాకరణం దస్సేతుం తత్థ కతమో సతిసమ్బోజ్ఝఙ్గోతిఆది ఆరద్ధం. తత్థ ఇధ భిక్ఖూతి ఇమస్మిం సాసనే భిక్ఖు. సతిమా హోతీతి పఞ్ఞాయ పఞ్ఞవా, యసేన యసవా, ధనేన ధనవా వియ సతియా సతిమా హోతి, సతిసమ్పన్నోతి అత్థో. పరమేనాతి ఉత్తమేన; తఞ్హి పరమత్థసచ్చస్స నిబ్బానస్స చేవ మగ్గస్స చ అనులోమతో పరమం నామ హోతి ఉత్తమం సేట్ఠం. సతినేపక్కేనాతి నేపక్కం వుచ్చతి పఞ్ఞా; సతియా చేవ నేపక్కేన చాతి అత్థో.

    467. Idāni nesaṃ ekasmiṃyevārammaṇe attano attano kiccavasena nānākaraṇaṃ dassetuṃ tattha katamo satisambojjhaṅgotiādi āraddhaṃ. Tattha idha bhikkhūti imasmiṃ sāsane bhikkhu. Satimā hotīti paññāya paññavā, yasena yasavā, dhanena dhanavā viya satiyā satimā hoti, satisampannoti attho. Paramenāti uttamena; tañhi paramatthasaccassa nibbānassa ceva maggassa ca anulomato paramaṃ nāma hoti uttamaṃ seṭṭhaṃ. Satinepakkenāti nepakkaṃ vuccati paññā; satiyā ceva nepakkena cāti attho.

    కస్మా పన ఇమస్మిం సతిభాజనీయే పఞ్ఞా సఙ్గహితాతి? సతియా బలవభావదీపనత్థం. సతి హి పఞ్ఞాయ సద్ధిమ్పి ఉప్పజ్జతి వినాపి, పఞ్ఞాయ సద్ధిం ఉప్పజ్జమానా బలవతీ హోతి, వినా ఉప్పజ్జమానా దుబ్బలా. తేనస్సా బలవభావదీపనత్థం పఞ్ఞా సఙ్గహితా. యథా హి ద్వీసు దిసాసు ద్వే రాజమహామత్తా తిట్ఠేయ్యుం; తేసు ఏకో రాజపుత్తం గహేత్వా తిట్ఠేయ్య, ఏకో అత్తనో ధమ్మతాయ ఏకకోవ తేసు రాజపుత్తం గహేత్వా ఠితో అత్తనోపి తేజేన రాజపుత్తస్సపి తేజేన తేజవా హోతి; అత్తనో ధమ్మతాయ ఠితో న తేన సమతేజో హోతి; ఏవమేవ రాజపుత్తం గహేత్వా ఠితమహామత్తో వియ పఞ్ఞాయ సద్ధిం ఉప్పన్నా సతి, అత్తనో ధమ్మతాయ ఠితో వియ వినా పఞ్ఞాయ ఉప్పన్నా. తత్థ యథా రాజపుత్తం గహేత్వా ఠితో అత్తనోపి తేజేన రాజపుత్తస్సపి తేజేన తేజవా హోతి, ఏవం పఞ్ఞాయ సద్ధిం ఉప్పన్నా సతి బలవతీ హోతి; యథా అత్తనో ధమ్మతాయ ఠితో న తేన సమతేజో హోతి, ఏవం వినా పఞ్ఞాయ ఉప్పన్నా దుబ్బలా హోతీతి బలవభావదీపనత్థం పఞ్ఞా గహితాతి.

    Kasmā pana imasmiṃ satibhājanīye paññā saṅgahitāti? Satiyā balavabhāvadīpanatthaṃ. Sati hi paññāya saddhimpi uppajjati vināpi, paññāya saddhiṃ uppajjamānā balavatī hoti, vinā uppajjamānā dubbalā. Tenassā balavabhāvadīpanatthaṃ paññā saṅgahitā. Yathā hi dvīsu disāsu dve rājamahāmattā tiṭṭheyyuṃ; tesu eko rājaputtaṃ gahetvā tiṭṭheyya, eko attano dhammatāya ekakova tesu rājaputtaṃ gahetvā ṭhito attanopi tejena rājaputtassapi tejena tejavā hoti; attano dhammatāya ṭhito na tena samatejo hoti; evameva rājaputtaṃ gahetvā ṭhitamahāmatto viya paññāya saddhiṃ uppannā sati, attano dhammatāya ṭhito viya vinā paññāya uppannā. Tattha yathā rājaputtaṃ gahetvā ṭhito attanopi tejena rājaputtassapi tejena tejavā hoti, evaṃ paññāya saddhiṃ uppannā sati balavatī hoti; yathā attano dhammatāya ṭhito na tena samatejo hoti, evaṃ vinā paññāya uppannā dubbalā hotīti balavabhāvadīpanatthaṃ paññā gahitāti.

    చిరకతమ్పీతి అత్తనో వా పరస్స వా కాయేన చిరకతం వత్తం వా కసిణమణ్డలం వా కసిణపరికమ్మం వా. చిరభాసితమ్పీతి అత్తనా వా పరేన వా వాచాయ చిరభాసితం బహుకమ్పి, వత్తసీసే ఠత్వా ధమ్మకథం వా కమ్మట్ఠానవినిచ్ఛయం వా, విముత్తాయతనసీసే వా ఠత్వా ధమ్మకథమేవ. సరితా హోతీతి తం కాయవిఞ్ఞత్తిం వచీవిఞ్ఞత్తిఞ్చ సముట్ఠాపేత్వా పవత్తం అరూపధమ్మకోట్ఠాసం ‘ఏవం ఉప్పజ్జిత్వా ఏవం నిరుద్ధో’తి సరితా హోతి. అనుస్సరితాతి పునప్పునం సరితా. అయం వుచ్చతి సతిసమ్బోజ్ఝఙ్గోతి అయం ఏవం ఉప్పన్నా సేసబోజ్ఝఙ్గసముట్ఠాపికా విపస్సనాసమ్పయుత్తా సతి సతిసమ్బోజ్ఝఙ్గో నామ కథీయతి.

    Cirakatampīti attano vā parassa vā kāyena cirakataṃ vattaṃ vā kasiṇamaṇḍalaṃ vā kasiṇaparikammaṃ vā. Cirabhāsitampīti attanā vā parena vā vācāya cirabhāsitaṃ bahukampi, vattasīse ṭhatvā dhammakathaṃ vā kammaṭṭhānavinicchayaṃ vā, vimuttāyatanasīse vā ṭhatvā dhammakathameva. Saritā hotīti taṃ kāyaviññattiṃ vacīviññattiñca samuṭṭhāpetvā pavattaṃ arūpadhammakoṭṭhāsaṃ ‘evaṃ uppajjitvā evaṃ niruddho’ti saritā hoti. Anussaritāti punappunaṃ saritā. Ayaṃ vuccati satisambojjhaṅgoti ayaṃ evaṃ uppannā sesabojjhaṅgasamuṭṭhāpikā vipassanāsampayuttā sati satisambojjhaṅgo nāma kathīyati.

    సో తథా సతో విహరన్తోతి సో భిక్ఖు తేనాకారేన ఉప్పన్నాయ సతియా సతో హుత్వా విహరన్తో. తం ధమ్మన్తి తం చిరకతం చిరభాసితం హేట్ఠా వుత్తప్పకారం ధమ్మం. పఞ్ఞాయ పవిచినతీతి పఞ్ఞాయ ‘అనిచ్చం దుక్ఖం అనత్తా’తి పవిచినతి. పవిచరతీతి ‘అనిచ్చం దుక్ఖం అనత్తా’తి తత్థ పఞ్ఞం చరాపేన్తో పవిచరతి. పరివీమంసం ఆపజ్జతీతి ఓలోకనం గవేసనం ఆపజ్జతి. అయం వుచ్చతీతి ఇదం వుత్తప్పకారం బోజ్ఝఙ్గసముట్ఠాపకం విపస్సనాఞాణం ధమ్మవిచయసమ్బోజ్ఝఙ్గో నామ వుచ్చతి.

    So tathā sato viharantoti so bhikkhu tenākārena uppannāya satiyā sato hutvā viharanto. Taṃ dhammanti taṃ cirakataṃ cirabhāsitaṃ heṭṭhā vuttappakāraṃ dhammaṃ. Paññāya pavicinatīti paññāya ‘aniccaṃ dukkhaṃ anattā’ti pavicinati. Pavicaratīti ‘aniccaṃ dukkhaṃ anattā’ti tattha paññaṃ carāpento pavicarati. Parivīmaṃsaṃ āpajjatīti olokanaṃ gavesanaṃ āpajjati. Ayaṃ vuccatīti idaṃ vuttappakāraṃ bojjhaṅgasamuṭṭhāpakaṃ vipassanāñāṇaṃ dhammavicayasambojjhaṅgo nāma vuccati.

    తస్స తం ధమ్మన్తి తస్స భిక్ఖునో తం హేట్ఠా వుత్తప్పకారం ధమ్మం. ఆరద్ధం హోతీతి పరిపుణ్ణం హోతి పగ్గహితం. అసల్లీనన్తి ఆరద్ధత్తాయేవ అసల్లీనం. అయం వుచ్చతీతి ఇదం బోజ్ఝఙ్గసముట్ఠాపకం విపస్సనాసమ్పయుత్తం వీరియం వీరియసమ్బోజ్ఝఙ్గో నామ వుచ్చతి.

    Tassa taṃ dhammanti tassa bhikkhuno taṃ heṭṭhā vuttappakāraṃ dhammaṃ. Āraddhaṃ hotīti paripuṇṇaṃ hoti paggahitaṃ. Asallīnanti āraddhattāyeva asallīnaṃ. Ayaṃ vuccatīti idaṃ bojjhaṅgasamuṭṭhāpakaṃ vipassanāsampayuttaṃ vīriyaṃ vīriyasambojjhaṅgo nāma vuccati.

    నిరామిసాతి కామామిసలోకామిసవట్టామిసానం అభావేన నిరామిసా పరిసుద్ధా. అయం వుచ్చతీతి అయం బోజ్ఝఙ్గసముట్ఠాపికా విపస్సనాసమ్పయుత్తా పీతి పీతిసమ్బోజ్ఝఙ్గో నామ వుచ్చతి.

    Nirāmisāti kāmāmisalokāmisavaṭṭāmisānaṃ abhāvena nirāmisā parisuddhā. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ bojjhaṅgasamuṭṭhāpikā vipassanāsampayuttā pīti pītisambojjhaṅgo nāma vuccati.

    పీతిమనస్సాతి పీతిసమ్పయుత్తచిత్తస్స. కాయోపి పస్సమ్భతీతి ఖన్ధత్తయసఙ్ఖాతో నామకాయో కిలేసదరథపటిప్పస్సద్ధియా పస్సమ్భతి. చిత్తమ్పీతి విఞ్ఞాణక్ఖన్ధోపి తథేవ పస్సమ్భతి. అయం వుచ్చతీతి అయం బోజ్ఝఙ్గసముట్ఠాపికా విపస్సనాసమ్పయుత్తా పస్సద్ధి పస్సద్ధిసమ్బోజ్ఝఙ్గో నామ వుచ్చతి.

    Pītimanassāti pītisampayuttacittassa. Kāyopi passambhatīti khandhattayasaṅkhāto nāmakāyo kilesadarathapaṭippassaddhiyā passambhati. Cittampīti viññāṇakkhandhopi tatheva passambhati. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ bojjhaṅgasamuṭṭhāpikā vipassanāsampayuttā passaddhi passaddhisambojjhaṅgo nāma vuccati.

    పస్సద్ధకాయస్స సుఖినోతి పస్సద్ధకాయతాయ ఉప్పన్నసుఖేన సుఖితస్స. సమాధియతీతి సమ్మా ఆధియతి, నిచ్చలం హుత్వా ఆరమ్మణే ఠపీయతి, అప్పనాప్పత్తం వియ హోతి. అయం వుచ్చతీతి అయం బోజ్ఝఙ్గసముట్ఠాపికా విపస్సనాసమ్పయుత్తా చిత్తేకగ్గతా సమాధిసమ్బోజ్ఝఙ్గో నామ వుచ్చతి.

    Passaddhakāyassa sukhinoti passaddhakāyatāya uppannasukhena sukhitassa. Samādhiyatīti sammā ādhiyati, niccalaṃ hutvā ārammaṇe ṭhapīyati, appanāppattaṃ viya hoti. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ bojjhaṅgasamuṭṭhāpikā vipassanāsampayuttā cittekaggatā samādhisambojjhaṅgo nāma vuccati.

    తథా సమాహితన్తి తేన అప్పనాప్పత్తేన వియ సమాధినా సమాహితం. సాధుకం అజ్ఝుపేక్ఖితా హోతీతి సుట్ఠు అజ్ఝుపేక్ఖితా హోతి; తేసం ధమ్మానం పహానవడ్ఢనే అబ్యావటో హుత్వా అజ్ఝుపేక్ఖతి. అయం వుచ్చతీతి అయం ఛన్నం బోజ్ఝఙ్గానం అనోసక్కనఅనతివత్తనభావసాధకో మజ్ఝత్తాకారో ఉపేక్ఖాసమ్బోజ్ఝఙ్గో నామ వుచ్చతి.

    Tathā samāhitanti tena appanāppattena viya samādhinā samāhitaṃ. Sādhukaṃ ajjhupekkhitā hotīti suṭṭhu ajjhupekkhitā hoti; tesaṃ dhammānaṃ pahānavaḍḍhane abyāvaṭo hutvā ajjhupekkhati. Ayaṃvuccatīti ayaṃ channaṃ bojjhaṅgānaṃ anosakkanaanativattanabhāvasādhako majjhattākāro upekkhāsambojjhaṅgo nāma vuccati.

    ఏత్తావతా కిం కథితం నామ హోతి? అపుబ్బం అచరిమం ఏకచిత్తక్ఖణే నానారసలక్ఖణా పుబ్బభాగవిపస్సనా బోజ్ఝఙ్గా కథితా హోన్తీతి.

    Ettāvatā kiṃ kathitaṃ nāma hoti? Apubbaṃ acarimaṃ ekacittakkhaṇe nānārasalakkhaṇā pubbabhāgavipassanā bojjhaṅgā kathitā hontīti.

    పఠమో నయో.

    Paṭhamo nayo.

    ౪౬౮-౪౬౯. ఇదాని యేన పరియాయేన సత్త బోజ్ఝఙ్గా చుద్దస హోన్తి, తస్స పకాసనత్థం దుతియనయం దస్సేన్తో పున సత్త బోజ్ఝఙ్గాతిఆదిమాహ. తత్రాయం అనుపుబ్బపదవణ్ణనా – అజ్ఝత్తం ధమ్మేసు సతీతి అజ్ఝత్తికసఙ్ఖారే పరిగ్గణ్హన్తస్స ఉప్పన్నా సతి. బహిద్ధా ధమ్మేసు సతీతి బహిద్ధాసఙ్ఖారే పరిగ్గణ్హన్తస్స ఉప్పన్నా సతి. యదపీతి యాపి. తదపీతి సాపి. అభిఞ్ఞాయాతి అభిఞ్ఞేయ్యధమ్మే అభిజాననత్థాయ. సమ్బోధాయాతి సమ్బోధి వుచ్చతి మగ్గో, మగ్గత్థాయాతి అత్థో. నిబ్బానాయాతి వానం వుచ్చతి తణ్హా; సా తత్థ నత్థీతి నిబ్బానం, తదత్థాయ, అసఙ్ఖతాయ అమతధాతుయా సచ్ఛికిరియత్థాయ సంవత్తతీతి అత్థో. ధమ్మవిచయసమ్బోజ్ఝఙ్గేపి ఏసేవ నయో.

    468-469. Idāni yena pariyāyena satta bojjhaṅgā cuddasa honti, tassa pakāsanatthaṃ dutiyanayaṃ dassento puna satta bojjhaṅgātiādimāha. Tatrāyaṃ anupubbapadavaṇṇanā – ajjhattaṃ dhammesu satīti ajjhattikasaṅkhāre pariggaṇhantassa uppannā sati. Bahiddhā dhammesu satīti bahiddhāsaṅkhāre pariggaṇhantassa uppannā sati. Yadapīti yāpi. Tadapīti sāpi. Abhiññāyāti abhiññeyyadhamme abhijānanatthāya. Sambodhāyāti sambodhi vuccati maggo, maggatthāyāti attho. Nibbānāyāti vānaṃ vuccati taṇhā; sā tattha natthīti nibbānaṃ, tadatthāya, asaṅkhatāya amatadhātuyā sacchikiriyatthāya saṃvattatīti attho. Dhammavicayasambojjhaṅgepi eseva nayo.

    కాయికం వీరియన్తి చఙ్కమం అధిట్ఠహన్తస్స ఉప్పన్నవీరియం. చేతసికం వీరియన్తి ‘‘న తావాహం ఇమం పల్లఙ్కం భిన్దిస్సామి యావ మే న అనుపాదాయ ఆసవేహి చిత్తం విముచ్చిస్సతీ’’తి ఏవం కాయపయోగం వినా ఉప్పన్నవీరియం. కాయపస్సద్ధీతి తిణ్ణం ఖన్ధానం దరథపస్సద్ధి. చిత్తపస్సద్ధీతి విఞ్ఞాణక్ఖన్ధస్స దరథపస్సద్ధి. ఉపేక్ఖాసమ్బోజ్ఝఙ్గే సతిసమ్బోజ్ఝఙ్గసదిసోవ వినిచ్ఛయో. ఇమస్మిం నయే సత్త బోజ్ఝఙ్గా లోకియలోకుత్తరమిస్సకా కథితా.

    Kāyikaṃ vīriyanti caṅkamaṃ adhiṭṭhahantassa uppannavīriyaṃ. Cetasikaṃ vīriyanti ‘‘na tāvāhaṃ imaṃ pallaṅkaṃ bhindissāmi yāva me na anupādāya āsavehi cittaṃ vimuccissatī’’ti evaṃ kāyapayogaṃ vinā uppannavīriyaṃ. Kāyapassaddhīti tiṇṇaṃ khandhānaṃ darathapassaddhi. Cittapassaddhīti viññāṇakkhandhassa darathapassaddhi. Upekkhāsambojjhaṅge satisambojjhaṅgasadisova vinicchayo. Imasmiṃ naye satta bojjhaṅgā lokiyalokuttaramissakā kathitā.

    పోరాణకత్థేరా పన ‘ఏత్తకేన పాకటం న హోతీ’తి విభజిత్వా దస్సేసుం. ఏతేసు హి అజ్ఝత్తధమ్మేసు సతి పవిచయో ఉపేక్ఖాతి ఇమే తయో అత్తనో ఖన్ధారమ్మణత్తా లోకియావ హోన్తి. తథా మగ్గం అప్పత్తం కాయికవీరియం. అవితక్కఅవిచారా పన పీతిసమాధియో లోకుత్తరా హోన్తి. సేసా లోకియలోకుత్తరమిస్సకాతి.

    Porāṇakattherā pana ‘ettakena pākaṭaṃ na hotī’ti vibhajitvā dassesuṃ. Etesu hi ajjhattadhammesu sati pavicayo upekkhāti ime tayo attano khandhārammaṇattā lokiyāva honti. Tathā maggaṃ appattaṃ kāyikavīriyaṃ. Avitakkaavicārā pana pītisamādhiyo lokuttarā honti. Sesā lokiyalokuttaramissakāti.

    తత్థ అజ్ఝత్తం తావ ధమ్మేసు సతిపవిచయఉపేక్ఖా అజ్ఝత్తారమ్మణా, లోకుత్తరా పన బహిద్ధారమ్మణాతి తేసం లోకుత్తరభావో మా యుజ్జిత్థ. చఙ్కమప్పయోగేన నిబ్బత్తవీరియమ్పి లోకియన్తి వదన్తో న కిలమతి. అవితక్కఅవిచారా పన పీతిసమాధియో కదా లోకుత్తరా హోన్తీతి? కామావచరే తావ పీతిసమ్బోజ్ఝఙ్గో లబ్భతి, అవితక్కఅవిచారా పీతి న లబ్భతి. రూపావచరే అవితక్కఅవిచారా పీతి లబ్భతి, పీతిసమ్బోజ్ఝఙ్గో పన న లబ్భతి. అరూపావచరే సబ్బేన సబ్బం న లబ్భతి. ఏత్థ పన అలబ్భమానకం ఉపాదాయ లబ్భమానకాపి పటిక్ఖిత్తా. ఏవమయం అవితక్కఅవిచారో పీతిసమ్బోజ్ఝఙ్గో కామావచరతోపి నిక్ఖన్తో రూపావచరతోపి అరూపావచరతోపీతి నిబ్బత్తితలోకుత్తరో యేవాతి కథితో.

    Tattha ajjhattaṃ tāva dhammesu satipavicayaupekkhā ajjhattārammaṇā, lokuttarā pana bahiddhārammaṇāti tesaṃ lokuttarabhāvo mā yujjittha. Caṅkamappayogena nibbattavīriyampi lokiyanti vadanto na kilamati. Avitakkaavicārā pana pītisamādhiyo kadā lokuttarā hontīti? Kāmāvacare tāva pītisambojjhaṅgo labbhati, avitakkaavicārā pīti na labbhati. Rūpāvacare avitakkaavicārā pīti labbhati, pītisambojjhaṅgo pana na labbhati. Arūpāvacare sabbena sabbaṃ na labbhati. Ettha pana alabbhamānakaṃ upādāya labbhamānakāpi paṭikkhittā. Evamayaṃ avitakkaavicāro pītisambojjhaṅgo kāmāvacaratopi nikkhanto rūpāvacaratopi arūpāvacaratopīti nibbattitalokuttaro yevāti kathito.

    తథా కామావచరే సమాధిసమ్బోజ్ఝఙ్గో లబ్భతి, అవితక్కఅవిచారో పన సమాధి న లబ్భతి. రూపావచరఅరూపావచరేసు అవితక్కఅవిచారో సమాధి లబ్భతి, సమాధిసమ్బోజ్ఝఙ్గో పన న లబ్భతి. ఏత్థ పన అలబ్భమానకం ఉపాదాయ లబ్భమానకోపి పటిక్ఖిత్తో. ఏవమయం అవితక్కఅవిచారో సమాధి కామావచరతోపి నిక్ఖన్తో రూపావచరతోపి అరూపావచరతోపీతి నిబ్బత్తితలోకుత్తరో యేవాతి కథితో.

    Tathā kāmāvacare samādhisambojjhaṅgo labbhati, avitakkaavicāro pana samādhi na labbhati. Rūpāvacaraarūpāvacaresu avitakkaavicāro samādhi labbhati, samādhisambojjhaṅgo pana na labbhati. Ettha pana alabbhamānakaṃ upādāya labbhamānakopi paṭikkhitto. Evamayaṃ avitakkaavicāro samādhi kāmāvacaratopi nikkhanto rūpāvacaratopi arūpāvacaratopīti nibbattitalokuttaro yevāti kathito.

    అపిచ లోకియం గహేత్వా లోకుత్తరో కాతబ్బో; లోకుత్తరం గహేత్వా లోకియో కాతబ్బో. అజ్ఝత్తధమ్మేసు హి సతిపవిచయఉపేక్ఖానం లోకుత్తరభావనాకాలోపి అత్థి. తత్రిదం సుత్తం – ‘‘అజ్ఝత్తవిమోక్ఖం ఖ్వాహం, ఆవుసో, సబ్బుపాదానక్ఖయం వదామి; ఏవమస్సిమే ఆసవా నానుసేన్తీ’’తి (సం॰ ని॰ ౨.౩౨ థోకం విసదిసం) ఇమినా సుత్తేన లోకుత్తరా హోన్తి. యదా పన చఙ్కమపయోగేన నిబ్బత్తే కాయికవీరియే అనుపసన్తేయేవ విపస్సనా మగ్గేన ఘటీయతి, తదా తం లోకుత్తరం హోతి. యే పన థేరా ‘‘కసిణజ్ఝానే, ఆనాపానజ్ఝానే, బ్రహ్మవిహారజ్ఝానే చ బోజ్ఝఙ్గో ఉద్ధరన్తో న వారేతబ్బో’’తి వదన్తి, తేసం వాదే అవితక్కఅవిచారా పీతిసమాధిసమ్బోజ్ఝఙ్గా లోకియా హోన్తీతి.

    Apica lokiyaṃ gahetvā lokuttaro kātabbo; lokuttaraṃ gahetvā lokiyo kātabbo. Ajjhattadhammesu hi satipavicayaupekkhānaṃ lokuttarabhāvanākālopi atthi. Tatridaṃ suttaṃ – ‘‘ajjhattavimokkhaṃ khvāhaṃ, āvuso, sabbupādānakkhayaṃ vadāmi; evamassime āsavā nānusentī’’ti (saṃ. ni. 2.32 thokaṃ visadisaṃ) iminā suttena lokuttarā honti. Yadā pana caṅkamapayogena nibbatte kāyikavīriye anupasanteyeva vipassanā maggena ghaṭīyati, tadā taṃ lokuttaraṃ hoti. Ye pana therā ‘‘kasiṇajjhāne, ānāpānajjhāne, brahmavihārajjhāne ca bojjhaṅgo uddharanto na vāretabbo’’ti vadanti, tesaṃ vāde avitakkaavicārā pītisamādhisambojjhaṅgā lokiyā hontīti.

    దుతియో నయో.

    Dutiyo nayo.

    ౪౭౦-౪౭౧. ఇదాని బోజ్ఝఙ్గానం భావనావసేన పవత్తం తతియనయం దస్సేన్తో పున సత్త బోజ్ఝఙ్గాతిఆదిమాహ. తత్థాపి అయం అనుపుబ్బపదవణ్ణనా – భావేతీతి వడ్ఢేతి; అత్తనో సన్తానే పునప్పునం జనేతి అభినిబ్బత్తేతి. వివేకనిస్సితన్తి వివేకే నిస్సితం. వివేకోతి వివిత్తతా. సో చాయం తదఙ్గవివేకో, విక్ఖమ్భనసముచ్ఛేదపటిప్పస్సద్ధినిస్సరణవివేకోతి పఞ్చవిధో. తత్థ తదఙ్గవివేకో నామ విపస్సనా. విక్ఖమ్భనవివేకో నామ అట్ఠ సమాపత్తియో. సముచ్ఛేదవివేకో నామ మగ్గో. పటిప్పస్సద్ధివివేకో నామ ఫలం. నిస్సరణవివేకో నామ సబ్బనిమిత్తనిస్సటం నిబ్బానం. ఏవమేతస్మిం పఞ్చవిధే వివేకే నిస్సితం వివేకనిస్సితన్తి తదఙ్గవివేకనిస్సితం సముచ్ఛేదవివేకనిస్సితం నిస్సరణవివేకనిస్సితఞ్చ సతిసమ్బోజ్ఝఙ్గం భావేతీతి అయమత్థో వేదితబ్బో.

    470-471. Idāni bojjhaṅgānaṃ bhāvanāvasena pavattaṃ tatiyanayaṃ dassento puna satta bojjhaṅgātiādimāha. Tatthāpi ayaṃ anupubbapadavaṇṇanā – bhāvetīti vaḍḍheti; attano santāne punappunaṃ janeti abhinibbatteti. Vivekanissitanti viveke nissitaṃ. Vivekoti vivittatā. So cāyaṃ tadaṅgaviveko, vikkhambhanasamucchedapaṭippassaddhinissaraṇavivekoti pañcavidho. Tattha tadaṅgaviveko nāma vipassanā. Vikkhambhanaviveko nāma aṭṭha samāpattiyo. Samucchedaviveko nāma maggo. Paṭippassaddhiviveko nāma phalaṃ. Nissaraṇaviveko nāma sabbanimittanissaṭaṃ nibbānaṃ. Evametasmiṃ pañcavidhe viveke nissitaṃ vivekanissitanti tadaṅgavivekanissitaṃ samucchedavivekanissitaṃ nissaraṇavivekanissitañca satisambojjhaṅgaṃ bhāvetīti ayamattho veditabbo.

    తథా హి అయం సతిసమ్బోజ్ఝఙ్గభావనానుయోగమనుయుత్తో యోగీ విపస్సనాక్ఖణే కిచ్చతో తదఙ్గవివేకనిస్సితం, అజ్ఝాసయతో నిస్సరణవివేకనిస్సితం, మగ్గకాలే పన కిచ్చతో సముచ్ఛేదవివేకనిస్సితం, ఆరమ్మణతో నిస్సరణవివేకనిస్సితం, సతిసమ్బోజ్ఝఙ్గం భావేతి. పఞ్చవివేకనిస్సితమ్పీతి ఏకే. తే హి న కేవలం బలవవిపస్సనామగ్గఫలక్ఖణేసు ఏవ బోజ్ఝఙ్గం ఉద్ధరన్తి, విపస్సనాపాదకకసిణజ్ఝానఆనాపానాసుభబ్రహ్మవిహారజ్ఝానేసుపి ఉద్ధరన్తి, న చ పటిసిద్ధా అట్ఠకథాచరియేహి . తస్మా తేసం మతేన ఏతేసం ఝానానం పవత్తిక్ఖణే కిచ్చతో ఏవ విక్ఖమ్భనవివేకనిస్సితం. యథా చ విపస్సనాక్ఖణే ‘‘అజ్ఝాసయతో నిస్సరణవివేకనిస్సిత’’న్తి వుత్తం, ఏవం ‘‘పటిప్పస్సద్ధివివేకనిస్సితమ్పి భావేతీ’’తి వత్తుం వట్టతి. ఏస నయో విరాగనిస్సితాదీసు. వివేకత్థా ఏవ హి విరాగాదయో.

    Tathā hi ayaṃ satisambojjhaṅgabhāvanānuyogamanuyutto yogī vipassanākkhaṇe kiccato tadaṅgavivekanissitaṃ, ajjhāsayato nissaraṇavivekanissitaṃ, maggakāle pana kiccato samucchedavivekanissitaṃ, ārammaṇato nissaraṇavivekanissitaṃ, satisambojjhaṅgaṃ bhāveti. Pañcavivekanissitampīti eke. Te hi na kevalaṃ balavavipassanāmaggaphalakkhaṇesu eva bojjhaṅgaṃ uddharanti, vipassanāpādakakasiṇajjhānaānāpānāsubhabrahmavihārajjhānesupi uddharanti, na ca paṭisiddhā aṭṭhakathācariyehi . Tasmā tesaṃ matena etesaṃ jhānānaṃ pavattikkhaṇe kiccato eva vikkhambhanavivekanissitaṃ. Yathā ca vipassanākkhaṇe ‘‘ajjhāsayato nissaraṇavivekanissita’’nti vuttaṃ, evaṃ ‘‘paṭippassaddhivivekanissitampi bhāvetī’’ti vattuṃ vaṭṭati. Esa nayo virāganissitādīsu. Vivekatthā eva hi virāgādayo.

    కేవలఞ్చేత్థ వోస్సగ్గో దువిధో – పరిచ్చాగవోస్సగ్గో చ పక్ఖన్దనవోస్సగ్గో చాతి. తత్థ ‘పరిచ్చాగవోస్సగ్గో’తి విపస్సనాక్ఖణే చ తదఙ్గవసేన మగ్గక్ఖణే చ సముచ్ఛేదవసేన కిలేసప్పహానం. ‘పక్ఖన్దనవోస్సగ్గో’తి విపస్సనాక్ఖణే తన్నిన్నభావేన, మగ్గక్ఖణే పన ఆరమ్మణకరణేన నిబ్బానపక్ఖన్దనం. తదుభయమ్పి ఇమస్మిం లోకియలోకుత్తరమిస్సకే అత్థవణ్ణనానయే వట్టతి. తథా హి అయం సతి సమ్బోజ్ఝఙ్గో యథావుత్తేన పకారేన కిలేసే పరిచ్చజతి, నిబ్బానఞ్చ పక్ఖన్దతి.

    Kevalañcettha vossaggo duvidho – pariccāgavossaggo ca pakkhandanavossaggo cāti. Tattha ‘pariccāgavossaggo’ti vipassanākkhaṇe ca tadaṅgavasena maggakkhaṇe ca samucchedavasena kilesappahānaṃ. ‘Pakkhandanavossaggo’ti vipassanākkhaṇe tanninnabhāvena, maggakkhaṇe pana ārammaṇakaraṇena nibbānapakkhandanaṃ. Tadubhayampi imasmiṃ lokiyalokuttaramissake atthavaṇṇanānaye vaṭṭati. Tathā hi ayaṃ sati sambojjhaṅgo yathāvuttena pakārena kilese pariccajati, nibbānañca pakkhandati.

    వోస్సగ్గపరిణామిన్తి ఇమినా పన సకలేన వచనేన వోస్సగ్గత్థం పరిణమన్తం పరిణతఞ్చ, పరిపచ్చన్తం పరిపక్కఞ్చాతి ఇదం వుత్తం హోతి. అయఞ్హి బోజ్ఝఙ్గభావనమనుయుత్తో భిక్ఖు యథా సతిసమ్బోజ్ఝఙ్గో కిలేసపరిచ్చాగవోస్సగ్గత్థం నిబ్బానపక్ఖన్దనవోస్సగ్గత్థఞ్చ పరిపచ్చతి, యథా చ పరిపక్కో హోతి, తథా నం భావేతీతి. ఏస నయో సేసబోజ్ఝఙ్గేసుపి. ఇమస్మిమ్పి నయే లోకియలోకుత్తరమిస్సకా బోజ్ఝఙ్గా కథితాతి.

    Vossaggapariṇāminti iminā pana sakalena vacanena vossaggatthaṃ pariṇamantaṃ pariṇatañca, paripaccantaṃ paripakkañcāti idaṃ vuttaṃ hoti. Ayañhi bojjhaṅgabhāvanamanuyutto bhikkhu yathā satisambojjhaṅgo kilesapariccāgavossaggatthaṃ nibbānapakkhandanavossaggatthañca paripaccati, yathā ca paripakko hoti, tathā naṃ bhāvetīti. Esa nayo sesabojjhaṅgesupi. Imasmimpi naye lokiyalokuttaramissakā bojjhaṅgā kathitāti.

    సుత్తన్తభాజనీయవణ్ణనా.

    Suttantabhājanīyavaṇṇanā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / అభిధమ్మపిటక • Abhidhammapiṭaka / విభఙ్గపాళి • Vibhaṅgapāḷi / ౧౦. బోజ్ఝఙ్గవిభఙ్గో • 10. Bojjhaṅgavibhaṅgo

    టీకా • Tīkā / అభిధమ్మపిటక (టీకా) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / విభఙ్గ-మూలటీకా • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / ౧౦. బోజ్ఝఙ్గవిభఙ్గో • 10. Bojjhaṅgavibhaṅgo

    టీకా • Tīkā / అభిధమ్మపిటక (టీకా) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / విభఙ్గ-అనుటీకా • Vibhaṅga-anuṭīkā / ౧౦. బోజ్ఝఙ్గవిభఙ్గో • 10. Bojjhaṅgavibhaṅgo


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact