Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / సమ్మోహవినోదనీ-అట్ఠకథా • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā |
౧౩. అప్పమఞ్ఞావిభఙ్గో
13. Appamaññāvibhaṅgo
౧. సుత్తన్తభాజనీయవణ్ణనా
1. Suttantabhājanīyavaṇṇanā
౬౪౨. ఇదాని తదనన్తరే అప్పమఞ్ఞావిభఙ్గే చతస్సోతి గణనపరిచ్ఛేదో. అప్పమఞ్ఞాయోతి ఫరణఅప్పమాణవసేన అప్పమఞ్ఞాయో. ఏతా హి ఆరమ్మణవసేన అప్పమాణే వా సత్తే ఫరన్తి, ఏకసత్తమ్పి వా అనవసేసఫరణవసేన ఫరన్తీతి ఫరణఅప్పమాణవసేన అప్పమఞ్ఞాయోతి వుచ్చన్తి. ఇధ భిక్ఖూతి ఇమస్మిం సాసనే భిక్ఖు. మేత్తాసహగతేనాతి మేత్తాయ సమన్నాగతేన. చేతసాతి చిత్తేన. ఏకం దిసన్తి ఏకిస్సా దిసాయ. పఠమపరిగ్గహితం సత్తం ఉపాదాయ ఏకదిసాపరియాపన్నసత్తఫరణవసేన వుత్తం. ఫరిత్వాతి ఫుసిత్వా ఆరమ్మణం కత్వా. విహరతీతి బ్రహ్మవిహారాధిట్ఠితం ఇరియాపథవిహారం పవత్తేతి. తథా దుతియన్తి యథా పురత్థిమాదీసు దిసాసు యం కిఞ్చి ఏకం దిసం ఫరిత్వా విహరతి, తథేవ తదనన్తరం దుతియం తతియం చతుత్థఞ్చాతి అత్థో.
642. Idāni tadanantare appamaññāvibhaṅge catassoti gaṇanaparicchedo. Appamaññāyoti pharaṇaappamāṇavasena appamaññāyo. Etā hi ārammaṇavasena appamāṇe vā satte pharanti, ekasattampi vā anavasesapharaṇavasena pharantīti pharaṇaappamāṇavasena appamaññāyoti vuccanti. Idha bhikkhūti imasmiṃ sāsane bhikkhu. Mettāsahagatenāti mettāya samannāgatena. Cetasāti cittena. Ekaṃ disanti ekissā disāya. Paṭhamapariggahitaṃ sattaṃ upādāya ekadisāpariyāpannasattapharaṇavasena vuttaṃ. Pharitvāti phusitvā ārammaṇaṃ katvā. Viharatīti brahmavihārādhiṭṭhitaṃ iriyāpathavihāraṃ pavatteti. Tathā dutiyanti yathā puratthimādīsu disāsu yaṃ kiñci ekaṃ disaṃ pharitvā viharati, tatheva tadanantaraṃ dutiyaṃ tatiyaṃ catutthañcāti attho.
ఇతి ఉద్ధన్తి తేనేవ చ నయేన ఉపరిమం దిసన్తి వుత్తం హోతి. అధో తిరియన్తి అధోదిసమ్పి తిరియందిసమ్పి ఏవమేవ. ఏత్థ చ అధోతి హేట్ఠా, తిరియన్తి అనుదిసా. ఏవం సబ్బదిసాసు అస్సమణ్డలే అస్సమివ మేత్తాసహగతం చిత్తం సారేతిపి పచ్చాసారేతిపీతి ఏత్తావతా ఏకమేకం దిసం పరిగ్గహేత్వా ఓధిసో మేత్తాఫరణం దస్సితం. సబ్బధీతిఆది పన అనోధిసో దస్సనత్థం వుత్తం. తత్థ సబ్బధీతి సబ్బత్థ. సబ్బత్తతాయాతి సబ్బేసు హీనమజ్ఝిముక్కట్ఠమిత్తసపత్తమజ్ఝత్తాదిప్పభేదేసు అత్తతాయ ‘అయం పరసత్తో’తి విభాగం అకత్వా అత్తసమతాయాతి వుత్తం హోతి; అథ వా సబ్బత్తతాయాతి సబ్బేన చిత్తభావేన ఈసకమ్పి బహి అవిక్ఖిపమానోతి వుత్తం హోతి. సబ్బావన్తన్తి సబ్బసత్తవన్తం, సబ్బసత్తయుత్తన్తి అత్థో. లోకన్తి సత్తలోకం.
Iti uddhanti teneva ca nayena uparimaṃ disanti vuttaṃ hoti. Adho tiriyanti adhodisampi tiriyaṃdisampi evameva. Ettha ca adhoti heṭṭhā, tiriyanti anudisā. Evaṃ sabbadisāsu assamaṇḍale assamiva mettāsahagataṃ cittaṃ sāretipi paccāsāretipīti ettāvatā ekamekaṃ disaṃ pariggahetvā odhiso mettāpharaṇaṃ dassitaṃ. Sabbadhītiādi pana anodhiso dassanatthaṃ vuttaṃ. Tattha sabbadhīti sabbattha. Sabbattatāyāti sabbesu hīnamajjhimukkaṭṭhamittasapattamajjhattādippabhedesu attatāya ‘ayaṃ parasatto’ti vibhāgaṃ akatvā attasamatāyāti vuttaṃ hoti; atha vā sabbattatāyāti sabbena cittabhāvena īsakampi bahi avikkhipamānoti vuttaṃ hoti. Sabbāvantanti sabbasattavantaṃ, sabbasattayuttanti attho. Lokanti sattalokaṃ.
విపులేనాతిఏవమాదిపరియాయదస్సనతో పనేత్థ పున ‘‘మేత్తాసహగతేనా’’తి వుత్తం. యస్మా వా ఏత్థ ఓధిసో ఫరణే వియ పున ‘తథా’సద్దో ‘ఇతి’సద్దో వా న వుత్తో, తస్మా పున ‘‘మేత్తాసహగతేన చేతసా’’తి వుత్తం; నిగమనవసేన వా ఏతం వుత్తం. విపులేనాతి ఏత్థ చ ఫరణవసేన విపులతా దట్ఠబ్బా. భూమివసేన పన తం మహగ్గతం, పగుణవసేన అప్పమాణం , సత్తారమ్మణవసేన చ అప్పమాణం, బ్యాపాదపచ్చత్థికప్పహానేన అవేరం, దోమనస్సప్పహానతో అబ్యాపజ్ఝం, నిద్దుక్ఖన్తి వుత్తం హోతి. అయం తావ ‘‘మేత్తాసహగతేన చేతసా’’తిఆదినా నయేన ఠపితాయ మాతికాయ అత్థో.
Vipulenātievamādipariyāyadassanato panettha puna ‘‘mettāsahagatenā’’ti vuttaṃ. Yasmā vā ettha odhiso pharaṇe viya puna ‘tathā’saddo ‘iti’saddo vā na vutto, tasmā puna ‘‘mettāsahagatena cetasā’’ti vuttaṃ; nigamanavasena vā etaṃ vuttaṃ. Vipulenāti ettha ca pharaṇavasena vipulatā daṭṭhabbā. Bhūmivasena pana taṃ mahaggataṃ, paguṇavasena appamāṇaṃ, sattārammaṇavasena ca appamāṇaṃ, byāpādapaccatthikappahānena averaṃ, domanassappahānato abyāpajjhaṃ, niddukkhanti vuttaṃ hoti. Ayaṃ tāva ‘‘mettāsahagatena cetasā’’tiādinā nayena ṭhapitāya mātikāya attho.
౬౪౩. ఇదాని యదేతం ‘‘కథఞ్చ, భిక్ఖవే, మేత్తాసహగతేన చేతసా’’తిఆదినా నయేన వుత్తం పదభాజనీయం, తత్థ యస్మా ఇదం కమ్మట్ఠానం దోసచరితస్స సప్పాయం, తస్మా యథారూపే పుగ్గలే అయం మేత్తా అప్పనం పాపుణాతి, తం మేత్తాయ వత్థుభూతం పుగ్గలం తావ దస్సేతుం సేయ్యథాపి నామ ఏకం పుగ్గలన్తిఆది వుత్తం. తత్థ సేయ్యథాపి నామాతి ఓపమ్మత్థే నిపాతో, యథా ఏకం పుగ్గలన్తి అత్థో. పియన్తి పేమనీయం. మనాపన్తి హదయవుడ్ఢికరం. తత్థ పుబ్బేవ సన్నివాసేన పచ్చుప్పన్నహితేన వా పియో నామ హోతి, సీలాదిగుణసమాయోగేన మనాపో నామ; దానసమానత్తతాహి వా పియతా, పియవచనఅత్థచరియతాహి మనాపతా వేదితబ్బా. యస్మా చేత్థ పియతాయ ఇమస్స బ్యాపాదస్స పహానం హోతి, తతో మేత్తా సుఖం ఫరతి, మనాపతాయ ఉదాసీనతా న సణ్ఠాతి, హిరోత్తప్పఞ్చ పచ్చుపట్ఠాతి, తతో హిరోత్తప్పానుపాలితా మేత్తా న పరిహాయతి, తస్మా తం ఉపమం కత్వా ఇదం వుత్తం – పియం మనాపన్తి. మేత్తాయేయ్యాతి మేత్తాయ ఫరేయ్య; తస్మిం పుగ్గలే మేత్తం కరేయ్య పవత్తేయ్యాతి అత్థో. ఏవమేవ సబ్బే సత్తేతి యథా పియం పుగ్గలం మేత్తాయేయ్య, ఏవం తస్మిం పుగ్గలే అప్పనాప్పత్తాయ వసీభావం ఉపగతాయ మేత్తాయ మజ్ఝత్తవేరిసఙ్ఖాతేపి సబ్బే సత్తే అనుక్కమేన ఫరతీతి అత్థో. మేత్తి మేత్తాయనాతిఆదీని వుత్తత్థానేవ.
643. Idāni yadetaṃ ‘‘kathañca, bhikkhave, mettāsahagatena cetasā’’tiādinā nayena vuttaṃ padabhājanīyaṃ, tattha yasmā idaṃ kammaṭṭhānaṃ dosacaritassa sappāyaṃ, tasmā yathārūpe puggale ayaṃ mettā appanaṃ pāpuṇāti, taṃ mettāya vatthubhūtaṃ puggalaṃ tāva dassetuṃ seyyathāpi nāma ekaṃ puggalantiādi vuttaṃ. Tattha seyyathāpi nāmāti opammatthe nipāto, yathā ekaṃ puggalanti attho. Piyanti pemanīyaṃ. Manāpanti hadayavuḍḍhikaraṃ. Tattha pubbeva sannivāsena paccuppannahitena vā piyo nāma hoti, sīlādiguṇasamāyogena manāpo nāma; dānasamānattatāhi vā piyatā, piyavacanaatthacariyatāhi manāpatā veditabbā. Yasmā cettha piyatāya imassa byāpādassa pahānaṃ hoti, tato mettā sukhaṃ pharati, manāpatāya udāsīnatā na saṇṭhāti, hirottappañca paccupaṭṭhāti, tato hirottappānupālitā mettā na parihāyati, tasmā taṃ upamaṃ katvā idaṃ vuttaṃ – piyaṃ manāpanti. Mettāyeyyāti mettāya phareyya; tasmiṃ puggale mettaṃ kareyya pavatteyyāti attho. Evamevasabbe satteti yathā piyaṃ puggalaṃ mettāyeyya, evaṃ tasmiṃ puggale appanāppattāya vasībhāvaṃ upagatāya mettāya majjhattaverisaṅkhātepi sabbe satte anukkamena pharatīti attho. Metti mettāyanātiādīni vuttatthāneva.
౬౪౪. విదిసం వాతి పదం తిరియం వాతి ఏతస్స అత్థవిభావనత్థం వుత్తం.
644. Vidisaṃ vāti padaṃ tiriyaṃ vāti etassa atthavibhāvanatthaṃ vuttaṃ.
౬౪౫. ఫరిత్వాతి ఆరమ్మణకరణవసేన ఫుసిత్వా. అధిముఞ్చిత్వాతి అధికభావేన ముఞ్చిత్వా, యథా ముత్తం సుముత్తం హోతి సుప్పసారితం సువిత్థతం తథా ముఞ్చిత్వాతి అత్థో.
645. Pharitvāti ārammaṇakaraṇavasena phusitvā. Adhimuñcitvāti adhikabhāvena muñcitvā, yathā muttaṃ sumuttaṃ hoti suppasāritaṃ suvitthataṃ tathā muñcitvāti attho.
౬౪౮. సబ్బధిఆదినిద్దేసే యస్మా తీణిపి ఏతాని పదాని సబ్బసఙ్గాహికాని, తస్మా నేసం ఏకతోవ అత్థం దస్సేతుం సబ్బేన సబ్బన్తిఆది వుత్తం. తస్సత్థో హేట్ఠా వుత్తోయేవ.
648. Sabbadhiādiniddese yasmā tīṇipi etāni padāni sabbasaṅgāhikāni, tasmā nesaṃ ekatova atthaṃ dassetuṃ sabbena sabbantiādi vuttaṃ. Tassattho heṭṭhā vuttoyeva.
౬౫౦. విపులాదినిద్దేసే యస్మా యం అప్పనాప్పత్తం హుత్వా అనన్తసత్తఫరణవసేన విపులం, తం నియమతో భూమివసేన మహగ్గతం హోతి. యఞ్చ మహగ్గతం తం అప్పమాణగోచరవసేన అప్పమాణం. యం అప్పమాణం తం పచ్చత్థికవిఘాతవసేన అవేరం. యఞ్చ అవేరం తం విహతబ్యాపజ్జతాయ అబ్యాపజ్జం. తస్మా ‘‘యం విపులం తం మహగ్గత’’న్తిఆది వుత్తం. అవేరో అబ్యాపజ్జోతి చేత్థ లిఙ్గవిపరియాయేన వుత్తం. మనేన వా సద్ధిం యోజనా కాతబ్బా – యం అప్పమాణం చిత్తం, సో అవేరో మనో; యో అవేరో సో అబ్యాపజ్జోతి. అపిచేత్థ హేట్ఠిమం హేట్ఠిమం పదం ఉపరిమస్స ఉపరిమస్స, ఉపరిమం వా ఉపరిమం హేట్ఠిమస్స హేట్ఠిమస్స అత్థోతిపి వేదితబ్బో.
650. Vipulādiniddese yasmā yaṃ appanāppattaṃ hutvā anantasattapharaṇavasena vipulaṃ, taṃ niyamato bhūmivasena mahaggataṃ hoti. Yañca mahaggataṃ taṃ appamāṇagocaravasena appamāṇaṃ. Yaṃ appamāṇaṃ taṃ paccatthikavighātavasena averaṃ. Yañca averaṃ taṃ vihatabyāpajjatāya abyāpajjaṃ. Tasmā ‘‘yaṃ vipulaṃ taṃ mahaggata’’ntiādi vuttaṃ. Avero abyāpajjoti cettha liṅgavipariyāyena vuttaṃ. Manena vā saddhiṃ yojanā kātabbā – yaṃ appamāṇaṃ cittaṃ, so avero mano; yo avero so abyāpajjoti. Apicettha heṭṭhimaṃ heṭṭhimaṃ padaṃ uparimassa uparimassa, uparimaṃ vā uparimaṃ heṭṭhimassa heṭṭhimassa atthotipi veditabbo.
౬౫౩. సేయ్యథాపి నామ ఏకం పుగ్గలం దుగ్గతం దురుపేతన్తి ఇదమ్పి కరుణాయ వత్థుభూతం పుగ్గలం దస్సేతుం వుత్తం. ఏవరూపస్మిఞ్హి పుగ్గలే బలవకారుఞ్ఞం ఉప్పజ్జతి. తత్థ దుగ్గతన్తి దుక్ఖేన సమఙ్గీభావం గతం. దురుపేతన్తి కాయదుచ్చరితాదీహి ఉపేతం. గతికులభోగాదివసేన వా తమభావే ఠితో పుగ్గలో దుగ్గతో, కాయదుచ్చరితాదీహి ఉపేతత్తా తమపరాయణభావే ఠితో దురుపేతోతి ఏవమేత్థ అత్థో వేదితబ్బో.
653. Seyyathāpi nāma ekaṃ puggalaṃ duggataṃ durupetanti idampi karuṇāya vatthubhūtaṃ puggalaṃ dassetuṃ vuttaṃ. Evarūpasmiñhi puggale balavakāruññaṃ uppajjati. Tattha duggatanti dukkhena samaṅgībhāvaṃ gataṃ. Durupetanti kāyaduccaritādīhi upetaṃ. Gatikulabhogādivasena vā tamabhāve ṭhito puggalo duggato, kāyaduccaritādīhi upetattā tamaparāyaṇabhāve ṭhito durupetoti evamettha attho veditabbo.
౬౬౩. ఏకం పుగ్గలం పియం మనాపన్తి ఇదమ్పి ముదితాయ వత్థుభూతం పుగ్గలం దస్సేతుం వుత్తం. తత్థ గతికులభోగాదివసేన జోతిభావే ఠితో పియో, కాయసుచరితాదీహి ఉపేతత్తా జోతిపరాయణభావే ఠితో మనాపోతి వేదితబ్బో.
663. Ekaṃ puggalaṃ piyaṃ manāpanti idampi muditāya vatthubhūtaṃ puggalaṃ dassetuṃ vuttaṃ. Tattha gatikulabhogādivasena jotibhāve ṭhito piyo, kāyasucaritādīhi upetattā jotiparāyaṇabhāve ṭhito manāpoti veditabbo.
౬౭౩. నేవ మనాపం న అమనాపన్తి ఇదమ్పి ఉపేక్ఖాయ వత్థుభూతం పుగ్గలం దస్సేతుం వుత్తం. తత్థ మిత్తభావం అసమ్పత్తతాయ నేవ మనాపో, అమిత్తభావం అసమ్పత్తతాయ న అమనాపోతి వేదితబ్బో. సేసమేత్థ యం వత్తబ్బం సియా, తం సబ్బం హేట్ఠా చిత్తుప్పాదకణ్డే వుత్తమేవ. భావనావిధానమ్పి ఏతేసం కమ్మట్ఠానానం విసుద్ధిమగ్గే విత్థారతో కథితమేవాతి.
673. Neva manāpaṃ na amanāpanti idampi upekkhāya vatthubhūtaṃ puggalaṃ dassetuṃ vuttaṃ. Tattha mittabhāvaṃ asampattatāya neva manāpo, amittabhāvaṃ asampattatāya na amanāpoti veditabbo. Sesamettha yaṃ vattabbaṃ siyā, taṃ sabbaṃ heṭṭhā cittuppādakaṇḍe vuttameva. Bhāvanāvidhānampi etesaṃ kammaṭṭhānānaṃ visuddhimagge vitthārato kathitamevāti.
సుత్తన్తభాజనీయవణ్ణనా.
Suttantabhājanīyavaṇṇanā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / అభిధమ్మపిటక • Abhidhammapiṭaka / విభఙ్గపాళి • Vibhaṅgapāḷi / ౧౩. అప్పమఞ్ఞావిభఙ్గో • 13. Appamaññāvibhaṅgo
టీకా • Tīkā / అభిధమ్మపిటక (టీకా) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / విభఙ్గ-మూలటీకా • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / ౧౩. అప్పమఞ్ఞావిభఙ్గో • 13. Appamaññāvibhaṅgo
టీకా • Tīkā / అభిధమ్మపిటక (టీకా) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / విభఙ్గ-అనుటీకా • Vibhaṅga-anuṭīkā / ౧౩. అప్పమఞ్ఞావిభఙ్గో • 13. Appamaññāvibhaṅgo