| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សម្មោហវិនោទនី-អដ្ឋកថា • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā |
៨. សម្មប្បធានវិភង្គោ
8. Sammappadhānavibhaṅgo
១. សុត្តន្តភាជនីយវណ្ណនា
1. Suttantabhājanīyavaṇṇanā
៣៩០. ឥទានិ តទនន្តរេ សម្មប្បធានវិភង្គេ ចត្តារោតិ គណនបរិច្ឆេទោ។ តេន ន តតោ ហេដ្ឋា ន ឧទ្ធន្តិ សម្មប្បធានបរិច្ឆេទំ ទីបេតិ។ សម្មប្បធានាតិ ការណប្បធានា ឧបាយប្បធានា យោនិសោបធានា។ ឥធ ភិក្ខូតិ ឥមស្មិំ សាសនេ បដិបន្នកោ ភិក្ខុ។ អនុប្បន្នានន្តិ អនិព្ពត្តានំ។ បាបកានន្តិ លាមកានំ។ អកុសលានំ ធម្មានន្តិ អកោសល្លសម្ភូតានំ ធម្មានំ។ អនុប្បាទាយាតិ ន ឧប្បាទនត្ថាយ។ ឆន្ទំ ជនេតីតិ កត្តុកម្យតាសង្ខាតំ កុសលច្ឆន្ទំ ជនេតិ ឧប្បាទេតិ។ វាយមតីតិ បយោគំ បរក្កមំ ករោតិ។ វីរិយំ អារភតីតិ កាយិកចេតសិកំ វីរិយំ ករោតិ។ ចិត្តំ បគ្គណ្ហាតីតិ តេនេវ សហជាតវីរិយេន ចិត្តំ ឧក្ខិបតិ។ បទហតីតិ បធានវីរិយំ ករោតិ។ បដិបាដិយា បនេតានិ ចត្តារិបិ បទានិ អាសេវនាភាវនាពហុលីកម្មសាតច្ចកិរិយាហិ យោជេតព្ពានិ។
390. Idāni tadanantare sammappadhānavibhaṅge cattāroti gaṇanaparicchedo. Tena na tato heṭṭhā na uddhanti sammappadhānaparicchedaṃ dīpeti. Sammappadhānāti kāraṇappadhānā upāyappadhānā yonisopadhānā. Idha bhikkhūti imasmiṃ sāsane paṭipannako bhikkhu. Anuppannānanti anibbattānaṃ. Pāpakānanti lāmakānaṃ. Akusalānaṃ dhammānanti akosallasambhūtānaṃ dhammānaṃ. Anuppādāyāti na uppādanatthāya. Chandaṃ janetīti kattukamyatāsaṅkhātaṃ kusalacchandaṃ janeti uppādeti. Vāyamatīti payogaṃ parakkamaṃ karoti. Vīriyaṃ ārabhatīti kāyikacetasikaṃ vīriyaṃ karoti. Cittaṃ paggaṇhātīti teneva sahajātavīriyena cittaṃ ukkhipati. Padahatīti padhānavīriyaṃ karoti. Paṭipāṭiyā panetāni cattāripi padāni āsevanābhāvanābahulīkammasātaccakiriyāhi yojetabbāni.
ឧប្បន្នានំ បាបកានន្តិ អនុប្បន្នន្តិ អវត្តព្ពតំ អាបន្នានំ បាបធម្មានំ។ បហានាយាតិ បជហនត្ថាយ។ អនុប្បន្នានំ កុសលានំ ធម្មានន្តិ អនិព្ពត្តានំ កោសល្លសម្ភូតានំ ធម្មានំ។ ឧប្បាទាយាតិ ឧប្បាទនត្ថាយ។ ឧប្បន្នានន្តិ និព្ពត្តានំ។ ឋិតិយាតិ ឋិតត្ថាយ។ អសម្មោសាយាតិ អនស្សនត្ថំ។ ភិយ្យោភាវាយាតិ បុនប្បុនំ ភាវាយ។ វេបុល្លាយាតិ វិបុលភាវាយ។ ភាវនាយាតិ វឌ្ឍិយា។ បារិបូរិយាតិ បរិបូរណត្ថាយ។ អយំ តាវ ចតុន្នំ សម្មប្បធានានំ ឧទ្ទេសវារវសេន ឯកបទិកោ អត្ថុទ្ធារោ។
Uppannānaṃ pāpakānanti anuppannanti avattabbataṃ āpannānaṃ pāpadhammānaṃ. Pahānāyāti pajahanatthāya. Anuppannānaṃ kusalānaṃ dhammānanti anibbattānaṃ kosallasambhūtānaṃ dhammānaṃ. Uppādāyāti uppādanatthāya. Uppannānanti nibbattānaṃ. Ṭhitiyāti ṭhitatthāya. Asammosāyāti anassanatthaṃ. Bhiyyobhāvāyāti punappunaṃ bhāvāya. Vepullāyāti vipulabhāvāya. Bhāvanāyāti vaḍḍhiyā. Pāripūriyāti paripūraṇatthāya. Ayaṃ tāva catunnaṃ sammappadhānānaṃ uddesavāravasena ekapadiko atthuddhāro.
៣៩១. ឥទានិ បដិបាដិយា តានិ បទានិ ភាជេត្វា ទស្សេតុំ កថញ្ច ភិក្ខុ អនុប្បន្នានន្តិអាទិនា នយេន និទ្ទេសវារោ អារទ្ធោ។ តត្ថ យំ ហេដ្ឋា ធម្មសង្គហេ អាគតសទិសំ, តំ តស្ស វណ្ណនាយំ វុត្តនយេនេវ វេទិតព្ពំ។ យំ បន តស្មិំ អនាគតំ, តត្ថ ឆន្ទនិទ្ទេសេ តាវ យោ ឆន្ទោតិ យោ ឆន្ទនិយវសេន ឆន្ទោ។ ឆន្ទិកតាតិ ឆន្ទិកភាវោ, ឆន្ទករណាការោ វា។ កត្តុកម្យតាតិ កត្តុកាមតា។ កុសលោតិ ឆេកោ។ ធម្មច្ឆន្ទោតិ សភាវច្ឆន្ទោ។ អយញ្ហិ ឆន្ទោ នាម តណ្ហាឆន្ទោ, ទិដ្ឋិឆន្ទោ, វីរិយឆន្ទោ, ធម្មច្ឆន្ទោតិ ពហុវិធោ នានប្បការកោ។ តេសុ ធម្មច្ឆន្ទោតិ ឥមស្មិំ ឋានេ កត្តុកម្យតាកុសលធម្មច្ឆន្ទោ អធិប្បេតោ។
391. Idāni paṭipāṭiyā tāni padāni bhājetvā dassetuṃ kathañca bhikkhu anuppannānantiādinā nayena niddesavāro āraddho. Tattha yaṃ heṭṭhā dhammasaṅgahe āgatasadisaṃ, taṃ tassa vaṇṇanāyaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ. Yaṃ pana tasmiṃ anāgataṃ, tattha chandaniddese tāva yo chandoti yo chandaniyavasena chando. Chandikatāti chandikabhāvo, chandakaraṇākāro vā. Kattukamyatāti kattukāmatā. Kusaloti cheko. Dhammacchandoti sabhāvacchando. Ayañhi chando nāma taṇhāchando, diṭṭhichando, vīriyachando, dhammacchandoti bahuvidho nānappakārako. Tesu dhammacchandoti imasmiṃ ṭhāne kattukamyatākusaladhammacchando adhippeto.
ឥមំ ឆន្ទំ ជនេតីតិ ឆន្ទំ កុរុមានោវ ឆន្ទំ ជនេតិ នាម។ សញ្ជនេតីតិ ឧបសគ្គេន បទំ វឌ្ឍិតំ។ ឧដ្ឋបេតីតិ ឆន្ទំ កុរុមានោវ តំ ឧដ្ឋបេតិ នាម។ សមុដ្ឋបេតីតិ ឧបសគ្គេន បទំ វឌ្ឍិតំ។ និព្ពត្តេតីតិ ឆន្ទំ កុរុមានោវ តំ និព្ពត្តេតិ នាម។ អភិនិព្ពត្តេតីតិ ឧបសគ្គេន បទំ វឌ្ឍិតំ។ អបិច ឆន្ទំ ករោន្តោវ ឆន្ទំ ជនេតិ នាម។ តមេវ សតតំ ករោន្តោ សញ្ជនេតិ នាម។ កេនចិទេវ អន្តរាយេន បតិតំ បុន ឧក្ខិបន្តោ ឧដ្ឋបេតិ នាម។ បពន្ធដ្ឋិតិំ បាបេន្តោ សមុដ្ឋបេតិ នាម។ តំ បាកដំ ករោន្តោ និព្ពត្តេតិ នាម។ អនោសក្កនតាយ អលីនវុត្តិតាយ អនោលីនវុត្តិតាយ អភិមុខភាវេន និព្ពត្តេន្តោ អភិនិព្ពត្តេតិ នាម។
Imaṃ chandaṃ janetīti chandaṃ kurumānova chandaṃ janeti nāma. Sañjanetīti upasaggena padaṃ vaḍḍhitaṃ. Uṭṭhapetīti chandaṃ kurumānova taṃ uṭṭhapeti nāma. Samuṭṭhapetīti upasaggena padaṃ vaḍḍhitaṃ. Nibbattetīti chandaṃ kurumānova taṃ nibbatteti nāma. Abhinibbattetīti upasaggena padaṃ vaḍḍhitaṃ. Apica chandaṃ karontova chandaṃ janeti nāma. Tameva satataṃ karonto sañjaneti nāma. Kenacideva antarāyena patitaṃ puna ukkhipanto uṭṭhapeti nāma. Pabandhaṭṭhitiṃ pāpento samuṭṭhapeti nāma. Taṃ pākaṭaṃ karonto nibbatteti nāma. Anosakkanatāya alīnavuttitāya anolīnavuttitāya abhimukhabhāvena nibbattento abhinibbatteti nāma.
៣៩៤. វីរិយនិទ្ទេសេ វីរិយំ ករោន្តោវ វីរិយំ អារភតិ នាម។ ទុតិយបទំ ឧបសគ្គេន វឌ្ឍិតំ។ វីរិយំ ករោន្តោយេវ ច អាសេវតិ ភាវេតិ នាម។ បុនប្បុនំ ករោន្តោ វហុលីករោតិ។ អាទិតោវ ករោន្តោ អារភតិ។ បុនប្បុនំ ករោន្តោ សមារភតិ។ ភាវនាវសេន ភជន្តោ អាសេវតិ។ វឌ្ឍេន្តោ ភាវេតិ។ សព្ពកិច្ចេសុ តទេវ ពហុលីករោន្តោ ពហុលីករោតីតិ វេទិតព្ពោ។
394. Vīriyaniddese vīriyaṃ karontova vīriyaṃ ārabhati nāma. Dutiyapadaṃ upasaggena vaḍḍhitaṃ. Vīriyaṃ karontoyeva ca āsevati bhāveti nāma. Punappunaṃ karonto vahulīkaroti. Āditova karonto ārabhati. Punappunaṃ karonto samārabhati. Bhāvanāvasena bhajanto āsevati. Vaḍḍhento bhāveti. Sabbakiccesu tadeva bahulīkaronto bahulīkarotīti veditabbo.
៣៩៥. ចិត្តបគ្គហនិទ្ទេសេ វីរិយបគ្គហេន យោជេន្តោ ចិត្តំ បគ្គណ្ហាតិ, ឧក្ខិបតីតិ អត្ថោ។ បុនប្បុនំ បគ្គណ្ហន្តោ សម្បគ្គណ្ហាតិ។ ឯវំ សម្បគ្គហិតំ យថា ន បតតិ តថា នំ វីរិយុបត្ថម្ភេន ឧបត្ថម្ភេន្តោ ឧបត្ថម្ភេតិ។ ឧបត្ថម្ភិតម្បិ ថិរភាវត្ថាយ បុនប្បុនំ ឧបត្ថម្ភេន្តោ បច្ចុបត្ថម្ភេតិ នាម។
395. Cittapaggahaniddese vīriyapaggahena yojento cittaṃ paggaṇhāti, ukkhipatīti attho. Punappunaṃ paggaṇhanto sampaggaṇhāti. Evaṃ sampaggahitaṃ yathā na patati tathā naṃ vīriyupatthambhena upatthambhento upatthambheti. Upatthambhitampi thirabhāvatthāya punappunaṃ upatthambhento paccupatthambheti nāma.
៤០៦. ឋិតិយាតិបទស្ស និទ្ទេសេ សព្ពេសម្បិ អសម្មោសាទីនំ ឋិតិវេវចនភាវំ ទស្សេតុំ យា ឋិតិ សោ អសម្មោសោតិអាទិ វុត្តំ។ ឯត្ថ ហិ ហេដ្ឋិមំ ហេដ្ឋិមំ បទំ ឧបរិមស្ស ឧបរិមស្ស បទស្ស អត្ថោ, ឧបរិមំ ឧបរិមំ បទំ ហេដ្ឋិមស្ស ហេដ្ឋិមស្ស អត្ថោតិបិ វត្តុំ វដ្ដតិ។ សេសំ សព្ពត្ថ ឧត្តានត្ថមេវាតិ។ អយំ តាវ បាឡិវណ្ណនា។
406. Ṭhitiyātipadassa niddese sabbesampi asammosādīnaṃ ṭhitivevacanabhāvaṃ dassetuṃ yā ṭhiti so asammosotiādi vuttaṃ. Ettha hi heṭṭhimaṃ heṭṭhimaṃ padaṃ uparimassa uparimassa padassa attho, uparimaṃ uparimaṃ padaṃ heṭṭhimassa heṭṭhimassa atthotipi vattuṃ vaṭṭati. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti. Ayaṃ tāva pāḷivaṇṇanā.
អយំ បនេត្ថ វិនិច្ឆយកថា។ អយញ្ហិ សម្មប្បធានកថា នាម ទុវិធា – លោកិយា លោកុត្តរា ច។ តត្ថ លោកិយា សព្ពបុព្ពភាគេ ហោតិ។ សា កស្សបសំយុត្តបរិយាយេន លោកិយមគ្គក្ខណេ វេទិតព្ពា។ វុត្តញ្ហិ តត្ថ –
Ayaṃ panettha vinicchayakathā. Ayañhi sammappadhānakathā nāma duvidhā – lokiyā lokuttarā ca. Tattha lokiyā sabbapubbabhāge hoti. Sā kassapasaṃyuttapariyāyena lokiyamaggakkhaṇe veditabbā. Vuttañhi tattha –
‘‘ចត្តារោ មេ, អាវុសោ, សម្មប្បធានា។ កតមេ ចត្តារោ?
‘‘Cattāro me, āvuso, sammappadhānā. Katame cattāro?
ឥធាវុសោ, ភិក្ខុ ‘អនុប្បន្នា មេ បាបកា អកុសលា ធម្មា ឧប្បជ្ជមានា អនត្ថាយ សំវត្តេយ្យុ’ន្តិ អាតប្បំ ករោតិ; ‘ឧប្បន្នា មេ បាបកា អកុសលា ធម្មា អប្បហីយមានា អនត្ថាយ សំវត្តេយ្យុ’ន្តិ អាតប្បំ ករោតិ; ‘អនុប្បន្នា មេ កុសលា ធម្មា អនុប្បជ្ជមានា អនត្ថាយ សំវត្តេយ្យុ’ន្តិ អាតប្បំ ករោតិ។ ‘ឧប្បន្នា មេ កុសលា ធម្មា និរុជ្ឈមានា អនត្ថាយ សំវត្តេយ្យុ’ន្តិ អាតប្បំ ករោតី’’តិ (សំ. និ. ២.១៤៥)។
Idhāvuso, bhikkhu ‘anuppannā me pāpakā akusalā dhammā uppajjamānā anatthāya saṃvatteyyu’nti ātappaṃ karoti; ‘uppannā me pāpakā akusalā dhammā appahīyamānā anatthāya saṃvatteyyu’nti ātappaṃ karoti; ‘anuppannā me kusalā dhammā anuppajjamānā anatthāya saṃvatteyyu’nti ātappaṃ karoti. ‘Uppannā me kusalā dhammā nirujjhamānā anatthāya saṃvatteyyu’nti ātappaṃ karotī’’ti (saṃ. ni. 2.145).
ឯត្ថ ច ‘អនុប្បន្នា មេ កុសលា ធម្មា’តិ សមថវិបស្សនា ចេវ មគ្គោ ច។ ឧប្បន្នា កុសលា នាម សមថវិបស្សនាវ។ មគ្គោ បន សកិំ ឧប្បជ្ជិត្វា និរុជ្ឈមានោ អនត្ថាយ សំវត្តនកោ នាម នត្ថិ។ សោ ហិ ផលស្ស បច្ចយំ ទត្វាវ និរុជ្ឈតិ។ បុរិមស្មិំ វា សមថវិបស្សនាវ គហេតព្ពាតិ វុត្តំ, តំ បន ន យុត្តំ។
Ettha ca ‘anuppannā me kusalā dhammā’ti samathavipassanā ceva maggo ca. Uppannākusalā nāma samathavipassanāva. Maggo pana sakiṃ uppajjitvā nirujjhamāno anatthāya saṃvattanako nāma natthi. So hi phalassa paccayaṃ datvāva nirujjhati. Purimasmiṃ vā samathavipassanāva gahetabbāti vuttaṃ, taṃ pana na yuttaṃ.
តត្ថ ‘‘ឧប្បន្នា សមថវិបស្សនា និរុជ្ឈមានា អនត្ថាយ សំវត្តន្តី’’តិ អត្ថស្ស អាវិភាវត្ថំ ឥទំ វត្ថុ – ឯកោ កិរ ខីណាសវត្ថេរោ ‘មហាចេតិយញ្ច មហាពោធិញ្ច វន្ទិស្សាមី’តិ សមាបត្តិលាភិនា ភណ្ឌគាហកសាមណេរេន សទ្ធិំ ជនបទតោ មហាវិហារំ អាគន្ត្វា វិហារបរិវេណំ បាវិសិ; សាយន្ហសមយេ មហាភិក្ខុសង្ឃេ ចេតិយំ វន្ទមានេ ចេតិយំ វន្ទនត្ថាយ ន និក្ខមិ។ កស្មា? ខីណាសវានញ្ហិ តីសុ រតនេសុ មហន្តំ គារវំ ហោតិ។ តស្មា ភិក្ខុសង្ឃេ វន្ទិត្វា បដិក្កន្តេ មនុស្សានំ សាយមាសភុត្តវេលាយ សាមណេរម្បិ អជានាបេត្វា ‘ចេតិយំ វន្ទិស្សាមី’តិ ឯកកោវ និក្ខមិ។ សាមណេរោ ‘កិំ នុ ខោ ថេរោ អវេលាយ ឯកកោវ គច្ឆតិ, ជានិស្សាមី’តិ ឧបជ្ឈាយស្ស បទានុបទិកោវ និក្ខមិ។ ថេរោ អនាវជ្ជនេន តស្ស អាគមនំ អជានន្តោ ទក្ខិណទ្វារេន មហាចេតិយង្គណំ អារុឡ្ហោ។ សាមណេរោបិ អនុបទំយេវ អារុឡ្ហោ។
Tattha ‘‘uppannā samathavipassanā nirujjhamānā anatthāya saṃvattantī’’ti atthassa āvibhāvatthaṃ idaṃ vatthu – eko kira khīṇāsavatthero ‘mahācetiyañca mahābodhiñca vandissāmī’ti samāpattilābhinā bhaṇḍagāhakasāmaṇerena saddhiṃ janapadato mahāvihāraṃ āgantvā vihārapariveṇaṃ pāvisi; sāyanhasamaye mahābhikkhusaṅghe cetiyaṃ vandamāne cetiyaṃ vandanatthāya na nikkhami. Kasmā? Khīṇāsavānañhi tīsu ratanesu mahantaṃ gāravaṃ hoti. Tasmā bhikkhusaṅghe vanditvā paṭikkante manussānaṃ sāyamāsabhuttavelāya sāmaṇerampi ajānāpetvā ‘cetiyaṃ vandissāmī’ti ekakova nikkhami. Sāmaṇero ‘kiṃ nu kho thero avelāya ekakova gacchati, jānissāmī’ti upajjhāyassa padānupadikova nikkhami. Thero anāvajjanena tassa āgamanaṃ ajānanto dakkhiṇadvārena mahācetiyaṅgaṇaṃ āruḷho. Sāmaṇeropi anupadaṃyeva āruḷho.
មហាថេរោ មហាចេតិយំ ឧល្លោកេត្វា ពុទ្ធារម្មណំ បីតិំ គហេត្វា សព្ពំ ចេតសោ សមន្នាហរិត្វា ហដ្ឋបហដ្ឋោ មហាចេតិយំ វន្ទតិ។ សាមណេរោ ថេរស្ស វន្ទនាការំ ទិស្វា ‘ឧបជ្ឈាយោ មេ អតិវិយ បសន្នចិត្តោ វន្ទតិ; កិំ នុ ខោ បុប្ផានិ លភិត្វា បូជំ ករេយ្យា’តិ ចិន្តេសិ។ ថេរេ វន្ទិត្វា ឧដ្ឋាយ សិរសិ អញ្ជលិំ ឋបេត្វា មហាចេតិយំ ឧល្លោកេត្វា ឋិតេ សាមណេរោ ឧក្កាសិត្វា អត្តនោ អាគតភាវំ ជានាបេសិ។ ថេរោ បរិវត្តេត្វា ឱលោកេន្តោ ‘‘កទា អាគតោសី’’តិ បុច្ឆិ។ ‘‘តុម្ហាកំ ចេតិយំ វន្ទនកាលេ, ភន្តេ; អតិវិយ បសន្នា ចេតិយំ វន្ទិត្ថ; កិន្នុ ខោ បុប្ផានិ លភិត្វា បូជេយ្យាថា’’តិ? ‘‘អាម, សាមណេរ, ឥមស្មិំ ចេតិយេ វិយ អញ្ញត្រ ឯត្តកំ ធាតុនិធានំ នាម នត្ថិ។ ឯវរូបំ អសទិសំ មហាថូបំ បុប្ផានិ លភិត្វា កោ ន បូជេយ្យា’’តិ? ‘‘តេន ហិ, ភន្តេ, អធិវាសេថ, អាហរិស្សាមី’’តិ តាវទេវ ឈានំ សមាបជ្ជិត្វា ឥទ្ធិយា ហិមវន្តំ គន្ត្វា វណ្ណគន្ធសម្បន្នានិ បុប្ផានិ គហេត្វា បរិស្សាវនំ បូរេត្វា មហាថេរេ ទក្ខិណមុខតោ បច្ឆិមមុខេ អសម្បត្តេយេវ អាគន្ត្វា បុប្ផបរិស្សាវនំ ហត្ថេ ឋបេត្វា ‘‘បូជេថ ភន្តេ’’តិ អាហ។ ថេរោ ‘‘អតិមន្ទានិ នោ, សាមណេរ, បុប្ផានី’’តិ អាហ។ ‘‘គច្ឆថ, ភន្តេ, ភគវតោ គុណេ អាវជ្ជេត្វា បូជេថា’’តិ។
Mahāthero mahācetiyaṃ ulloketvā buddhārammaṇaṃ pītiṃ gahetvā sabbaṃ cetaso samannāharitvā haṭṭhapahaṭṭho mahācetiyaṃ vandati. Sāmaṇero therassa vandanākāraṃ disvā ‘upajjhāyo me ativiya pasannacitto vandati; kiṃ nu kho pupphāni labhitvā pūjaṃ kareyyā’ti cintesi. There vanditvā uṭṭhāya sirasi añjaliṃ ṭhapetvā mahācetiyaṃ ulloketvā ṭhite sāmaṇero ukkāsitvā attano āgatabhāvaṃ jānāpesi. Thero parivattetvā olokento ‘‘kadā āgatosī’’ti pucchi. ‘‘Tumhākaṃ cetiyaṃ vandanakāle, bhante; ativiya pasannā cetiyaṃ vandittha; kinnu kho pupphāni labhitvā pūjeyyāthā’’ti? ‘‘Āma, sāmaṇera, imasmiṃ cetiye viya aññatra ettakaṃ dhātunidhānaṃ nāma natthi. Evarūpaṃ asadisaṃ mahāthūpaṃ pupphāni labhitvā ko na pūjeyyā’’ti? ‘‘Tena hi, bhante, adhivāsetha, āharissāmī’’ti tāvadeva jhānaṃ samāpajjitvā iddhiyā himavantaṃ gantvā vaṇṇagandhasampannāni pupphāni gahetvā parissāvanaṃ pūretvā mahāthere dakkhiṇamukhato pacchimamukhe asampatteyeva āgantvā pupphaparissāvanaṃ hatthe ṭhapetvā ‘‘pūjetha bhante’’ti āha. Thero ‘‘atimandāni no, sāmaṇera, pupphānī’’ti āha. ‘‘Gacchatha, bhante, bhagavato guṇe āvajjetvā pūjethā’’ti.
ថេរោ បច្ឆិមមុខនិស្សិតេន សោបានេន អារុយ្ហ កុច្ឆិវេទិកាភូមិយំ បុប្ផបូជំ កាតុំ អារទ្ធោ។ វេទិកាភូមិ បរិបុណ្ណា; បុប្ផានិ បតិត្វា ទុតិយភូមិយំ ជណ្ណុប្បមាណេន ឱធិនា បូរយិំសុ។ តតោ ឱតរិត្វា បាទបិដ្ឋិកបន្តិំ បូជេសិ; សាបិ បរិបូរិ; បរិបុណ្ណភាវំ ញត្វា ហេដ្ឋិមតលេ វិកិរន្តោ អគមាសិ; សព្ពំ ចេតិយង្គណំ បរិបូរិ; តស្មិំ បរិបុណ្ណេ ‘‘សាមណេរ, បុប្ផានិ ន ខីយន្តី’’តិ អាហ។ ‘‘បរិស្សាវនំ, ភន្តេ, អធោមុខំ ករោថា’’តិ។ អធោមុខំ កត្វា ចាលេសិ។ តទា បុប្ផានិ ខីណានិ។ ថេរោ បរិស្សាវនំ សាមណេរស្ស ទត្វា សទ្ធិំ ហត្ថិបាការេន ចេតិយំ តិក្ខត្តុំ បទក្ខិណំ កត្វា ចតូសុ ឋានេសុ វន្ទិត្វា បរិវេណំ គច្ឆន្តោ ចិន្តេសិ – ‘យាវ មហិទ្ធិកោ វតាយំ សាមណេរោ; សក្ខិស្សតិ នុ ខោ ឥមំ ឥទ្ធានុភាវំ រក្ខិតុន្តិ? តតោ ‘ន សក្ខិស្សតី’តិ ទិស្វា សាមណេរំ អាហ – ‘‘សាមណេរ, ត្វំ ឥទានិ មហិទ្ធិកោ; ឯវរូបំ បន ឥទ្ធិំ នាសេត្វា បច្ឆិមកាលេ កាណបេសការិយា ហត្ថេន មទ្ទិតំកញ្ជិយំ បិវិស្សសី’’តិ។ ទហរកភាវស្ស នាមេស ទោសោ យំ សោ ឧបជ្ឈាយស្ស កថាយ សំវេជេត្វា ‘កម្មដ្ឋានំ មេ, ភន្តេ, អាចិក្ខថា’តិ ន យាចិ; ‘អម្ហាកំ ឧបជ្ឈាយោ កិំ វទតី’តិ តំ បន អសុណន្តោ វិយ អគមាសិ។
Thero pacchimamukhanissitena sopānena āruyha kucchivedikābhūmiyaṃ pupphapūjaṃ kātuṃ āraddho. Vedikābhūmi paripuṇṇā; pupphāni patitvā dutiyabhūmiyaṃ jaṇṇuppamāṇena odhinā pūrayiṃsu. Tato otaritvā pādapiṭṭhikapantiṃ pūjesi; sāpi paripūri; paripuṇṇabhāvaṃ ñatvā heṭṭhimatale vikiranto agamāsi; sabbaṃ cetiyaṅgaṇaṃ paripūri; tasmiṃ paripuṇṇe ‘‘sāmaṇera, pupphāni na khīyantī’’ti āha. ‘‘Parissāvanaṃ, bhante, adhomukhaṃ karothā’’ti. Adhomukhaṃ katvā cālesi. Tadā pupphāni khīṇāni. Thero parissāvanaṃ sāmaṇerassa datvā saddhiṃ hatthipākārena cetiyaṃ tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ katvā catūsu ṭhānesu vanditvā pariveṇaṃ gacchanto cintesi – ‘yāva mahiddhiko vatāyaṃ sāmaṇero; sakkhissati nu kho imaṃ iddhānubhāvaṃ rakkhitunti? Tato ‘na sakkhissatī’ti disvā sāmaṇeraṃ āha – ‘‘sāmaṇera, tvaṃ idāni mahiddhiko; evarūpaṃ pana iddhiṃ nāsetvā pacchimakāle kāṇapesakāriyā hatthena madditaṃkañjiyaṃ pivissasī’’ti. Daharakabhāvassa nāmesa doso yaṃ so upajjhāyassa kathāya saṃvejetvā ‘kammaṭṭhānaṃ me, bhante, ācikkhathā’ti na yāci; ‘amhākaṃ upajjhāyo kiṃ vadatī’ti taṃ pana asuṇanto viya agamāsi.
ថេរោ មហាចេតិយញ្ច មហាពោធិញ្ច វន្ទិត្វា សាមណេរំ បត្តចីវរំ គាហាបេត្វា អនុបុព្ពេន កុដេឡិតិស្សមហាវិហារំ អគមាសិ។ សាមណេរោ ឧបជ្ឈាយស្ស បទានុបទិកោ ហុត្វា ភិក្ខាចារំ ន គច្ឆតិ។ ‘‘កតរំ គាមំ បវិសថ, ភន្តេ’’តិ បុច្ឆិត្វា បន ‘ឥទានិ មេ ឧបជ្ឈាយោ គាមទ្វារំ សម្បត្តោ ភវិស្សតី’តិ ញត្វា អត្តនោ ច ឧបជ្ឈាយស្ស ច បត្តចីវរំ គហេត្វា អាកាសេនាគន្ត្វា ថេរស្ស បត្តចីវរំ ទត្វា បិណ្ឌាយ បវិសតិ។ ថេរោ សព្ពកាលំ ឱវទតិ – ‘‘សាមណេរ, មា ឯវមកាសិ; បុថុជ្ជនិទ្ធិ នាម ចលា អនិពទ្ធា; អសប្បាយំ រូបាទិអារម្មណំ លភិត្វា អប្បមត្តកេនេវ ភិជ្ជតិ; សន្តាយ សមាបត្តិយា បរិហីនា ព្រហ្មចរិយវាសេ សន្ថម្ភិតុំ ន សក្កោន្តី’’តិ។ សាមណេរោ ‘កិំ កថេតិ មយ្ហំ ឧបជ្ឈាយោ’តិ សោតុំ ន ឥច្ឆតិ, តថេវ ករោតិ។ ថេរោ អនុបុព្ពេន ចេតិយវន្ទនំ ករោន្តោ កម្មុបេន្ទវិហារំ នាម គតោ។ តត្ថ វសន្តេបិ ថេរេ សាមណេរោ តថេវ ករោតិ។
Thero mahācetiyañca mahābodhiñca vanditvā sāmaṇeraṃ pattacīvaraṃ gāhāpetvā anupubbena kuṭeḷitissamahāvihāraṃ agamāsi. Sāmaṇero upajjhāyassa padānupadiko hutvā bhikkhācāraṃ na gacchati. ‘‘Kataraṃ gāmaṃ pavisatha, bhante’’ti pucchitvā pana ‘idāni me upajjhāyo gāmadvāraṃ sampatto bhavissatī’ti ñatvā attano ca upajjhāyassa ca pattacīvaraṃ gahetvā ākāsenāgantvā therassa pattacīvaraṃ datvā piṇḍāya pavisati. Thero sabbakālaṃ ovadati – ‘‘sāmaṇera, mā evamakāsi; puthujjaniddhi nāma calā anibaddhā; asappāyaṃ rūpādiārammaṇaṃ labhitvā appamattakeneva bhijjati; santāya samāpattiyā parihīnā brahmacariyavāse santhambhituṃ na sakkontī’’ti. Sāmaṇero ‘kiṃ katheti mayhaṃ upajjhāyo’ti sotuṃ na icchati, tatheva karoti. Thero anupubbena cetiyavandanaṃ karonto kammupendavihāraṃ nāma gato. Tattha vasantepi there sāmaṇero tatheva karoti.
អថេកទិវសំ ឯកា បេសការធីតា អភិរូបា បឋមវយេ ឋិតា កម្មុបេន្ទគាមតោ និក្ខមិត្វា បទុមស្សរំ ឱរុយ្ហ គាយមានា បុប្ផានិ ភញ្ជតិ។ តស្មិំ សមយេ សាមណេរោ បទុមស្សរមត្ថកេន គច្ឆតិ គច្ឆន្តោ បន, សក្ករលសិកាយ កាណមក្ខិកា វិយ, តស្សា គីតសទ្ទេ ពជ្ឈិ; តាវទេវ ឥទ្ធិ អន្តរហិតា, ឆិន្នបក្ខោ កាកោ វិយ អហោសិ។ សន្តសមាបត្តិពលេន បន តត្ថេវ ឧទកបិដ្ឋេ អបតិត្វា សិម្ពលិតូលំ វិយ បតមានំ អនុបុព្ពេន បទុមស្សរតីរេ អដ្ឋាសិ។ សោ វេគេន គន្ត្វា ឧបជ្ឈាយស្ស បត្តចីវរំ ទត្វា និវត្តិ។ មហាថេរោ ‘បគេវេតំ មយា ទិដ្ឋំ, និវារិយមានោបិ ន និវត្តិស្សតី’តិ កិញ្ចិ អវត្វា បិណ្ឌាយ បាវិសិ។
Athekadivasaṃ ekā pesakāradhītā abhirūpā paṭhamavaye ṭhitā kammupendagāmato nikkhamitvā padumassaraṃ oruyha gāyamānā pupphāni bhañjati. Tasmiṃ samaye sāmaṇero padumassaramatthakena gacchati gacchanto pana, sakkaralasikāya kāṇamakkhikā viya, tassā gītasadde bajjhi; tāvadeva iddhi antarahitā, chinnapakkho kāko viya ahosi. Santasamāpattibalena pana tattheva udakapiṭṭhe apatitvā simbalitūlaṃ viya patamānaṃ anupubbena padumassaratīre aṭṭhāsi. So vegena gantvā upajjhāyassa pattacīvaraṃ datvā nivatti. Mahāthero ‘pagevetaṃ mayā diṭṭhaṃ, nivāriyamānopi na nivattissatī’ti kiñci avatvā piṇḍāya pāvisi.
សាមណេរោ គន្ត្វា បទុមស្សរតីរេ អដ្ឋាសិ តស្សា បច្ចុត្តរណំ អាគមយមានោ។ សាបិ សាមណេរំ អាកាសេន គច្ឆន្តញ្ច បុនាគន្ត្វា ឋិតញ្ច ទិស្វា ‘អទ្ធា ឯស មំ និស្សាយ ឧក្កណ្ឋិតោ’តិ ញត្វា ‘បដិក្កម សាមណេរា’តិ អាហ។ សោបិ បដិបក្កមិ។ ឥតរា បច្ចុត្តរិត្វា សាដកំ និវាសេត្វា តំ ឧបសង្កមិត្វា ‘កិំ, ភន្តេ’តិ បុច្ឆិ។ សោ តមត្ថំ អារោចេសិ។ សា ពហូហិ ការណេហិ ឃរាវាសេ អាទីនវំ ព្រហ្មចរិយវាសេ អានិសំសញ្ច ទស្សេត្វា ឱវទមានាបិ តស្ស ឧក្កណ្ឋំ វិនោទេតុំ អសក្កោន្តី ‘អយំ មម ការណា ឯវរូបាយ ឥទ្ធិយា បរិហីនោ; ន ទានិ យុត្តំ បរិច្ចជិតុ’ន្តិ។ ‘ឥធេវ តិដ្ឋា’តិ វត្វា ឃរំ គន្ត្វា មាតាបិតូនំ តំ បវត្តិំ អារោចេសិ។ តេបិ អាគន្ត្វា នានប្បការំ ឱវទមានា វចនំ អគ្គណ្ហន្តំ អាហំសុ – ‘‘ត្វំ អម្ហេ ឧច្ចាកុលាតិ មា សល្លក្ខេសិ។ មយំ បេសការា។ សក្ខិស្សសិ បេសការកម្មំ កាតុ’’ន្តិ? សាមណេរោ អាហ – ‘‘ឧបាសក, គិហីភូតោ នាម បេសការកម្មំ វា ករេយ្យ នឡការកម្មំ វា, កិំ ឥមិនា, មា សាដកមត្តេ លោភំ ករោថា’’តិ ។ បេសការកោ ឧទរេ ពទ្ធសាដកំ ទត្វា ឃរំ នេត្វា ធីតរំ អទាសិ។
Sāmaṇero gantvā padumassaratīre aṭṭhāsi tassā paccuttaraṇaṃ āgamayamāno. Sāpi sāmaṇeraṃ ākāsena gacchantañca punāgantvā ṭhitañca disvā ‘addhā esa maṃ nissāya ukkaṇṭhito’ti ñatvā ‘paṭikkama sāmaṇerā’ti āha. Sopi paṭipakkami. Itarā paccuttaritvā sāṭakaṃ nivāsetvā taṃ upasaṅkamitvā ‘kiṃ, bhante’ti pucchi. So tamatthaṃ ārocesi. Sā bahūhi kāraṇehi gharāvāse ādīnavaṃ brahmacariyavāse ānisaṃsañca dassetvā ovadamānāpi tassa ukkaṇṭhaṃ vinodetuṃ asakkontī ‘ayaṃ mama kāraṇā evarūpāya iddhiyā parihīno; na dāni yuttaṃ pariccajitu’nti. ‘Idheva tiṭṭhā’ti vatvā gharaṃ gantvā mātāpitūnaṃ taṃ pavattiṃ ārocesi. Tepi āgantvā nānappakāraṃ ovadamānā vacanaṃ aggaṇhantaṃ āhaṃsu – ‘‘tvaṃ amhe uccākulāti mā sallakkhesi. Mayaṃ pesakārā. Sakkhissasi pesakārakammaṃ kātu’’nti? Sāmaṇero āha – ‘‘upāsaka, gihībhūto nāma pesakārakammaṃ vā kareyya naḷakārakammaṃ vā, kiṃ iminā, mā sāṭakamatte lobhaṃ karothā’’ti . Pesakārako udare baddhasāṭakaṃ datvā gharaṃ netvā dhītaraṃ adāsi.
សោ បេសការកម្មំ ឧគ្គណ្ហិត្វា បេសការេហិ សទ្ធិំ សាលាយ កម្មំ ករោតិ។ អញ្ញេសំ ឥត្ថិយោ បាតោវ ភត្តំ សម្បាទេត្វា អាហរិំសុ។ តស្ស ភរិយា ន តាវ អាគច្ឆតិ។ សោ ឥតរេសុ កម្មំ វិស្សជ្ជេត្វា ភុញ្ជមានេសុ តសរំ វដ្ដេន្តោ និសីទិ។ សា បច្ឆា អាគមាសិ។ អថ នំ សោ ‘អតិចិរេន អាគតាសី’តិ តជ្ជេសិ។ មាតុគាមោ ច នាម អបិ ចក្កវត្តិរាជានំ អត្តនិ បដិពទ្ធចិត្តំ ញត្វា ទាសំ វិយ សល្លក្ខេតិ។ តស្មា សា ឯវមាហ – ‘‘អញ្ញេសំ ឃរេ ទារុបណ្ណលោណាទីនិ សន្និហិតានិ; ពាហិរតោ អាហរិត្វា ទាយកា បេសការកាបិ អត្ថិ។ អហំ បន ឯកិកា; ត្វម្បិ ‘មយ្ហំ ឃរេ ឥទំ អត្ថិ, ឥទំ នត្ថី’តិ ន ជានាសិ។ សចេ ឥច្ឆសិ ភុញ្ជ, នោ ចេ ឥច្ឆសិ មា ភុញ្ជា’’តិ។ សោ ‘ន កេវលំ ឧស្សូរេ ភត្តំ អាហរសិ, វាចាយបិ មំ ឃដ្ដេសី’តិ កុជ្ឈិត្វា អញ្ញំ បហរណំ អបស្សន្តោ តមេវ តសរទណ្ឌកំ តសរតោ លុញ្ចិត្វា ខិបិ។ សា តំ អាគច្ឆន្តំ ទិស្វា ឦសកំ បរិវត្តិ។ តសរទណ្ឌកស្ស ច កោដិ នាម តិខិណា ហោតិ។ សា តស្សា បរិវត្តមានាយ អក្ខិកោដិយំ បវិសិត្វា អដ្ឋាសិ។ សា ឧភោហិ ហត្ថេហិ វេគេន អក្ខិំ អគ្គហេសិ។ ភិន្នដ្ឋានតោ លោហិតំ បគ្ឃរតិ។
So pesakārakammaṃ uggaṇhitvā pesakārehi saddhiṃ sālāya kammaṃ karoti. Aññesaṃ itthiyo pātova bhattaṃ sampādetvā āhariṃsu. Tassa bhariyā na tāva āgacchati. So itaresu kammaṃ vissajjetvā bhuñjamānesu tasaraṃ vaṭṭento nisīdi. Sā pacchā āgamāsi. Atha naṃ so ‘aticirena āgatāsī’ti tajjesi. Mātugāmo ca nāma api cakkavattirājānaṃ attani paṭibaddhacittaṃ ñatvā dāsaṃ viya sallakkheti. Tasmā sā evamāha – ‘‘aññesaṃ ghare dārupaṇṇaloṇādīni sannihitāni; bāhirato āharitvā dāyakā pesakārakāpi atthi. Ahaṃ pana ekikā; tvampi ‘mayhaṃ ghare idaṃ atthi, idaṃ natthī’ti na jānāsi. Sace icchasi bhuñja, no ce icchasi mā bhuñjā’’ti. So ‘na kevalaṃ ussūre bhattaṃ āharasi, vācāyapi maṃ ghaṭṭesī’ti kujjhitvā aññaṃ paharaṇaṃ apassanto tameva tasaradaṇḍakaṃ tasarato luñcitvā khipi. Sā taṃ āgacchantaṃ disvā īsakaṃ parivatti. Tasaradaṇḍakassa ca koṭi nāma tikhiṇā hoti. Sā tassā parivattamānāya akkhikoṭiyaṃ pavisitvā aṭṭhāsi. Sā ubhohi hatthehi vegena akkhiṃ aggahesi. Bhinnaṭṭhānato lohitaṃ paggharati.
សោ តស្មិំ កាលេ ឧបជ្ឈាយស្ស វចនំ អនុស្សរិ ‘ឥទំ សន្ធាយ មំ ឧបជ្ឈាយោ ‘‘អនាគតេ កាលេ កាណបេសការិយា ហត្ថេន មទ្ទិតំ កញ្ជិយំ បិវិស្សសី’’តិ អាហ។ ឥទំ ថេរេន ទិដ្ឋំ ភវិស្សតិ។ អហោ ទីឃទស្សី អយ្យោ’តិ មហាសទ្ទេន រោទិតុំ អារភិ។ តមេនំ អញ្ញេ ‘‘អលំ, អាវុសោ, មា រោទិ; អក្ខិ នាម ភិន្នំ ន សក្កា រោទនេន បដិបាកតិកំ កាតុ’’ន្តិ អាហំសុ។ សោ ‘‘នាហំ ឯតមត្ថំ រោទាមិ; អបិច ខោ ឥទំ សន្ធាយ រោទាមី’’តិ សព្ពំ បវត្តិំ បដិបាដិយា កថេសិ។ ឯវំ ឧប្បន្នា សមថវិបស្សនា និរុជ្ឈមានា អនត្ថាយ សំវត្តន្តិ។
So tasmiṃ kāle upajjhāyassa vacanaṃ anussari ‘idaṃ sandhāya maṃ upajjhāyo ‘‘anāgate kāle kāṇapesakāriyā hatthena madditaṃ kañjiyaṃ pivissasī’’ti āha. Idaṃ therena diṭṭhaṃ bhavissati. Aho dīghadassī ayyo’ti mahāsaddena rodituṃ ārabhi. Tamenaṃ aññe ‘‘alaṃ, āvuso, mā rodi; akkhi nāma bhinnaṃ na sakkā rodanena paṭipākatikaṃ kātu’’nti āhaṃsu. So ‘‘nāhaṃ etamatthaṃ rodāmi; apica kho idaṃ sandhāya rodāmī’’ti sabbaṃ pavattiṃ paṭipāṭiyā kathesi. Evaṃ uppannā samathavipassanā nirujjhamānā anatthāya saṃvattanti.
អបរម្បិ វត្ថុ – តិំសមត្តា ភិក្ខូ កល្យាណិយំ មហាចេតិយំ វន្ទិត្វា អដវិមគ្គេន មហាមគ្គំ ឱតរមានា អន្តរាមគ្គេ ឈាមក្ខេត្តេ កម្មំ កត្វា អាគច្ឆន្តំ ឯកំ មនុស្សំ អទ្ទសំសុ។ តស្ស សរីរំ មសិមក្ខិតំ ហោតិ, មសិមក្ខិតមេវ ច ឯកំ កាសាវំ កច្ឆំ បីឡេត្វា និវត្ថំ។ ឱលោកិយមានោ ឈាមខាណុកោ វិយ ខាយតិ។ សោ ទិវសភាគេ កម្មំ កត្វា ឧបឌ្ឍឈាយមានានំ ទារូនំ កលាបំ ឧក្ខិបិត្វា បិដ្ឋិយំ វិប្បកិណ្ណេហិ កេសេហិ កុម្មគ្គេន អាគន្ត្វា ភិក្ខូនំ សម្មុខេ អដ្ឋាសិ។ សាមណេរា ទិស្វា អញ្ញមញ្ញំ ឱលោកយមានា ‘‘អាវុសោ, តុយ្ហំ បិតា, តុយ្ហំ មហាបិតា, តុយ្ហំ មាតុលោ’’តិ ហសមានា គន្ត្វា ‘‘កោ នាមោសិ ត្វំ, ឧបាសកា’’តិ នាមំ បុច្ឆិំសុ។ សោ នាមំ បុច្ឆិតោ វិប្បដិសារី ហុត្វា ទារុកលាបំ ឆឌ្ឌេត្វា វត្ថំ សំវិធាយ និវាសេត្វា មហាថេរេ វន្ទិត្វា ‘‘តិដ្ឋថ តាវ, ភន្តេ’’តិ អាហ។ មហាថេរា អដ្ឋំសុ។
Aparampi vatthu – tiṃsamattā bhikkhū kalyāṇiyaṃ mahācetiyaṃ vanditvā aṭavimaggena mahāmaggaṃ otaramānā antarāmagge jhāmakkhette kammaṃ katvā āgacchantaṃ ekaṃ manussaṃ addasaṃsu. Tassa sarīraṃ masimakkhitaṃ hoti, masimakkhitameva ca ekaṃ kāsāvaṃ kacchaṃ pīḷetvā nivatthaṃ. Olokiyamāno jhāmakhāṇuko viya khāyati. So divasabhāge kammaṃ katvā upaḍḍhajhāyamānānaṃ dārūnaṃ kalāpaṃ ukkhipitvā piṭṭhiyaṃ vippakiṇṇehi kesehi kummaggena āgantvā bhikkhūnaṃ sammukhe aṭṭhāsi. Sāmaṇerā disvā aññamaññaṃ olokayamānā ‘‘āvuso, tuyhaṃ pitā, tuyhaṃ mahāpitā, tuyhaṃ mātulo’’ti hasamānā gantvā ‘‘ko nāmosi tvaṃ, upāsakā’’ti nāmaṃ pucchiṃsu. So nāmaṃ pucchito vippaṭisārī hutvā dārukalāpaṃ chaḍḍetvā vatthaṃ saṃvidhāya nivāsetvā mahāthere vanditvā ‘‘tiṭṭhatha tāva, bhante’’ti āha. Mahātherā aṭṭhaṃsu.
ទហរសាមណេរា អាគន្ត្វា មហាថេរានំ សម្មុខាបិ បរិហាសំ ករោន្តិ។ ឧបាសកោ អាហ – ‘‘ភន្តេ, តុម្ហេ មំ បស្សិត្វា បរិហសថ; ឯត្តកេនេវ មត្ថកំ បត្តម្ហាតិ សល្លក្ខេថ។ អហម្បិ បុព្ពេ តុម្ហាទិសោវ សមណោ អហោសិំ។ តុម្ហាកំ បន ចិត្តេកគ្គតាមត្តម្បិ នត្ថិ។ អហំ ឥមស្មិំ សាសនេ មហិទ្ធិកោ មហានុភាវោ អហោសិំ; អាកាសំ គហេត្វា បថវិំ ករោមិ, បថវិំ អាកាសំ; ទូរំ គណ្ហិត្វា សន្តិកំ ករោមិ, សន្តិកំ ទូរំ; ចក្កវាឡសហស្សំ ខណេន វិនិវិជ្ឈាមិ។ ហត្ថេ មេ បស្សថ; ឥទានិ បន មក្កដហត្ថសទិសា។ អហំ ឥមេហេវ ហត្ថេហិ ឥធ និសិន្នោវ ចន្ទិមសូរិយេ បរាមសិំ។ ឥមេសំយេវ បាទានំ ចន្ទិមសូរិយេ បាទកថលិកំ កត្វា និសីទិំ។ ឯវរូបា មេ ឥទ្ធិ បមាទេន អន្តរហិតា។ តុម្ហេ មា បមជ្ជិត្ថ។ បមាទេន ហិ ឯវរូបំ ព្យសនំ បាបុណន្តិ។ អប្បមត្តា វិហរន្តា ជាតិជរាមរណស្ស អន្តំ ករោន្តិ។ តស្មា តុម្ហេ មញ្ញេវ អារម្មណំ ករិត្វា អប្បមត្តា ហោថ, ភន្តេ’’តិ តជ្ជេត្វា ឱវាទមទាសិ។ តេ តស្ស កថេន្តស្សេវ សំវេគំ អាបជ្ជិត្វា វិបស្សមានា តិំស ជនា តត្ថេវ អរហត្តំ បាបុណិំសូតិ។ ឯវម្បិ ឧប្បន្នា សមថវិបស្សនា និរុជ្ឈមានា អនត្ថាយ សំវត្តន្តីតិ វេទិតព្ពា។ អយំ តាវ លោកិយសម្មប្បធានកថាយ វិនិច្ឆយោ។
Daharasāmaṇerā āgantvā mahātherānaṃ sammukhāpi parihāsaṃ karonti. Upāsako āha – ‘‘bhante, tumhe maṃ passitvā parihasatha; ettakeneva matthakaṃ pattamhāti sallakkhetha. Ahampi pubbe tumhādisova samaṇo ahosiṃ. Tumhākaṃ pana cittekaggatāmattampi natthi. Ahaṃ imasmiṃ sāsane mahiddhiko mahānubhāvo ahosiṃ; ākāsaṃ gahetvā pathaviṃ karomi, pathaviṃ ākāsaṃ; dūraṃ gaṇhitvā santikaṃ karomi, santikaṃ dūraṃ; cakkavāḷasahassaṃ khaṇena vinivijjhāmi. Hatthe me passatha; idāni pana makkaṭahatthasadisā. Ahaṃ imeheva hatthehi idha nisinnova candimasūriye parāmasiṃ. Imesaṃyeva pādānaṃ candimasūriye pādakathalikaṃ katvā nisīdiṃ. Evarūpā me iddhi pamādena antarahitā. Tumhe mā pamajjittha. Pamādena hi evarūpaṃ byasanaṃ pāpuṇanti. Appamattā viharantā jātijarāmaraṇassa antaṃ karonti. Tasmā tumhe maññeva ārammaṇaṃ karitvā appamattā hotha, bhante’’ti tajjetvā ovādamadāsi. Te tassa kathentasseva saṃvegaṃ āpajjitvā vipassamānā tiṃsa janā tattheva arahattaṃ pāpuṇiṃsūti. Evampi uppannā samathavipassanā nirujjhamānā anatthāya saṃvattantīti veditabbā. Ayaṃ tāva lokiyasammappadhānakathāya vinicchayo.
លោកុត្តរមគ្គក្ខណេ បនេតំ ឯកមេវ វីរិយំ ចតុកិច្ចសាធនវសេន ចត្តារិ នាមានិ លភតិ។ តត្ថ អនុប្បន្នានន្តិ អសមុទាចារវសេន វា អននុភូតារម្មណវសេន វា អនុប្បន្នានំ; អញ្ញថា ហិ អនមតគ្គេ សំសារេ អនុប្បន្នា បាបកា អកុសលា ធម្មា នាម នត្ថិ។ អនុប្បន្នា បន ឧប្បជ្ជមានាបិ ឯតេយេវ ឧប្បជ្ជន្តិ , បហីយមានាបិ ឯតេយេវ បហីយន្តិ។
Lokuttaramaggakkhaṇe panetaṃ ekameva vīriyaṃ catukiccasādhanavasena cattāri nāmāni labhati. Tattha anuppannānanti asamudācāravasena vā ananubhūtārammaṇavasena vā anuppannānaṃ; aññathā hi anamatagge saṃsāre anuppannā pāpakā akusalā dhammā nāma natthi. Anuppannā pana uppajjamānāpi eteyeva uppajjanti , pahīyamānāpi eteyeva pahīyanti.
តត្ថ ឯកច្ចស្ស វត្តវសេន កិលេសា ន សមុទាចរន្តិ។ ឯកច្ចស្ស គន្ថធុតង្គសមាធិវិបស្សនា នវកម្មិកានំ អញ្ញតរវសេន។ កថំ? ឯកច្ចោ ហិ វត្តសម្បន្នោ ហោតិ។ តស្ស ទ្វាសីតិខុទ្ទកវត្តានិ (ចូឡវ. ២៤៣ អាទយោ), ចុទ្ទស មហាវត្តានិ (ចូឡវ. ៣៥៦ អាទយោ), ចេតិយង្គណពោធិយង្គណបានីយមាឡឧបោសថាគារអាគន្តុកគមិកវត្តានិ ច ករោន្តស្សេវ កិលេសា ឱកាសំ ន លភន្តិ; អបរភាគេ បនស្ស វត្តំ វិស្សជ្ជេត្វា ភិន្នវត្តស្ស វិចរតោ អយោនិសោមនសិការញ្ចេវ សតិវោស្សគ្គញ្ច អាគម្ម ឧប្បជ្ជន្តិ។ ឯវំ អសមុទាចារវសេន អនុប្បន្នា ឧប្បជ្ជន្តិ នាម។
Tattha ekaccassa vattavasena kilesā na samudācaranti. Ekaccassa ganthadhutaṅgasamādhivipassanā navakammikānaṃ aññataravasena. Kathaṃ? Ekacco hi vattasampanno hoti. Tassa dvāsītikhuddakavattāni (cūḷava. 243 ādayo), cuddasa mahāvattāni (cūḷava. 356 ādayo), cetiyaṅgaṇabodhiyaṅgaṇapānīyamāḷauposathāgāraāgantukagamikavattāni ca karontasseva kilesā okāsaṃ na labhanti; aparabhāge panassa vattaṃ vissajjetvā bhinnavattassa vicarato ayonisomanasikārañceva sativossaggañca āgamma uppajjanti. Evaṃ asamudācāravasena anuppannā uppajjanti nāma.
ឯកច្ចោ គន្ថយុត្តោ ហោតិ; ឯកម្បិ និកាយំ គណ្ហាតិ, ទ្វេបិ, តយោបិ, ចត្តារោបិ, បញ្ចបិ។ តស្សេវ តេបិដកំ ពុទ្ធវចនំ អត្ថវសេន បាឡិវសេន អនុសន្ធិវសេន បុព្ពាបរវសេន គណ្ហន្តស្ស សជ្ឈាយន្តស្ស ចិន្តេន្តស្ស វាចេន្តស្ស ទេសេន្តស្ស បកាសេន្តស្ស កិលេសា ឱកាសំ ន លភន្តិ; អបរភាគេ បនស្ស គន្ថកម្មំ បហាយ កុសីតស្ស វិចរតោ អយោនិសោមនសិការសតិវោស្សគ្គេ អាគម្ម ឧប្បជ្ជន្តិ។ ឯវម្បិ អសមុទាចារវសេន អនុប្បន្នា ឧប្បជ្ជន្តិ នាម។
Ekacco ganthayutto hoti; ekampi nikāyaṃ gaṇhāti, dvepi, tayopi, cattāropi, pañcapi. Tasseva tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ atthavasena pāḷivasena anusandhivasena pubbāparavasena gaṇhantassa sajjhāyantassa cintentassa vācentassa desentassa pakāsentassa kilesā okāsaṃ na labhanti; aparabhāge panassa ganthakammaṃ pahāya kusītassa vicarato ayonisomanasikārasativossagge āgamma uppajjanti. Evampi asamudācāravasena anuppannā uppajjanti nāma.
ឯកច្ចោ បន ធុតង្គធរោ ហោតិ, តេរស ធុតង្គគុណេ សមាទាយ វត្តតិ។ តស្ស ធុតង្គគុណេ បរិហរន្តស្ស កិលេសា ឱកាសំ ន លភន្តិ; អបរភាគេ បនស្ស ធុតង្គានិ វិស្សជ្ជេត្វា ពាហុល្លាយ អាវដ្ដស្ស វិចរតោ អយោនិសោមនសិការសតិវោស្សគ្គេ អាគម្ម ឧប្បជ្ជន្តិ។ ឯវម្បិ អសមុទាចារវសេន អនុប្បន្នា ឧប្បជ្ជន្តិ នាម។
Ekacco pana dhutaṅgadharo hoti, terasa dhutaṅgaguṇe samādāya vattati. Tassa dhutaṅgaguṇe pariharantassa kilesā okāsaṃ na labhanti; aparabhāge panassa dhutaṅgāni vissajjetvā bāhullāya āvaṭṭassa vicarato ayonisomanasikārasativossagge āgamma uppajjanti. Evampi asamudācāravasena anuppannā uppajjanti nāma.
ឯកច្ចោ បន អដ្ឋសុ សមាបត្តីសុ ចិណ្ណវសី ហោតិ។ តស្ស បឋមជ្ឈានាទីសុ អាវជ្ជនវសីអាទីនំ វសេន វិហរន្តស្ស កិលេសា ឱកាសំ ន លភន្តិ; អបរភាគេ បនស្ស បរិហីនជ្ឈានស្ស វា វិស្សដ្ឋជ្ឈានស្ស វា ភស្សាទីសុ អនុយុត្តស្ស វិហរតោ អយោនិសោមនសិការសតិវោស្សគ្គេ អាគម្ម ឧប្បជ្ជន្តិ។ ឯវម្បិ អសមុទាចារវសេន អនុប្បន្នា កិលេសា ឧប្បជ្ជន្តិ នាម។
Ekacco pana aṭṭhasu samāpattīsu ciṇṇavasī hoti. Tassa paṭhamajjhānādīsu āvajjanavasīādīnaṃ vasena viharantassa kilesā okāsaṃ na labhanti; aparabhāge panassa parihīnajjhānassa vā vissaṭṭhajjhānassa vā bhassādīsu anuyuttassa viharato ayonisomanasikārasativossagge āgamma uppajjanti. Evampi asamudācāravasena anuppannā kilesā uppajjanti nāma.
ឯកច្ចោ បន វិបស្សកោ ហោតិ; សត្តសុ វា វិបស្សនាសុ អដ្ឋារសសុ វា មហាវិបស្សនាសុ កម្មំ ករោន្តោ វិហរតិ។ តស្សេវំ វិហរតោ កិលេសា ឱកាសំ ន លភន្តិ; អបរភាគេ បនស្ស វិបស្សនាកម្មំ បហាយ កាយទឡ្ហីពហុលស្ស វិហរតោ អយោនិសោមនសិការសតិវោស្សគ្គេ អាគម្ម ឧប្បជ្ជន្តិ។ ឯវម្បិ អសមុទាចារវសេន អនុប្បន្នា កិលេសា ឧប្បជ្ជន្តិ នាម។
Ekacco pana vipassako hoti; sattasu vā vipassanāsu aṭṭhārasasu vā mahāvipassanāsu kammaṃ karonto viharati. Tassevaṃ viharato kilesā okāsaṃ na labhanti; aparabhāge panassa vipassanākammaṃ pahāya kāyadaḷhībahulassa viharato ayonisomanasikārasativossagge āgamma uppajjanti. Evampi asamudācāravasena anuppannā kilesā uppajjanti nāma.
ឯកច្ចោ បន នវកម្មិកោ ហោតិ, ឧបោសថាគារភោជនសាលាទីនិ ករោតិ។ តស្ស តេសំ ឧបករណានិ ចិន្តេន្តស្ស កិលេសា ឱកាសំ ន លភន្តិ; អបរភាគេ បនស្ស នវកម្មេ និដ្ឋិតេ វា វិស្សដ្ឋេ វា អយោនិសោមនសិការសតិវោស្សគ្គេ អាគម្ម ឧប្បជ្ជន្តិ។ ឯវម្បិ អសមុទាចារវសេន អនុប្បន្នា កិលេសា ឧប្បជ្ជន្តិ នាម។
Ekacco pana navakammiko hoti, uposathāgārabhojanasālādīni karoti. Tassa tesaṃ upakaraṇāni cintentassa kilesā okāsaṃ na labhanti; aparabhāge panassa navakamme niṭṭhite vā vissaṭṭhe vā ayonisomanasikārasativossagge āgamma uppajjanti. Evampi asamudācāravasena anuppannā kilesā uppajjanti nāma.
ឯកច្ចោ បន ព្រហ្មលោកា អាគតោ សុទ្ធសត្តោ ហោតិ។ តស្ស អនាសេវនាយ កិលេសា ឱកាសំ ន លភន្តិ; អបរភាគេ បនស្ស លទ្ធាសេវនស្ស អយោនិសោមនសិការសតិវោស្សគ្គេ អាគម្ម ឧប្បជ្ជន្តិ។ ឯវម្បិ អសមុទាចារវសេន អនុប្បន្នា កិលេសា ឧប្បជ្ជន្តិ នាម។ ឯវំ តាវ អសមុចារវសេន អនុប្បន្នតា វេទិតព្ពា។
Ekacco pana brahmalokā āgato suddhasatto hoti. Tassa anāsevanāya kilesā okāsaṃ na labhanti; aparabhāge panassa laddhāsevanassa ayonisomanasikārasativossagge āgamma uppajjanti. Evampi asamudācāravasena anuppannā kilesā uppajjanti nāma. Evaṃ tāva asamucāravasena anuppannatā veditabbā.
កថំ អននុភូតារម្មណវសេន? ឥធេកច្ចោ អននុភូតបុព្ពំ មនាបិយាទិភេទំ អារម្មណំ លភតិ។ តស្ស តត្ថ អយោនិសោមនសិការសតិវោស្សគ្គេ អាគម្ម រាគាទយោ កិលេសា ឧប្បជ្ជន្តិ។ ឯវំ អននុភូតារម្មណវសេន អនុប្បន្នា ឧប្បជ្ជន្តិ នាម។ លោកុត្តរមគ្គក្ខណេ បន ឯកមេវ វីរិយំ។
Kathaṃ ananubhūtārammaṇavasena? Idhekacco ananubhūtapubbaṃ manāpiyādibhedaṃ ārammaṇaṃ labhati. Tassa tattha ayonisomanasikārasativossagge āgamma rāgādayo kilesā uppajjanti. Evaṃ ananubhūtārammaṇavasena anuppannā uppajjanti nāma. Lokuttaramaggakkhaṇe pana ekameva vīriyaṃ.
យេ ច ឯវំ អនុប្បន្នា ឧប្បជ្ជេយ្យុំ, តេ យថា នេវ ឧប្បជ្ជន្តិ, ឯវំ នេសំ អនុប្បាទកិច្ចំ ឧប្បន្នានញ្ច បហានកិច្ចំ សាធេតិ។ តស្មា ឧប្បន្នានំ បាបកានន្តិ ឯត្ថ បន ចតុព្ពិធំ ឧប្បន្នំ – វត្តមានុប្បន្នំ, ភុត្វា វិគតុប្បន្នំ, ឱកាសកតុប្បន្នំ, ភូមិលទ្ធុប្បន្នន្តិ។ តត្ថ យេ កិលេសា វិជ្ជមានា ឧប្បាទាទិសមង្គិនោ – ឥទំ វត្តមានុប្បន្នំ នាម។ កម្មេ បន ជវិតេ អារម្មណរសំ អនុភវិត្វា និរុទ្ធវិបាកោ ភុត្វា វិគតំ នាម។ កម្មំ ឧប្បជ្ជិត្វា និរុទ្ធំ ភុត្វា វិគតំ នាម។ តទុភយម្បិ ភុត្វា វិគតុប្បន្នន្តិ សង្ខំ គច្ឆតិ។ កុសលាកុសលកម្មំ អញ្ញស្ស កម្មស្ស វិបាកំ បដិពាហិត្វា អត្តនោ វិបាកស្ស ឱកាសំ ករោតិ។ ឯវំ កតេ ឱកាសេ វិបាកោ ឧប្បជ្ជមានោ ឱកាសករណតោ បដ្ឋាយ ឧប្បន្នោតិ វុច្ចតិ។ ឥទំ ឱកាសកតុប្បន្នំ នាម។
Ye ca evaṃ anuppannā uppajjeyyuṃ, te yathā neva uppajjanti, evaṃ nesaṃ anuppādakiccaṃ uppannānañca pahānakiccaṃ sādheti. Tasmā uppannānaṃ pāpakānanti ettha pana catubbidhaṃ uppannaṃ – vattamānuppannaṃ, bhutvā vigatuppannaṃ, okāsakatuppannaṃ, bhūmiladdhuppannanti. Tattha ye kilesā vijjamānā uppādādisamaṅgino – idaṃ vattamānuppannaṃ nāma. Kamme pana javite ārammaṇarasaṃ anubhavitvā niruddhavipāko bhutvā vigataṃ nāma. Kammaṃ uppajjitvā niruddhaṃ bhutvā vigataṃ nāma. Tadubhayampi bhutvā vigatuppannanti saṅkhaṃ gacchati. Kusalākusalakammaṃ aññassa kammassa vipākaṃ paṭibāhitvā attano vipākassa okāsaṃ karoti. Evaṃ kate okāse vipāko uppajjamāno okāsakaraṇato paṭṭhāya uppannoti vuccati. Idaṃ okāsakatuppannaṃ nāma.
បញ្ចក្ខន្ធា បន វិបស្សនាយ ភូមិ នាម។ តេ អតីតាទិភេទា ហោន្តិ។ តេសុ អនុសយិតកិលេសា បន អតីតា វា អនាគតា វា បច្ចុប្បន្នា វាតិ ន វត្តព្ពា។ អតីតក្ខន្ធេសុ អនុសយិតាបិ ហិ អប្បហីនាវ ហោន្តិ។ អនាគតក្ខន្ធេសុ, បច្ចុប្បន្នក្ខន្ធេសុ អនុសយិតាបិ អប្បហីនាវ ហោន្តិ។ ឥទំ ភូមិលទ្ធុប្បន្នំ នាម។ តេនាហុ បោរាណា – ‘‘តាសុ តាសុ ភូមីសុ អសមុគ្ឃាតិតា កិលេសា ភូមិលទ្ធុប្បន្នាតិ សង្ខំ គច្ឆន្តី’’តិ។
Pañcakkhandhā pana vipassanāya bhūmi nāma. Te atītādibhedā honti. Tesu anusayitakilesā pana atītā vā anāgatā vā paccuppannā vāti na vattabbā. Atītakkhandhesu anusayitāpi hi appahīnāva honti. Anāgatakkhandhesu, paccuppannakkhandhesu anusayitāpi appahīnāva honti. Idaṃ bhūmiladdhuppannaṃ nāma. Tenāhu porāṇā – ‘‘tāsu tāsu bhūmīsu asamugghātitā kilesā bhūmiladdhuppannāti saṅkhaṃ gacchantī’’ti.
អបរម្បិ ចតុព្ពិធំ ឧប្បន្នំ – សមុទាចារុប្បន្នំ, អារម្មណាធិគហិតុប្បន្នំ, អវិក្ខម្ភិតុប្បន្នំ, អសមុគ្ធាតិតុប្បន្នន្តិ។ តត្ថ សម្បតិ វត្តមានំយេវ ‘សមុទាចារុប្បន្នំ’ នាម។ សកិំ ចក្ខូនិ ឧម្មីលេត្វា អារម្មណេ និមិត្តេ គហិតេ អនុស្សរិតានុស្សរិតក្ខណេ កិលេសា នុប្បជ្ជិស្សន្តីតិ ន វត្តព្ពា។ កស្មា? អារម្មណស្ស អធិគហិតត្តា។ យថា កិំ? យថា ខីររុក្ខស្ស កុឋារិយា អាហតាហតដ្ឋានេ ខីរំ ន និក្ខមិស្សតីតិ ន វត្តព្ពំ, ឯវំ។ ឥទំ ‘អារម្មណាធិគហិតុប្បន្នំ’ នាម។ សមាបត្តិយា អវិក្ខម្ភិតកិលេសា បន ឥមស្មិំ នាម ឋានេ នុប្បជ្ជិស្សន្តីតិ ន វត្តព្ពា។ កស្មា? អវិក្ខម្ភិតត្តា។ យថា កិំ? យថា សចេ ខីររុក្ខំ កុឋារិយា អាហនេយ្យុំ, ‘ឥមស្មិំ នាម ឋានេ ខីរំ ន និក្ខមេយ្យា’តិ ន វត្តព្ពំ, ឯវំ។ ឥទំ ‘អវិក្ខម្ភិតុប្បន្នំ’ នាម។ មគ្គេន អសមុគ្ឃាតិតកិលេសា បន ភវគ្គេ និព្ពត្តស្សាបិ នុប្បជ្ជិស្សន្តីតិ បុរិមនយេនេវ វិត្ថារេតព្ពំ។ ឥទំ ‘អសមុគ្ឃាតិតុប្បន្នំ’ នាម។
Aparampi catubbidhaṃ uppannaṃ – samudācāruppannaṃ, ārammaṇādhigahituppannaṃ, avikkhambhituppannaṃ, asamugdhātituppannanti. Tattha sampati vattamānaṃyeva ‘samudācāruppannaṃ’ nāma. Sakiṃ cakkhūni ummīletvā ārammaṇe nimitte gahite anussaritānussaritakkhaṇe kilesā nuppajjissantīti na vattabbā. Kasmā? Ārammaṇassa adhigahitattā. Yathā kiṃ? Yathā khīrarukkhassa kuṭhāriyā āhatāhataṭṭhāne khīraṃ na nikkhamissatīti na vattabbaṃ, evaṃ. Idaṃ ‘ārammaṇādhigahituppannaṃ’ nāma. Samāpattiyā avikkhambhitakilesā pana imasmiṃ nāma ṭhāne nuppajjissantīti na vattabbā. Kasmā? Avikkhambhitattā. Yathā kiṃ? Yathā sace khīrarukkhaṃ kuṭhāriyā āhaneyyuṃ, ‘imasmiṃ nāma ṭhāne khīraṃ na nikkhameyyā’ti na vattabbaṃ, evaṃ. Idaṃ ‘avikkhambhituppannaṃ’ nāma. Maggena asamugghātitakilesā pana bhavagge nibbattassāpi nuppajjissantīti purimanayeneva vitthāretabbaṃ. Idaṃ ‘asamugghātituppannaṃ’ nāma.
ឥមេសុ ឧប្បន្នេសុ វត្តមានុប្បន្នំ, ភុត្វាវិគតុប្បន្នំ, ឱកាសកតុប្បន្នំ, សមុទាចារុប្បន្នន្តិ ចតុព្ពិធំ ឧប្បន្នំ ន មគ្គវជ្ឈំ; ភូមិលទ្ធុប្បន្នំ, អារម្មណាធិគ្គហិតុប្បន្នំ, អវិក្ខម្ភិតុប្បន្នំ, អសមុគ្ឃាតិតុប្បន្នន្តិ ចតុព្ពិធំ មគ្គវជ្ឈំ។ មគ្គោ ហិ ឧប្បជ្ជមានោ ឯតេ កិលេសេ បជហតិ។ សោ យេ កិលេសេ បជហតិ, តេ អតីតា វា អនាគតា វា បច្ចុប្បន្នា វាតិ ន វត្តព្ពា។ វុត្តម្បិ ចេតំ –
Imesu uppannesu vattamānuppannaṃ, bhutvāvigatuppannaṃ, okāsakatuppannaṃ, samudācāruppannanti catubbidhaṃ uppannaṃ na maggavajjhaṃ; bhūmiladdhuppannaṃ, ārammaṇādhiggahituppannaṃ, avikkhambhituppannaṃ, asamugghātituppannanti catubbidhaṃ maggavajjhaṃ. Maggo hi uppajjamāno ete kilese pajahati. So ye kilese pajahati, te atītā vā anāgatā vā paccuppannā vāti na vattabbā. Vuttampi cetaṃ –
‘‘ហញ្ចិ អតីតេ កិលេសេ បជហតិ, តេន ហិ ខីណំ ខេបេតិ, និរុទ្ធំ និរោធេតិ, វិគតំ វិគមេតិ, អត្ថង្គតំ អត្ថំ គមេតិ, អតីតំ យំ នត្ថិ តំ បជហតិ។ ហញ្ចិ អនាគតេ កិលេសេ បជហតិ, តេន ហិ អជាតំ បជហតិ, អនិព្ពត្តំ អនុប្បន្នំ អបាតុភូតំ បជហតិ, អនាគតំ យំ នត្ថិ តំ បជហតិ។ ហញ្ចិ បច្ចុប្បន្នេ កិលេសេ បជហតិ, តេន ហិ រត្តោ រាគំ បជហតិ, ទុដ្ឋោ ទោសំ, មូឡ្ហោ មោហំ, វិនិពទ្ធោ មានំ, បរាមដ្ឋោ ទិដ្ឋិំ, វិក្ខេបគតោ ឧទ្ធច្ចំ, អនិដ្ឋង្គតោ វិចិកិច្ឆំ, ថាមគតោ អនុសយំ បជហតិ; កណ្ហសុក្កធម្មា យុគនទ្ធា សមមេវ វត្តន្តិ; សំកិលេសិកា មគ្គភាវនា ហោតិ…បេ.… តេន ហិ នត្ថិ មគ្គភាវនា, នត្ថិ ផលសច្ឆិកិរិយា, នត្ថិ កិលេសប្បហានំ, នត្ថិ ធម្មាភិសមយោ’តិ។ ‘អត្ថិ មគ្គភាវនា…បេ.… អត្ថិ ធម្មាភិសមយោ’តិ។ យថា កថំ វិយ? សេយ្យថាបិ តរុណោ រុក្ខោ…បេ.… អបាតុភូតានេវ ន បាតុភវន្តិ’’តិ (បដិ. ម. ៣.២១)។
‘‘Hañci atīte kilese pajahati, tena hi khīṇaṃ khepeti, niruddhaṃ nirodheti, vigataṃ vigameti, atthaṅgataṃ atthaṃ gameti, atītaṃ yaṃ natthi taṃ pajahati. Hañci anāgate kilese pajahati, tena hi ajātaṃ pajahati, anibbattaṃ anuppannaṃ apātubhūtaṃ pajahati, anāgataṃ yaṃ natthi taṃ pajahati. Hañci paccuppanne kilese pajahati, tena hi ratto rāgaṃ pajahati, duṭṭho dosaṃ, mūḷho mohaṃ, vinibaddho mānaṃ, parāmaṭṭho diṭṭhiṃ, vikkhepagato uddhaccaṃ, aniṭṭhaṅgato vicikicchaṃ, thāmagato anusayaṃ pajahati; kaṇhasukkadhammā yuganaddhā samameva vattanti; saṃkilesikā maggabhāvanā hoti…pe… tena hi natthi maggabhāvanā, natthi phalasacchikiriyā, natthi kilesappahānaṃ, natthi dhammābhisamayo’ti. ‘Atthi maggabhāvanā…pe… atthi dhammābhisamayo’ti. Yathā kathaṃ viya? Seyyathāpi taruṇo rukkho…pe… apātubhūtāneva na pātubhavanti’’ti (paṭi. ma. 3.21).
ឥតិ បាឡិយំ អជាតផលរុក្ខោ អាគតោ; ជាតផលរុក្ខេន បន ទីបេតព្ពំ។ យថា ហិ សផលោ តរុណអម្ពរុក្ខោ។ តស្ស ផលានិ មនុស្សា បរិភុញ្ជេយ្យុំ, សេសានិ បាតេត្វា បច្ឆិយោ បូរេយ្យុំ។ អថញ្ញោ បុរិសោ តំ ផរសុនា ឆិន្ទេយ្យ។ តេនស្ស នេវ អតីតានិ ផលានិ នាសិតានិ ហោន្តិ, ន អនាគតបច្ចុប្បន្នានិ ច នាសិតានិ; អតីតានិ ហិ មនុស្សេហិ បរិភុត្តានិ, អនាគតានិ អនិព្ពត្តានិ ន សក្កា នាសេតុំ ។ យស្មិំ បន សមយេ សោ ឆិន្នោ តទា ផលានិយេវ នត្ថីតិ បច្ចុប្បន្នានិបិ អនាសិតានិ។ សចេ បន រុក្ខោ អច្ឆិន្នោ អស្ស, អថស្ស បថវីរសញ្ច អាបោរសញ្ច អាគម្ម យានិ ផលានិ និព្ពត្តេយ្យុំ, តានិ នាសិតានិ ហោន្តិ។ តានិ ហិ អជាតានេវ ន ជាយន្តិ, អនិព្ពត្តានេវ ន និព្ពត្តន្តិ, អបាតុភូតានេវ ន បាតុភវន្តិ។ ឯវមេវ មគ្គោ នាបិ អតីតាទិភេទេ កិលេសេ បជហតិ, នាបិ ន បជហតិ។ យេសញ្ហិ កិលេសានំ មគ្គេន ខន្ធេសុ អបរិញ្ញាតេសុ ឧប្បត្តិ សិយា, មគ្គេន ឧប្បជ្ជិត្វា ខន្ធានំ បរិញ្ញាតត្តា តេ កិលេសា អជាតាវ ន ជាយន្តិ, អនិព្ពត្តាវ ន និព្ពត្តន្តិ, អបាតុភូតាវ ន បាតុភវន្តិ។ តរុណបុត្តាយ ឥត្ថិយា បុន អវិជាយនត្ថំ ព្យាធិតានំ រោគវូបសមត្ថំ បីតភេសជ្ជេហិ ចាបិ អយមត្ថោ វិភាវេតព្ពោ។ ឯវំ មគ្គោ យេ កិលេសេ បជហតិ, តេ អតីតា វា អនាគតា វា បច្ចុប្បន្នា វាតិ ន វត្តព្ពា។ ន ច មគ្គោ កិលេសេ ន បជហតិ។ យេ បន មគ្គោ កិលេសេ បជហតិ, តេ សន្ធាយ ‘ឧប្បន្នានំ បាបកាន’ន្តិអាទិ វុត្តំ។
Iti pāḷiyaṃ ajātaphalarukkho āgato; jātaphalarukkhena pana dīpetabbaṃ. Yathā hi saphalo taruṇaambarukkho. Tassa phalāni manussā paribhuñjeyyuṃ, sesāni pātetvā pacchiyo pūreyyuṃ. Athañño puriso taṃ pharasunā chindeyya. Tenassa neva atītāni phalāni nāsitāni honti, na anāgatapaccuppannāni ca nāsitāni; atītāni hi manussehi paribhuttāni, anāgatāni anibbattāni na sakkā nāsetuṃ . Yasmiṃ pana samaye so chinno tadā phalāniyeva natthīti paccuppannānipi anāsitāni. Sace pana rukkho acchinno assa, athassa pathavīrasañca āporasañca āgamma yāni phalāni nibbatteyyuṃ, tāni nāsitāni honti. Tāni hi ajātāneva na jāyanti, anibbattāneva na nibbattanti, apātubhūtāneva na pātubhavanti. Evameva maggo nāpi atītādibhede kilese pajahati, nāpi na pajahati. Yesañhi kilesānaṃ maggena khandhesu apariññātesu uppatti siyā, maggena uppajjitvā khandhānaṃ pariññātattā te kilesā ajātāva na jāyanti, anibbattāva na nibbattanti, apātubhūtāva na pātubhavanti. Taruṇaputtāya itthiyā puna avijāyanatthaṃ byādhitānaṃ rogavūpasamatthaṃ pītabhesajjehi cāpi ayamattho vibhāvetabbo. Evaṃ maggo ye kilese pajahati, te atītā vā anāgatā vā paccuppannā vāti na vattabbā. Na ca maggo kilese na pajahati. Ye pana maggo kilese pajahati, te sandhāya ‘uppannānaṃ pāpakāna’ntiādi vuttaṃ.
ន កេវលញ្ច មគ្គោ កិលេសេយេវ បជហតិ, កិលេសានំ បន អប្បហីនត្តា យេ ឧប្បជ្ជេយ្យុំ ឧបាទិន្នក្ខន្ធា, តេបិ បជហតិយេវ។ វុត្តម្បិ ចេតំ ‘‘សោតាបត្តិមគ្គញាណេន អភិសង្ខារវិញ្ញាណស្ស និរោធេន សត្ត ភវេ ឋបេត្វា អនមតគ្គេ សំសារេ យេ ឧប្បជ្ជេយ្យុំ នាមញ្ច រូបញ្ច ឯត្ថេតេ និរុជ្ឈន្តី’’តិ (ចូឡនិ. អជិតមាណវបុច្ឆានិទ្ទេស ៦) វិត្ថារោ។ ឥតិ មគ្គោ ឧបាទិន្នតោ អនុបាទិន្នតោ ច វុដ្ឋាតិ។ ភវវសេន បន សោតាបត្តិមគ្គោ អបាយភវតោ វុដ្ឋាតិ ។ សកទាគាមិមគ្គោ សុគតិភវេកទេសតោ; អនាគាមិមគ្គោ សុគតិកាមភវតោ; វុដ្ឋាតិ អរហត្តមគ្គោ រូបារូបភវតោ វុដ្ឋាតិ, សព្ពភវេហិ វុដ្ឋាតិយេវាតិបិ វទន្តិ។
Na kevalañca maggo kileseyeva pajahati, kilesānaṃ pana appahīnattā ye uppajjeyyuṃ upādinnakkhandhā, tepi pajahatiyeva. Vuttampi cetaṃ ‘‘sotāpattimaggañāṇena abhisaṅkhāraviññāṇassa nirodhena satta bhave ṭhapetvā anamatagge saṃsāre ye uppajjeyyuṃ nāmañca rūpañca etthete nirujjhantī’’ti (cūḷani. ajitamāṇavapucchāniddesa 6) vitthāro. Iti maggo upādinnato anupādinnato ca vuṭṭhāti. Bhavavasena pana sotāpattimaggo apāyabhavato vuṭṭhāti . Sakadāgāmimaggo sugatibhavekadesato; anāgāmimaggo sugatikāmabhavato; vuṭṭhāti arahattamaggo rūpārūpabhavato vuṭṭhāti, sabbabhavehi vuṭṭhātiyevātipi vadanti.
អថ មគ្គក្ខណេ កថំ អនុប្បន្នានំ ឧប្បាទាយ ភាវនា ហោតិ? កថំ វា ឧប្បន្នានំ ឋិតិយាតិ? មគ្គប្បវត្តិយា ឯវ។ មគ្គោ ហិ បវត្តមានោ បុព្ពេ អនុប្បន្នបុព្ពត្តា អនុប្បន្នោ នាម វុច្ចតិ។ អនាគតបុព្ពញ្ហិ ឋានំ គន្ត្វា អននុភូតបុព្ពំ វា អារម្មណំ អនុភវិត្វា វត្តារោ ភវន្តិ – ‘អនាគតដ្ឋានំ អាគតម្ហ, អននុភូតំ អារម្មណំ អនុភវាមា’តិ។ យា ចស្ស បវត្តិ, អយមេវ ឋិតិ នាមាតិ ឋិតិយា ភាវេតីតិ វត្តុំ វដ្ដតិ។ ឯវមេតស្ស ភិក្ខុនោ ឥទំ លោកុត្តរមគ្គក្ខណេ វីរិយំ ‘‘អនុប្បន្នានំ បាបកានំ អកុសលានំ ធម្មានំ អនុប្បាទាយា’’តិអាទីនិ ចត្តារិ នាមានិ លភតិ។ អយំ លោកុត្តរមគ្គក្ខណេ សម្មប្បធានកថា។ ឯវមេត្ថ លោកិយលោកុត្តរមិស្សកា សម្មប្បធានា និទ្ទិដ្ឋាតិ។
Atha maggakkhaṇe kathaṃ anuppannānaṃ uppādāya bhāvanā hoti? Kathaṃ vā uppannānaṃ ṭhitiyāti? Maggappavattiyā eva. Maggo hi pavattamāno pubbe anuppannapubbattā anuppanno nāma vuccati. Anāgatapubbañhi ṭhānaṃ gantvā ananubhūtapubbaṃ vā ārammaṇaṃ anubhavitvā vattāro bhavanti – ‘anāgataṭṭhānaṃ āgatamha, ananubhūtaṃ ārammaṇaṃ anubhavāmā’ti. Yā cassa pavatti, ayameva ṭhiti nāmāti ṭhitiyā bhāvetīti vattuṃ vaṭṭati. Evametassa bhikkhuno idaṃ lokuttaramaggakkhaṇe vīriyaṃ ‘‘anuppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anuppādāyā’’tiādīni cattāri nāmāni labhati. Ayaṃ lokuttaramaggakkhaṇe sammappadhānakathā. Evamettha lokiyalokuttaramissakā sammappadhānā niddiṭṭhāti.
សុត្តន្តភាជនីយវណ្ណនា។
Suttantabhājanīyavaṇṇanā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / វិភង្គបាឡិ • Vibhaṅgapāḷi / ៨. សម្មប្បធានវិភង្គោ • 8. Sammappadhānavibhaṅgo
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / វិភង្គ-មូលដីកា • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / ៨. សម្មប្បធានវិភង្គោ • 8. Sammappadhānavibhaṅgo
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / វិភង្គ-អនុដីកា • Vibhaṅga-anuṭīkā / ៨. សម្មប្បធានវិភង្គោ • 8. Sammappadhānavibhaṅgo
