Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / သမ္မောဟဝိနောဒနီ-အဋ္ဌကထာ • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā |
၃. ဓာတုဝိဘင္ဂော
3. Dhātuvibhaṅgo
၁. သုတ္တန္တဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ
1. Suttantabhājanīyavaṇṇanā
၁၇၂. ဣဒာနိ တဒနန္တရေ ဓာတုဝိဘင္ဂေ သဗ္ဗာ ဓာတုယော ဆဟိ ဆဟိ ဓာတူဟိ သင္ခိပိတ္ဝာ တီဟိ ဆက္ကေဟိ သုတ္တန္တဘာဇနီယံ ဒသ္သေန္တော ဆ ဓာတုယောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဆာတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒော။ ဓာတုယောတိ ပရိစ္ဆိန္နဓမ္မနိဒသ္သနံ။ ပထဝီဓာတူတိအာဒီသု ဓာတ္ဝဋ္ဌော နာမ သဘာဝဋ္ဌော, သဘာဝဋ္ဌော နာမ သုညတဋ္ဌော, သုညတဋ္ဌော နာမ နိသ္သတ္တဋ္ဌောတိ ဧဝံ သဘာဝသုညတနိသ္သတ္တဋ္ဌေန ပထဝီယေဝ ဓာတု ပထဝီဓာတု။ အာပောဓာတုအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧဝမေတ္ထ ပဒသမာသံ ဝိဒိတ္ဝာ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော – ပထဝီဓာတူတိ ပတိဋ္ဌာနဓာတု။ အာပောဓာတူတိ အာဗန္ဓနဓာတု။ တေဇောဓာတူတိ ပရိပာစနဓာတု။ ဝာယောဓာတူတိ ဝိတ္ထမ္ဘနဓာတု။ အာကာသဓာတူတိ အသမ္ဖုဋ္ဌဓာတု။ ဝိညာဏဓာတူတိ ဝိဇာနနဓာတု။
172. Idāni tadanantare dhātuvibhaṅge sabbā dhātuyo chahi chahi dhātūhi saṅkhipitvā tīhi chakkehi suttantabhājanīyaṃ dassento cha dhātuyotiādimāha. Tattha chāti gaṇanaparicchedo. Dhātuyoti paricchinnadhammanidassanaṃ. Pathavīdhātūtiādīsu dhātvaṭṭho nāma sabhāvaṭṭho, sabhāvaṭṭho nāma suññataṭṭho, suññataṭṭho nāma nissattaṭṭhoti evaṃ sabhāvasuññatanissattaṭṭhena pathavīyeva dhātu pathavīdhātu. Āpodhātuādīsupi eseva nayo. Evamettha padasamāsaṃ viditvā evamattho veditabbo – pathavīdhātūti patiṭṭhānadhātu. Āpodhātūti ābandhanadhātu. Tejodhātūti paripācanadhātu. Vāyodhātūti vitthambhanadhātu. Ākāsadhātūti asamphuṭṭhadhātu. Viññāṇadhātūti vijānanadhātu.
၁၇၃. ပထဝီဓာတုဒ္ဝယန္တိ ပထဝီဓာတု ဒ္ဝေ အယံ။ အယံ ပထဝီဓာတု နာမ န ဧကာ ဧဝ အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရဘေဒေန ပန ဒ္ဝေ ဓာတုယော ဧဝာတိ အတ္ထော။ တေနေဝာဟ – ‘‘အတ္ထိ အဇ္ဈတ္တိကာ အတ္ထိ ဗာဟိရာ’’တိ။ တတ္ထ အဇ္ဈတ္တိကာတိ သတ္တသန္တာနပရိယာပန္နာ နိယကဇ္ဈတ္တာ။ ဗာဟိရာတိ သင္ခာရသန္တာနပရိယာပန္နာ အနိန္ဒ္ရိယဗဒ္ဓာ။ အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တန္တိ ဥဘယမ္ပေတံ နိယကဇ္ဈတ္တာဓိဝစနမေဝ။ ဣဒာနိ တံ သဘာဝာကာရတော ဒသ္သေတုံ ကက္ခဠန္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကက္ခဠန္တိ ထဒ္ဓံ။ ခရိဂတန္တိ ဖရုသံ။ ကက္ခဠတ္တန္တိ ကက္ခဠဘာဝော။ ကက္ခဠဘာဝောတိ ကက္ခဠသဘာဝော။ အဇ္ဈတ္တံ ဥပာဒိန္နန္တိ နိယကဇ္ဈတ္တသင္ခာတံ ဥပာဒိန္နံ။ ဥပာဒိန္နံ နာမ သရီရဋ္ဌကံ။ သရီရဋ္ဌကဉ္ဟိ ကမ္မသမုဋ္ဌာနံ ဝာ ဟောတု မာ ဝာ, တံ သန္ဓာယ ဥပာဒိန္နမ္ပိ အတ္ထိ အနုပာဒိန္နမ္ပိ; အာဒိန္နဂ္ဂဟိတပရာမဋ္ဌဝသေန ပန သဗ္ဗမ္ပေတံ ဥပာဒိန္နမေဝာတိ ဒသ္သေတုံ ‘‘အဇ္ဈတ္တံ ဥပာဒိန္န’’န္တိ အာဟ။
173. Pathavīdhātudvayanti pathavīdhātu dve ayaṃ. Ayaṃ pathavīdhātu nāma na ekā eva ajjhattikabāhirabhedena pana dve dhātuyo evāti attho. Tenevāha – ‘‘atthi ajjhattikā atthi bāhirā’’ti. Tattha ajjhattikāti sattasantānapariyāpannā niyakajjhattā. Bāhirāti saṅkhārasantānapariyāpannā anindriyabaddhā. Ajjhattaṃ paccattanti ubhayampetaṃ niyakajjhattādhivacanameva. Idāni taṃ sabhāvākārato dassetuṃ kakkhaḷantiādi vuttaṃ. Tattha kakkhaḷanti thaddhaṃ. Kharigatanti pharusaṃ. Kakkhaḷattanti kakkhaḷabhāvo. Kakkhaḷabhāvoti kakkhaḷasabhāvo. Ajjhattaṃ upādinnanti niyakajjhattasaṅkhātaṃ upādinnaṃ. Upādinnaṃ nāma sarīraṭṭhakaṃ. Sarīraṭṭhakañhi kammasamuṭṭhānaṃ vā hotu mā vā, taṃ sandhāya upādinnampi atthi anupādinnampi; ādinnaggahitaparāmaṭṭhavasena pana sabbampetaṃ upādinnamevāti dassetuṃ ‘‘ajjhattaṃ upādinna’’nti āha.
ဣဒာနိ တမေဝ ပထဝီဓာတုံ ဝတ္ထုဝသေန ဒသ္သေတုံ သေယ္ယထိဒံ ကေသာ လောမာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သေယ္ယထိဒန္တိ နိပာတော။ တသ္သတ္ထော – ယာ သာ အဇ္ဈတ္တိကာ ပထဝီဓာတု သာ ကတမာ? ယံ ဝာ အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တံ ကက္ခဠံ နာမ တံ ကတမန္တိ? ကေသာ လောမာတိအာဒိ တသ္သာ အဇ္ဈတ္တိကာယ ပထဝီဓာတုယာ ဝတ္ထုဝသေန ပဘေဒဒသ္သနံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ကေသာ နာမ အဇ္ဈတ္တာ ဥပာဒိန္နာ သရီရဋ္ဌကာ ကက္ခဠတ္တလက္ခဏာ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပာဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော။ လောမာ နာမ။ပေ.။ ကရီသံ နာမ။ ဣဓ ပန အဝုတ္တမ္ပိ ပဋိသမ္ဘိဒာမဂ္ဂေ (ပဋိ. မ. ၁.၄) ပာဠိအာရုဠ္ဟံ မတ္ထလုင္ဂံ အာဟရိတ္ဝာ မတ္ထလုင္ဂံ နာမ အဇ္ဈတ္တံ ဥပာဒိန္နံ သရီရဋ္ဌကံ ကက္ခဠတ္တလက္ခဏံ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပာဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော။ ပရတော အာပောဓာတုအာဒီနံ နိဒ္ဒေသေ ပိတ္တာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။
Idāni tameva pathavīdhātuṃ vatthuvasena dassetuṃ seyyathidaṃ kesā lomātiādi vuttaṃ. Tattha seyyathidanti nipāto. Tassattho – yā sā ajjhattikā pathavīdhātu sā katamā? Yaṃ vā ajjhattaṃ paccattaṃ kakkhaḷaṃ nāma taṃ katamanti? Kesā lomātiādi tassā ajjhattikāya pathavīdhātuyā vatthuvasena pabhedadassanaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – kesā nāma ajjhattā upādinnā sarīraṭṭhakā kakkhaḷattalakkhaṇā imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso. Lomā nāma…pe… karīsaṃ nāma. Idha pana avuttampi paṭisambhidāmagge (paṭi. ma. 1.4) pāḷiāruḷhaṃ matthaluṅgaṃ āharitvā matthaluṅgaṃ nāma ajjhattaṃ upādinnaṃ sarīraṭṭhakaṃ kakkhaḷattalakkhaṇaṃ imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso. Parato āpodhātuādīnaṃ niddese pittādīsupi eseva nayo.
ဣမိနာ ကိံ ဒသ္သိတံ ဟောတိ? ဓာတုမနသိကာရော။ ဣမသ္မိံ ပန ဓာတုမနသိကာရေ ကမ္မံ ကတ္ဝာ ဝိပသ္သနံ ပဋ္ဌပေတ္ဝာ ဥတ္တမတ္ထံ အရဟတ္တံ ပာပုဏိတုကာမေန ကိံ ကတ္တဗ္ဗံ? စတုပာရိသုဒ္ဓိသီလံ သောဓေတဗ္ဗံ။ သီလဝတော ဟိ ကမ္မဋ္ဌာနဘာဝနာ ဣဇ္ဈတိ။ တသ္သ သောဓနဝိဓာနံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝိသုဒ္ဓသီလေန ပန သီလေ ပတိဋ္ဌာယ ဒသ ပုဗ္ဗပလိဗောဓာ ဆိန္ဒိတဗ္ဗာ။ တေသမ္ပိ ဆိန္ဒနဝိဓာနံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဆိန္နပလိဗောဓေန ဓာတုမနသိကာရကမ္မဋ္ဌာနံ ဥဂ္ဂဏ္ဟိတဗ္ဗံ။ အာစရိယေနာပိ ဓာတုမနသိကာရကမ္မဋ္ဌာနံ ဥဂ္ဂဏ္ဟာပေန္တေန သတ္တဝိဓံ ဥဂ္ဂဟကောသလ္လံ ဒသဝိဓဉ္စ မနသိကာရကောသလ္လံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ အန္တေဝာသိကေနာပိ အာစရိယသ္သ သန္တိကေ ဗဟုဝာရေ သဇ္ဈာယံ ကတ္ဝာ နိဇ္ဇဋံ ပဂုဏံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ကာတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ အဋ္ဌကထာယံ – ‘‘အာဒိကမ္မိကေန ဘိက္ခုနာ ဇရာမရဏာ မုစ္စိတုကာမေန သတ္တဟာကာရေဟိ ဥဂ္ဂဟကောသလ္လံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ, ဒသဟာကာရေဟိ မနသိကာရကောသလ္လံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗ’’န္တိ။
Iminā kiṃ dassitaṃ hoti? Dhātumanasikāro. Imasmiṃ pana dhātumanasikāre kammaṃ katvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā uttamatthaṃ arahattaṃ pāpuṇitukāmena kiṃ kattabbaṃ? Catupārisuddhisīlaṃ sodhetabbaṃ. Sīlavato hi kammaṭṭhānabhāvanā ijjhati. Tassa sodhanavidhānaṃ visuddhimagge vuttanayeneva veditabbaṃ. Visuddhasīlena pana sīle patiṭṭhāya dasa pubbapalibodhā chinditabbā. Tesampi chindanavidhānaṃ visuddhimagge vuttanayeneva veditabbaṃ. Chinnapalibodhena dhātumanasikārakammaṭṭhānaṃ uggaṇhitabbaṃ. Ācariyenāpi dhātumanasikārakammaṭṭhānaṃ uggaṇhāpentena sattavidhaṃ uggahakosallaṃ dasavidhañca manasikārakosallaṃ ācikkhitabbaṃ. Antevāsikenāpi ācariyassa santike bahuvāre sajjhāyaṃ katvā nijjaṭaṃ paguṇaṃ kammaṭṭhānaṃ kātabbaṃ. Vuttañhetaṃ aṭṭhakathāyaṃ – ‘‘ādikammikena bhikkhunā jarāmaraṇā muccitukāmena sattahākārehi uggahakosallaṃ icchitabbaṃ, dasahākārehi manasikārakosallaṃ icchitabba’’nti.
တတ္ထ ဝစသာ, မနသာ, ဝဏ္ဏတော, သဏ္ဌာနတော, ဒိသတော, ဩကာသတော, ပရိစ္ဆေဒတောတိ ဣမေဟိ သတ္တဟာကာရေဟိ ဣမသ္မိံ ဓာတုမနသိကာရကမ္မဋ္ဌာနေ ‘ဥဂ္ဂဟကောသလ္လံ’ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ။ အနုပုဗ္ဗတော, နာတိသီဃတော, နာတိသဏိကတော, ဝိက္ခေပပဋိဗာဟနတော , ပဏ္ဏတ္တိသမတိက္ကမတော, အနုပုဗ္ဗမုဉ္စနတော, လက္ခဏတော, တယော စ သုတ္တန္တာတိ ဣမေဟိ ဒသဟာကာရေဟိ ‘မနသိကာရကောသလ္လံ’ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ။ တဒုဘယမ္ပိ ပရတော သတိပဋ္ဌာနဝိဘင္ဂေ အာဝိ ဘဝိသ္သတိ။
Tattha vacasā, manasā, vaṇṇato, saṇṭhānato, disato, okāsato, paricchedatoti imehi sattahākārehi imasmiṃ dhātumanasikārakammaṭṭhāne ‘uggahakosallaṃ’ icchitabbaṃ. Anupubbato, nātisīghato, nātisaṇikato, vikkhepapaṭibāhanato , paṇṇattisamatikkamato, anupubbamuñcanato, lakkhaṇato, tayo ca suttantāti imehi dasahākārehi ‘manasikārakosallaṃ’ icchitabbaṃ. Tadubhayampi parato satipaṭṭhānavibhaṅge āvi bhavissati.
ဧဝံ ဥဂ္ဂဟိတကမ္မဋ္ဌာနေန ပန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တေ အဋ္ဌာရသ သေနာသနဒောသေ ဝဇ္ဇေတ္ဝာ ပဉ္စင္ဂသမန္နာဂတေ သေနာသနေ ဝသန္တေန အတ္တနာပိ ပဉ္စဟိ ပဓာနိယင္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပာတပဋိက္ကန္တေန ဝိဝိတ္တောကာသဂတေန ကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိကာတဗ္ဗံ။ မနသိကရောန္တေန စ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနဒိသောကာသပရိစ္ဆေဒဝသေန ကေသာဒီသု ဧကေကကောဋ္ဌာသံ မနသိကရိတ္ဝာ အဝသာနေ ဧဝံ မနသိကာရော ပဝတ္တေတဗ္ဗော – ဣမေ ကေသာ နာမ သီသကဋာဟပလိဝေဌနစမ္မေ ဇာတာ။ တတ္ထ ယထာ ဝမ္မိကမတ္ထကေ ဇာတေသု ကုဏ္ဌတိဏေသု န ဝမ္မိကမတ္ထကော ဇာနာတိ ‘မယိ ကုဏ္ဌတိဏာနိ ဇာတာနီ’တိ, နာပိ ကုဏ္ဌတိဏာနိ ဇာနန္တိ ‘မယံ ဝမ္မိကမတ္ထကေ ဇာတာနီ’တိ, ဧဝမေဝ န သီသကဋာဟပလိဝေဌနစမ္မံ ဇာနာတိ ‘မယိ ကေသာ ဇာတာ’တိ, နာပိ ကေသာ ဇာနန္တိ ‘မယံ သီသကဋာဟပလိဝေဌနစမ္မေ ဇာတာ’တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ ကေသာ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပာဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗ္ယာကတော သုညော နိသ္သတ္တော ထဒ္ဓော ပထဝီဓာတူတိ။
Evaṃ uggahitakammaṭṭhānena pana visuddhimagge vutte aṭṭhārasa senāsanadose vajjetvā pañcaṅgasamannāgate senāsane vasantena attanāpi pañcahi padhāniyaṅgehi samannāgatena pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkantena vivittokāsagatena kammaṭṭhānaṃ manasikātabbaṃ. Manasikarontena ca vaṇṇasaṇṭhānadisokāsaparicchedavasena kesādīsu ekekakoṭṭhāsaṃ manasikaritvā avasāne evaṃ manasikāro pavattetabbo – ime kesā nāma sīsakaṭāhapaliveṭhanacamme jātā. Tattha yathā vammikamatthake jātesu kuṇṭhatiṇesu na vammikamatthako jānāti ‘mayi kuṇṭhatiṇāni jātānī’ti, nāpi kuṇṭhatiṇāni jānanti ‘mayaṃ vammikamatthake jātānī’ti, evameva na sīsakaṭāhapaliveṭhanacammaṃ jānāti ‘mayi kesā jātā’ti, nāpi kesā jānanti ‘mayaṃ sīsakaṭāhapaliveṭhanacamme jātā’ti. Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā. Iti kesā nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto thaddho pathavīdhātūti.
လောမာ သရီရဝေဌနစမ္မေ ဇာတာ။ တတ္ထ ယထာ သုညဂာမဋ္ဌာနေ ဇာတေသု ဒဗ္ဗတိဏေသု န သုညဂာမဋ္ဌာနံ ဇာနာတိ ‘မယိ ဒဗ္ဗတိဏာနိ ဇာတာနီ’တိ, နာပိ ဒဗ္ဗတိဏာနိ ဇာနန္တိ ‘မယံ သုညဂာမဋ္ဌာနေ ဇာတာနီ’တိ, ဧဝမေဝ န သရီရဝေဌနစမ္မံ ဇာနာတိ ‘မယိ လောမာ ဇာတာ’တိ, နာပိ လောမာ ဇာနန္တိ ‘မယံ သရီရဝေဌနစမ္မေ ဇာတာ’တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ လောမာ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပာဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗ္ယာကတော သုညော နိသ္သတ္တော ထဒ္ဓော ပထဝီဓာတူတိ။
Lomā sarīraveṭhanacamme jātā. Tattha yathā suññagāmaṭṭhāne jātesu dabbatiṇesu na suññagāmaṭṭhānaṃ jānāti ‘mayi dabbatiṇāni jātānī’ti, nāpi dabbatiṇāni jānanti ‘mayaṃ suññagāmaṭṭhāne jātānī’ti, evameva na sarīraveṭhanacammaṃ jānāti ‘mayi lomā jātā’ti, nāpi lomā jānanti ‘mayaṃ sarīraveṭhanacamme jātā’ti. Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā. Iti lomā nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto thaddho pathavīdhātūti.
နခာ အင္ဂုလီနံ အဂ္ဂေသု ဇာတာ။ တတ္ထ ယထာ ကုမာရကေသု ဒဏ္ဍကေဟိ မဓုကဋ္ဌိကေ ဝိဇ္ဈိတ္ဝာ ကီဠန္တေသု န ဒဏ္ဍကာ ဇာနန္တိ ‘အမ္ဟေသု မဓုကဋ္ဌိကာ ဌပိတာ’တိ, နာပိ မဓုကဋ္ဌိကာ ဇာနန္တိ ‘မယံ ဒဏ္ဍကေသု ဌပိတာ’တိ, ဧဝမေဝ န အင္ဂုလိယော ဇာနန္တိ ‘အမ္ဟာကံ အဂ္ဂေသု နခာ ဇာတာ’တိ, နာပိ နခာ ဇာနန္တိ ‘မယံ အင္ဂုလီနံ အဂ္ဂေသု ဇာတာ’တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ နခာ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပာဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗ္ယာကတော သုညော နိသ္သတ္တော ထဒ္ဓော ပထဝီဓာတူတိ။
Nakhā aṅgulīnaṃ aggesu jātā. Tattha yathā kumārakesu daṇḍakehi madhukaṭṭhike vijjhitvā kīḷantesu na daṇḍakā jānanti ‘amhesu madhukaṭṭhikā ṭhapitā’ti, nāpi madhukaṭṭhikā jānanti ‘mayaṃ daṇḍakesu ṭhapitā’ti, evameva na aṅguliyo jānanti ‘amhākaṃ aggesu nakhā jātā’ti, nāpi nakhā jānanti ‘mayaṃ aṅgulīnaṃ aggesu jātā’ti. Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā. Iti nakhā nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto thaddho pathavīdhātūti.
ဒန္တာ ဟနုကဋ္ဌိကေသု ဇာတာ။ တတ္ထ ယထာ ဝဍ္ဎကီဟိ ပာသာဏဥဒုက္ခလေသု ကေနစိဒေဝ သိလေသဇာတေန ဗန္ဓိတ္ဝာ ဌပိတထမ္ဘေသု န ဥဒုက္ခလာနိ ဇာနန္တိ ‘အမ္ဟေသု ထမ္ဘာ ဌိတာ’တိ, နာပိ ထမ္ဘာ ဇာနန္တိ ‘မယံ ဥဒုက္ခလေသု ဌိတာ’တိ, ဧဝမေဝ န ဟနုကဋ္ဌိကာ ဇာနန္တိ ‘အမ္ဟေသု ဒန္တာ ဇာတာ’တိ , နာပိ ဒန္တာ ဇာနန္တိ ‘မယံ ဟနုကဋ္ဌိကေသု ဇာတာ’တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ ဒန္တာ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပာဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗ္ယာကတော သုညော နိသ္သတ္တော ထဒ္ဓော ပထဝီဓာတူတိ။
Dantā hanukaṭṭhikesu jātā. Tattha yathā vaḍḍhakīhi pāsāṇaudukkhalesu kenacideva silesajātena bandhitvā ṭhapitathambhesu na udukkhalāni jānanti ‘amhesu thambhā ṭhitā’ti, nāpi thambhā jānanti ‘mayaṃ udukkhalesu ṭhitā’ti, evameva na hanukaṭṭhikā jānanti ‘amhesu dantā jātā’ti , nāpi dantā jānanti ‘mayaṃ hanukaṭṭhikesu jātā’ti. Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā. Iti dantā nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto thaddho pathavīdhātūti.
တစော သကလသရီရံ ပရိယောနန္ဓိတ္ဝာ ဌိတော။ တတ္ထ ယထာ အလ္လဂောစမ္မပရိယောနဒ္ဓာယ မဟာဝီဏာယ န မဟာဝီဏာ ဇာနာတိ ‘အဟံ အလ္လဂောစမ္မေန ပရိယောနဒ္ဓာ’တိ, နာပိ အလ္လဂောစမ္မံ ဇာနာတိ ‘မယာ မဟာဝီဏာ ပရိယောဒ္ဓာ’တိ, ဧဝမေဝ န သရီရံ ဇာနာတိ ‘အဟံ တစေန ပရိယောနဒ္ဓ’န္တိ, နာပိ တစော ဇာနာတိ ‘မယာ သရီရံ ပရိယောနဒ္ဓန္တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ တစော နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပာဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗ္ယာကတော သုညော နိသ္သတ္တော ထဒ္ဓော ပထဝီဓာတူတိ။
Taco sakalasarīraṃ pariyonandhitvā ṭhito. Tattha yathā allagocammapariyonaddhāya mahāvīṇāya na mahāvīṇā jānāti ‘ahaṃ allagocammena pariyonaddhā’ti, nāpi allagocammaṃ jānāti ‘mayā mahāvīṇā pariyoddhā’ti, evameva na sarīraṃ jānāti ‘ahaṃ tacena pariyonaddha’nti, nāpi taco jānāti ‘mayā sarīraṃ pariyonaddhanti. Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā. Iti taco nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto thaddho pathavīdhātūti.
မံသံ အဋ္ဌိသင္ဃာဋံ အနုလိမ္ပိတ္ဝာ ဌိတံ။ တတ္ထ ယထာ မဟာမတ္တိကာယ လိတ္တာယ ဘိတ္တိယာ န ဘိတ္တိ ဇာနာတိ ‘အဟံ မဟာမတ္တိကာယ လိတ္တာ’တိ, နာပိ မဟာမတ္တိကာ ဇာနာတိ ‘မယာ မဟာဘိတ္တိ လိတ္တာ’တိ, ဧဝမေဝ န အဋ္ဌိသင္ဃာဋော ဇာနာတိ ‘အဟံ နဝမံသပေသိသတပ္ပဘေဒေန မံသေန လိတ္တော’တိ, နာပိ မံသံ ဇာနာတိ ‘မယာ အဋ္ဌိသင္ဃာဋော လိတ္တော’တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ မံသံ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပာဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗ္ယာကတော သုညော နိသ္သတ္တော ထဒ္ဓော ပထဝီဓာတူတိ။
Maṃsaṃ aṭṭhisaṅghāṭaṃ anulimpitvā ṭhitaṃ. Tattha yathā mahāmattikāya littāya bhittiyā na bhitti jānāti ‘ahaṃ mahāmattikāya littā’ti, nāpi mahāmattikā jānāti ‘mayā mahābhitti littā’ti, evameva na aṭṭhisaṅghāṭo jānāti ‘ahaṃ navamaṃsapesisatappabhedena maṃsena litto’ti, nāpi maṃsaṃ jānāti ‘mayā aṭṭhisaṅghāṭo litto’ti. Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā. Iti maṃsaṃ nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto thaddho pathavīdhātūti.
န္ဟာရု သရီရဗ္ဘန္တရေ အဋ္ဌီနိ အာဗန္ဓမာနာ ဌိတာ။ တတ္ထ ယထာ ဝလ္လီဟိ ဝိနဒ္ဓေသု ကုဋ္ဋဒာရူသု န ကုဋ္ဋဒာရူနိ ဇာနန္တိ ‘မယံ ဝလ္လီဟိ ဝိနဒ္ဓာနီ’တိ, နာပိ ဝလ္လိယော ဇာနန္တိ ‘အမ္ဟေဟိ ကုဋ္ဋဒာရူနိ ဝိနဒ္ဓာနီ’တိ, ဧဝမေဝ န အဋ္ဌီနိ ဇာနန္တိ ‘မယံ န္ဟာရူဟိ အာဗဒ္ဓာနီ’တိ, နာပိ န္ဟာရူ ဇာနန္တိ ‘အမ္ဟေဟိ အဋ္ဌီနိ အာဗဒ္ဓာနီ’တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ န္ဟာရု နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပာဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗ္ယာကတော သုညော နိသ္သတ္တော ထဒ္ဓော ပထဝီဓာတူတိ။
Nhāru sarīrabbhantare aṭṭhīni ābandhamānā ṭhitā. Tattha yathā vallīhi vinaddhesu kuṭṭadārūsu na kuṭṭadārūni jānanti ‘mayaṃ vallīhi vinaddhānī’ti, nāpi valliyo jānanti ‘amhehi kuṭṭadārūni vinaddhānī’ti, evameva na aṭṭhīni jānanti ‘mayaṃ nhārūhi ābaddhānī’ti, nāpi nhārū jānanti ‘amhehi aṭṭhīni ābaddhānī’ti. Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā. Iti nhāru nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto thaddho pathavīdhātūti.
အဋ္ဌီသု ပဏ္ဟိကဋ္ဌိ ဂောပ္ဖကဋ္ဌိံ ဥက္ခိပိတ္ဝာ ဌိတံ။ ဂောပ္ဖကဋ္ဌိ ဇင္ဃဋ္ဌိံ ဥက္ခိပိတ္ဝာ ဌိတံ။ ဇင္ဃဋ္ဌိ ဦရုဋ္ဌိံ ဥက္ခိပိတ္ဝာ ဌိတံ။ ဦရုဋ္ဌိ ကဋိဋ္ဌိံ ဥက္ခိပိတ္ဝာ ဌိတံ ။ ကဋိဋ္ဌိ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကံ ဥက္ခိပိတ္ဝာ ဌိတံ။ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကော ဂီဝဋ္ဌိံ ဥက္ခိပိတ္ဝာ ဌိတော။ ဂီဝဋ္ဌိ သီသဋ္ဌိံ ဥက္ခိပိတ္ဝာ ဌိတံ။ သီသဋ္ဌိ ဂီဝဋ္ဌိကေ ပတိဋ္ဌိတံ။ ဂီဝဋ္ဌိ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကေ ပတိဋ္ဌိတံ။ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကော ကဋိဋ္ဌိမ္ဟိ ပတိဋ္ဌိတော။ ကဋိဋ္ဌိ ဦရုဋ္ဌိကေ ပတိဋ္ဌိတံ။ ဦရုဋ္ဌိ ဇင္ဃဋ္ဌိကေ ပတိဋ္ဌိတံ။ ဇင္ဃဋ္ဌိ ဂောပ္ဖကဋ္ဌိကေ ပတိဋ္ဌိတံ။ ဂောပ္ဖကဋ္ဌိ ပဏ္ဟိကဋ္ဌိကေ ပတိဋ္ဌိတံ။
Aṭṭhīsu paṇhikaṭṭhi gopphakaṭṭhiṃ ukkhipitvā ṭhitaṃ. Gopphakaṭṭhi jaṅghaṭṭhiṃ ukkhipitvā ṭhitaṃ. Jaṅghaṭṭhi ūruṭṭhiṃ ukkhipitvā ṭhitaṃ. Ūruṭṭhi kaṭiṭṭhiṃ ukkhipitvā ṭhitaṃ . Kaṭiṭṭhi piṭṭhikaṇṭakaṃ ukkhipitvā ṭhitaṃ. Piṭṭhikaṇṭako gīvaṭṭhiṃ ukkhipitvā ṭhito. Gīvaṭṭhi sīsaṭṭhiṃ ukkhipitvā ṭhitaṃ. Sīsaṭṭhi gīvaṭṭhike patiṭṭhitaṃ. Gīvaṭṭhi piṭṭhikaṇṭake patiṭṭhitaṃ. Piṭṭhikaṇṭako kaṭiṭṭhimhi patiṭṭhito. Kaṭiṭṭhi ūruṭṭhike patiṭṭhitaṃ. Ūruṭṭhi jaṅghaṭṭhike patiṭṭhitaṃ. Jaṅghaṭṭhi gopphakaṭṭhike patiṭṭhitaṃ. Gopphakaṭṭhi paṇhikaṭṭhike patiṭṭhitaṃ.
တတ္ထ ယထာ ဣဋ္ဌကဒာရုဂောမယာဒိသဉ္စယေသု န ဟေဋ္ဌိမာ ဟေဋ္ဌိမာ ဇာနန္တိ ‘မယံ ဥပရိမေ ဥပရိမေ ဥက္ခိပိတ္ဝာ ဌိတာ’တိ, နာပိ ဥပရိမာ ဥပရိမာ ဇာနန္တိ ‘မယံ ဟေဋ္ဌိမေသု ဟေဋ္ဌိမေသု ပတိဋ္ဌိတာ’တိ, ဧဝမေဝ န ပဏ္ဟိကဋ္ဌိ ဇာနာတိ ‘အဟံ ဂောပ္ဖကဋ္ဌိံ ဥက္ခိပိတ္ဝာ ဌိတ’န္တိ, န ဂောပ္ဖကဋ္ဌိ ဇာနာတိ ‘အဟံ ဇင္ဃဋ္ဌိံ ဥက္ခိပိတ္ဝာ ဌိတ’န္တိ, န ဇင္ဃဋ္ဌိ ဇာနာတိ ‘အဟံ ဦရုဋ္ဌိံ ဥက္ခိပိတ္ဝာ ဌိတ’န္တိ, န ဦရုဋ္ဌိ ဇာနာတိ ‘အဟံ ကဋိဋ္ဌိံ ဥက္ခိပိတ္ဝာ ဌိတ’န္တိ, န ကဋိဋ္ဌိ ဇာနာတိ ‘အဟံ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကံ ဥက္ခိပိတ္ဝာ ဌိတ’န္တိ, န ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကော ဇာနာတိ ‘အဟံ ဂီဝဋ္ဌိံ ဥက္ခိပိတ္ဝာ ဌိတော’တိ, န ဂီဝဋ္ဌိ ဇာနာတိ ‘အဟံ သီသဋ္ဌိံ ဥက္ခိပိတ္ဝာ ဌိတ’န္တိ, န သီသဋ္ဌိ ဇာနာတိ ‘အဟံ ဂီဝဋ္ဌိမ္ဟိ ပတိဋ္ဌိတ’န္တိ, န ဂီဝဋ္ဌိ ဇာနာတိ ‘အဟံ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကေ ပတိဋ္ဌိတ’န္တိ, န ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကော ဇာနာတိ ‘အဟံ ကဋိဋ္ဌိမ္ဟိ ပတိဋ္ဌိတော’တိ, န ကဋိဋ္ဌိ ဇာနာတိ ‘အဟံ ဦရုဋ္ဌိမ္ဟိ ပတိဋ္ဌိတ’န္တိ, န ဦရုဋ္ဌိ ဇာနာတိ ‘အဟံ ဇင္ဃဋ္ဌိမ္ဟိ ပတိဋ္ဌိတ’န္တိ, န ဇင္ဃဋ္ဌိ ဇာနာတိ ‘အဟံ ဂောပ္ဖကဋ္ဌိမ္ဟိ ပတိဋ္ဌိတ’န္တိ, န ဂောပ္ဖကဋ္ဌိ ဇာနာတိ ‘အဟံ ပဏ္ဟိကဋ္ဌိမ္ဟိ ပတိဋ္ဌိတ’န္တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ အဋ္ဌိ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပာဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗ္ယာကတော သုညော နိသ္သတ္တော ထဒ္ဓော ပထဝီဓာတူတိ။
Tattha yathā iṭṭhakadārugomayādisañcayesu na heṭṭhimā heṭṭhimā jānanti ‘mayaṃ uparime uparime ukkhipitvā ṭhitā’ti, nāpi uparimā uparimā jānanti ‘mayaṃ heṭṭhimesu heṭṭhimesu patiṭṭhitā’ti, evameva na paṇhikaṭṭhi jānāti ‘ahaṃ gopphakaṭṭhiṃ ukkhipitvā ṭhita’nti, na gopphakaṭṭhi jānāti ‘ahaṃ jaṅghaṭṭhiṃ ukkhipitvā ṭhita’nti, na jaṅghaṭṭhi jānāti ‘ahaṃ ūruṭṭhiṃ ukkhipitvā ṭhita’nti, na ūruṭṭhi jānāti ‘ahaṃ kaṭiṭṭhiṃ ukkhipitvā ṭhita’nti, na kaṭiṭṭhi jānāti ‘ahaṃ piṭṭhikaṇṭakaṃ ukkhipitvā ṭhita’nti, na piṭṭhikaṇṭako jānāti ‘ahaṃ gīvaṭṭhiṃ ukkhipitvā ṭhito’ti, na gīvaṭṭhi jānāti ‘ahaṃ sīsaṭṭhiṃ ukkhipitvā ṭhita’nti, na sīsaṭṭhi jānāti ‘ahaṃ gīvaṭṭhimhi patiṭṭhita’nti, na gīvaṭṭhi jānāti ‘ahaṃ piṭṭhikaṇṭake patiṭṭhita’nti, na piṭṭhikaṇṭako jānāti ‘ahaṃ kaṭiṭṭhimhi patiṭṭhito’ti, na kaṭiṭṭhi jānāti ‘ahaṃ ūruṭṭhimhi patiṭṭhita’nti, na ūruṭṭhi jānāti ‘ahaṃ jaṅghaṭṭhimhi patiṭṭhita’nti, na jaṅghaṭṭhi jānāti ‘ahaṃ gopphakaṭṭhimhi patiṭṭhita’nti, na gopphakaṭṭhi jānāti ‘ahaṃ paṇhikaṭṭhimhi patiṭṭhita’nti. Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā. Iti aṭṭhi nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto thaddho pathavīdhātūti.
အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ တေသံ တေသံ အဋ္ဌီနံ အဗ္ဘန္တရေ ဌိတံ။ တတ္ထ ယထာ ဝေဠုပဗ္ဗာဒီနံ အန္တော ပက္ခိတ္တေသု သိန္နဝေတ္တဂ္ဂာဒီသု န ဝေဠုပဗ္ဗာဒီနိ ဇာနန္တိ ‘အမ္ဟေသု ဝေတ္တဂ္ဂာဒီနိ ပက္ခိတ္တာနီ’တိ, နာပိ ဝေတ္တဂ္ဂာဒီနိ ဇာနန္တိ ‘မယံ ဝေဠုပဗ္ဗာဒီသု ဌိတာနီတိ, ဧဝမေဝ န အဋ္ဌီနိ ဇာနန္တိ ‘အမ္ဟာကံ အန္တော အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ ဌိတ’န္တိ, နာပိ အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ ဇာနာတိ ‘အဟံ အဋ္ဌီနံ အန္တော ဌိတ’န္တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပာဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗ္ယာကတော သုညော နိသ္သတ္တော ထဒ္ဓော ပထဝီဓာတူတိ။
Aṭṭhimiñjaṃ tesaṃ tesaṃ aṭṭhīnaṃ abbhantare ṭhitaṃ. Tattha yathā veḷupabbādīnaṃ anto pakkhittesu sinnavettaggādīsu na veḷupabbādīni jānanti ‘amhesu vettaggādīni pakkhittānī’ti, nāpi vettaggādīni jānanti ‘mayaṃ veḷupabbādīsu ṭhitānīti, evameva na aṭṭhīni jānanti ‘amhākaṃ anto aṭṭhimiñjaṃ ṭhita’nti, nāpi aṭṭhimiñjaṃ jānāti ‘ahaṃ aṭṭhīnaṃ anto ṭhita’nti. Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā. Iti aṭṭhimiñjaṃ nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto thaddho pathavīdhātūti.
ဝက္ကံ ဂလဝာဋကတော နိက္ခန္တေန ဧကမူလေန ထောကံ ဂန္တ္ဝာ ဒ္ဝိဓာ ဘိန္နေန ထူလန္ဟာရုနာ ဝိနိဗဒ္ဓံ ဟုတ္ဝာ ဟဒယမံသံ ပရိက္ခိပိတ္ဝာ ဌိတံ။ တတ္ထ ယထာ ဝဏ္ဋုပနိဗဒ္ဓေ အမ္ဗဖလဒ္ဝယေ န ဝဏ္ဋံ ဇာနာတိ ‘မယာ အမ္ဗဖလဒ္ဝယံ ဥပနိဗဒ္ဓ’န္တိ, နာပိ အမ္ဗဖလဒ္ဝယံ ဇာနာတိ ‘အဟံ ဝဏ္ဋေန ဥပနိဗဒ္ဓ’န္တိ, ဧဝမေဝ န ထူလန္ဟာရု ဇာနာတိ ‘မယာ ဝက္ကံ ဥပနိဗဒ္ဓ’န္တိ, နာပိ ဝက္ကံ ဇာနာတိ ‘အဟံ ထူလန္ဟာရုနာ ဥပနိဗဒ္ဓ’န္တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ ဝက္ကံ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပာဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗ္ယာကတော သုညော နိသ္သတ္တော ထဒ္ဓော ပထဝီဓာတူတိ။
Vakkaṃ galavāṭakato nikkhantena ekamūlena thokaṃ gantvā dvidhā bhinnena thūlanhārunā vinibaddhaṃ hutvā hadayamaṃsaṃ parikkhipitvā ṭhitaṃ. Tattha yathā vaṇṭupanibaddhe ambaphaladvaye na vaṇṭaṃ jānāti ‘mayā ambaphaladvayaṃ upanibaddha’nti, nāpi ambaphaladvayaṃ jānāti ‘ahaṃ vaṇṭena upanibaddha’nti, evameva na thūlanhāru jānāti ‘mayā vakkaṃ upanibaddha’nti, nāpi vakkaṃ jānāti ‘ahaṃ thūlanhārunā upanibaddha’nti. Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā. Iti vakkaṃ nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto thaddho pathavīdhātūti.
ဟဒယံ သရီရဗ္ဘန္တရေ ဥရဋ္ဌိပဉ္ဇရမဇ္ဈံ နိသ္သာယ ဌိတံ။ တတ္ထ ယထာ ဇိဏ္ဏသန္ဒမာနိကပဉ္ဇရဗ္ဘန္တရံ နိသ္သာယ ဌပိတာယ မံသပေသိယာ န ဇိဏ္ဏသန္ဒမာနိကပဉ္ဇရဗ္ဘန္တရံ ဇာနာတိ ‘မံ နိသ္သာယ မံသပေသိ ဌပိတာ’တိ, နာပိ မံသပေသိ ဇာနာတိ ‘အဟံ ဇိဏ္ဏသန္ဒမာနိကပဉ္ဇရဗ္ဘန္တရံ နိသ္သာယ ဌိတာ’တိ, ဧဝမေဝ န ဥရဋ္ဌိပဉ္ဇရဗ္ဘန္တရံ ဇာနာတိ ‘မံ နိသ္သာယ ဟဒယံ ဌိတ’န္တိ, နာပိ ဟဒယံ ဇာနာတိ ‘အဟံ ဥရဋ္ဌိပဉ္ဇရဗ္ဘန္တရံ နိသ္သာယ ဌိတ’န္တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ ဟဒယံ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပာဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗ္ယာကတော သုညော နိသ္သတ္တော ထဒ္ဓော ပထဝီဓာတူတိ။
Hadayaṃ sarīrabbhantare uraṭṭhipañjaramajjhaṃ nissāya ṭhitaṃ. Tattha yathā jiṇṇasandamānikapañjarabbhantaraṃ nissāya ṭhapitāya maṃsapesiyā na jiṇṇasandamānikapañjarabbhantaraṃ jānāti ‘maṃ nissāya maṃsapesi ṭhapitā’ti, nāpi maṃsapesi jānāti ‘ahaṃ jiṇṇasandamānikapañjarabbhantaraṃ nissāya ṭhitā’ti, evameva na uraṭṭhipañjarabbhantaraṃ jānāti ‘maṃ nissāya hadayaṃ ṭhita’nti, nāpi hadayaṃ jānāti ‘ahaṃ uraṭṭhipañjarabbhantaraṃ nissāya ṭhita’nti. Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā. Iti hadayaṃ nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto thaddho pathavīdhātūti.
ယကနံ အန္တောသရီရေ ဒ္ဝိန္နံ ထနာနံ အဗ္ဘန္တရေ ဒက္ခိဏပသ္သံ နိသ္သာယ ဌိတံ။ တတ္ထ ယထာ ဥက္ခလိကပာလပသ္သမ္ဟိ လဂ္ဂေ ယမကမံသပိဏ္ဍေ န ဥက္ခလိကပာလပသ္သံ ဇာနာတိ ‘မယိ ယမကမံသပိဏ္ဍော လဂ္ဂော’တိ, နာပိ ယမကမံသပိဏ္ဍော ဇာနာတိ ‘အဟံ ဥက္ခလိကပာလပသ္သေ လဂ္ဂော’တိ, ဧဝမေဝ န ထနာနံ အဗ္ဘန္တရေ ဒက္ခိဏပသ္သံ ဇာနာတိ ‘မံ နိသ္သာယ ယကနံ ဌိတ’န္တိ, နာပိ ယကနံ ဇာနာတိ ‘အဟံ ထနာနံ အဗ္ဘန္တရေ ဒက္ခိဏပသ္သံ နိသ္သာယ ဌိတ’န္တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ ယကနံ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပာဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗ္ယာကတော သုညော နိသ္သတ္တော ထဒ္ဓော ပထဝီဓာတူတိ။
Yakanaṃ antosarīre dvinnaṃ thanānaṃ abbhantare dakkhiṇapassaṃ nissāya ṭhitaṃ. Tattha yathā ukkhalikapālapassamhi lagge yamakamaṃsapiṇḍe na ukkhalikapālapassaṃ jānāti ‘mayi yamakamaṃsapiṇḍo laggo’ti, nāpi yamakamaṃsapiṇḍo jānāti ‘ahaṃ ukkhalikapālapasse laggo’ti, evameva na thanānaṃ abbhantare dakkhiṇapassaṃ jānāti ‘maṃ nissāya yakanaṃ ṭhita’nti, nāpi yakanaṃ jānāti ‘ahaṃ thanānaṃ abbhantare dakkhiṇapassaṃ nissāya ṭhita’nti. Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā. Iti yakanaṃ nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto thaddho pathavīdhātūti.
ကိလောမကေသု ပဋိစ္ဆန္နကိလောမကံ ဟဒယဉ္စ ဝက္ကဉ္စ ပရိဝာရေတ္ဝာ ဌိတံ, အပဋိစ္ဆန္နကိလောမကံ သကလသရီရေ စမ္မသ္သ ဟေဋ္ဌတော မံသံ ပရိယောနန္ဓိတ္ဝာ ဌိတံ။ တတ္ထ ယထာ ပိလောတိကပလိဝေဌိတေ မံသေ န မံသံ ဇာနာတိ ‘အဟံ ပိလောတိကာယ ပလိဝေဌိတ’န္တိ, နာပိ ပိလောတိကာ ဇာနာတိ ‘မယာ မံသံ ပလိဝေဌိတ’န္တိ, ဧဝမေဝ န ဝက္ကဟဒယာနိ သကလသရီရေ မံသဉ္စ ဇာနာတိ ‘အဟံ ကိလောမကေန ပဋိစ္ဆန္န’န္တိ, နာပိ ကိလောမကံ ဇာနာတိ ‘မယာ ဝက္ကဟဒယာနိ သကလသရီရေ မံသဉ္စ ပဋိစ္ဆန္န’န္တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ ကိလောမကံ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပာဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗ္ယာကတော သုညော နိသ္သတ္တော ထဒ္ဓော ပထဝီဓာတူတိ။
Kilomakesu paṭicchannakilomakaṃ hadayañca vakkañca parivāretvā ṭhitaṃ, apaṭicchannakilomakaṃ sakalasarīre cammassa heṭṭhato maṃsaṃ pariyonandhitvā ṭhitaṃ. Tattha yathā pilotikapaliveṭhite maṃse na maṃsaṃ jānāti ‘ahaṃ pilotikāya paliveṭhita’nti, nāpi pilotikā jānāti ‘mayā maṃsaṃ paliveṭhita’nti, evameva na vakkahadayāni sakalasarīre maṃsañca jānāti ‘ahaṃ kilomakena paṭicchanna’nti, nāpi kilomakaṃ jānāti ‘mayā vakkahadayāni sakalasarīre maṃsañca paṭicchanna’nti. Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā. Iti kilomakaṃ nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto thaddho pathavīdhātūti.
ပိဟကံ ဟဒယသ္သ ဝာမပသ္သေ ဥဒရပဋလသ္သ မတ္ထကပသ္သံ နိသ္သာယ ဌိတံ။ တတ္ထ ယထာ ကောဋ္ဌကမတ္ထကပသ္သံ နိသ္သာယ ဌိတာယ ဂောမယပိဏ္ဍိယာ န ကောဋ္ဌကမတ္ထကပသ္သံ ဇာနာတိ ‘ဂောမယပိဏ္ဍိ မံ နိသ္သာယ ဌိတာ’တိ, နာပိ ဂောမယပိဏ္ဍိ ဇာနာတိ ‘အဟံ ကောဋ္ဌကမတ္ထကပသ္သံ နိသ္သာယ ဌိတာ’တိ, ဧဝမေဝ န ဥဒရပဋလသ္သ မတ္ထကပသ္သံ ဇာနာတိ ‘ပိဟကံ မံ နိသ္သာယ ဌိတ’န္တိ, နာပိ ပိဟကံ ဇာနာတိ ‘အဟံ ဥဒရပဋလသ္သ မတ္ထကပသ္သံ နိသ္သာယ ဌိတ’န္တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ ပိဟကံ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပာဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗ္ယာကတော သုညော နိသ္သတ္တော ထဒ္ဓော ပထဝီဓာတူတိ။
Pihakaṃ hadayassa vāmapasse udarapaṭalassa matthakapassaṃ nissāya ṭhitaṃ. Tattha yathā koṭṭhakamatthakapassaṃ nissāya ṭhitāya gomayapiṇḍiyā na koṭṭhakamatthakapassaṃ jānāti ‘gomayapiṇḍi maṃ nissāya ṭhitā’ti, nāpi gomayapiṇḍi jānāti ‘ahaṃ koṭṭhakamatthakapassaṃ nissāya ṭhitā’ti, evameva na udarapaṭalassa matthakapassaṃ jānāti ‘pihakaṃ maṃ nissāya ṭhita’nti, nāpi pihakaṃ jānāti ‘ahaṃ udarapaṭalassa matthakapassaṃ nissāya ṭhita’nti. Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā. Iti pihakaṃ nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto thaddho pathavīdhātūti.
ပပ္ဖာသံ သရီရဗ္ဘန္တရေ ဒ္ဝိန္နံ ထနာနံ အဗ္ဘန္တရေ ဟဒယဉ္စ ယကနဉ္စ ဥပရိဆာဒေတ္ဝာ ဩလမ္ဗန္တံ ဌိတံ။ တတ္ထ ယထာ ဇိဏ္ဏကောဋ္ဌဗ္ဘန္တရေ ဩလမ္ဗမာနေ သကုဏကုလာဝကေ န ဇိဏ္ဏကောဋ္ဌဗ္ဘန္တရံ ဇာနာတိ ‘မယိ သကုဏကုလာဝကော ဩလမ္ဗမာနော ဌိတော’တိ, နာပိ သကုဏကုလာဝကော ဇာနာတိ ‘အဟံ ဇိဏ္ဏကောဋ္ဌဗ္ဘန္တရေ ဩလမ္ဗမာနော ဌိတော’တိ , ဧဝမေဝ န သရီရဗ္ဘန္တရံ ဇာနာတိ ‘မယိ ပပ္ဖာသံ ဩလမ္ဗမာနံ ဌိတ’န္တိ, နာပိ ပပ္ဖာသံ ဇာနာတိ ‘အဟံ ဧဝရူပေ သရီရဗ္ဘန္တရေ ဩလမ္ဗမာနံ ဌိတ’န္တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ ပပ္ဖာသံ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပာဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗ္ယာကတော သုညော နိသ္သတ္တော ထဒ္ဓော ပထဝီဓာတူတိ။
Papphāsaṃ sarīrabbhantare dvinnaṃ thanānaṃ abbhantare hadayañca yakanañca uparichādetvā olambantaṃ ṭhitaṃ. Tattha yathā jiṇṇakoṭṭhabbhantare olambamāne sakuṇakulāvake na jiṇṇakoṭṭhabbhantaraṃ jānāti ‘mayi sakuṇakulāvako olambamāno ṭhito’ti, nāpi sakuṇakulāvako jānāti ‘ahaṃ jiṇṇakoṭṭhabbhantare olambamāno ṭhito’ti , evameva na sarīrabbhantaraṃ jānāti ‘mayi papphāsaṃ olambamānaṃ ṭhita’nti, nāpi papphāsaṃ jānāti ‘ahaṃ evarūpe sarīrabbhantare olambamānaṃ ṭhita’nti. Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā. Iti papphāsaṃ nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto thaddho pathavīdhātūti.
အန္တံ ဂလဝာဋကတော ကရီသမဂ္ဂပရိယန္တေ သရီရဗ္ဘန္တရေ ဌိတံ။ တတ္ထ ယထာ လောဟိတဒောဏိကာယ ဩဘုဇိတ္ဝာ ဌပိတေ ဆိန္နသီသဓမနိကဠေဝရေ န လောဟိတဒောဏိ ဇာနာတိ ‘မယိ ဓမနိကဠေဝရံ ဌိတ’န္တိ, နာပိ ဓမနိကဠေဝရံ ဇာနာတိ ‘အဟံ လောဟိတဒောဏိကာယံ ဌိတ’န္တိ, ဧဝမေဝ န သရီရဗ္ဘန္တရံ ဇာနာတိ ‘မယိ အန္တံ ဌိတ’န္တိ, နာပိ အန္တံ ဇာနာတိ ‘အဟံ သရီရဗ္ဘန္တရေ ဌိတ’န္တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ အန္တံ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပာဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗ္ယာကတော သုညော နိသ္သတ္တော ထဒ္ဓော ပထဝီဓာတူတိ။
Antaṃ galavāṭakato karīsamaggapariyante sarīrabbhantare ṭhitaṃ. Tattha yathā lohitadoṇikāya obhujitvā ṭhapite chinnasīsadhamanikaḷevare na lohitadoṇi jānāti ‘mayi dhamanikaḷevaraṃ ṭhita’nti, nāpi dhamanikaḷevaraṃ jānāti ‘ahaṃ lohitadoṇikāyaṃ ṭhita’nti, evameva na sarīrabbhantaraṃ jānāti ‘mayi antaṃ ṭhita’nti, nāpi antaṃ jānāti ‘ahaṃ sarīrabbhantare ṭhita’nti. Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā. Iti antaṃ nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto thaddho pathavīdhātūti.
အန္တဂုဏံ အန္တန္တရေ ဧကဝီသတိ အန္တဘောဂေ ဗန္ဓိတ္ဝာ ဌိတံ။ တတ္ထ ယထာ ပာဒပုဉ္ဆနရဇ္ဇုမဏ္ဍလကံ သိဗ္ဗေတ္ဝာ ဌိတေသု ရဇ္ဇုကေသု န ပာဒပုဉ္ဆနရဇ္ဇုမဏ္ဍလကံ ဇာနာတိ ‘ရဇ္ဇုကာ မံ သိဗ္ဗေတ္ဝာ ဌိတာ’တိ, နာပိ ရဇ္ဇုကာ ဇာနန္တိ ‘မယံ ပာဒပုဉ္ဆနရဇ္ဇုမဏ္ဍလကံ သိဗ္ဗေတ္ဝာ ဌိတာ’တိ, ဧဝမေဝ န အန္တံ ဇာနာတိ ‘အန္တဂုဏံ မံ အာဗန္ဓိတ္ဝာ ဌိတ’န္တိ, နာပိ အန္တဂုဏံ ဇာနာတိ ‘အဟံ အန္တံ ဗန္ဓိတ္ဝာ ဌိတ’န္တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ အန္တဂုဏံ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပာဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗ္ယာကတော သုညော နိသ္သတ္တော ထဒ္ဓော ပထဝီဓာတူတိ။
Antaguṇaṃ antantare ekavīsati antabhoge bandhitvā ṭhitaṃ. Tattha yathā pādapuñchanarajjumaṇḍalakaṃ sibbetvā ṭhitesu rajjukesu na pādapuñchanarajjumaṇḍalakaṃ jānāti ‘rajjukā maṃ sibbetvā ṭhitā’ti, nāpi rajjukā jānanti ‘mayaṃ pādapuñchanarajjumaṇḍalakaṃ sibbetvā ṭhitā’ti, evameva na antaṃ jānāti ‘antaguṇaṃ maṃ ābandhitvā ṭhita’nti, nāpi antaguṇaṃ jānāti ‘ahaṃ antaṃ bandhitvā ṭhita’nti. Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā. Iti antaguṇaṃ nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto thaddho pathavīdhātūti.
ဥဒရိယံ ဥဒရေ ဌိတံ အသိတပီတခာယိတသာယိတံ။ တတ္ထ ယထာ သုဝာနဒောဏိယံ ဌိတေ သုဝာနဝမထုမ္ဟိ န သုဝာနဒောဏိ ဇာနာတိ ‘မယိ သုဝာနဝမထု ဌိတော’တိ, နာပိ သုဝာနဝမထု ဇာနာတိ ‘အဟံ သုဝာနဒောဏိယံ ဌိတော’တိ, ဧဝမေဝ န ဥဒရံ ဇာနာတိ ‘မယိ ဥဒရိယံ ဌိတ’န္တိ, နာပိ ဥဒရိယံ ဇာနာတိ ‘အဟံ ဥဒရေ ဌိတ’န္တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ ဥဒရိယံ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပာဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗ္ယာကတော သုညော နိသ္သတ္တော ထဒ္ဓော ပထဝီဓာတူတိ။
Udariyaṃ udare ṭhitaṃ asitapītakhāyitasāyitaṃ. Tattha yathā suvānadoṇiyaṃ ṭhite suvānavamathumhi na suvānadoṇi jānāti ‘mayi suvānavamathu ṭhito’ti, nāpi suvānavamathu jānāti ‘ahaṃ suvānadoṇiyaṃ ṭhito’ti, evameva na udaraṃ jānāti ‘mayi udariyaṃ ṭhita’nti, nāpi udariyaṃ jānāti ‘ahaṃ udare ṭhita’nti. Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā. Iti udariyaṃ nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto thaddho pathavīdhātūti.
ကရီသံ ပက္ကာသယသင္ခာတေ အဋ္ဌင္ဂုလဝေဠုပဗ္ဗသဒိသေ အန္တပရိယောသာနေ ဌိတံ။ တတ္ထ ယထာ ဝေဠုပဗ္ဗေ ဩမဒ္ဒိတ္ဝာ ပက္ခိတ္တာယ သဏ္ဟပဏ္ဍုမတ္တိကာယ န ဝေဠုပဗ္ဗံ ဇာနာတိ ‘မယိ ပဏ္ဍုမတ္တိကာ ဌိတာ’တိ, နာပိ ပဏ္ဍုမတ္တိကာ ဇာနာတိ ‘အဟံ ဝေဠုပဗ္ဗေ ဌိတာ’တိ, ဧဝမေဝ န ပက္ကာသယော ဇာနာတိ ‘မယိ ကရီသံ ဌိတ’န္တိ, နာပိ ကရီသံ ဇာနာတိ ‘အဟံ ပက္ကာသယေ ဌိတ’န္တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ ကရီသံ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပာဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗ္ယာကတော သုညော နိသ္သတ္တော ထဒ္ဓော ပထဝီဓာတူတိ။
Karīsaṃ pakkāsayasaṅkhāte aṭṭhaṅgulaveḷupabbasadise antapariyosāne ṭhitaṃ. Tattha yathā veḷupabbe omadditvā pakkhittāya saṇhapaṇḍumattikāya na veḷupabbaṃ jānāti ‘mayi paṇḍumattikā ṭhitā’ti, nāpi paṇḍumattikā jānāti ‘ahaṃ veḷupabbe ṭhitā’ti, evameva na pakkāsayo jānāti ‘mayi karīsaṃ ṭhita’nti, nāpi karīsaṃ jānāti ‘ahaṃ pakkāsaye ṭhita’nti. Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā. Iti karīsaṃ nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto thaddho pathavīdhātūti.
မတ္ထလုင္ဂံ သီသကဋာဟဗ္ဘန္တရေ ဌိတံ။ တတ္ထ ယထာ ပုရာဏလာဗုကဋာဟေ ပက္ခိတ္တာယ ပိဋ္ဌပိဏ္ဍိယာ န လာဗုကဋာဟံ ဇာနာတိ ‘မယိ ပိဋ္ဌပိဏ္ဍိ ဌိတာ’တိ, နာပိ ပိဋ္ဌပိဏ္ဍိ ဇာနာတိ ‘အဟံ လာဗုကဋာဟေ ဌိတာ’တိ, ဧဝမေဝ န သီသကဋာဟဗ္ဘန္တရံ ဇာနာတိ ‘မယိ မတ္ထလုင္ဂံ ဌိတ’န္တိ, နာပိ မတ္ထလုင္ဂံ ဇာနာတိ ‘အဟံ သီသကဋာဟဗ္ဘန္တရေ ဌိတ’န္တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ မတ္ထလုင္ဂံ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပာဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗ္ယာကတော သုညော နိသ္သတ္တော ထဒ္ဓော ပထဝီဓာတူတိ။
Matthaluṅgaṃ sīsakaṭāhabbhantare ṭhitaṃ. Tattha yathā purāṇalābukaṭāhe pakkhittāya piṭṭhapiṇḍiyā na lābukaṭāhaṃ jānāti ‘mayi piṭṭhapiṇḍi ṭhitā’ti, nāpi piṭṭhapiṇḍi jānāti ‘ahaṃ lābukaṭāhe ṭhitā’ti, evameva na sīsakaṭāhabbhantaraṃ jānāti ‘mayi matthaluṅgaṃ ṭhita’nti, nāpi matthaluṅgaṃ jānāti ‘ahaṃ sīsakaṭāhabbhantare ṭhita’nti. Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā. Iti matthaluṅgaṃ nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto thaddho pathavīdhātūti.
ယံ ဝာ ပနညမ္ပီတိ ဣမိနာ အာပောကောဋ္ဌာသာဒီသု တီသု အနုဂတံ ပထဝီဓာတုံ လက္ခဏဝသေန ယေဝာပနကံ ပထဝိံ ကတ္ဝာ ဒသ္သေတိ။
Yaṃvā panaññampīti iminā āpokoṭṭhāsādīsu tīsu anugataṃ pathavīdhātuṃ lakkhaṇavasena yevāpanakaṃ pathaviṃ katvā dasseti.
ဗာဟိရပထဝီဓာတုနိဒ္ဒေသေ အယောတိ ကာဠလောဟံ။ လောဟန္တိ ဇာတိလောဟံ, ဝိဇာတိလောဟံ, ကိတ္တိမလောဟံ, ပိသာစလောဟန္တိ စတုဗ္ဗိဓံ။ တတ္ထ အယော, သဇ္ဈု, သုဝဏ္ဏံ, တိပု, သီသံ, တမ္ဗလောဟံ, ဝေကန္တကန္တိ ဣမာနိ သတ္တ ဇာတိလောဟာနိ နာမ။ နာဂနာသိကလောဟံ ဝိဇာတိလောဟံ နာမ။ ကံသလောဟံ, ဝဋ္ဋလောဟံ, အာရကူဋန္တိ တီဏိ ကိတ္တိမလောဟာနိ နာမ။ မောရက္ခကံ, ပုထုကံ, မလိနကံ, စပလကံ, သေလကံ, အာဋကံ, ဘလ္လကံ, ဒူသိလောဟန္တိ အဋ္ဌ ပိသာစလောဟာနိ နာမ။ တေသု ပဉ္စ ဇာတိလောဟာနိ ပာဠိယံ ဝိသုံ ဝုတ္တာနေဝ။ တမ္ဗလောဟံ, ဝေကန္တကလောဟန္တိ ဣမေဟိ ပန ဒ္ဝီဟိ ဇာတိလောဟေဟိ သဒ္ဓိံ သေသံ သဗ္ဗမ္ပိ ဣဓ လောဟန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
Bāhirapathavīdhātuniddese ayoti kāḷalohaṃ. Lohanti jātilohaṃ, vijātilohaṃ, kittimalohaṃ, pisācalohanti catubbidhaṃ. Tattha ayo, sajjhu, suvaṇṇaṃ, tipu, sīsaṃ, tambalohaṃ, vekantakanti imāni satta jātilohāni nāma. Nāganāsikalohaṃ vijātilohaṃ nāma. Kaṃsalohaṃ, vaṭṭalohaṃ, ārakūṭanti tīṇi kittimalohāni nāma. Morakkhakaṃ, puthukaṃ, malinakaṃ, capalakaṃ, selakaṃ, āṭakaṃ, bhallakaṃ, dūsilohanti aṭṭha pisācalohāni nāma. Tesu pañca jātilohāni pāḷiyaṃ visuṃ vuttāneva. Tambalohaṃ, vekantakalohanti imehi pana dvīhi jātilohehi saddhiṃ sesaṃ sabbampi idha lohanti veditabbaṃ.
တိပူတိ သေတတိပု။ သီသန္တိ ကာဠတိပု။ သဇ္ဈူတိ ရဇတံ။ မုတ္တာတိ သာမုဒ္ဒိကမုတ္တာ။ မဏီတိ ဌပေတ္ဝာ ပာဠိအာဂတေ ဝေဠုရိယာဒယော သေသော ဇောတိရသာဒိဘေဒော သဗ္ဗောပိ မဏိ။ ဝေဠုရိယောတိ ဝံသဝဏ္ဏမဏိ။ သင္ခောတိ သာမုဒ္ဒိကသင္ခော။ သိလာတိ ကာဠသိလာ, ပဏ္ဍုသိလာ, သေတသိလာတိအာဒိဘေဒာ သဗ္ဗာပိ သိလာ။ ပဝာဠန္တိ ပဝာဠမေဝ။ ရဇတန္တိ ကဟာပဏော။ ဇာတရူပန္တိ သုဝဏ္ဏံ။ လောဟိတင္ကောတိ ရတ္တမဏိ။ မသာရဂလ္လန္တိ ကဗရမဏိ။ တိဏာဒီသု ဗဟိသာရာ အန္တမသော နာဠိကေရာဒယောပိ တိဏံ နာမ။ အန္တောသာရံ အန္တမသော ဒာရုခဏ္ဍမ္ပိ ကဋ္ဌံ နာမ။ သက္ခရာတိ မုဂ္ဂမတ္တတော ယာဝ မုဋ္ဌိပ္ပမာဏာ မရုမ္ဗာ သက္ခရာ နာမ။ မုဂ္ဂမတ္တတော ပန ဟေဋ္ဌာ ဝာလိကာတိ ဝုစ္စတိ။ ကဌလန္တိ ယံ ကိဉ္စိ ကပာလံ။ ဘူမီတိ ပထဝီ။ ပာသာဏောတိ အန္တောမုဋ္ဌိယံ အသဏ္ဌဟနတော ပဋ္ဌာယ ဟတ္ထိပ္ပမာဏံ အသမ္ပတ္တော ပာသာဏော နာမ။ ဟတ္ထိပ္ပမာဏတော ပဋ္ဌာယ ပန ဥပရိ ပဗ္ဗတော နာမ။ ယံ ဝာ ပနာတိ ဣမိနာ တာလဋ္ဌိ-နာဠိကေရ-ဖလာဒိဘေဒံ သေသပထဝိံ ဂဏ္ဟာတိ။ ယာ စ အဇ္ဈတ္တိကာ ပထဝီဓာတု ယာ စ ဗာဟိရာတိ ဣမိနာ ဒ္ဝေပိ ပထဝီဓာတုယော ကက္ခဠဋ္ဌေန လက္ခဏတော ဧကာ ပထဝီဓာတု ဧဝာတိ ဒသ္သေတိ။
Tipūti setatipu. Sīsanti kāḷatipu. Sajjhūti rajataṃ. Muttāti sāmuddikamuttā. Maṇīti ṭhapetvā pāḷiāgate veḷuriyādayo seso jotirasādibhedo sabbopi maṇi. Veḷuriyoti vaṃsavaṇṇamaṇi. Saṅkhoti sāmuddikasaṅkho. Silāti kāḷasilā, paṇḍusilā, setasilātiādibhedā sabbāpi silā. Pavāḷanti pavāḷameva. Rajatanti kahāpaṇo. Jātarūpanti suvaṇṇaṃ. Lohitaṅkoti rattamaṇi. Masāragallanti kabaramaṇi. Tiṇādīsu bahisārā antamaso nāḷikerādayopi tiṇaṃ nāma. Antosāraṃ antamaso dārukhaṇḍampi kaṭṭhaṃ nāma. Sakkharāti muggamattato yāva muṭṭhippamāṇā marumbā sakkharā nāma. Muggamattato pana heṭṭhā vālikāti vuccati. Kaṭhalanti yaṃ kiñci kapālaṃ. Bhūmīti pathavī. Pāsāṇoti antomuṭṭhiyaṃ asaṇṭhahanato paṭṭhāya hatthippamāṇaṃ asampatto pāsāṇo nāma. Hatthippamāṇato paṭṭhāya pana upari pabbato nāma. Yaṃ vā panāti iminā tālaṭṭhi-nāḷikera-phalādibhedaṃ sesapathaviṃ gaṇhāti. Yā ca ajjhattikā pathavīdhātu yā ca bāhirāti iminā dvepi pathavīdhātuyo kakkhaḷaṭṭhena lakkhaṇato ekā pathavīdhātu evāti dasseti.
၁၇၄. အာပောဓာတုနိဒ္ဒေသာဒီသု ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အာပော အာပောဂတန္တိအာဒီသု အာဗန္ဓနဝသေန အာပော။ တဒေဝ အာပောသဘာဝံ ဂတတ္တာ အာပောဂတံ နာမ။ သ္နေဟဝသေန သ္နေဟော။ သောယေဝ သ္နေဟသဘာဝံ ဂတတ္တာ သ္နေဟဂတံ နာမ။ ဗန္ဓနတ္တံ ရူပသ္သာတိ အဝိနိဗ္ဘောဂရူပသ္သ ဗန္ဓနဘာဝော။ ပိတ္တံ သေမ္ဟန္တိအာဒီနိပိ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနဒိသောကာသပရိစ္ဆေဒဝသေန ပရိဂ္ဂဟေတ္ဝာ ဓာတုဝသေနေဝ မနသိကာတဗ္ဗာနိ။
174. Āpodhātuniddesādīsu heṭṭhā vuttanayeneva veditabbaṃ. Āpo āpogatantiādīsu ābandhanavasena āpo. Tadeva āposabhāvaṃ gatattā āpogataṃ nāma. Snehavasena sneho. Soyeva snehasabhāvaṃ gatattā snehagataṃ nāma. Bandhanattaṃ rūpassāti avinibbhogarūpassa bandhanabhāvo. Pittaṃ semhantiādīnipi vaṇṇasaṇṭhānadisokāsaparicchedavasena pariggahetvā dhātuvaseneva manasikātabbāni.
တတ္ရာယံ နယော – ပိတ္တေသု ဟိ အဗဒ္ဓပိတ္တံ ဇီဝိတိန္ဒ္ရိယပဋိဗဒ္ဓံ သကလသရီရံ ဗ္ယာပေတ္ဝာ ဌိတံ, ဗဒ္ဓပိတ္တံ ပိတ္တကောသကေ ဌိတံ။ တတ္ထ ယထာ ပူဝံ ဗ္ယာပေတ္ဝာ ဌိတေ တေလေ န ပူဝံ ဇာနာတိ ‘တေလံ မံ ဗ္ယာပေတ္ဝာ ဌိတ’န္တိ, နာပိ တေလံ ဇာနာတိ ‘အဟံ ပူဝံ ဗ္ယာပေတ္ဝာ ဌိတ’န္တိ, ဧဝမေဝ န သရီရံ ဇာနာတိ ‘အဗဒ္ဓပိတ္တံ မံ ဗ္ယာပေတ္ဝာ ဌိတ’န္တိ, နာပိ အဗဒ္ဓပိတ္တံ ဇာနာတိ ‘အဟံ သရီရံ ဗ္ယာပေတ္ဝာ ဌိတ’န္တိ။ ယထာ စ ဝသ္သောဒကေန ပုဏ္ဏေ ကောသာတကီကောသကေ န ကောသာတကီကောသကော ဇာနာတိ ‘မယိ ဝသ္သောဒကံ ဌိတ’န္တိ, နာပိ ဝသ္သောဒကံ ဇာနာတိ ‘အဟံ ကောသာတကီကောသကေ ဌိတ’န္တိ, ဧဝမေဝ န ပိတ္တကောသကော ဇာနာတိ မယိ ဗဒ္ဓပိတ္တံ ဌိတန္တိ, နာပိ ဗဒ္ဓပိတ္တံ ဇာနာတိ ‘အဟံ ပိတ္တကောသကေ ဌိတ’န္တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ ပိတ္တံ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပာဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗ္ယာကတော သုညော နိသ္သတ္တော ယူသဘူတော အာဗန္ဓနာကာရော အာပောဓာတူတိ။
Tatrāyaṃ nayo – pittesu hi abaddhapittaṃ jīvitindriyapaṭibaddhaṃ sakalasarīraṃ byāpetvā ṭhitaṃ, baddhapittaṃ pittakosake ṭhitaṃ. Tattha yathā pūvaṃ byāpetvā ṭhite tele na pūvaṃ jānāti ‘telaṃ maṃ byāpetvā ṭhita’nti, nāpi telaṃ jānāti ‘ahaṃ pūvaṃ byāpetvā ṭhita’nti, evameva na sarīraṃ jānāti ‘abaddhapittaṃ maṃ byāpetvā ṭhita’nti, nāpi abaddhapittaṃ jānāti ‘ahaṃ sarīraṃ byāpetvā ṭhita’nti. Yathā ca vassodakena puṇṇe kosātakīkosake na kosātakīkosako jānāti ‘mayi vassodakaṃ ṭhita’nti, nāpi vassodakaṃ jānāti ‘ahaṃ kosātakīkosake ṭhita’nti, evameva na pittakosako jānāti mayi baddhapittaṃ ṭhitanti, nāpi baddhapittaṃ jānāti ‘ahaṃ pittakosake ṭhita’nti. Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā. Iti pittaṃ nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto yūsabhūto ābandhanākāro āpodhātūti.
သေမ္ဟံ ဧကပတ္ထပူရပ္ပမာဏံ ဥဒရပဋလေ ဌိတံ။ တတ္ထ ယထာ ဥပရိ သဉ္ဇာတဖေဏပဋလာယ စန္ဒနိကာယ န စန္ဒနိကာ ဇာနာတိ ‘မယိ ဖေဏပဋလံ ဌိတ’န္တိ, နာပိ ဖေဏပဋလံ ဇာနာတိ ‘အဟံ စန္ဒနိကာယ ဌိတ’န္တိ, ဧဝမေဝ န ဥဒရပဋလံ ဇာနာတိ ‘မယိ သေမ္ဟံ ဌိတ’န္တိ, နာပိ သေမ္ဟံ ဇာနာတိ ‘အဟံ ဥဒရပဋလေ ဌိတ’န္တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ သေမ္ဟံ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပာဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗ္ယာကတော သုညော နိသ္သတ္တော ယူသဘူတော အာဗန္ဓနာကာရော အာပောဓာတူတိ။
Semhaṃ ekapatthapūrappamāṇaṃ udarapaṭale ṭhitaṃ. Tattha yathā upari sañjātapheṇapaṭalāya candanikāya na candanikā jānāti ‘mayi pheṇapaṭalaṃ ṭhita’nti, nāpi pheṇapaṭalaṃ jānāti ‘ahaṃ candanikāya ṭhita’nti, evameva na udarapaṭalaṃ jānāti ‘mayi semhaṃ ṭhita’nti, nāpi semhaṃ jānāti ‘ahaṃ udarapaṭale ṭhita’nti. Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā. Iti semhaṃ nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto yūsabhūto ābandhanākāro āpodhātūti.
ပုဗ္ဗော အနိဗဒ္ဓောကာသော, ယတ္ထ ယတ္ထေဝ ခာဏုကဏ္ဋကပ္ပဟရဏအဂ္ဂိဇာလာဒီဟိ အဘိဟဋေ သရီရပ္ပဒေသေ လောဟိတံ သဏ္ဌဟိတ္ဝာ ပစ္စတိ, ဂဏ္ဍပီဠကာဒယော ဝာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, တတ္ထ တတ္ထေဝ တိဋ္ဌတိ။ တတ္ထ ယထာ ဖရသုပ္ပဟာရာဒိဝသေန ပဂ္ဃရိတနိယာသေ ရုက္ခေ န ရုက္ခသ္သ ဖရသုပ္ပဟာရာဒိပ္ပဒေသာ ဇာနန္တိ ‘အမ္ဟေသု နိယ္ယာသော ဌိတော’တိ, နာပိ နိယ္ယာသော ဇာနာတိ ‘အဟံ ရုက္ခသ္သ ဖရသုပ္ပဟာရာဒိပ္ပဒေသေသု ဌိတော’တိ, ဧဝမေဝ န သရီရသ္သ ခာဏုကဏ္ဋကာဒီဟိ အဘိဟဋပ္ပဒေသာ ဇာနန္တိ ‘အမ္ဟေသု ပုဗ္ဗော ဌိတော’တိ, နာပိ ပုဗ္ဗော ဇာနာတိ ‘အဟံ တေသု ပဒေသေသု ဌိတော’တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ ပုဗ္ဗော နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပာဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗ္ယာကတော သုညော နိသ္သတ္တော ယူသဘူတော အာဗန္ဓနာကာရော အာပောဓာတူတိ။
Pubbo anibaddhokāso, yattha yattheva khāṇukaṇṭakappaharaṇaaggijālādīhi abhihaṭe sarīrappadese lohitaṃ saṇṭhahitvā paccati, gaṇḍapīḷakādayo vā uppajjanti, tattha tattheva tiṭṭhati. Tattha yathā pharasuppahārādivasena paggharitaniyāse rukkhe na rukkhassa pharasuppahārādippadesā jānanti ‘amhesu niyyāso ṭhito’ti, nāpi niyyāso jānāti ‘ahaṃ rukkhassa pharasuppahārādippadesesu ṭhito’ti, evameva na sarīrassa khāṇukaṇṭakādīhi abhihaṭappadesā jānanti ‘amhesu pubbo ṭhito’ti, nāpi pubbo jānāti ‘ahaṃ tesu padesesu ṭhito’ti. Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā. Iti pubbo nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto yūsabhūto ābandhanākāro āpodhātūti.
လောဟိတေသု သံသရဏလောဟိတံ အဗဒ္ဓပိတ္တံ ဝိယ သကလသရီရံ ဗ္ယာပေတ္ဝာ ဌိတံ။ သန္နိစိတလောဟိတံ ယကနဋ္ဌာနသ္သ ဟေဋ္ဌာဘာဂံ ပူရေတ္ဝာ ဧကပတ္တပူရဏပ္ပမာဏံ ဝက္ကဟဒယယကနပပ္ဖာသာနိ တေမေန္တံ ဌိတံ။ တတ္ထ သံသရဏလောဟိတေ အဗဒ္ဓပိတ္တသဒိသောဝ ဝိနိစ္ဆယော။ ဣတရံ ပန ယထာ ဇဇ္ဇရကပာလဋ္ဌေ ဥဒကေ ဟေဋ္ဌာ လေဍ္ဍုခဏ္ဍာနိ တေမယမာနေ န လေဍ္ဍုခဏ္ဍာနိ ဇာနန္တိ ‘မယံ ဥဒကေန တေမိယမာနာ ဌိတာ’တိ, နာပိ ဥဒကံ ဇာနာတိ ‘အဟံ လေဍ္ဍုခဏ္ဍာနိ တေမေမီ’တိ, ဧဝမေဝ န ယကနသ္သ ဟေဋ္ဌာဘာဂဋ္ဌာနံ ဝက္ကာဒီနိ ဝာ ဇာနန္တိ ‘မယိ လောဟိတံ ဌိတံ, အမ္ဟေ ဝာ တေမယမာနံ ဌိတ’န္တိ, နာပိ လောဟိတံ ဇာနာတိ ‘အဟံ ယကနသ္သ ဟေဋ္ဌာဘာဂံ ပူရေတ္ဝာ ဝက္ကာဒီနိ တေမယမာနံ ဌိတ’န္တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ လောဟိတံ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပာဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗ္ယာကတော သုညော နိသ္သတ္တော ယူသဘူတော အာဗန္ဓနာကာရော အာပောဓာတူတိ။
Lohitesu saṃsaraṇalohitaṃ abaddhapittaṃ viya sakalasarīraṃ byāpetvā ṭhitaṃ. Sannicitalohitaṃ yakanaṭṭhānassa heṭṭhābhāgaṃ pūretvā ekapattapūraṇappamāṇaṃ vakkahadayayakanapapphāsāni tementaṃ ṭhitaṃ. Tattha saṃsaraṇalohite abaddhapittasadisova vinicchayo. Itaraṃ pana yathā jajjarakapālaṭṭhe udake heṭṭhā leḍḍukhaṇḍāni temayamāne na leḍḍukhaṇḍāni jānanti ‘mayaṃ udakena temiyamānā ṭhitā’ti, nāpi udakaṃ jānāti ‘ahaṃ leḍḍukhaṇḍāni tememī’ti, evameva na yakanassa heṭṭhābhāgaṭṭhānaṃ vakkādīni vā jānanti ‘mayi lohitaṃ ṭhitaṃ, amhe vā temayamānaṃ ṭhita’nti, nāpi lohitaṃ jānāti ‘ahaṃ yakanassa heṭṭhābhāgaṃ pūretvā vakkādīni temayamānaṃ ṭhita’nti. Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā. Iti lohitaṃ nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto yūsabhūto ābandhanākāro āpodhātūti.
သေဒော အဂ္ဂိသန္တာပာဒိကာလေသု ကေသလောမကူပဝိဝရာနိ ပူရေတ္ဝာ တိဋ္ဌတိ စေဝ ပဂ္ဃရတိ စ။ တတ္ထ ယထာ ဥဒကာ အဗ္ဗူဠ္ဟမတ္တေသု ဘိသမုဠာလကုမုဒနာဠကလာပေသု န ဘိသာဒိကလာပဝိဝရာနိ ဇာနန္တိ ‘အမ္ဟေဟိ ဥဒကံ ပဂ္ဃရတီ’တိ, နာပိ ဘိသာဒိကလာပဝိဝရေဟိ ပဂ္ဃရန္တံ ဥဒကံ ဇာနာတိ ‘အဟံ ဘိသာဒိကလာပဝိဝရေဟိ ပဂ္ဃရာမီ’တိ, ဧဝမေဝ န ကေသလောမကူပဝိဝရာနိ ဇာနန္တိ ‘အမ္ဟေဟိ သေဒော ပဂ္ဃရတီ’တိ, နာပိ သေဒော ဇာနာတိ ‘အဟံ ကေသလောမကူပဝိဝရေဟိ ပဂ္ဃရာမီ’တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ သေဒော နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပာဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗ္ယာကတော သုညော နိသ္သတ္တော ယူသဘူတော အာဗန္ဓနာကာရော အာပောဓာတူတိ။
Sedo aggisantāpādikālesu kesalomakūpavivarāni pūretvā tiṭṭhati ceva paggharati ca. Tattha yathā udakā abbūḷhamattesu bhisamuḷālakumudanāḷakalāpesu na bhisādikalāpavivarāni jānanti ‘amhehi udakaṃ paggharatī’ti, nāpi bhisādikalāpavivarehi paggharantaṃ udakaṃ jānāti ‘ahaṃ bhisādikalāpavivarehi paggharāmī’ti, evameva na kesalomakūpavivarāni jānanti ‘amhehi sedo paggharatī’ti, nāpi sedo jānāti ‘ahaṃ kesalomakūpavivarehi paggharāmī’ti. Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā. Iti sedo nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto yūsabhūto ābandhanākāro āpodhātūti.
မေဒော ထူလသ္သ သကလသရီရံ ဖရိတ္ဝာ ကိသသ္သ ဇင္ဃမံသာဒီနိ နိသ္သာယ ဌိတော ပတ္ထိန္နသ္နေဟော။ တတ္ထ ယထာ ဟလိဒ္ဒိပိလောတိကပဋိစ္ဆန္နေ မံသပုဉ္ဇေ န မံသပုဉ္ဇော ဇာနာတိ ‘မံ နိသ္သာယ ဟလိဒ္ဒိပိလောတိကာ ဌိတာ’တိ, နာပိ ဟလိဒ္ဒိပိလောတိကာ ဇာနာတိ ‘အဟံ မံသပုဉ္ဇံ နိသ္သာယ ဌိတာ’တိ, ဧဝမေဝ န သကလသရီရေ ဇင္ဃာဒီသု ဝာ မံသံ ဇာနာတိ ‘မံ နိသ္သာယ မေဒော ဌိတော’တိ, နာပိ မေဒော ဇာနာတိ ‘အဟံ သကလသရီရေ ဇင္ဃာဒီသု ဝာ မံသံ နိသ္သာယ ဌိတော’တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ မေဒော နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပာဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗ္ယာကတော သုညော နိသ္သတ္တော ပတ္ထိန္နသ္နေဟော ပတ္ထိန္နယူသဘူတော အာဗန္ဓနာကာရော အာပောဓာတူတိ။
Medo thūlassa sakalasarīraṃ pharitvā kisassa jaṅghamaṃsādīni nissāya ṭhito patthinnasneho. Tattha yathā haliddipilotikapaṭicchanne maṃsapuñje na maṃsapuñjo jānāti ‘maṃ nissāya haliddipilotikā ṭhitā’ti, nāpi haliddipilotikā jānāti ‘ahaṃ maṃsapuñjaṃ nissāya ṭhitā’ti, evameva na sakalasarīre jaṅghādīsu vā maṃsaṃ jānāti ‘maṃ nissāya medo ṭhito’ti, nāpi medo jānāti ‘ahaṃ sakalasarīre jaṅghādīsu vā maṃsaṃ nissāya ṭhito’ti. Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā. Iti medo nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto patthinnasneho patthinnayūsabhūto ābandhanākāro āpodhātūti.
အသ္သု ယဒာ သဉ္ဇာယတိ တဒာ အက္ခိကူပကေ ပူရေတ္ဝာ တိဋ္ဌတိ ဝာ ပဂ္ဃရတိ ဝာ။ တတ္ထ ယထာ ဥဒကပုဏ္ဏေသု တရုဏတာလဋ္ဌိကူပကေသု န တရုဏတာလဋ္ဌိကူပကာ ဇာနန္တိ ‘အမ္ဟေသု ဥဒကံ ဌိတ’န္တိ, နာပိ ဥဒကံ ဇာနာတိ ‘အဟံ တရုဏတာလဋ္ဌိကူပကေသု ဌိတ’န္တိ, ဧဝမေဝ န အက္ခိကူပကာ ဇာနန္တိ ‘အမ္ဟေသု အသ္သု ဌိတ’န္တိ, နာပိ အသ္သု ဇာနာတိ ‘အဟံ အက္ခိကူပကေသု ဌိတ’န္တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ အသ္သု နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပာဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗ္ယာကတော သုညော နိသ္သတ္တော ယူသဘူတော အာဗန္ဓနာကာရော အာပောဓာတူတိ။
Assu yadā sañjāyati tadā akkhikūpake pūretvā tiṭṭhati vā paggharati vā. Tattha yathā udakapuṇṇesu taruṇatālaṭṭhikūpakesu na taruṇatālaṭṭhikūpakā jānanti ‘amhesu udakaṃ ṭhita’nti, nāpi udakaṃ jānāti ‘ahaṃ taruṇatālaṭṭhikūpakesu ṭhita’nti, evameva na akkhikūpakā jānanti ‘amhesu assu ṭhita’nti, nāpi assu jānāti ‘ahaṃ akkhikūpakesu ṭhita’nti. Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā. Iti assu nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto yūsabhūto ābandhanākāro āpodhātūti.
ဝသာ အဂ္ဂိသန္တာပာဒိကာလေ ဟတ္ထတလဟတ္ထပိဋ္ဌိပာဒတလပာဒပိဋ္ဌိနာသပုဋနလာဋအံသကူဋေသု ဌိတဝိလီနသ္နေဟော။ တတ္ထ ယထာ ပက္ခိတ္တတေလေ အာစာမေ န အာစာမော ဇာနာတိ ‘မံ တေလံ အဇ္ဈောတ္ထရိတ္ဝာ ဌိတ’န္တိ, နာပိ တေလံ ဇာနာတိ ‘အဟံ အာစာမံ အဇ္ဈောတ္ထရိတ္ဝာ ဌိတ’န္တိ, ဧဝမေဝ န ဟတ္ထတလာဒိပ္ပဒေသော ဇာနာတိ ‘မံ ဝသာ အဇ္ဈောတ္ထရိတ္ဝာ ဌိတာ’တိ, နာပိ ဝသာ ဇာနာတိ ‘အဟံ ဟတ္ထတလာဒိပ္ပဒေသေ အဇ္ဈောတ္ထရိတ္ဝာ ဌိတာ’တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ ဝသာ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပာဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗ္ယာကတော သုညော နိသ္သတ္တော ယူသဘူတော အာဗန္ဓနာကာရော အာပောဓာတူတိ။
Vasā aggisantāpādikāle hatthatalahatthapiṭṭhipādatalapādapiṭṭhināsapuṭanalāṭaaṃsakūṭesu ṭhitavilīnasneho. Tattha yathā pakkhittatele ācāme na ācāmo jānāti ‘maṃ telaṃ ajjhottharitvā ṭhita’nti, nāpi telaṃ jānāti ‘ahaṃ ācāmaṃ ajjhottharitvā ṭhita’nti, evameva na hatthatalādippadeso jānāti ‘maṃ vasā ajjhottharitvā ṭhitā’ti, nāpi vasā jānāti ‘ahaṃ hatthatalādippadese ajjhottharitvā ṭhitā’ti. Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā. Iti vasā nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto yūsabhūto ābandhanākāro āpodhātūti.
ခေဠော တထာရူပေ ခေဠုပ္ပတ္တိပစ္စယေ သတိ ဥဘောဟိ ကပောလပသ္သေဟိ ဩရောဟိတ္ဝာ ဇိဝ္ဟာယ တိဋ္ဌတိ။ တတ္ထ ယထာ အဗ္ဗောစ္ဆိန္နဥဒကနိသ္သန္ဒေ နဒီတီရကူပကေ န ကူပတလံ ဇာနာတိ ‘မယိ ဥဒကံ သန္တိဋ္ဌတီ’တိ, နာပိ ဥဒကံ ဇာနာတိ ‘အဟံ ကူပတလေ သန္တိဋ္ဌာမီ’တိ , ဧဝမေဝ န ဇိဝ္ဟာတလံ ဇာနာတိ ‘မယိ ဥဘောဟိ ကပောလပသ္သေဟိ ဩရောဟိတ္ဝာ ခေဠော ဌိတော’တိ, နာပိ ခေဠော ဇာနာတိ ‘အဟံ ဥဘောဟိ ကပောလပသ္သေဟိ ဩရောဟိတ္ဝာ ဇိဝ္ဟာတလေ ဌိတော’တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ ခေဠော နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပာဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗ္ယာကတော သုညော နိသ္သတ္တော ယူသဘူတော အာဗန္ဓနာကာရော အာပောဓာတူတိ။
Kheḷo tathārūpe kheḷuppattipaccaye sati ubhohi kapolapassehi orohitvā jivhāya tiṭṭhati. Tattha yathā abbocchinnaudakanissande nadītīrakūpake na kūpatalaṃ jānāti ‘mayi udakaṃ santiṭṭhatī’ti, nāpi udakaṃ jānāti ‘ahaṃ kūpatale santiṭṭhāmī’ti , evameva na jivhātalaṃ jānāti ‘mayi ubhohi kapolapassehi orohitvā kheḷo ṭhito’ti, nāpi kheḷo jānāti ‘ahaṃ ubhohi kapolapassehi orohitvā jivhātale ṭhito’ti. Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā. Iti kheḷo nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto yūsabhūto ābandhanākāro āpodhātūti.
သိင္ဃာဏိကာ ယဒာ သဉ္ဇာယတိ တဒာ နာသာပုဋေ ပူရေတ္ဝာ တိဋ္ဌတိ ဝာ ပဂ္ဃရတိ ဝာ။ တတ္ထ ယထာ ပူတိဒဓိဘရိတာယ သိပ္ပိကာယ န သိပ္ပိကာ ဇာနာတိ ‘မယိ ပူတိဒဓိ ဌိတ’န္တိ, နာပိ ပူတိဒဓိ ဇာနာတိ ‘အဟံ သိပ္ပိကာယ ဌိတ’န္တိ, ဧဝမေဝ န နာသာပုဋာ ဇာနန္တိ ‘အမ္ဟေသု သိင္ဃာဏိကာ ဌိတာ’တိ, နာပိ သိင္ဃာဏိကာ ဇာနာတိ ‘အဟံ နာသာပုဋေသု ဌိတာ’တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ သိင္ဃာဏိကာ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပာဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗ္ယာကတော သုညော နိသ္သတ္တော ယူသဘူတော အာဗန္ဓနာကာရော အာပောဓာတူတိ။
Siṅghāṇikā yadā sañjāyati tadā nāsāpuṭe pūretvā tiṭṭhati vā paggharati vā. Tattha yathā pūtidadhibharitāya sippikāya na sippikā jānāti ‘mayi pūtidadhi ṭhita’nti, nāpi pūtidadhi jānāti ‘ahaṃ sippikāya ṭhita’nti, evameva na nāsāpuṭā jānanti ‘amhesu siṅghāṇikā ṭhitā’ti, nāpi siṅghāṇikā jānāti ‘ahaṃ nāsāpuṭesu ṭhitā’ti. Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā. Iti siṅghāṇikā nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto yūsabhūto ābandhanākāro āpodhātūti.
လသိကာ အဋ္ဌိကသန္ဓီနံ အဗ္ဘဉ္ဇနကိစ္စံ သာဓယမာနာ အသီတိသတသန္ဓီသု ဌိတာ။ တတ္ထ ယထာ တေလဗ္ဘဉ္ဇိတေ အက္ခေ န အက္ခော ဇာနာတိ ‘မံ တေလံ အဗ္ဘဉ္ဇိတ္ဝာ ဌိတ’န္တိ, နာပိ တေလံ ဇာနာတိ ‘အဟံ အက္ခံ အဗ္ဘဉ္ဇိတ္ဝာ ဌိတ’န္တိ, ဧဝမေဝ န အသီတိသတသန္ဓယော ဇာနန္တိ ‘လသိကာ အမ္ဟေ အဗ္ဘဉ္ဇိတ္ဝာ ဌိတာ’တိ, နာပိ လသိကာ ဇာနာတိ ‘အဟံ အသီတိသတသန္ဓယော အဗ္ဘဉ္ဇိတ္ဝာ ဌိတာ’တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ လသိကာ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပာဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗ္ယာကတော သုညော နိသ္သတ္တော ယူသဘူတော အာဗန္ဓနာကာရော အာပောဓာတူတိ။
Lasikā aṭṭhikasandhīnaṃ abbhañjanakiccaṃ sādhayamānā asītisatasandhīsu ṭhitā. Tattha yathā telabbhañjite akkhe na akkho jānāti ‘maṃ telaṃ abbhañjitvā ṭhita’nti, nāpi telaṃ jānāti ‘ahaṃ akkhaṃ abbhañjitvā ṭhita’nti, evameva na asītisatasandhayo jānanti ‘lasikā amhe abbhañjitvā ṭhitā’ti, nāpi lasikā jānāti ‘ahaṃ asītisatasandhayo abbhañjitvā ṭhitā’ti. Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā. Iti lasikā nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto yūsabhūto ābandhanākāro āpodhātūti.
မုတ္တံ ဝတ္ထိသ္သ အဗ္ဘန္တရေ ဌိတံ။ တတ္ထ ယထာ စန္ဒနိကာယ ပက္ခိတ္တေ အဓောမုခေ ရဝဏဃဋေ န ရဝဏဃဋော ဇာနာတိ ‘မယိ စန္ဒနိကာရသော ဌိတော’တိ, နာပိ စန္ဒနိကာရသော ဇာနာတိ ‘အဟံ ရဝဏဃဋေ ဌိတော’တိ, ဧဝမေဝ န ဝတ္ထိ ဇာနာတိ ‘မယိ မုတ္တံ ဌိတ’န္တိ, နာပိ မုတ္တံ ဇာနာတိ ‘အဟံ ဝတ္ထိမ္ဟိ ဌိတ’န္တိ။ အညမညံ အာဘောဂပစ္စဝေက္ခဏရဟိတာ ဧတေ ဓမ္မာ။ ဣတိ မုတ္တံ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပာဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗ္ယာကတော သုညော နိသ္သတ္တော ယူသဘူတော အာဗန္ဓနာကာရော အာပောဓာတူတိ။ ယံ ဝာ ပနာတိ အဝသေသေသု တီသု ကောဋ္ဌာသေသု အာပောဓာတုံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။
Muttaṃ vatthissa abbhantare ṭhitaṃ. Tattha yathā candanikāya pakkhitte adhomukhe ravaṇaghaṭe na ravaṇaghaṭo jānāti ‘mayi candanikāraso ṭhito’ti, nāpi candanikāraso jānāti ‘ahaṃ ravaṇaghaṭe ṭhito’ti, evameva na vatthi jānāti ‘mayi muttaṃ ṭhita’nti, nāpi muttaṃ jānāti ‘ahaṃ vatthimhi ṭhita’nti. Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā ete dhammā. Iti muttaṃ nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto yūsabhūto ābandhanākāro āpodhātūti. Yaṃ vā panāti avasesesu tīsu koṭṭhāsesu āpodhātuṃ sandhāya vuttaṃ.
ဗာဟိရအာပောဓာတုနိဒ္ဒေသေ မူလံ ပဋိစ္စ နိဗ္ဗတ္တော ရသော မူလရသော နာမ။ ခန္ဓရသာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ခီရာဒီနိ ပာကဋာနေဝ။ ယထာ ပန ဘေသဇ္ဇသိက္ခာပဒေ ဧဝမိဓ နိယမော နတ္ထိ။ ယံ ကိဉ္စိ ခီရံ ခီရမေဝ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဘုမ္မာနီတိ အာဝာဋာဒီသု ဌိတဥဒကာနိ။ အန္တလိက္ခာနီတိ ပထဝိံ အပ္ပတ္တာနိ ဝသ္သောဒကာနိ။ ယံ ဝာ ပနာတိ ဟိမောဒကကပ္ပဝိနာသကဥဒကပထဝီသန္ဓာရကဥဒကာဒီနိ ဣဓ ယေဝာပနကဋ္ဌာနံ ပဝိဋ္ဌာနိ။
Bāhiraāpodhātuniddese mūlaṃ paṭicca nibbatto raso mūlaraso nāma. Khandharasādīsupi eseva nayo. Khīrādīni pākaṭāneva. Yathā pana bhesajjasikkhāpade evamidha niyamo natthi. Yaṃ kiñci khīraṃ khīrameva. Sesesupi eseva nayo. Bhummānīti āvāṭādīsu ṭhitaudakāni. Antalikkhānīti pathaviṃ appattāni vassodakāni. Yaṃ vā panāti himodakakappavināsakaudakapathavīsandhārakaudakādīni idha yevāpanakaṭṭhānaṃ paviṭṭhāni.
၁၇၅. တေဇောဓာတုနိဒ္ဒေသေ တေဇနဝသေန တေဇော။ တေဇောဝ တေဇောဘာဝံ ဂတတ္တာ တေဇောဂတံ။ ဥသ္မာတိ ဥဏ္ဟာကာရော။ ဥသ္မာဝ ဥသ္မာဘာဝံ ဂတတ္တာ ဥသ္မာဂတံ။ ဥသုမန္တိ စဏ္ဍဥသုမံ။ တဒေဝ ဥသုမဘာဝံ ဂတတ္တာ ဥသုမဂတံ။ ယေန စာတိ ယေန တေဇောဂတေန ကုပ္ပိတေန။ သန္တပ္ပတီတိ အယံ ကာယော သန္တပ္ပတိ, ဧကာဟိကဇရာဒိဘာဝေန ဥသုမဇာတော ဟောတိ။ ယေန စ ဇီရီယတီတိ ယေန အယံ ကာယော ဇီရီယတိ, ဣန္ဒ္ရိယဝေကလ္လတံ ဗလပရိက္ခယံ ဝလိပလိတာဒိဘာဝဉ္စ ပာပုဏာတိ။ ယေန စ ပရိဍယ္ဟတီတိ ယေန ကုပ္ပိတေန အယံ ကာယော ဍယ္ဟတိ, သော စ ပုဂ္ဂလော ‘ဍယ္ဟာမိ ဍယ္ဟာမီ’တိ ကန္ဒန္တော သတဓောတသပ္ပိဂောသီတစန္ဒနာဒိလေပနဉ္စေဝ တာလဝဏ္ဋဝာတဉ္စ ပစ္စာသီသတိ။ ယေန စ အသိတပီတခာယိတသာယိတံ သမ္မာ ပရိဏာမံ ဂစ္ဆတီတိ ယေနေတံ အသိတံ ဝာ ဩဒနာဒိ, ပီတံ ဝာ ပာနကာဒိ, ခာယိတံ ဝာ ပိဋ္ဌခဇ္ဇကာဒိ, သာယိတံ ဝာ အမ္ဗပက္ကမဓုဖာဏိတာဒိ သမ္မာ ပရိပာကံ ဂစ္ဆတိ, ရသာဒိဘာဝေန ဝိဝေကံ ဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ပုရိမာ တယော တေဇောဓာတူ စတုသမုဋ္ဌာနာ, ပစ္ဆိမော ကမ္မသမုဋ္ဌာနောဝ။ အယံ တာဝေတ္ထ ပဒသံဝဏ္ဏနာ။
175. Tejodhātuniddese tejanavasena tejo. Tejova tejobhāvaṃ gatattā tejogataṃ. Usmāti uṇhākāro. Usmāva usmābhāvaṃ gatattā usmāgataṃ. Usumanti caṇḍausumaṃ. Tadeva usumabhāvaṃ gatattā usumagataṃ. Yena cāti yena tejogatena kuppitena. Santappatīti ayaṃ kāyo santappati, ekāhikajarādibhāvena usumajāto hoti. Yena ca jīrīyatīti yena ayaṃ kāyo jīrīyati, indriyavekallataṃ balaparikkhayaṃ valipalitādibhāvañca pāpuṇāti. Yena ca pariḍayhatīti yena kuppitena ayaṃ kāyo ḍayhati, so ca puggalo ‘ḍayhāmi ḍayhāmī’ti kandanto satadhotasappigosītacandanādilepanañceva tālavaṇṭavātañca paccāsīsati. Yena ca asitapītakhāyitasāyitaṃ sammā pariṇāmaṃ gacchatīti yenetaṃ asitaṃ vā odanādi, pītaṃ vā pānakādi, khāyitaṃ vā piṭṭhakhajjakādi, sāyitaṃ vā ambapakkamadhuphāṇitādi sammā paripākaṃ gacchati, rasādibhāvena vivekaṃ gacchatīti attho. Ettha ca purimā tayo tejodhātū catusamuṭṭhānā, pacchimo kammasamuṭṭhānova. Ayaṃ tāvettha padasaṃvaṇṇanā.
ဣဒံ ပန မနသိကာရဝိဓာနံ – ဣဓ ဘိက္ခု ‘ယေန သန္တပ္ပတိ, အယံ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပာဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗ္ယာကတော သုညော နိသ္သတ္တော ပရိပာစနာကာရော တေဇောဓာတူ’တိ မနသိ ကရောတိ; ‘ယေန ဇီရီယတိ, ယေန ပရိဍယ္ဟတိ, ယေန အသိတပီတခာယိတသာယိတံ သမ္မာ ပရိဏာမံ ဂစ္ဆတိ, အယံ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပာဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗ္ယာကတော သုညော နိသ္သတ္တော ပရိပာစနာကာရော တေဇောဓာတူ’တိ မနသိ ကရောတိ။ ယံ ဝာ ပနာတိ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပာကတိကော ဧကော ဥတု အတ္ထိ, သော ယေဝာပနကဋ္ဌာနံ ပဝိဋ္ဌော။
Idaṃ pana manasikāravidhānaṃ – idha bhikkhu ‘yena santappati, ayaṃ imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto paripācanākāro tejodhātū’ti manasi karoti; ‘yena jīrīyati, yena pariḍayhati, yena asitapītakhāyitasāyitaṃ sammā pariṇāmaṃ gacchati, ayaṃ imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto paripācanākāro tejodhātū’ti manasi karoti. Yaṃ vā panāti imasmiṃ sarīre pākatiko eko utu atthi, so yevāpanakaṭṭhānaṃ paviṭṭho.
ဗာဟိရတေဇောဓာတုနိဒ္ဒေသေ ကဋ္ဌံ ပဋိစ္စ ပဇ္ဇလိတော ကဋ္ဌုပာဒာနော အဂ္ဂိ ကဋ္ဌဂ္ဂိ နာမ။ သကလိကဂ္ဂိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ သင္ကာရဂ္ဂီတိ ကစဝရံ သံကဍ္ဎိတ္ဝာ ဇာလာပိတော ကစဝရဂ္ဂိ။ ဣန္ဒဂ္ဂီတိ အသနိအဂ္ဂိ။ အဂ္ဂိသန္တာပောတိ ဇာလာယ ဝာ ဝီတစ္စိကင္ဂာရာနံ ဝာ သန္တာပော။ သူရိယသန္တာပောတိ အာတပော။ ကဋ္ဌသန္နိစယသန္တာပောတိ ကဋ္ဌရာသိဋ္ဌာနေ သန္တာပော။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ယံ ဝာ ပနာတိ ပေတဂ္ဂိ ကပ္ပဝိနာသဂ္ဂိ နိရယဂ္ဂိအာဒယော ဣဓ ယေဝာပနကဋ္ဌာနံ ပဝိဋ္ဌာ။
Bāhiratejodhātuniddese kaṭṭhaṃ paṭicca pajjalito kaṭṭhupādāno aggi kaṭṭhaggi nāma. Sakalikaggiādīsupi eseva nayo. Saṅkāraggīti kacavaraṃ saṃkaḍḍhitvā jālāpito kacavaraggi. Indaggīti asaniaggi. Aggisantāpoti jālāya vā vītaccikaṅgārānaṃ vā santāpo. Sūriyasantāpoti ātapo. Kaṭṭhasannicayasantāpoti kaṭṭharāsiṭṭhāne santāpo. Sesesupi eseva nayo. Yaṃ vā panāti petaggi kappavināsaggi nirayaggiādayo idha yevāpanakaṭṭhānaṃ paviṭṭhā.
၁၇၆. ဝာယောဓာတုနိဒ္ဒေသေ ဝာယနဝသေန ဝာယော။ ဝာယောဝ ဝာယောဘာဝံ ဂတတ္တာ ဝာယောဂတံ။ ထမ္ဘိတတ္တံ ရူပသ္သာတိ အဝိနိဗ္ဘောဂရူပသ္သ ထမ္ဘိတဘာဝော။ ဥဒ္ဓင္ဂမာ ဝာတာတိ ဥဂ္ဂာရဟိက္ကာဒိ ပဝတ္တကာ ဥဒ္ဓံ အာရောဟနဝာတာ ။ အဓောဂမာ ဝာတာတိ ဥစ္စာရပသ္သာဝာဒိနီဟရဏကာ အဓော ဩရောဟနဝာတာ။ ကုစ္ဆိသယာ ဝာတာတိ အန္တာနံ ဗဟိဝာတာ။ ကောဋ္ဌာသယာ ဝာတာတိ အန္တာနံ အန္တောဝာတာ။ အင္ဂမင္ဂာနုသာရိနော ဝာတာတိ ဓမနိဇာလာနုသာရေန သကလသရီရေ အင္ဂမင္ဂာနိ အနုသဋာ သမိဉ္ဇနပသာရဏာဒိနိဗ္ဗတ္တကာ ဝာတာ။ သတ္ထကဝာတာတိ သန္ဓိဗန္ဓနာနိ ကတ္တရိယာ ဆိန္ဒန္တာ ဝိယ ပဝတ္တဝာတာ။ ခုရကဝာတာတိ ခုရေန ဝိယ ဟဒယံ ဖာလနဝာတာ။ ဥပ္ပလကဝာတာတိ ဟဒယမံသမေဝ ဥပ္ပာဋနကဝာတာ။ အသ္သာသောတိ အန္တောပဝိသနနာသိကာဝတော။ ပသ္သာသောတိ ဗဟိနိက္ခမနနာသိကာဝတော။ ဧတ္ထ စ ပုရိမာ သဗ္ဗေ စတုသမုဋ္ဌာနာ, အသ္သာသပသ္သာသာ စိတ္တသမုဋ္ဌာနာဝ။ အယမေတ္ထ ပဒဝဏ္ဏနာ။
176. Vāyodhātuniddese vāyanavasena vāyo. Vāyova vāyobhāvaṃ gatattā vāyogataṃ. Thambhitattaṃ rūpassāti avinibbhogarūpassa thambhitabhāvo. Uddhaṅgamā vātāti uggārahikkādi pavattakā uddhaṃ ārohanavātā . Adhogamā vātāti uccārapassāvādinīharaṇakā adho orohanavātā. Kucchisayā vātāti antānaṃ bahivātā. Koṭṭhāsayā vātāti antānaṃ antovātā. Aṅgamaṅgānusārino vātāti dhamanijālānusārena sakalasarīre aṅgamaṅgāni anusaṭā samiñjanapasāraṇādinibbattakā vātā. Satthakavātāti sandhibandhanāni kattariyā chindantā viya pavattavātā. Khurakavātāti khurena viya hadayaṃ phālanavātā. Uppalakavātāti hadayamaṃsameva uppāṭanakavātā. Assāsoti antopavisananāsikāvato. Passāsoti bahinikkhamananāsikāvato. Ettha ca purimā sabbe catusamuṭṭhānā, assāsapassāsā cittasamuṭṭhānāva. Ayamettha padavaṇṇanā.
ဣဒံ ပန မနသိကာရဝိဓာနံ – ဣဓ ဘိက္ခု ဥဒ္ဓင္ဂမာဒိဘေဒေ ဝာတေ ဥဒ္ဓင္ဂမာဒိဝသေန ပရိဂ္ဂဟေတ္ဝာ ‘ဥဒ္ဓင္ဂမာ ဝာတာ နာမ ဣမသ္မိံ သရီရေ ပာဋိယေက္ကော ကောဋ္ဌာသော အစေတနော အဗ္ယာကတော သုညော နိသ္သတ္တော ဝိတ္ထမ္ဘနာကာရော ဝာယောဓာတူ’တိ မနသိ ကရောတိ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ယံ ဝာ ပနာတိ သေသေ ဝာယောကောဋ္ဌာသေ အနုဂတာ ဝာတာ ဣဓ ယေဝာပနကဋ္ဌာနံ ပဝိဋ္ဌာ။
Idaṃ pana manasikāravidhānaṃ – idha bhikkhu uddhaṅgamādibhede vāte uddhaṅgamādivasena pariggahetvā ‘uddhaṅgamā vātā nāma imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāso acetano abyākato suñño nissatto vitthambhanākāro vāyodhātū’ti manasi karoti. Sesesupi eseva nayo. Yaṃ vā panāti sese vāyokoṭṭhāse anugatā vātā idha yevāpanakaṭṭhānaṃ paviṭṭhā.
ဗာဟိရဝာယောဓာတုနိဒ္ဒေသေ ပုရတ္ထိမာ ဝာတာတိ ပုရတ္ထိမဒိသတော အာဂတာ ဝာတာ။ ပစ္ဆိမုတ္တရဒက္ခိဏေသုပိ ဧသေဝ နယော။ သရဇာ ဝာတာတိ သဟ ရဇေန သရဇာ။ အရဇာ ဝာတာတိ ရဇဝိရဟိတာ သုဒ္ဓာ အရဇာ နာမ။ သီတာတိ သီတဥတုသမုဋ္ဌာနာ သီတဝလာဟကန္တရေ သမုဋ္ဌိတာ။ ဥဏ္ဟာတိ ဥဏ္ဟဥတုသမုဋ္ဌာနာ ဥဏ္ဟဝလာဟကန္တရေ သမုဋ္ဌိတာ။ ပရိတ္တာတိ မန္ဒာ တနုကဝာတာ။ အဓိမတ္တာတိ ဗလဝဝာတာ။ ကာဠာတိ ကာဠဝလာဟကန္တရေ သမုဋ္ဌိတာ, ယေဟိ အဗ္ဘာဟတော ဆဝိဝဏ္ဏော ကာဠကော ဟောတိ။ တေသံ ဧတံ အဓိဝစနန္တိပိ ဧကေ။ ဝေရမ္ဘဝာတာတိ ယောဇနတော ဥပရိ ဝာယနဝာတာ။ ပက္ခဝာတာတိ အန္တမသော မက္ခိကာယပိ ပက္ခာယူဟနသမုဋ္ဌိတာ ဝာတာ။ သုပဏ္ဏဝာတာတိ ဂရုဠဝာတာ။ ကာမဉ္စ ဣမေပိ ပက္ခဝာတာဝ ဥသ္သဒဝသေန ပန ဝိသုံ ဂဟိတာ။ တာလဝဏ္ဋဝာတာတိ တာလပဏ္ဏေဟိ ဝာ အညေန ဝာ ကေနစိ မဏ္ဍလသဏ္ဌာနေန သမုဋ္ဌာပိတာ ဝာတာ။ ဝိဓူပနဝာတာတိ ဗီဇနပတ္တကေန သမုဋ္ဌာပိတာ ဝာတာ။ ဣမာနိ စ တာလဝဏ္ဋဝိဓူပနာနိ အနုပ္ပန္နမ္ပိ ဝာတံ ဥပ္ပာဒေန္တိ, ဥပ္ပန္နမ္ပိ ပရိဝတ္တေန္တိ။ ယံ ဝာ ပနာတိ ဣဓ ပာဠိအာဂတေ ဌပေတ္ဝာ သေသဝာတာ ယေဝာပနကဋ္ဌာနံ ပဝိဋ္ဌာ။
Bāhiravāyodhātuniddese puratthimā vātāti puratthimadisato āgatā vātā. Pacchimuttaradakkhiṇesupi eseva nayo. Sarajā vātāti saha rajena sarajā. Arajā vātāti rajavirahitā suddhā arajā nāma. Sītāti sītautusamuṭṭhānā sītavalāhakantare samuṭṭhitā. Uṇhāti uṇhautusamuṭṭhānā uṇhavalāhakantare samuṭṭhitā. Parittāti mandā tanukavātā. Adhimattāti balavavātā. Kāḷāti kāḷavalāhakantare samuṭṭhitā, yehi abbhāhato chavivaṇṇo kāḷako hoti. Tesaṃ etaṃ adhivacanantipi eke. Verambhavātāti yojanato upari vāyanavātā. Pakkhavātāti antamaso makkhikāyapi pakkhāyūhanasamuṭṭhitā vātā. Supaṇṇavātāti garuḷavātā. Kāmañca imepi pakkhavātāva ussadavasena pana visuṃ gahitā. Tālavaṇṭavātāti tālapaṇṇehi vā aññena vā kenaci maṇḍalasaṇṭhānena samuṭṭhāpitā vātā. Vidhūpanavātāti bījanapattakena samuṭṭhāpitā vātā. Imāni ca tālavaṇṭavidhūpanāni anuppannampi vātaṃ uppādenti, uppannampi parivattenti. Yaṃ vā panāti idha pāḷiāgate ṭhapetvā sesavātā yevāpanakaṭṭhānaṃ paviṭṭhā.
၁၇၇. အာကာသဓာတုနိဒ္ဒေသေ အပ္ပဋိဃဋ္ဋနဋ္ဌေန န ကသ္သတီတိ အာကာသော။ အာကာသောဝ အာကာသဘာဝံ ဂတတ္တာ အာကာသဂတံ။ အဃဋ္ဋနီယတာယ အဃံ။ အဃမေဝ အဃဘာဝံ ဂတတ္တာ အဃဂတံ ။ ဝိဝရောတိ အန္တရံ။ တဒေဝ ဝိဝရဘာဝံ ဂတတ္တာ ဝိဝရဂတံ။ အသမ္ဖုဋ္ဌံ မံသလောဟိတေဟီတိ မံသလောဟိတေဟိ နိသ္သဋံ။ ကဏ္ဏစ္ဆိဒ္ဒန္တိအာဒိ ပန တသ္သေဝ ပဘေဒဒသ္သနံ။ တတ္ထ ကဏ္ဏစ္ဆိဒ္ဒန္တိ ကဏ္ဏသ္မိံ ဆိဒ္ဒံ ဝိဝရံ မံသလောဟိတေဟိ အသမ္ဖုဋ္ဌောကာသော။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ယေနာတိ ယေန ဝိဝရေန ဧတံ အသိတာဒိဘေဒံ အဇ္ဈောဟရဏီယံ အဇ္ဈောဟရတိ, အန္တော ပဝေသေတိ။ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ အန္တောဥဒရပဋလသင္ခာတေ ဩကာသေ ဧတဒေဝ စတုဗ္ဗိဓံ အဇ္ဈောဟရဏီယံ တိဋ္ဌတိ။ ယေနာတိ ယေန ဝိဝရေန သဗ္ဗမ္ပေတံ ဝိပက္ကံ ကသဋဘာဝံ အာပန္နံ နိက္ခမတိ, တံ ဥဒရပဋလတော ယာဝ ကရီသမဂ္ဂာ ဝိဒတ္ထိစတုရင္ဂုလမတ္တံ ဆိဒ္ဒံ မံသလောဟိတေဟိ အသမ္ဖုဋ္ဌံ နိသ္သဋံ အာကာသဓာတူတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယံ ဝာ ပနာတိ ဧတ္ထ စမ္မန္တရံ မံသန္တရံ န္ဟာရုန္တရံ အဋ္ဌိန္တရံ လောမန္တရန္တိ ဣဒံ သဗ္ဗံ ယေဝာပနကဋ္ဌာနံ ပဝိဋ္ဌံ။
177. Ākāsadhātuniddese appaṭighaṭṭanaṭṭhena na kassatīti ākāso. Ākāsova ākāsabhāvaṃ gatattā ākāsagataṃ. Aghaṭṭanīyatāya aghaṃ. Aghameva aghabhāvaṃ gatattā aghagataṃ. Vivaroti antaraṃ. Tadeva vivarabhāvaṃ gatattā vivaragataṃ. Asamphuṭṭhaṃ maṃsalohitehīti maṃsalohitehi nissaṭaṃ. Kaṇṇacchiddantiādi pana tasseva pabhedadassanaṃ. Tattha kaṇṇacchiddanti kaṇṇasmiṃ chiddaṃ vivaraṃ maṃsalohitehi asamphuṭṭhokāso. Sesesupi eseva nayo. Yenāti yena vivarena etaṃ asitādibhedaṃ ajjhoharaṇīyaṃ ajjhoharati, anto paveseti. Yatthāti yasmiṃ antoudarapaṭalasaṅkhāte okāse etadeva catubbidhaṃ ajjhoharaṇīyaṃ tiṭṭhati. Yenāti yena vivarena sabbampetaṃ vipakkaṃ kasaṭabhāvaṃ āpannaṃ nikkhamati, taṃ udarapaṭalato yāva karīsamaggā vidatthicaturaṅgulamattaṃ chiddaṃ maṃsalohitehi asamphuṭṭhaṃ nissaṭaṃ ākāsadhātūti veditabbaṃ. Yaṃ vā panāti ettha cammantaraṃ maṃsantaraṃ nhāruntaraṃ aṭṭhintaraṃ lomantaranti idaṃ sabbaṃ yevāpanakaṭṭhānaṃ paviṭṭhaṃ.
ဗာဟိရကအာကာသဓာတုနိဒ္ဒေသေ အသမ္ဖုဋ္ဌံ စတူဟိ မဟာဘူတေဟီတိ စတူဟိ မဟာဘူတေဟိ နိသ္သဋံ ဘိတ္တိဆိဒ္ဒကဝာဋဆိဒ္ဒာဒိကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣမိနာ ယသ္မိံ အာကာသေ ပရိကမ္မံ ကရောန္တသ္သ စတုက္ကပဉ္စကဇ္ဈာနာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ တံ ကထိတံ။
Bāhirakaākāsadhātuniddese asamphuṭṭhaṃ catūhi mahābhūtehīti catūhi mahābhūtehi nissaṭaṃ bhittichiddakavāṭachiddādikaṃ veditabbaṃ. Iminā yasmiṃ ākāse parikammaṃ karontassa catukkapañcakajjhānāni uppajjanti taṃ kathitaṃ.
၁၇၈. ဝိညာဏဓာတုနိဒ္ဒေသေ စက္ခုဝိညာဏသင္ခာတာ ဓာတု စက္ခုဝိညာဏဓာတု။ သေသာသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣတိ ဣမာသု ဆသု ဓာတူသု ပရိဂ္ဂဟိတာသု အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော ပရိဂ္ဂဟိတာဝ ဟောန္တိ။ ကထံ? ပထဝီတေဇောဝာယောဓာတုဂ္ဂဟဏေန တာဝ ဖောဋ္ဌဗ္ဗဓာတု ဂဟိတာဝ ဟောတိ, အာပောဓာတုအာကာသဓာတုဂ္ဂဟဏေန ဓမ္မဓာတု, ဝိညာဏဓာတုဂ္ဂဟဏေန တသ္သာ ပုရေစာရိကပစ္ဆာစာရိကတ္တာ မနောဓာတု ဂဟိတာဝ ဟောတိ။ စက္ခုဝိညာဏဓာတုအာဒယော သုတ္တေ အာဂတာ ဧဝ။ သေသာ နဝ အာဟရိတ္ဝာ ဒသ္သေတဗ္ဗာ ။ စက္ခုဝိညာဏဓာတုဂ္ဂဟဏေန ဟိ တသ္သာ နိသ္သယဘူတာ စက္ခုဓာတု, အာရမ္မဏဘူတာ ရူပဓာတု စ ဂဟိတာဝ ဟောန္တိ။ ဧဝံ သောတဝိညာဏဓာတုအာဒိဂ္ဂဟဏေန သောတဓာတုအာဒယောတိ အဋ္ဌာရသာပိ ဂဟိတာဝ ဟောန္တိ။ တာသု ဒသဟိ ဓာတူဟိ ရူပပရိဂ္ဂဟော ကထိတော ဟောတိ။ သတ္တဟိ အရူပပရိဂ္ဂဟော။ ဓမ္မဓာတုယာ သိယာ ရူပပရိဂ္ဂဟော, သိယာ အရူပပရိဂ္ဂဟော။ ဣတိ အဍ္ဎေကာဒသဟိ ဓာတူဟိ ရူပပရိဂ္ဂဟော, အဍ္ဎဋ္ဌဓာတူဟိ အရူပပရိဂ္ဂဟောတိ ရူပာရူပပရိဂ္ဂဟော ကထိတော ဟောတိ။ ရူပာရူပံ ပဉ္စက္ခန္ဓာ။ တံ ဟောတိ ဒုက္ခသစ္စံ။ တံသမုဋ္ဌာပိကာ ပုရိမတဏ္ဟာ သမုဒယသစ္စံ ။ ဥဘိန္နံ အပ္ပဝတ္တိ နိရောဓသစ္စံ။ တံပဇာနနော မဂ္ဂော မဂ္ဂသစ္စန္တိ ဣဒံ စတုသစ္စကမ္မဋ္ဌာနံ အဋ္ဌာရသဓာတုဝသေန အဘိနိဝိဋ္ဌသ္သ ဘိက္ခုနော ယာဝ အရဟတ္တာ မတ္ထကံ ပာပေတ္ဝာ နိဂမနံ ကထိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
178. Viññāṇadhātuniddese cakkhuviññāṇasaṅkhātā dhātu cakkhuviññāṇadhātu. Sesāsupi eseva nayo. Iti imāsu chasu dhātūsu pariggahitāsu aṭṭhārasa dhātuyo pariggahitāva honti. Kathaṃ? Pathavītejovāyodhātuggahaṇena tāva phoṭṭhabbadhātu gahitāva hoti, āpodhātuākāsadhātuggahaṇena dhammadhātu, viññāṇadhātuggahaṇena tassā purecārikapacchācārikattā manodhātu gahitāva hoti. Cakkhuviññāṇadhātuādayo sutte āgatā eva. Sesā nava āharitvā dassetabbā . Cakkhuviññāṇadhātuggahaṇena hi tassā nissayabhūtā cakkhudhātu, ārammaṇabhūtā rūpadhātu ca gahitāva honti. Evaṃ sotaviññāṇadhātuādiggahaṇena sotadhātuādayoti aṭṭhārasāpi gahitāva honti. Tāsu dasahi dhātūhi rūpapariggaho kathito hoti. Sattahi arūpapariggaho. Dhammadhātuyā siyā rūpapariggaho, siyā arūpapariggaho. Iti aḍḍhekādasahi dhātūhi rūpapariggaho, aḍḍhaṭṭhadhātūhi arūpapariggahoti rūpārūpapariggaho kathito hoti. Rūpārūpaṃ pañcakkhandhā. Taṃ hoti dukkhasaccaṃ. Taṃsamuṭṭhāpikā purimataṇhā samudayasaccaṃ . Ubhinnaṃ appavatti nirodhasaccaṃ. Taṃpajānano maggo maggasaccanti idaṃ catusaccakammaṭṭhānaṃ aṭṭhārasadhātuvasena abhiniviṭṭhassa bhikkhuno yāva arahattā matthakaṃ pāpetvā nigamanaṃ kathitanti veditabbaṃ.
၁၇၉. ဣဒာနိ ဒုတိယဆက္ကံ ဒသ္သေန္တော အပရာပိ ဆ ဓာတုယောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သုခဓာတု ဒုက္ခဓာတူတိ ကာယပ္ပသာဒဝတ္ထုကာနိ သုခဒုက္ခာနိ သပ္ပဋိပက္ခဝသေန ယုဂဠကတော ဒသ္သိတာနိ။ သုခဉ္ဟိ ဒုက္ခသ္သ ပဋိပက္ခော, ဒုက္ခံ သုခသ္သ။ ယတ္တကံ သုခေန ဖရိတဋ္ဌာနံ တတ္တကံ ဒုက္ခံ ဖရတိ။ ယတ္တကံ ဒုက္ခေန ဖရိတဋ္ဌာနံ တတ္တကံ သုခံ ဖရတိ။ သောမနသ္သဓာတု ဒောမနသ္သဓာတူတိ ဣဒမ္ပိ တထေဝ ယုဂဠကံ ကတံ။ သောမနသ္သဉ္ဟိ ဒောမနသ္သသ္သ ပဋိပက္ခော, ဒောမနသ္သံ သောမနသ္သသ္သ။ ယတ္တကံ သောမနသ္သေန ဖရိတဋ္ဌာနံ တတ္တကံ ဒောမနသ္သံ ဖရတိ။ ယတ္တကံ ဒောမနသ္သေန ဖရိတဋ္ဌာနံ တတ္တကံ သောမနသ္သံ ဖရတိ။
179. Idāni dutiyachakkaṃ dassento aparāpi cha dhātuyotiādimāha. Tattha sukhadhātu dukkhadhātūti kāyappasādavatthukāni sukhadukkhāni sappaṭipakkhavasena yugaḷakato dassitāni. Sukhañhi dukkhassa paṭipakkho, dukkhaṃ sukhassa. Yattakaṃ sukhena pharitaṭṭhānaṃ tattakaṃ dukkhaṃ pharati. Yattakaṃ dukkhena pharitaṭṭhānaṃ tattakaṃ sukhaṃ pharati. Somanassadhātu domanassadhātūti idampi tatheva yugaḷakaṃ kataṃ. Somanassañhi domanassassa paṭipakkho, domanassaṃ somanassassa. Yattakaṃ somanassena pharitaṭṭhānaṃ tattakaṃ domanassaṃ pharati. Yattakaṃ domanassena pharitaṭṭhānaṃ tattakaṃ somanassaṃ pharati.
ဥပေက္ခာဓာတု အဝိဇ္ဇာဓာတူတိ ဣဒံ ပန ဒ္ဝယံ သရိက္ခကဝသေန ယုဂဠကံ ကတံ။ ဥဘယမ္ပိ ဟေတံ အဝိဘူတတ္တာ သရိက္ခကံ ဟောတိ။ တတ္ထ သုခဒုက္ခဓာတုဂ္ဂဟဏေန တံ သမ္ပယုတ္တာ ကာယဝိညာဏဓာတု, ဝတ္ထုဘူတာ ကာယဓာတု, အာရမ္မဏဘူတာ ဖောဋ္ဌဗ္ဗဓာတု စ ဂဟိတာဝ ဟောန္တိ။ သောမနသ္သဒောမနသ္သဓာတုဂ္ဂဟဏေန တံ သမ္ပယုတ္တာ မနောဝိညာဏဓာတု ဂဟိတာ ဟောတိ။ အဝိဇ္ဇာဓာတုဂ္ဂဟဏေန ဓမ္မဓာတု ဂဟိတာ။ ဥပေက္ခာဓာတုဂ္ဂဟဏေန စက္ခုသောတဃာနဇိဝ္ဟာဝိညာဏဓာတုမနောဓာတုယော , တာသံယေဝ ဝတ္ထာရမ္မဏဘူတာ စက္ခုဓာတုရူပဓာတုအာဒယော စ ဂဟိတာတိ ဧဝံ အဋ္ဌာရသပိ ဓာတုယော ဂဟိတာဝ ဟောန္တိ။ ဣဒာနိ တာသု ဒသဟိ ဓာတူဟိ ရူပပရိဂ္ဂဟောတိအာဒိ သဗ္ဗံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝမ္ပိ ဧကသ္သ ဘိက္ခုနော ယာဝ အရဟတ္တာ မတ္ထကံ ပာပေတ္ဝာ နိဂမနံ ကထိတံ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ကတမာ သုခဓာတု ယံ ကာယိကံ သာတန္တိ အာဒီနိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယာနေဝ။
Upekkhādhātu avijjādhātūti idaṃ pana dvayaṃ sarikkhakavasena yugaḷakaṃ kataṃ. Ubhayampi hetaṃ avibhūtattā sarikkhakaṃ hoti. Tattha sukhadukkhadhātuggahaṇena taṃ sampayuttā kāyaviññāṇadhātu, vatthubhūtā kāyadhātu, ārammaṇabhūtā phoṭṭhabbadhātu ca gahitāva honti. Somanassadomanassadhātuggahaṇena taṃ sampayuttā manoviññāṇadhātu gahitā hoti. Avijjādhātuggahaṇena dhammadhātu gahitā. Upekkhādhātuggahaṇena cakkhusotaghānajivhāviññāṇadhātumanodhātuyo , tāsaṃyeva vatthārammaṇabhūtā cakkhudhāturūpadhātuādayo ca gahitāti evaṃ aṭṭhārasapi dhātuyo gahitāva honti. Idāni tāsu dasahi dhātūhi rūpapariggahotiādi sabbaṃ heṭṭhā vuttanayeneva veditabbaṃ. Evampi ekassa bhikkhuno yāva arahattā matthakaṃ pāpetvā nigamanaṃ kathitaṃ hotīti veditabbaṃ. Tattha katamā sukhadhātu yaṃ kāyikaṃ sātanti ādīni heṭṭhā vuttanayāneva.
၁၈၁. တတိယဆက္ကေ ကာမောတိ ဒ္ဝေ ကာမာ – ဝတ္ထုကာမော စ ကိလေသကာမော စ။ တတ္ထ ကိလေသကာမံ သန္ဓာယ ကာမပဋိသံယုတ္တာ ဓာတု ကာမဓာတု, ကာမဝိတက္ကသ္သေတံ နာမံ။ ဝတ္ထုကာမံ သန္ဓာယ ကာမောယေဝ ဓာတု ကာမဓာတု, ကာမာဝစရဓမ္မာနမေတံ နာမံ။ ဗ္ယာပာဒပဋိသံယုတ္တာ ဓာတု ဗ္ယာပာဒဓာတု, ဗ္ယာပာဒဝိတက္ကသ္သေတံ နာမံ။ ဗ္ယာပာဒောဝ ဓာတု ဗ္ယာပာဒဓာတု, ဒသအာဃာတဝတ္ထုကသ္သ ပဋိဃသ္သေတံ နာမံ။ ဝိဟိံသာ ပဋိသံယုတ္တာ ဓာတု ဝိဟိံသာဓာတု, ဝိဟိံသာဝိတက္ကသ္သေတံ နာမံ။ ဝိဟိံသာယေဝ ဓာတု ဝိဟိံသာဓာတု, ပရသတ္တဝိဟေသနသ္သေတံ နာမံ။ အယံ ပန ဟေဋ္ဌာ အနာဂတတ္တာ ဧဝံ အတ္ထာဒိဝိဘာဂတော ဝေဒိတဗ္ဗာ – ဝိဟိံသန္တိ ဧတာယ သတ္တေ, ဝိဟိံသနံ ဝာ ဧတံ သတ္တာနန္တိ ဝိဟိံသာ။ သာ ဝိဟေဌနလက္ခဏာ, ကရုဏာပဋိပက္ခလက္ခဏာ ဝာ; ပရသန္တာနေ ဥဗ္ဗေဂဇနနရသာ, သကသန္တာနေ ကရုဏာဝိဒ္ဓံသနရသာ ဝာ; ဒုက္ခာယတနပစ္စုပဋ္ဌာနာ; ပဋိဃပဒဋ္ဌာနာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ နေက္ခမ္မံ ဝုစ္စတိ လောဘာ နိက္ခန္တတ္တာ အလောဘော, နီဝရဏေဟိ နိက္ခန္တတ္တာ ပဌမဇ္ဈာနံ, သဗ္ဗာကုသလေဟိ နိက္ခန္တတ္တာ သဗ္ဗကုသလံ။ နေက္ခမ္မပဋိသံယုတ္တာ ဓာတု နေက္ခမ္မဓာတု, နေက္ခမ္မဝိတက္ကသ္သေတံ နာမံ။ နေက္ခမ္မမေဝ ဓာတု နေက္ခမ္မဓာတု, သဗ္ဗသ္သာပိ ကုသလသ္သေတံ နာမံ။ အဗ္ယာပာဒပဋိသံယုတ္တာ ဓာတု အဗ္ယာပာဒဓာတု, အဗ္ယာပာဒဝိတက္ကသ္သေတံ နာမံ။ အဗ္ယာပာဒောဝ ဓာတု အဗ္ယာပာဒဓာတု, မေတ္တာယေတံ နာမံ။ အဝိဟိံသာပဋိသံယုတ္တာ ဓာတု အဝိဟိံသာဓာတု, အဝိဟိံသာ ဝိတက္ကသ္သေတံ နာမံ။ အဝိဟိံသာဝ ဓာတု အဝိဟိံသာဓာတု, ကရုဏာယေတံ နာမံ။
181. Tatiyachakke kāmoti dve kāmā – vatthukāmo ca kilesakāmo ca. Tattha kilesakāmaṃ sandhāya kāmapaṭisaṃyuttā dhātu kāmadhātu, kāmavitakkassetaṃ nāmaṃ. Vatthukāmaṃ sandhāya kāmoyeva dhātu kāmadhātu, kāmāvacaradhammānametaṃ nāmaṃ. Byāpādapaṭisaṃyuttā dhātu byāpādadhātu, byāpādavitakkassetaṃ nāmaṃ. Byāpādova dhātu byāpādadhātu, dasaāghātavatthukassa paṭighassetaṃ nāmaṃ. Vihiṃsā paṭisaṃyuttā dhātu vihiṃsādhātu, vihiṃsāvitakkassetaṃ nāmaṃ. Vihiṃsāyeva dhātu vihiṃsādhātu, parasattavihesanassetaṃ nāmaṃ. Ayaṃ pana heṭṭhā anāgatattā evaṃ atthādivibhāgato veditabbā – vihiṃsanti etāya satte, vihiṃsanaṃ vā etaṃ sattānanti vihiṃsā. Sā viheṭhanalakkhaṇā, karuṇāpaṭipakkhalakkhaṇā vā; parasantāne ubbegajananarasā, sakasantāne karuṇāviddhaṃsanarasā vā; dukkhāyatanapaccupaṭṭhānā; paṭighapadaṭṭhānāti veditabbā. Nekkhammaṃ vuccati lobhā nikkhantattā alobho, nīvaraṇehi nikkhantattā paṭhamajjhānaṃ, sabbākusalehi nikkhantattā sabbakusalaṃ. Nekkhammapaṭisaṃyuttā dhātu nekkhammadhātu, nekkhammavitakkassetaṃ nāmaṃ. Nekkhammameva dhātu nekkhammadhātu, sabbassāpi kusalassetaṃ nāmaṃ. Abyāpādapaṭisaṃyuttā dhātu abyāpādadhātu, abyāpādavitakkassetaṃ nāmaṃ. Abyāpādova dhātu abyāpādadhātu, mettāyetaṃ nāmaṃ. Avihiṃsāpaṭisaṃyuttā dhātu avihiṃsādhātu, avihiṃsā vitakkassetaṃ nāmaṃ. Avihiṃsāva dhātu avihiṃsādhātu, karuṇāyetaṃ nāmaṃ.
၁၈၂. ဣဒာနိ တမေဝတ္ထံ ဒသ္သေတုံ တတ္ထ ကတမာ ကာမဓာတူတိ ပဒဘာဇနံ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ပဋိသံယုတ္တောတိ သံပယောဂဝသေန ပဋိသံယုတ္တော။ တက္ကော ဝိတက္ကောတိအာဒီနိ ဝုတ္တတ္ထာနေဝ။ ဝိဟေဌေတီတိ ဗာဓေတိ, ဒုက္ခာပေတိ။ ဟေဌနာတိ ပာဏိပ္ပဟာရာဒီဟိ ဗာဓနာ, ဒုက္ခုပ္ပာဒနာ။ ဗလဝဟေဌနာ ဝိဟေဌနာ။ ဟိံသန္တိ ဧတာယာတိ ဟိံသနာ။ ဗလဝဟိံသနာ ဝိဟိံသနာ။ ရောသနာတိ ဃဋ္ဋနာ။ ဝိရောသနာတိ ဗလဝဃဋ္ဋနာ။ သဗ္ဗတ္ထ ဝာ ‘ဝိ’ ဥပသဂ္ဂေန ပဒံ ဝဍ္ဎိတံ။ ဥပဟနန္တိ ဧတေနာတိ ဥပဃာတော, ပရေသံ ဥပဃာတော ပရူပဃာတော။
182. Idāni tamevatthaṃ dassetuṃ tattha katamā kāmadhātūti padabhājanaṃ āraddhaṃ. Tattha paṭisaṃyuttoti saṃpayogavasena paṭisaṃyutto. Takko vitakkotiādīni vuttatthāneva. Viheṭhetīti bādheti, dukkhāpeti. Heṭhanāti pāṇippahārādīhi bādhanā, dukkhuppādanā. Balavaheṭhanā viheṭhanā. Hiṃsanti etāyāti hiṃsanā. Balavahiṃsanā vihiṃsanā. Rosanāti ghaṭṭanā. Virosanāti balavaghaṭṭanā. Sabbattha vā ‘vi’ upasaggena padaṃ vaḍḍhitaṃ. Upahananti etenāti upaghāto, paresaṃ upaghāto parūpaghāto.
မေတ္တာယန္တိ ဧတာယာတိ မေတ္တိ။ မေတ္တာယနာကာရော မေတ္တာယနာ။ မေတ္တာယ အယိတသ္သ မေတ္တာသမင္ဂိနော ဘာဝော မေတ္တာယိတတ္တံ။ ဗ္ယာပာဒေန ဝိမုတ္တသ္သ စေတသော ဝိမုတ္တိ စေတောဝိမုတ္တိ။ ဧတ္ထ စ ပုရိမေဟိ တီဟိ ဥပစာရပ္ပတ္တာပိ အပ္ပနာပတာပိ မေတ္တာ ကထိတာ, ပစ္ဆိမေန အပ္ပနာပတ္တာဝ။
Mettāyanti etāyāti metti. Mettāyanākāro mettāyanā. Mettāya ayitassa mettāsamaṅgino bhāvo mettāyitattaṃ. Byāpādena vimuttassa cetaso vimutti cetovimutti. Ettha ca purimehi tīhi upacārappattāpi appanāpatāpi mettā kathitā, pacchimena appanāpattāva.
ကရုဏာယန္တိ ဧတာယာတိ ကရုဏာ။ ကရုဏာယနာကာရော ကရုဏာယနာ။ ကရုဏာယ အယိတသ္သ ကရုဏာသမင္ဂိနော ဘာဝော ကရုဏာယိတတ္တံ။ ဝိဟိံသာယ ဝိမုတ္တသ္သ စေတသော ဝိမုတ္တိ စေတောဝိမုတ္တိ။ ဣဓာပိ ပုရိမနယေနေဝ ဥပစာရပ္ပနာဘေဒော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဥဘယတ္ထာပိ စ ပရိယောသာနပဒေ မေတ္တာကရုဏာတိ စေတောဝိမုတ္တိဝိသေသနတ္ထံ ဝုတ္တံ။
Karuṇāyanti etāyāti karuṇā. Karuṇāyanākāro karuṇāyanā. Karuṇāya ayitassa karuṇāsamaṅgino bhāvo karuṇāyitattaṃ. Vihiṃsāya vimuttassa cetaso vimutti cetovimutti. Idhāpi purimanayeneva upacārappanābhedo veditabbo. Ubhayatthāpi ca pariyosānapade mettākaruṇāti cetovimuttivisesanatthaṃ vuttaṃ.
ဧတ္ထ စ ကာမဝိတက္ကော သတ္တေသုပိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သင္ခာရေသုပိ။ ဥဘယတ္ထ ဥပ္ပန္နောပိ ကမ္မပထဘေဒောဝ။ ဗ္ယာပာဒော ပန သတ္တေသု ဥပ္ပန္နောယေဝ ကမ္မပထံ ဘိန္ဒတိ, န ဣတရော။ ဝိဟိံသာယပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ စ ဒုဝိဓာ ကထာ – သဗ္ဗသင္ဂာဟိကာ စေဝ အသမ္ဘိန္နာ စ။ ကာမဓာတုဂ္ဂဟဏေန ဟိ ဗ္ယာပာဒဝိဟိံသာဓာတုယောပိ ဂဟိတာ။ ကာမဓာတုယာယေဝ ပန နီဟရိတ္ဝာ နီဟရိတ္ဝာ ဒ္ဝေပိ ဧတာ ဒသ္သိတာတိ။ အယံ တာဝေတ္ထ သဗ္ဗသင္ဂာဟိကကထာ ။ ဌပေတ္ဝာ ပန ဗ္ယာပာဒဝိဟိံသာဓာတုယော သေသာ သဗ္ဗာပိ ကာမဓာတု ဧဝာတိ။ အယံ အသမ္ဘိန္နကထာ နာမ။ နေက္ခမ္မဓာတုဂ္ဂဟဏေနာပိ အဗ္ယာပာဒအဝိဟိံသာဓာတုယော ဂဟိတာယေဝ။ နေက္ခမ္မဓာတုတော ပန နီဟရိတ္ဝာ နီဟရိတ္ဝာ တဒုဘယမ္ပိ ဒသ္သိတန္တိ အယမေတ္ထာပိ သဗ္ဗသင္ဂာဟိကကထာ။ ဌပေတ္ဝာ အဗ္ယာပာဒအဝိဟိံသာဓာတုယော အဝသေသာ နေက္ခမ္မဓာတူတိ အယံ အသမ္ဘိန္နကထာ နာမ။
Ettha ca kāmavitakko sattesupi uppajjati saṅkhāresupi. Ubhayattha uppannopi kammapathabhedova. Byāpādo pana sattesu uppannoyeva kammapathaṃ bhindati, na itaro. Vihiṃsāyapi eseva nayo. Ettha ca duvidhā kathā – sabbasaṅgāhikā ceva asambhinnā ca. Kāmadhātuggahaṇena hi byāpādavihiṃsādhātuyopi gahitā. Kāmadhātuyāyeva pana nīharitvā nīharitvā dvepi etā dassitāti. Ayaṃ tāvettha sabbasaṅgāhikakathā . Ṭhapetvā pana byāpādavihiṃsādhātuyo sesā sabbāpi kāmadhātu evāti. Ayaṃ asambhinnakathā nāma. Nekkhammadhātuggahaṇenāpi abyāpādaavihiṃsādhātuyo gahitāyeva. Nekkhammadhātuto pana nīharitvā nīharitvā tadubhayampi dassitanti ayametthāpi sabbasaṅgāhikakathā. Ṭhapetvā abyāpādaavihiṃsādhātuyo avasesā nekkhammadhātūti ayaṃ asambhinnakathā nāma.
ဣမာဟိ စ ဆဟိ ဓာတူဟိ ပရိဂ္ဂဟိတာ ဟိ အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော ပရိဂ္ဂဟိတာဝ ဟောန္တိ။ သဗ္ဗာပိ ဟိ တာ ကာမဓာတုတောဝ နီဟရိတ္ဝာ နီဟရိတ္ဝာ လဘာပေတဗ္ဗာ အဋ္ဌာရသ ဓာတုယောဝ ဟောန္တီတိ တိဏ္ဏံ ဆက္ကာနံ ဝသေန အဋ္ဌာရသ ဟောန္တိ။ ဧဝံ ပန အဂ္ဂဟေတ္ဝာ ဧကေကသ္မိံ ဆက္ကေ ဝုတ္တနယေန အဋ္ဌာရသ အဋ္ဌာရသ ကတ္ဝာ သဗ္ဗာနိပိ တာနိ အဋ္ဌာရသကာနိ ဧကဇ္ဈံ အဘိသင္ခိပိတ္ဝာ အဋ္ဌာရသေဝ ဟောန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တန္တဘာဇနီယေ သောဠသ ဓာတုယော ကာမာဝစရာ, ဒ္ဝေ တေဘူမိကာတိ ဧဝမေတ္ထ သမ္မသနစာရောဝ ကထိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
Imāhi ca chahi dhātūhi pariggahitā hi aṭṭhārasa dhātuyo pariggahitāva honti. Sabbāpi hi tā kāmadhātutova nīharitvā nīharitvā labhāpetabbā aṭṭhārasa dhātuyova hontīti tiṇṇaṃ chakkānaṃ vasena aṭṭhārasa honti. Evaṃ pana aggahetvā ekekasmiṃ chakke vuttanayena aṭṭhārasa aṭṭhārasa katvā sabbānipi tāni aṭṭhārasakāni ekajjhaṃ abhisaṅkhipitvā aṭṭhāraseva hontīti veditabbā. Iti imasmiṃ suttantabhājanīye soḷasa dhātuyo kāmāvacarā, dve tebhūmikāti evamettha sammasanacārova kathitoti veditabbo.
သုတ္တန္တဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ။
Suttantabhājanīyavaṇṇanā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / အဘိဓမ္မပိဋက • Abhidhammapiṭaka / ဝိဘင္ဂပာဠိ • Vibhaṅgapāḷi / ၃. ဓာတုဝိဘင္ဂော • 3. Dhātuvibhaṅgo
ဋီကာ • Tīkā / အဘိဓမ္မပိဋက (ဋီကာ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ဝိဘင္ဂ-မူလဋီကာ • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / ၃. ဓာတုဝိဘင္ဂော • 3. Dhātuvibhaṅgo
ဋီကာ • Tīkā / အဘိဓမ္မပိဋက (ဋီကာ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ဝိဘင္ဂ-အနုဋီကာ • Vibhaṅga-anuṭīkā / ၃. ဓာတုဝိဘင္ဂော • 3. Dhātuvibhaṅgo