| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සම්‌මොහවිනොදනී-අට්‌ඨකථා • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā |
9. ඉද්‌ධිපාදවිභඞ්‌ගො
9. Iddhipādavibhaṅgo
1. සුත්‌තන්‌තභාජනීයවණ්‌ණනා
1. Suttantabhājanīyavaṇṇanā
431. ඉදානි තදනන්‌තරෙ ඉද්‌ධිපාදවිභඞ්‌ගෙ චත්‌තාරොති ගණනපරිච්‌ඡෙදො. ඉද්‌ධිපාදාති එත්‌ථ ඉජ්‌ඣතීති ඉද්‌ධි, සමිජ්‌ඣති නිප්‌ඵජ්‌ජතීති අත්‌ථො. ඉජ්‌ඣන්‌ති වා එතාය සත්‌තා ඉද්‌ධා වුද්‌ධා උක්‌කංසගතා හොන්‌තීතිපි ඉද්‌ධි. පඨමෙනත්‌ථෙන ඉද්‌ධි එව පාදො ඉද්‌ධිපාදො, ඉද්‌ධිකොට්‌ඨාසොති අත්‌ථො. දුතියෙනත්‌ථෙන ඉද්‌ධියා පාදොති ඉද්‌ධිපාදො; පාදොති පතිට්‌ඨා, අධිගමුපායොති අත්‌ථො. තෙන හි යස්‌මා උපරූපරිවිසෙසසඞ්‌ඛාතං ඉද්‌ධිං පජ්‌ජන්‌ති පාපුණන්‌ති, තස්‌මා පාදොති වුච්‌චති. එවං තාව ‘‘චත්‌තාරො ඉද්‌ධිපාදා’’ති එත්‌ථ අත්‌ථො වෙදිතබ්‌බො.
431. Idāni tadanantare iddhipādavibhaṅge cattāroti gaṇanaparicchedo. Iddhipādāti ettha ijjhatīti iddhi, samijjhati nipphajjatīti attho. Ijjhanti vā etāya sattā iddhā vuddhā ukkaṃsagatā hontītipi iddhi. Paṭhamenatthena iddhi eva pādo iddhipādo, iddhikoṭṭhāsoti attho. Dutiyenatthena iddhiyā pādoti iddhipādo; pādoti patiṭṭhā, adhigamupāyoti attho. Tena hi yasmā uparūparivisesasaṅkhātaṃ iddhiṃ pajjanti pāpuṇanti, tasmā pādoti vuccati. Evaṃ tāva ‘‘cattāro iddhipādā’’ti ettha attho veditabbo.
ඉදානි තෙ භාජෙත්‌වා දස්‌සෙතුං ඉධ භික්‌ඛූතිආදි ආරද්‌ධං. තත්‌ථ ඉධ භික්‌ඛූති ඉමස්‌මිං සාසනෙ භික්‌ඛු. ඡන්‌දසමාධිපධානසඞ්‌ඛාරසමන්‌නාගතන්‌ති එත්‌ථ ඡන්‌දහෙතුකො ඡන්‌දාධිකො වා සමාධි ඡන්‌දසමාධි. කත්‌තුකම්‍යතාඡන්‌දං අධිපතිං කරිත්‌වා පටිලද්‌ධසමාධිස්‌සෙතං අධිවචනං. පධානභූතා සඞ්‌ඛාරා පධානසඞ්‌ඛාරා. චතුකිච්‌චසාධකස්‌ස සම්‌මප්‌පධානවීරියස්‌සෙතං අධිවචනං. සමන්‌නාගතන්‌ති ඡන්‌දසමාධිනා ච පධානසඞ්‌ඛාරෙහි ච උපෙතං. ඉද්‌ධිපාදන්‌ති නිප්‌ඵත්‌තිපරියායෙන වා ඉජ්‌ඣනකට්‌ඨෙන ඉජ්‌ඣන්‌ති එතාය සත්‌තා ඉද්‌ධා වුද්‌ධා උක්‌කංසගතා හොන්‌තීති ඉමිනා වා පරියායෙන ඉද්‌ධීති සඞ්‌ඛං ගතානං උපචාරජ්‌ඣානාදිකුසලචිත්‌තසම්‌පයුත්‌තානං ඡන්‌දසමාධිපධානසඞ්‌ඛාරානං අධිට්‌ඨානට්‌ඨෙන පාදභූතං සෙසචිත්‌තචෙතසිකරාසින්‌ති අත්‌ථො. යඤ්‌හි පරතො ‘‘ඉද්‌ධිපාදොති තථාභූතස්‌ස වෙදනාක්‌ඛන්‌ධො…පෙ.… විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො’’ති වුත්‌තං, තං ඉමිනා අත්‌ථෙන යුජ්‌ජති. ඉමිනා නයෙන සෙසෙසුපි අත්‌ථො වෙදිතබ්‌බො. යථෙව හි ඡන්‌දං අධිපතිං කරිත්‌වා පටිලද්‌ධසමාධි ඡන්‌දසමාධීති වුත්‌තො, එවං වීරියං…පෙ.… චිත්‌තං. වීමංසං අධිපතිං කරිත්‌වා පටිලද්‌ධසමාධි වීමංසසමාධීති වුච්‌චති.
Idāni te bhājetvā dassetuṃ idha bhikkhūtiādi āraddhaṃ. Tattha idha bhikkhūti imasmiṃ sāsane bhikkhu. Chandasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgatanti ettha chandahetuko chandādhiko vā samādhi chandasamādhi. Kattukamyatāchandaṃ adhipatiṃ karitvā paṭiladdhasamādhissetaṃ adhivacanaṃ. Padhānabhūtā saṅkhārā padhānasaṅkhārā. Catukiccasādhakassa sammappadhānavīriyassetaṃ adhivacanaṃ. Samannāgatanti chandasamādhinā ca padhānasaṅkhārehi ca upetaṃ. Iddhipādanti nipphattipariyāyena vā ijjhanakaṭṭhena ijjhanti etāya sattā iddhā vuddhā ukkaṃsagatā hontīti iminā vā pariyāyena iddhīti saṅkhaṃ gatānaṃ upacārajjhānādikusalacittasampayuttānaṃ chandasamādhipadhānasaṅkhārānaṃ adhiṭṭhānaṭṭhena pādabhūtaṃ sesacittacetasikarāsinti attho. Yañhi parato ‘‘iddhipādoti tathābhūtassa vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho’’ti vuttaṃ, taṃ iminā atthena yujjati. Iminā nayena sesesupi attho veditabbo. Yatheva hi chandaṃ adhipatiṃ karitvā paṭiladdhasamādhi chandasamādhīti vutto, evaṃ vīriyaṃ…pe… cittaṃ. Vīmaṃsaṃ adhipatiṃ karitvā paṭiladdhasamādhi vīmaṃsasamādhīti vuccati.
ඉදානි ඡන්‌දසමාධිආදීනි පදානි භාජෙත්‌වා දස්‌සෙතුං කථඤ්‌ච භික්‌ඛූතිආදි ආරද්‌ධං. තත්‌ථ ඡන්‌දඤ්‌චෙ භික්‌ඛු අධිපතිං කරිත්‌වාති යදි භික්‌ඛු ඡන්‌දං අධිපතිං ඡන්‌දං ජෙට්‌ඨකං ඡන්‌දං ධුරං ඡන්‌දං පුබ්‌බඞ්‌ගමං කත්‌වා සමාධිං පටිලභති නිබ්‌බත්‌තෙති, එවං නිබ්‌බත්‌තිතො අයං සමාධි ඡන්‌දසමාධි නාම වුච්‌චතීති අත්‌ථො. වීරියඤ්‌චෙතිආදීසුපි එසෙව නයො. ඉමෙ වුච්‌චන්‌ති පධානසඞ්‌ඛාරාති එත්‌තාවතා ඡන්‌දිද්‌ධිපාදං භාවයමානස්‌ස භික්‌ඛුනො පධානාභිසඞ්‌ඛාරසඞ්‌ඛාතචතුකිච්‌චසාධකං වීරියං කථිතං. තදෙකජ්‌ඣං අභිසඤ්‌ඤූහිත්‌වාති තං සබ්‌බං එකතො රාසිං කත්‌වාති අත්‌ථො. සඞ්‌ඛ්‍යං ගච්‌ඡතීති එතං වොහාරං ගච්‌ඡතීති වෙදිතබ්‌බන්‌ති අත්‌ථො.
Idāni chandasamādhiādīni padāni bhājetvā dassetuṃ kathañca bhikkhūtiādi āraddhaṃ. Tattha chandañce bhikkhu adhipatiṃ karitvāti yadi bhikkhu chandaṃ adhipatiṃ chandaṃ jeṭṭhakaṃ chandaṃ dhuraṃ chandaṃ pubbaṅgamaṃ katvā samādhiṃ paṭilabhati nibbatteti, evaṃ nibbattito ayaṃ samādhi chandasamādhi nāma vuccatīti attho. Vīriyañcetiādīsupi eseva nayo. Ime vuccanti padhānasaṅkhārāti ettāvatā chandiddhipādaṃ bhāvayamānassa bhikkhuno padhānābhisaṅkhārasaṅkhātacatukiccasādhakaṃ vīriyaṃ kathitaṃ. Tadekajjhaṃ abhisaññūhitvāti taṃ sabbaṃ ekato rāsiṃ katvāti attho. Saṅkhyaṃ gacchatīti etaṃ vohāraṃ gacchatīti veditabbanti attho.
433. ඉදානි ‘‘ඡන්‌දසමාධිපධානසඞ්‌ඛාරො’’ති එතස්‌මිං පදසමූහෙ ඡන්‌දාදිධම්‌මෙ භාජෙත්‌වා දස්‌සෙතුං තත්‌ථ කතමො ඡන්‌දොතිආදි ආරද්‌ධං. තං උත්‌තානත්‌ථමෙව.
433. Idāni ‘‘chandasamādhipadhānasaṅkhāro’’ti etasmiṃ padasamūhe chandādidhamme bhājetvā dassetuṃ tattha katamo chandotiādi āraddhaṃ. Taṃ uttānatthameva.
උපෙතො හොතීති ඉද්‌ධිපාදසඞ්‌ඛාතො ධම්‌මරාසි උපෙතො හොති. තෙසං ධම්‌මානන්‌ති තෙසං සම්‌පයුත්‌තානං ඡන්‌දාදිධම්‌මානං. ඉද්‌ධි සමිද්‌ධීතිආදීනි සබ්‌බානි නිප්‌ඵත්‌තිවෙවචනානෙව. එවං සන්‌තෙපි ඉජ්‌ඣනකට්‌ඨෙන ඉද්‌ධි. සම්‌පුණ්‌ණා ඉද්‌ධි සමිද්‌ධි; උපසග්‌ගෙන වා පදං වඩ්‌ඪිතං. ඉජ්‌ඣනාකාරො ඉජ්‌ඣනා. සමිජ්‌ඣනාති උපසග්‌ගෙන පදං වඩ්‌ඪිතං. අත්‌තනො සන්‌තානෙ පාතුභාවවසෙන ලභනං ලාභො. පරිහීනානම්‌පි වීරියාරම්‌භවසෙන පුන ලාභො පටිලාභො; උපසග්‌ගෙන වා පදං වඩ්‌ඪිතං. පත්‌තීති අධිගමො. අපරිහානවසෙන සම්‌මා පත්‌තීති සම්‌පත්‌ති. ඵුසනාති පටිලාභඵුසනා. සච්‌ඡිකිරියාති පටිලාභසච්‌ඡිකිරියාව. උපසම්‌පදාති පටිලාභඋපසම්‌පදා එවාති වෙදිතබ්‌බා.
Upeto hotīti iddhipādasaṅkhāto dhammarāsi upeto hoti. Tesaṃ dhammānanti tesaṃ sampayuttānaṃ chandādidhammānaṃ. Iddhi samiddhītiādīni sabbāni nipphattivevacanāneva. Evaṃ santepi ijjhanakaṭṭhena iddhi. Sampuṇṇā iddhi samiddhi; upasaggena vā padaṃ vaḍḍhitaṃ. Ijjhanākāro ijjhanā. Samijjhanāti upasaggena padaṃ vaḍḍhitaṃ. Attano santāne pātubhāvavasena labhanaṃ lābho. Parihīnānampi vīriyārambhavasena puna lābho paṭilābho; upasaggena vā padaṃ vaḍḍhitaṃ. Pattīti adhigamo. Aparihānavasena sammā pattīti sampatti. Phusanāti paṭilābhaphusanā. Sacchikiriyāti paṭilābhasacchikiriyāva. Upasampadāti paṭilābhaupasampadā evāti veditabbā.
තයාභූතස්‌සාති තෙන ආකාරෙන භූතස්‌ස; තෙ ඡන්‌දාදිධම්‌මෙ පටිලභිත්‌වා ඨිතස්‌සාති අත්‌ථො. වෙදනාක්‌ඛන්‌ධොතිආදීහි ඡන්‌දාදයො අන්‌තො කත්‌වා චත්‌තාරොපි ඛන්‌ධා කථිතා. තෙ ධම්‌මෙති තෙ චත්‌තාරො අරූපක්‌ඛන්‌ධෙ; ඡන්‌දාදයො වා තයො ධම්‌මෙතිපි වුත්‌තං. ආසෙවතීතිආදීනි වුත්‌තත්‌ථානෙව. සෙසඉද්‌ධිපාදනිද්‌දෙසෙසුපි ඉමිනාව නයෙන අත්‌ථො වෙදිතබ්‌බො.
Tayābhūtassāti tena ākārena bhūtassa; te chandādidhamme paṭilabhitvā ṭhitassāti attho. Vedanākkhandhotiādīhi chandādayo anto katvā cattāropi khandhā kathitā. Te dhammeti te cattāro arūpakkhandhe; chandādayo vā tayo dhammetipi vuttaṃ. Āsevatītiādīni vuttatthāneva. Sesaiddhipādaniddesesupi imināva nayena attho veditabbo.
එත්‌තාවතා කිං කථිතන්‌ති? චතුන්‌නං භික්‌ඛූනං මත්‌ථකප්‌පත්‌තං කම්‌මට්‌ඨානං කථිතං. එකො හි භික්‌ඛු ඡන්‌දං අවස්‌සයති; කත්‌තුකම්‍යතාකුසලධම්‌මච්‌ඡන්‌දෙන අත්‌ථනිප්‌ඵත්‌තියං සති ‘අහං ලොකුත්‌තරධම්‌මං නිබ්‌බත්‌තෙස්‌සාමි, නත්‌ථි මය්‌හං එතස්‌ස නිබ්‌බත්‌තනෙ භාරො’ති ඡන්‌දං ජෙට්‌ඨකං ඡන්‌දං ධුරං ඡන්‌දං පුබ්‌බඞ්‌ගමං කත්‌වා ලොකුත්‌තරධම්‌මං නිබ්‌බත්‌තෙති. එකො වීරියං අවස්‌සයති. එකො චිත්‌තං, එකො පඤ්‌ඤං අවස්‌සයති. පඤ්‌ඤාය අත්‌ථනිප්‌ඵත්‌තියං සති ‘අහං ලොකුත්‌තරධම්‌මං නිබ්‌බත්‌තෙස්‌සාමි , නත්‌ථි මය්‌හං එතස්‌ස නිබ්‌බත්‌තනෙ භාරො’ති පඤ්‌ඤං ජෙට්‌ඨකං පඤ්‌ඤං ධුරං පඤ්‌ඤං පුබ්‌බඞ්‌ගමං කත්‌වා ලොකුත්‌තරධම්‌මං නිබ්‌බත්‌තෙති.
Ettāvatā kiṃ kathitanti? Catunnaṃ bhikkhūnaṃ matthakappattaṃ kammaṭṭhānaṃ kathitaṃ. Eko hi bhikkhu chandaṃ avassayati; kattukamyatākusaladhammacchandena atthanipphattiyaṃ sati ‘ahaṃ lokuttaradhammaṃ nibbattessāmi, natthi mayhaṃ etassa nibbattane bhāro’ti chandaṃ jeṭṭhakaṃ chandaṃ dhuraṃ chandaṃ pubbaṅgamaṃ katvā lokuttaradhammaṃ nibbatteti. Eko vīriyaṃ avassayati. Eko cittaṃ, eko paññaṃ avassayati. Paññāya atthanipphattiyaṃ sati ‘ahaṃ lokuttaradhammaṃ nibbattessāmi , natthi mayhaṃ etassa nibbattane bhāro’ti paññaṃ jeṭṭhakaṃ paññaṃ dhuraṃ paññaṃ pubbaṅgamaṃ katvā lokuttaradhammaṃ nibbatteti.
කථං? යථා හි චතූසු අමච්‌චපුත්‌තෙසු ඨානන්‌තරං පත්‌ථෙත්‌වා විචරන්‌තෙසු එකො උපට්‌ඨානං අවස්‌සයි, එකො සූරභාවං, එකො ජාතිං, එකො මන්‌තං. කථං? තෙසු හි පඨමො ‘උපට්‌ඨානෙ අප්‌පමාදකාරිතාය අත්‌ථනිප්‌ඵත්‌තියා සති ලබ්‌භමානං ලච්‌ඡාමෙතං ඨානන්‌තර’න්‌ති උපට්‌ඨානං අවස්‌සයි. දුතියො ‘උපට්‌ඨානෙ අප්‌පමත්‌තොපි එකච්‌චො සඞ්‌ගාමෙ පච්‌චුපට්‌ඨිතෙ සණ්‌ඨාතුං න සක්‌කොති; අවස්‌සං ඛො පන රඤ්‌ඤො පච්‌චන්‌තො කුප්‌පිස්‌සති; තස්‌මිං කුප්‌පිතෙ රථධුරෙ කම්‌මං කත්‌වා රාජානං ආරාධෙත්‌වා ආහරාපෙස්‌සාමෙතං ඨානන්‌තර’න්‌ති සූරභාවං අවස්‌සයි. තතියො ‘සූරභාවෙපි සති එකච්‌චො හීනජාතිකො හොති; ජාතිං සොධෙත්‌වා ඨානන්‌තරං දදන්‌තා මය්‌හං දස්‌සන්‌තී’ති ජාතිං අවස්‌සයි. චතුත්‌ථො ‘ජාතිමාපි එකො අමන්‌තනීයො හොති; මන්‌තෙන කත්‌තබ්‌බකිච්‌චෙ උප්‌පන්‌නෙ ආහරාපෙස්‌සාමෙතං ඨානන්‌තර’න්‌ති මන්‌තං අවස්‌සයි. තෙ සබ්‌බෙපි අත්‌තනො අත්‌තනො අවස්‌සයබලෙන ඨානන්‌තරානි පාපුණිංසු.
Kathaṃ? Yathā hi catūsu amaccaputtesu ṭhānantaraṃ patthetvā vicarantesu eko upaṭṭhānaṃ avassayi, eko sūrabhāvaṃ, eko jātiṃ, eko mantaṃ. Kathaṃ? Tesu hi paṭhamo ‘upaṭṭhāne appamādakāritāya atthanipphattiyā sati labbhamānaṃ lacchāmetaṃ ṭhānantara’nti upaṭṭhānaṃ avassayi. Dutiyo ‘upaṭṭhāne appamattopi ekacco saṅgāme paccupaṭṭhite saṇṭhātuṃ na sakkoti; avassaṃ kho pana rañño paccanto kuppissati; tasmiṃ kuppite rathadhure kammaṃ katvā rājānaṃ ārādhetvā āharāpessāmetaṃ ṭhānantara’nti sūrabhāvaṃ avassayi. Tatiyo ‘sūrabhāvepi sati ekacco hīnajātiko hoti; jātiṃ sodhetvā ṭhānantaraṃ dadantā mayhaṃ dassantī’ti jātiṃ avassayi. Catuttho ‘jātimāpi eko amantanīyo hoti; mantena kattabbakicce uppanne āharāpessāmetaṃ ṭhānantara’nti mantaṃ avassayi. Te sabbepi attano attano avassayabalena ṭhānantarāni pāpuṇiṃsu.
තත්‌ථ උපට්‌ඨානෙ අප්‌පමත්‌තො හුත්‌වා ඨානන්‌තරං පත්‌තො විය ඡන්‌දං අවස්‌සාය කත්‌තුකම්‍යතාකුසලධම්‌මච්‌ඡන්‌දෙන අත්‌ථනිබ්‌බත්‌තියං සති ‘අහං ලොකුත්‌තරධම්‌මං නිබ්‌බත්‌තෙස්‌සාමි, නත්‌ථි මය්‌හං එතස්‌ස නිබ්‌බත්‌තනෙ භාරො’ති ඡන්‌දං ජෙට්‌ඨකං ඡන්‌දං ධුරං ඡන්‌දං පුබ්‌බඞ්‌ගමං කත්‌වා ලොකුත්‌තරධම්‌මනිබ්‌බත්‌තකො දට්‌ඨබ්‌බො, රට්‌ඨපාලත්‌ථෙරො (ම. නි. 2.293 ආදයො) විය. සො හි ආයස්‌මා ඡන්‌දං ධුරං කත්‌වා ලොකුත්‌තරධම්‌මං නිබ්‌බත්‌තෙසි. සූරභාවෙන රාජානං ආරාධෙත්‌වා ඨානන්‌තරං පත්‌තො විය වීරියං ජෙට්‌ඨකං වීරියං ධුරං වීරියං පුබ්‌බඞ්‌ගමං කත්‌වා ලොකුත්‌තරධම්‌මනිබ්‌බත්‌තකො දට්‌ඨබ්‌බො, සොණත්‌ථෙරො (මහාව. 243) විය. සො හි ආයස්‌මා වීරියං ධුරං කත්‌වා ලොකුත්‌තරධම්‌මං නිබ්‌බත්‌තෙසි.
Tattha upaṭṭhāne appamatto hutvā ṭhānantaraṃ patto viya chandaṃ avassāya kattukamyatākusaladhammacchandena atthanibbattiyaṃ sati ‘ahaṃ lokuttaradhammaṃ nibbattessāmi, natthi mayhaṃ etassa nibbattane bhāro’ti chandaṃ jeṭṭhakaṃ chandaṃ dhuraṃ chandaṃ pubbaṅgamaṃ katvā lokuttaradhammanibbattako daṭṭhabbo, raṭṭhapālatthero (ma. ni. 2.293 ādayo) viya. So hi āyasmā chandaṃ dhuraṃ katvā lokuttaradhammaṃ nibbattesi. Sūrabhāvena rājānaṃ ārādhetvā ṭhānantaraṃ patto viya vīriyaṃ jeṭṭhakaṃ vīriyaṃ dhuraṃ vīriyaṃ pubbaṅgamaṃ katvā lokuttaradhammanibbattako daṭṭhabbo, soṇatthero (mahāva. 243) viya. So hi āyasmā vīriyaṃ dhuraṃ katvā lokuttaradhammaṃ nibbattesi.
ජාතිසම්‌පත්‌තියා ඨානන්‌තරං පත්‌තො විය චිත්‌තං ජෙට්‌ඨකං චිත්‌තං ධුරං චිත්‌තං පුබ්‌බඞ්‌ගමං කත්‌වා ලොකුත්‌තරධම්‌මනිබ්‌බත්‌තකො දට්‌ඨබ්‌බො, සම්‌භූතත්‌ථෙරො විය. සො හි ආයස්‌මා චිත්‌තං ධුරං කත්‌වා ලොකුත්‌තරධම්‌මං නිබ්‌බත්‌තෙසි. මන්‌තං අවස්‌සාය ඨානන්‌තරප්‌පත්‌තො විය වීමංසං ජෙට්‌ඨකං වීමංසං ධුරං වීමංසං පුබ්‌බඞ්‌ගමං කත්‌වා ලොකුත්‌තරධම්‌මනිබ්‌බත්‌තකො දට්‌ඨබ්‌බො, ථෙරො මොඝරාජා විය. සො හි ආයස්‌මා වීමංසං ධුරං කත්‌වා ලොකුත්‌තරධම්‌මං නිබ්‌බත්‌තෙසි.
Jātisampattiyā ṭhānantaraṃ patto viya cittaṃ jeṭṭhakaṃ cittaṃ dhuraṃ cittaṃ pubbaṅgamaṃ katvā lokuttaradhammanibbattako daṭṭhabbo, sambhūtatthero viya. So hi āyasmā cittaṃ dhuraṃ katvā lokuttaradhammaṃ nibbattesi. Mantaṃ avassāya ṭhānantarappatto viya vīmaṃsaṃ jeṭṭhakaṃ vīmaṃsaṃ dhuraṃ vīmaṃsaṃ pubbaṅgamaṃ katvā lokuttaradhammanibbattako daṭṭhabbo, thero mogharājā viya. So hi āyasmā vīmaṃsaṃ dhuraṃ katvā lokuttaradhammaṃ nibbattesi.
එත්‌ථ ච තයො ඡන්‌දසමාධිපධානසඞ්‌ඛාරසඞ්‌ඛාතා ධම්‌මා ඉද්‌ධීපි හොන්‌ති ඉද්‌ධිපාදාපි. සෙසා පන සම්‌පයුත්‌තකා චත්‌තාරො ඛන්‌ධා ඉද්‌ධිපාදායෙව. වීරියචිත්‌තවීමංසසමාධිපධානසඞ්‌ඛාරසඞ්‌ඛාතාපි තයො ධම්‌මා ඉද්‌ධීපි හොන්‌ති ඉද්‌ධිපාදාපි. සෙසා පන සම්‌පයුත්‌තකා චත්‌තාරො ඛන්‌ධා ඉද්‌ධිපාදායෙව. අයං තාව අභෙදතො කථා.
Ettha ca tayo chandasamādhipadhānasaṅkhārasaṅkhātā dhammā iddhīpi honti iddhipādāpi. Sesā pana sampayuttakā cattāro khandhā iddhipādāyeva. Vīriyacittavīmaṃsasamādhipadhānasaṅkhārasaṅkhātāpi tayo dhammā iddhīpi honti iddhipādāpi. Sesā pana sampayuttakā cattāro khandhā iddhipādāyeva. Ayaṃ tāva abhedato kathā.
භෙදතො පන ‘ඡන්‌දො’ ඉද්‌ධි නාම. ඡන්‌දධුරෙන භාවිතා චත්‌තාරො ඛන්‌ධා ඡන්‌දිද්‌ධිපාදො නාම. සමාධි පධානසඞ්‌ඛාරොති ද්‌වෙ ධම්‌මා සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධවසෙන ඡන්‌දිද්‌ධිපාදෙ පවිසන්‌ති; පාදෙ පවිට්‌ඨාතිපි වත්‌තුං වට්‌ටතියෙව. තත්‌ථෙව ‘සමාධි’ ඉද්‌ධි නාම. සමාධිධුරෙන භාවිතා චත්‌තාරො ඛන්‌ධා සමාධිද්‌ධිපාදො නාම. ඡන්‌දො පධානසඞ්‌ඛාරොති ද්‌වෙ ධම්‌මා සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධවසෙන සමාධිද්‌ධිපාදෙ පවිසන්‌ති; පාදෙ පවිට්‌ඨාතිපි වත්‌තුං වට්‌ටති එව. තත්‌ථෙව ‘පධානසඞ්‌ඛාරො’ ඉද්‌ධි නාම. පධානසඞ්‌ඛාරභාවිතා චත්‌තාරො ඛන්‌ධා පධානසඞ්‌ඛාරිද්‌ධිපාදො නාම. ඡන්‌දො සමාධීති ද්‌වෙ ධම්‌මා සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධවසෙන පධානසඞ්‌ඛාරිද්‌ධිපාදෙ පවිසන්‌ති; පාදෙ පවිට්‌ඨාතිපි වත්‌තුං වට්‌ටති එව. තත්‌ථෙව ‘වීරියං’ ඉද්‌ධි නාම, ‘චිත්‌තං’ ඉද්‌ධි නාම, ‘වීමංසා’ ඉද්‌ධි නාම…පෙ.… පාදෙ පවිට්‌ඨාතිපි වත්‌තුං වට්‌ටති එව. අයං භෙදතො කථා නාම.
Bhedato pana ‘chando’ iddhi nāma. Chandadhurena bhāvitā cattāro khandhā chandiddhipādo nāma. Samādhi padhānasaṅkhāroti dve dhammā saṅkhārakkhandhavasena chandiddhipāde pavisanti; pāde paviṭṭhātipi vattuṃ vaṭṭatiyeva. Tattheva ‘samādhi’ iddhi nāma. Samādhidhurena bhāvitā cattāro khandhā samādhiddhipādo nāma. Chando padhānasaṅkhāroti dve dhammā saṅkhārakkhandhavasena samādhiddhipāde pavisanti; pāde paviṭṭhātipi vattuṃ vaṭṭati eva. Tattheva ‘padhānasaṅkhāro’ iddhi nāma. Padhānasaṅkhārabhāvitā cattāro khandhā padhānasaṅkhāriddhipādo nāma. Chando samādhīti dve dhammā saṅkhārakkhandhavasena padhānasaṅkhāriddhipāde pavisanti; pāde paviṭṭhātipi vattuṃ vaṭṭati eva. Tattheva ‘vīriyaṃ’ iddhi nāma, ‘cittaṃ’ iddhi nāma, ‘vīmaṃsā’ iddhi nāma…pe… pāde paviṭṭhātipi vattuṃ vaṭṭati eva. Ayaṃ bhedato kathā nāma.
එත්‌ථ පන අභිනවං නත්‌ථි; ගහිතමෙව විභූතධාතුකං කතං. කථං? ඡන්‌දො, සමාධි, පධානසඞ්‌ඛාරොති ඉමෙ තයො ධම්‌මා ඉද්‌ධීපි හොන්‌ති ඉද්‌ධිපාදාපි. සෙසා සම්‌පයුත්‌තකා චත්‌තාරො ඛන්‌ධා ඉද්‌ධිපාදායෙව. ඉමෙ හි තයො ධම්‌මා ඉජ්‌ඣමානා සම්‌පයුත්‌තකෙහි චතූහි ඛන්‌ධෙහි සද්‌ධිංයෙව ඉජ්‌ඣන්‌ති, න විනා. සම්‌පයුත්‌තකා පන චත්‌තාරො ඛන්‌ධා ඉජ්‌ඣනකට්‌ඨෙන ඉද්‌ධි නාම හොන්‌ති, පතිට්‌ඨානට්‌ඨෙන පාදො නාම. ‘ඉද්‌ධී’ති වා ‘ඉද්‌ධිපාදො’ති වා න අඤ්‌ඤස්‌ස කස්‌සචි අධිවචනං, සම්‌පයුත්‌තකානං චතුන්‌නං ඛන්‌ධානංයෙව අධිවචනං. වීරියං, චිත්‌තං, වීමංසාසමාධිපධානසඞ්‌ඛාරොති තයො ධම්‌මා…පෙ.… චතුන්‌නං ඛන්‌ධානංයෙව අධිවචනං.
Ettha pana abhinavaṃ natthi; gahitameva vibhūtadhātukaṃ kataṃ. Kathaṃ? Chando, samādhi, padhānasaṅkhāroti ime tayo dhammā iddhīpi honti iddhipādāpi. Sesā sampayuttakā cattāro khandhā iddhipādāyeva. Ime hi tayo dhammā ijjhamānā sampayuttakehi catūhi khandhehi saddhiṃyeva ijjhanti, na vinā. Sampayuttakā pana cattāro khandhā ijjhanakaṭṭhena iddhi nāma honti, patiṭṭhānaṭṭhena pādo nāma. ‘Iddhī’ti vā ‘iddhipādo’ti vā na aññassa kassaci adhivacanaṃ, sampayuttakānaṃ catunnaṃ khandhānaṃyeva adhivacanaṃ. Vīriyaṃ, cittaṃ, vīmaṃsāsamādhipadhānasaṅkhāroti tayo dhammā…pe… catunnaṃ khandhānaṃyeva adhivacanaṃ.
අපිච පුබ්‌බභාගො පුබ්‌බභාගො ඉද්‌ධිපාදො නාම; පටිලාභො පටිලාභො ඉද්‌ධි නාමාති වෙදිතබ්‌බො. අයමත්‌ථො උපචාරෙන වා විපස්‌සනාය වා දීපෙතබ්‌බො. පඨමජ්‌ඣානපරිකම්‌මඤ්‌හි ඉද්‌ධිපාදො නාම, පඨමජ්‌ඣානං ඉද්‌ධි නාම. දුතියතතියචතුත්‌ථආකාසානඤ්‌චායතන, විඤ්‌ඤාණඤ්‌චායතනආකිඤ්‌චඤ්‌ඤායතනනෙවසඤ්‌ඤානාසඤ්‌ඤායතනපරිකම්‌මං ඉද්‌ධිපාදො නාම, නෙවසඤ්‌ඤානාසඤ්‌ඤායතනං ඉද්‌ධි නාම. සොතාපත්‌තිමග්‌ගස්‌ස විපස්‌සනා ඉද්‌ධිපාදො නාම, සොතාපත්‌තිමග්‌ගො ඉද්‌ධි නාම. සකදාගාමි, අනාගාමි, අරහත්‌තමග්‌ගස්‌ස විපස්‌සනා ඉද්‌ධිපාදො නාම, අරහත්‌තමග්‌ගො ඉද්‌ධි නාම. පටිලාභෙනාපි දීපෙතුං වට්‌ටතියෙව. පඨමජ්‌ඣානඤ්‌හි ඉද්‌ධිපාදො නාම, දුතියජ්‌ඣානං ඉද්‌ධි නාම; දුතියජ්‌ඣානං ඉද්‌ධිපාදො නාම, තතියජ්‌ඣානං ඉද්‌ධි නාම…පෙ.… අනාගාමිමග්‌ගො ඉද්‌ධිපාදො නාම, අරහත්‌තමග්‌ගො ඉද්‌ධි නාම.
Apica pubbabhāgo pubbabhāgo iddhipādo nāma; paṭilābho paṭilābho iddhi nāmāti veditabbo. Ayamattho upacārena vā vipassanāya vā dīpetabbo. Paṭhamajjhānaparikammañhi iddhipādo nāma, paṭhamajjhānaṃ iddhi nāma. Dutiyatatiyacatutthaākāsānañcāyatana, viññāṇañcāyatanaākiñcaññāyatananevasaññānāsaññāyatanaparikammaṃ iddhipādo nāma, nevasaññānāsaññāyatanaṃ iddhi nāma. Sotāpattimaggassa vipassanā iddhipādo nāma, sotāpattimaggo iddhi nāma. Sakadāgāmi, anāgāmi, arahattamaggassa vipassanā iddhipādo nāma, arahattamaggo iddhi nāma. Paṭilābhenāpi dīpetuṃ vaṭṭatiyeva. Paṭhamajjhānañhi iddhipādo nāma, dutiyajjhānaṃ iddhi nāma; dutiyajjhānaṃ iddhipādo nāma, tatiyajjhānaṃ iddhi nāma…pe… anāgāmimaggo iddhipādo nāma, arahattamaggo iddhi nāma.
කෙනට්‌ඨෙන ඉද්‌ධි? කෙනට්‌ඨෙන පාදොති? ඉජ්‌ඣනකට්‌ඨෙනෙව ඉද්‌ධි. පතිට්‌ඨානට්‌ඨෙනෙව පාදො. එවමිධාපි ඉද්‌ධීති වා පාදොති වා න අඤ්‌ඤස්‌ස කස්‌සචි අධිවචනං, සම්‌පයුත්‌තකානං චතුන්‌නං ඛන්‌ධානංයෙව අධිවචනන්‌ති. එවං වුත්‌තෙ පන ඉදමාහංසු – චතුන්‌නං ඛන්‌ධානමෙව අධිවචනං භවෙය්‍ය, යදි සත්‌ථා පරතො උත්‌තරචූළභාජනීයං නාම න ආහරෙය්‍ය. උත්‌තරචූළභාජනීයෙ පන ‘‘ඡන්‌දොයෙව ඡන්‌දිද්‌ධිපාදො, වීරියමෙව, චිත්‌තමෙව, වීමංසාව වීමංසිද්‌ධිපාදො’’ති කථිතං. කෙචි පන ‘‘ඉද්‌ධි නාම අනිප්‌ඵන්‌නා, ඉද්‌ධිපාදො නිප්‌ඵන්‌නො’’ති වදිංසු. තෙසං වචනං පටික්‌ඛිපිත්‌වා ඉද්‌ධීපි ඉද්‌ධිපාදොපි ‘නිප්‌ඵන්‌නො තිලක්‌ඛණබ්‌භාහතො’ති සන්‌නිට්‌ඨානං කතං. ඉති ඉමස්‌මිං සුත්‌තන්‌තභාජනීයෙ ලොකියලොකුත්‌තරමිස්‌සකා ඉද්‌ධිපාදා කථිතාති.
Kenaṭṭhena iddhi? Kenaṭṭhena pādoti? Ijjhanakaṭṭheneva iddhi. Patiṭṭhānaṭṭheneva pādo. Evamidhāpi iddhīti vā pādoti vā na aññassa kassaci adhivacanaṃ, sampayuttakānaṃ catunnaṃ khandhānaṃyeva adhivacananti. Evaṃ vutte pana idamāhaṃsu – catunnaṃ khandhānameva adhivacanaṃ bhaveyya, yadi satthā parato uttaracūḷabhājanīyaṃ nāma na āhareyya. Uttaracūḷabhājanīye pana ‘‘chandoyeva chandiddhipādo, vīriyameva, cittameva, vīmaṃsāva vīmaṃsiddhipādo’’ti kathitaṃ. Keci pana ‘‘iddhi nāma anipphannā, iddhipādo nipphanno’’ti vadiṃsu. Tesaṃ vacanaṃ paṭikkhipitvā iddhīpi iddhipādopi ‘nipphanno tilakkhaṇabbhāhato’ti sanniṭṭhānaṃ kataṃ. Iti imasmiṃ suttantabhājanīye lokiyalokuttaramissakā iddhipādā kathitāti.
සුත්‌තන්‌තභාජනීයවණ්‌ණනා.
Suttantabhājanīyavaṇṇanā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්‌මපිටක • Abhidhammapiṭaka / විභඞ්‌ගපාළි • Vibhaṅgapāḷi / 9. ඉද්‌ධිපාදවිභඞ්‌ගො • 9. Iddhipādavibhaṅgo
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / විභඞ්‌ග-මූලටීකා • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / 9. ඉද්‌ධිපාදවිභඞ්‌ගො • 9. Iddhipādavibhaṅgo
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / විභඞ්‌ග-අනුටීකා • Vibhaṅga-anuṭīkā / 9. ඉද්‌ධිපාදවිභඞ්‌ගො • 9. Iddhipādavibhaṅgo
