Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / സമ്മോഹവിനോദനീ-അട്ഠകഥാ • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā

    ൨. ആയതനവിഭങ്ഗോ

    2. Āyatanavibhaṅgo

    ൧. സുത്തന്തഭാജനീയവണ്ണനാ

    1. Suttantabhājanīyavaṇṇanā

    ൧൫൪. ഇദാനി തദനന്തരേ ആയതനവിഭങ്ഗനിദ്ദേസേ സുത്തന്തഭാജനീയം താവ ദസ്സേന്തോ ദ്വാദസായതനാനി ചക്ഖായതനം രൂപായതനന്തിആദിമാഹ. തത്ഥ പാളിമുത്തകേന താവ നയേന –

    154. Idāni tadanantare āyatanavibhaṅganiddese suttantabhājanīyaṃ tāva dassento dvādasāyatanāni cakkhāyatanaṃ rūpāyatanantiādimāha. Tattha pāḷimuttakena tāva nayena –

    അത്ഥലക്ഖണതാവത്വ, കമസങ്ഖേപവിത്ഥാരാ;

    Atthalakkhaṇatāvatva, kamasaṅkhepavitthārā;

    തഥാ ദട്ഠബ്ബതോ ചേവ, വിഞ്ഞാതബ്ബോ വിനിച്ഛയോ.

    Tathā daṭṭhabbato ceva, viññātabbo vinicchayo.

    തത്ഥ വിസേസതോ താവ ചക്ഖതീതി ചക്ഖു; രൂപം അസ്സാദേതി, വിഭാവേതി ചാതി അത്ഥോ. രൂപയതീതി രൂപം; വണ്ണവികാരം ആപജ്ജമാനം ഹദയങ്ഗതഭാവം പകാസേതീതി അത്ഥോ. സുണാതീതി സോതം. സപ്പതീതി സദ്ദോ; ഉദാഹരിയതീതി അത്ഥോ. ഘായതീതി ഘാനം. ഗന്ധയതീതി ഗന്ധോ; അത്തനോ വത്ഥും സൂചയതീതി അത്ഥോ. ജീവിതം അവ്ഹായതീതി ജിവ്ഹാ. രസന്തി തം സത്താതി രസോ; അസ്സാദേന്തീതി അത്ഥോ. കുച്ഛിതാനം സാസവധമ്മാനം ആയോതി കായോ. ആയോതി ഉപ്പത്തിദേസോ. ഫുസീയതീതി ഫോട്ഠബ്ബം. മനതീതി മനോ. അത്തനോ ലക്ഖണം ധാരയന്തീതി ധമ്മാ.

    Tattha visesato tāva cakkhatīti cakkhu; rūpaṃ assādeti, vibhāveti cāti attho. Rūpayatīti rūpaṃ; vaṇṇavikāraṃ āpajjamānaṃ hadayaṅgatabhāvaṃ pakāsetīti attho. Suṇātīti sotaṃ. Sappatīti saddo; udāhariyatīti attho. Ghāyatīti ghānaṃ. Gandhayatīti gandho; attano vatthuṃ sūcayatīti attho. Jīvitaṃ avhāyatīti jivhā. Rasanti taṃ sattāti raso; assādentīti attho. Kucchitānaṃ sāsavadhammānaṃ āyoti kāyo. Āyoti uppattideso. Phusīyatīti phoṭṭhabbaṃ. Manatīti mano. Attano lakkhaṇaṃ dhārayantīti dhammā.

    അവിസേസതോ പന ആയതനതോ, ആയാനം തനനതോ, ആയതസ്സ ച നയനതോ ആയതനന്തി വേദിതബ്ബം. ചക്ഖുരൂപാദീസു ഹി തംതംദ്വാരാരമ്മണാ ചിത്തചേതസികാ ധമ്മാ സേന സേന അനുഭവനാദിനാ കിച്ചേന ആയതന്തി ഉട്ഠഹന്തി ഘട്ടേന്തി വായമന്തീതി വുത്തം ഹോതി. തേ ച പന ആയഭൂതേ ധമ്മേ ഏതാനി തനോന്തി വിത്ഥാരേന്തീതി വുത്തം ഹോതി. ഇദഞ്ച അനമതഗ്ഗേ സംസാരേ പവത്തം അതീവ ആയതം സംസാരദുക്ഖം യാവ ന നിവത്തതി താവ നയന്തേവ, പവത്തയന്തീതി വുത്തം ഹോതി. ഇതി സബ്ബേപി മേ ധമ്മാ ആയതനതോ ആയാനം തനനതോ ആയതസ്സ ച നയനതോ ‘ആയതനം ആയതന’ന്തി വുച്ചന്തി.

    Avisesato pana āyatanato, āyānaṃ tananato, āyatassa ca nayanato āyatananti veditabbaṃ. Cakkhurūpādīsu hi taṃtaṃdvārārammaṇā cittacetasikā dhammā sena sena anubhavanādinā kiccena āyatanti uṭṭhahanti ghaṭṭenti vāyamantīti vuttaṃ hoti. Te ca pana āyabhūte dhamme etāni tanonti vitthārentīti vuttaṃ hoti. Idañca anamatagge saṃsāre pavattaṃ atīva āyataṃ saṃsāradukkhaṃ yāva na nivattati tāva nayanteva, pavattayantīti vuttaṃ hoti. Iti sabbepi me dhammā āyatanato āyānaṃ tananato āyatassa ca nayanato ‘āyatanaṃ āyatana’nti vuccanti.

    അപിച നിവാസട്ഠാനട്ഠേന, ആകരട്ഠേന, സമോസരണട്ഠാനട്ഠേന , സഞ്ജാതിദേസട്ഠേന, കാരണട്ഠേന ച ആയതനം വേദിതബ്ബം. തഥാ ഹി ലോകേ ‘‘ഇസ്സരായതനം വാസുദേവായതന’’ന്തിആദീസു നിവാസട്ഠാനം ആയതനന്തി വുച്ചതി . ‘‘സുവണ്ണായതനം രജതായതന’’ന്തിആദീസു ആകരോ. സാസനേ പന ‘‘മനോരമേ ആയതനേ സേവന്തി നം വിഹങ്ഗമാ’’തിആദീസു (അ॰ നി॰ ൫.൩൮) സമോസരണട്ഠാനം. ‘‘ദക്ഖിണാപഥോ ഗുന്നം ആയതന’’ന്തിആദീസു സഞ്ജാതിദേസോ. ‘‘തത്ര തത്രേവ സക്ഖിഭബ്ബതം പാപുണാതി സതി സതിആയതനേ’’തിആദീസു (അ॰ നി॰ ൫.൨൩) കാരണം.

    Apica nivāsaṭṭhānaṭṭhena, ākaraṭṭhena, samosaraṇaṭṭhānaṭṭhena , sañjātidesaṭṭhena, kāraṇaṭṭhena ca āyatanaṃ veditabbaṃ. Tathā hi loke ‘‘issarāyatanaṃ vāsudevāyatana’’ntiādīsu nivāsaṭṭhānaṃ āyatananti vuccati . ‘‘Suvaṇṇāyatanaṃ rajatāyatana’’ntiādīsu ākaro. Sāsane pana ‘‘manorame āyatane sevanti naṃ vihaṅgamā’’tiādīsu (a. ni. 5.38) samosaraṇaṭṭhānaṃ. ‘‘Dakkhiṇāpatho gunnaṃ āyatana’’ntiādīsu sañjātideso. ‘‘Tatra tatreva sakkhibhabbataṃ pāpuṇāti sati satiāyatane’’tiādīsu (a. ni. 5.23) kāraṇaṃ.

    ചക്ഖുരൂപാദീസു ചാപി തേ തേ ചിത്തചേതസികാ ധമ്മാ നിവസന്തി തദായത്തവുത്തിതായാതി ചക്ഖാദയോ നേസം നിവാസനട്ഠാനം. ചക്ഖാദീസു ച തേ ആകിണ്ണാ തം നിസ്സിതത്താ തദാരമ്മണത്താ ചാതി ചക്ഖാദയോ നേസം ആകരോ. ചക്ഖാദയോ ച നേസം സമോസരണട്ഠാനം, തത്ഥ തത്ഥ വത്ഥുദ്വാരാരമ്മണവസേന സമോസരണതോ. ചക്ഖാദയോ ച നേസം സഞ്ജാതിദേസോ; തം നിസ്സയാരമ്മണഭാവേന തത്ഥേവ ഉപ്പത്തിതോ. ചക്ഖാദയോ ച നേസം കാരണം, തേസം അഭാവേ അഭാവതോതി. ഇതി നിവാസട്ഠാനട്ഠേന, ആകരട്ഠേന, സമോസരണട്ഠാനട്ഠേന, സഞ്ജാതിദേസട്ഠേന, കാരണട്ഠേനാതി ഇമേഹി കാരണേഹി ഏതേ ധമ്മാ ‘ആയതനം ആയതന’ന്തി വുച്ചന്തി. തസ്മാ യഥാവുത്തേനത്ഥേന ചക്ഖു ച തം ആയതനഞ്ചാതി ചക്ഖായതനം…പേ॰… ധമ്മാ ച തേ ആയതനഞ്ചാതി ധമ്മായതനന്തി ഏവം താവേത്ഥ ‘അത്ഥതോ’ വിഞ്ഞാതബ്ബോ വിനിച്ഛയോ.

    Cakkhurūpādīsu cāpi te te cittacetasikā dhammā nivasanti tadāyattavuttitāyāti cakkhādayo nesaṃ nivāsanaṭṭhānaṃ. Cakkhādīsu ca te ākiṇṇā taṃ nissitattā tadārammaṇattā cāti cakkhādayo nesaṃ ākaro. Cakkhādayo ca nesaṃ samosaraṇaṭṭhānaṃ, tattha tattha vatthudvārārammaṇavasena samosaraṇato. Cakkhādayo ca nesaṃ sañjātideso; taṃ nissayārammaṇabhāvena tattheva uppattito. Cakkhādayo ca nesaṃ kāraṇaṃ, tesaṃ abhāve abhāvatoti. Iti nivāsaṭṭhānaṭṭhena, ākaraṭṭhena, samosaraṇaṭṭhānaṭṭhena, sañjātidesaṭṭhena, kāraṇaṭṭhenāti imehi kāraṇehi ete dhammā ‘āyatanaṃ āyatana’nti vuccanti. Tasmā yathāvuttenatthena cakkhu ca taṃ āyatanañcāti cakkhāyatanaṃ…pe… dhammā ca te āyatanañcāti dhammāyatananti evaṃ tāvettha ‘atthato’ viññātabbo vinicchayo.

    ‘ലക്ഖണതോ’തി ചക്ഖാദീനം ലക്ഖണതോപേത്ഥ വിഞ്ഞാതബ്ബോ വിനിച്ഛയോ. താനി ച പന നേസം ലക്ഖണാനി ഹേട്ഠാ രൂപകണ്ഡനിദ്ദേസേ വുത്തനയേനേവ വേദിതബ്ബാനി.

    ‘Lakkhaṇato’ti cakkhādīnaṃ lakkhaṇatopettha viññātabbo vinicchayo. Tāni ca pana nesaṃ lakkhaṇāni heṭṭhā rūpakaṇḍaniddese vuttanayeneva veditabbāni.

    ‘താവത്വതോ’തി താവഭാവതോ. ഇദം വുത്തം ഹോതി – ചക്ഖാദയോപി ഹി ധമ്മാ ഏവ. ഏവം സതി ധമ്മായതനമിച്ചേവ അവത്വാ കസ്മാ ദ്വാദസായതനാനി വുത്താനീതി ചേ? ഛ വിഞ്ഞാണകായുപ്പത്തിദ്വാരാരമ്മണവവത്ഥാനതോ. ഇധ ഛന്നം വിഞ്ഞാണകായാനം ദ്വാരഭാവേന ആരമ്മണഭാവേന ച വവത്ഥാനതോ അയമേവ തേസം ഭേദോ ഹോതീതി ദ്വാദസ വുത്താനി. ചക്ഖുവിഞ്ഞാണവീഥിപരിയാപന്നസ്സ ഹി വിഞ്ഞാണകായസ്സ ചക്ഖായതനമേവ ഉപ്പത്തിദ്വാരം, രൂപായതനമേവ ചാരമ്മണം . തഥാ ഇതരാനി ഇതരേസം. ഛട്ഠസ്സ പന ഭവങ്ഗമനസങ്ഖാതോ മനായതനേകദേസോവ ഉപ്പത്തിദ്വാരം, അസാധാരണഞ്ച ധമ്മായതനം ആരമ്മണന്തി . ഇതി ഛന്നം വിഞ്ഞാണകായാനം ഉപ്പത്തിദ്വാരാരമ്മണവവത്ഥാനതോ ദ്വാദസ വുത്താനീതി. ഏവമേത്ഥ ‘താവത്വതോ’ വിഞ്ഞാതബ്ബോ വിനിച്ഛയോ.

    ‘Tāvatvato’ti tāvabhāvato. Idaṃ vuttaṃ hoti – cakkhādayopi hi dhammā eva. Evaṃ sati dhammāyatanamicceva avatvā kasmā dvādasāyatanāni vuttānīti ce? Cha viññāṇakāyuppattidvārārammaṇavavatthānato. Idha channaṃ viññāṇakāyānaṃ dvārabhāvena ārammaṇabhāvena ca vavatthānato ayameva tesaṃ bhedo hotīti dvādasa vuttāni. Cakkhuviññāṇavīthipariyāpannassa hi viññāṇakāyassa cakkhāyatanameva uppattidvāraṃ, rūpāyatanameva cārammaṇaṃ . Tathā itarāni itaresaṃ. Chaṭṭhassa pana bhavaṅgamanasaṅkhāto manāyatanekadesova uppattidvāraṃ, asādhāraṇañca dhammāyatanaṃ ārammaṇanti . Iti channaṃ viññāṇakāyānaṃ uppattidvārārammaṇavavatthānato dvādasa vuttānīti. Evamettha ‘tāvatvato’ viññātabbo vinicchayo.

    ‘കമതോ’തി ഇധാപി പുബ്ബേ വുത്തേസു ഉപ്പത്തിക്കമാദീസു ദേസനാക്കമോവ യുജ്ജതി. അജ്ഝത്തികേസു ഹി ആയതനേസു സനിദസ്സനസപ്പടിഘവിസയത്താ ചക്ഖായതനം പാകടന്തി പഠമം ദേസിതം. തതോ അനിദസ്സനസപ്പടിഘവിസയാനി സോതായതനാദീനി. അഥ വാ ദസ്സനാനുത്തരിയസവനാനുത്തരിയഹേതുഭാവേന ബഹൂപകാരത്താ അജ്ഝത്തികേസു ചക്ഖായതനസോതായതനാനി പഠമം ദേസിതാനി. തതോ ഘാനായതനാദീനി തീണി. പഞ്ചന്നമ്പി ഗോചരവിസയത്താ അന്തേ മനായതനം. ചക്ഖാദീനം പന ഗോചരത്താ തസ്സ തസ്സ അനന്തരാനി ബാഹിരേസു രൂപായതനാദീനി. അപിച വിഞ്ഞാണുപ്പത്തികാരണവവത്ഥാനതോപി അയമേവ തേസം കമോ വേദിതബ്ബോ. വുത്തഞ്ഹേതം ‘‘ചക്ഖുഞ്ച പടിച്ച രൂപേ ച ഉപ്പജ്ജതി ചക്ഖുവിഞ്ഞാണം…പേ॰… മനഞ്ച പടിച്ച ധമ്മേ ച ഉപ്പജ്ജതി മനോവിഞ്ഞാണ’’ന്തി (മ॰ നി॰ ൩.൪൨൧) ഏവം ‘കമതോ’പേത്ഥ വിഞ്ഞാതബ്ബോ വിനിച്ഛയോ.

    ‘Kamato’ti idhāpi pubbe vuttesu uppattikkamādīsu desanākkamova yujjati. Ajjhattikesu hi āyatanesu sanidassanasappaṭighavisayattā cakkhāyatanaṃ pākaṭanti paṭhamaṃ desitaṃ. Tato anidassanasappaṭighavisayāni sotāyatanādīni. Atha vā dassanānuttariyasavanānuttariyahetubhāvena bahūpakārattā ajjhattikesu cakkhāyatanasotāyatanāni paṭhamaṃ desitāni. Tato ghānāyatanādīni tīṇi. Pañcannampi gocaravisayattā ante manāyatanaṃ. Cakkhādīnaṃ pana gocarattā tassa tassa anantarāni bāhiresu rūpāyatanādīni. Apica viññāṇuppattikāraṇavavatthānatopi ayameva tesaṃ kamo veditabbo. Vuttañhetaṃ ‘‘cakkhuñca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇaṃ…pe… manañca paṭicca dhamme ca uppajjati manoviññāṇa’’nti (ma. ni. 3.421) evaṃ ‘kamato’pettha viññātabbo vinicchayo.

    ‘സങ്ഖേപവിത്ഥാരാ’തി സങ്ഖേപതോ ഹി മനായതനസ്സ ചേവ ധമ്മായതനേകദേസസ്സ ച നാമേന, തദവസേസാനഞ്ച ആയതനാനം രൂപേന സങ്ഗഹിതത്താ ദ്വാദസാപി ആയതനാനി നാമരൂപമത്തമേവ ഹോന്തി.

    ‘Saṅkhepavitthārā’ti saṅkhepato hi manāyatanassa ceva dhammāyatanekadesassa ca nāmena, tadavasesānañca āyatanānaṃ rūpena saṅgahitattā dvādasāpi āyatanāni nāmarūpamattameva honti.

    വിത്ഥാരതോ പന അജ്ഝത്തികേസു താവ ചക്ഖായതനം ജാതിവസേന ചക്ഖുപസാദമത്തമേവ, പച്ചയഗതിനികായപുഗ്ഗലഭേദതോ പന അനന്തപ്പഭേദം. തഥാ സോതായതനാദീനി ചത്താരി. മനായതനം തേഭൂമകകുസലാകുസലവിപാകകിരിയവിഞ്ഞാണഭേദേന ഏകാസീതിപ്പഭേദം, വത്ഥുപടിപദാദിഭേദതോ പന അനന്തപ്പഭേദം. രൂപഗന്ധരസായതനാനി സമുട്ഠാനഭേദതോ ചതുപ്പഭേദാനി, സദ്ദായതനം ദ്വിപ്പഭേദം. സഭാഗവിസഭാഗഭേദതോ പന സബ്ബാനിപി അനന്തപ്പഭേദാനി. ഫോട്ഠബ്ബായതനം പഥവീധാതുതേജോധാതുവായോധാതുവസേന തിപ്പഭേദം, സമുട്ഠാനതോ ചതുപ്പഭേദം, സഭാഗവിസഭാഗതോ അനേകപ്പഭേദം. ധമ്മായതനം തേഭൂമകധമ്മാരമ്മണവസേന അനേകപ്പഭേദന്തി. ഏവം സങ്ഖേപവിത്ഥാരാ വിഞ്ഞാതബ്ബോ വിനിച്ഛയോ.

    Vitthārato pana ajjhattikesu tāva cakkhāyatanaṃ jātivasena cakkhupasādamattameva, paccayagatinikāyapuggalabhedato pana anantappabhedaṃ. Tathā sotāyatanādīni cattāri. Manāyatanaṃ tebhūmakakusalākusalavipākakiriyaviññāṇabhedena ekāsītippabhedaṃ, vatthupaṭipadādibhedato pana anantappabhedaṃ. Rūpagandharasāyatanāni samuṭṭhānabhedato catuppabhedāni, saddāyatanaṃ dvippabhedaṃ. Sabhāgavisabhāgabhedato pana sabbānipi anantappabhedāni. Phoṭṭhabbāyatanaṃ pathavīdhātutejodhātuvāyodhātuvasena tippabhedaṃ, samuṭṭhānato catuppabhedaṃ, sabhāgavisabhāgato anekappabhedaṃ. Dhammāyatanaṃ tebhūmakadhammārammaṇavasena anekappabhedanti. Evaṃ saṅkhepavitthārā viññātabbo vinicchayo.

    ‘ദട്ഠബ്ബതോ’തി ഏത്ഥ പന സബ്ബാനേവേതാനി ആയതനാനി അനാഗമനതോ അനിഗ്ഗമനതോ ച ദട്ഠബ്ബാനി. ന ഹി താനി പുബ്ബേ ഉദയാ കുതോചി ആഗച്ഛന്തി, നാപി ഉദ്ധം വയാ കുഹിഞ്ചി ഗച്ഛന്തി; അഥ ഖോ പുബ്ബേ ഉദയാ അപ്പടിലദ്ധസഭാവാനി, ഉദ്ധം വയാ പരിഭിന്നസഭാവാനി, പുബ്ബന്താപരന്തവേമജ്ഝേ പച്ചയായത്തവുത്തിതായ അവസാനി പവത്തന്തി. തസ്മാ അനാഗമനതോ അനിഗ്ഗമനതോ ച ദട്ഠബ്ബാനി. തഥാ നിരീഹതോ അബ്യാപാരതോ ച. ന ഹി ചക്ഖുരൂപാദീനം ഏവം ഹോതി – ‘അഹോ വത അമ്ഹാകം സാമഗ്ഗിയാ വിഞ്ഞാണം നാമ ഉപ്പജ്ജേയ്യാ’തി, ന ച താനി വിഞ്ഞാണുപ്പാദനത്ഥം ദ്വാരഭാവേന വത്ഥുഭാവേന ആരമ്മണഭാവേന വാ ഈഹന്തി, ന ബ്യാപാരമാപജ്ജന്തി; അഥ ഖോ ധമ്മതാവേസാ യം ചക്ഖുരൂപാദീനം സാമഗ്ഗിയം ചക്ഖുവിഞ്ഞാണാദീനി സമ്ഭവന്തി. തസ്മാ നിരീഹതോ അബ്യാപാരതോ ച ദട്ഠബ്ബാനി. അപിച അജ്ഝത്തികാനി സുഞ്ഞഗാമോ വിയ ദട്ഠബ്ബാനി ധുവസുഭസുഖത്തഭാവവിരഹിതത്താ, ബാഹിരാനി ഗാമഘാതകചോരാ വിയ അജ്ഝത്തികാനം അഭിഘാതകത്താ. വുത്തഞ്ഹേതം – ‘‘ചക്ഖു, ഭിക്ഖവേ, ഹഞ്ഞതി മനാപാമനാപേഹി രൂപേഹീതി വിത്ഥാരോ. അപിച അജ്ഝത്തികാനി ഛ പാണകാ വിയ ദട്ഠബ്ബാനി, ബാഹിരാനി തേസം ഗോചരാ വിയാതി. ഏവമ്പേത്ഥ ‘ദട്ഠബ്ബതോ’ വിഞ്ഞാതബ്ബോ വിനിച്ഛയോതി.

    ‘Daṭṭhabbato’ti ettha pana sabbānevetāni āyatanāni anāgamanato aniggamanato ca daṭṭhabbāni. Na hi tāni pubbe udayā kutoci āgacchanti, nāpi uddhaṃ vayā kuhiñci gacchanti; atha kho pubbe udayā appaṭiladdhasabhāvāni, uddhaṃ vayā paribhinnasabhāvāni, pubbantāparantavemajjhe paccayāyattavuttitāya avasāni pavattanti. Tasmā anāgamanato aniggamanato ca daṭṭhabbāni. Tathā nirīhato abyāpārato ca. Na hi cakkhurūpādīnaṃ evaṃ hoti – ‘aho vata amhākaṃ sāmaggiyā viññāṇaṃ nāma uppajjeyyā’ti, na ca tāni viññāṇuppādanatthaṃ dvārabhāvena vatthubhāvena ārammaṇabhāvena vā īhanti, na byāpāramāpajjanti; atha kho dhammatāvesā yaṃ cakkhurūpādīnaṃ sāmaggiyaṃ cakkhuviññāṇādīni sambhavanti. Tasmā nirīhato abyāpārato ca daṭṭhabbāni. Apica ajjhattikāni suññagāmo viya daṭṭhabbāni dhuvasubhasukhattabhāvavirahitattā, bāhirāni gāmaghātakacorā viya ajjhattikānaṃ abhighātakattā. Vuttañhetaṃ – ‘‘cakkhu, bhikkhave, haññati manāpāmanāpehi rūpehīti vitthāro. Apica ajjhattikāni cha pāṇakā viya daṭṭhabbāni, bāhirāni tesaṃ gocarā viyāti. Evampettha ‘daṭṭhabbato’ viññātabbo vinicchayoti.

    ഇദാനി തേസം വിപസ്സിതബ്ബാകാരം ദസ്സേതും ചക്ഖും അനിച്ചന്തിആദി ആരദ്ധം. തത്ഥ ചക്ഖു താവ ഹുത്വാ അഭാവട്ഠേന അനിച്ചന്തി വേദിതബ്ബം. അപരേഹിപി ചതൂഹി കാരണേഹി അനിച്ചം – ഉപ്പാദവയവന്തതോ, വിപരിണാമതോ, താവകാലികതോ, നിച്ചപടിക്ഖേപതോതി.

    Idāni tesaṃ vipassitabbākāraṃ dassetuṃ cakkhuṃ aniccantiādi āraddhaṃ. Tattha cakkhu tāva hutvā abhāvaṭṭhena aniccanti veditabbaṃ. Aparehipi catūhi kāraṇehi aniccaṃ – uppādavayavantato, vipariṇāmato, tāvakālikato, niccapaṭikkhepatoti.

    തദേവ പടിപീളനട്ഠേന ദുക്ഖം. യസ്മാ വാ ഏതം ഉപ്പന്നം ഠിതിം പാപുണാതി, ഠിതിയം ജരായ കിലമതി, ജരം പത്വാ അവസ്സം ഭിജ്ജതി; തസ്മാ അഭിണ്ഹസമ്പടിപീളനതോ, ദുക്ഖമതോ, ദുക്ഖവത്ഥുതോ, സുഖപടിക്ഖേപതോതി ഇമേഹി ചതൂഹി കാരണേഹി ദുക്ഖം.

    Tadeva paṭipīḷanaṭṭhena dukkhaṃ. Yasmā vā etaṃ uppannaṃ ṭhitiṃ pāpuṇāti, ṭhitiyaṃ jarāya kilamati, jaraṃ patvā avassaṃ bhijjati; tasmā abhiṇhasampaṭipīḷanato, dukkhamato, dukkhavatthuto, sukhapaṭikkhepatoti imehi catūhi kāraṇehi dukkhaṃ.

    അവസവത്തനട്ഠേന പന അനത്താ. യസ്മാ വാ ഏതം ഉപ്പന്നം ഠിതിം മാ പാപുണാതു, ഠാനപ്പത്തം മാ ജിരതു, ജരപ്പതം മാ ഭിജ്ജതൂതി ഇമേസു തീസു ഠാനേസു കസ്സചി വസവത്തിഭാവോ നത്ഥി, സുഞ്ഞം തേന വസവത്തനാകാരേന; തസ്മാ സുഞ്ഞതോ, അസ്സാമികതോ, അകാമകാരിയതോ, അത്തപടിക്ഖേപതോതി ഇമേഹി ചതൂഹി കാരണേഹി അനത്താ.

    Avasavattanaṭṭhena pana anattā. Yasmā vā etaṃ uppannaṃ ṭhitiṃ mā pāpuṇātu, ṭhānappattaṃ mā jiratu, jarappataṃ mā bhijjatūti imesu tīsu ṭhānesu kassaci vasavattibhāvo natthi, suññaṃ tena vasavattanākārena; tasmā suññato, assāmikato, akāmakāriyato, attapaṭikkhepatoti imehi catūhi kāraṇehi anattā.

    വിഭവഗതികതോ , പുബ്ബാപരവസേന ഭവസങ്കന്തിഗമനതോ, പകതിഭാവവിജഹനതോ ച വിപരിണാമധമ്മം. ഇദം അനിച്ചവേവചനമേവ. രൂപാ അനിച്ചാതിആദീസുപി ഏസേവ നയോ. അപിചേത്ഥ ഠപേത്വാ ചക്ഖും തേഭൂമകധമ്മാ അനിച്ചാ, നോ ചക്ഖു. ചക്ഖു പന ചക്ഖു ചേവ അനിച്ചഞ്ച. തഥാ സേസധമ്മാ ദുക്ഖാ, നോ ചക്ഖു. ചക്ഖു പന ചക്ഖു ചേവ ദുക്ഖഞ്ച. സേസധമ്മാ അനത്താ, നോ ചക്ഖു. ചക്ഖു പന ചക്ഖു ചേവ അനത്താ ചാതി. രൂപാദീസുപി ഏസേവ നയോ.

    Vibhavagatikato , pubbāparavasena bhavasaṅkantigamanato, pakatibhāvavijahanato ca vipariṇāmadhammaṃ. Idaṃ aniccavevacanameva. Rūpā aniccātiādīsupi eseva nayo. Apicettha ṭhapetvā cakkhuṃ tebhūmakadhammā aniccā, no cakkhu. Cakkhu pana cakkhu ceva aniccañca. Tathā sesadhammā dukkhā, no cakkhu. Cakkhu pana cakkhu ceva dukkhañca. Sesadhammā anattā, no cakkhu. Cakkhu pana cakkhu ceva anattā cāti. Rūpādīsupi eseva nayo.

    ഇമസ്മിം പന സുത്തന്തഭാജനീയേ തഥാഗതേന കിം ദസ്സിതന്തി? ദ്വാദസന്നം ആയതനാനം അനത്തലക്ഖണം. സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ ഹി അനത്തലക്ഖണം ദസ്സേന്തോ അനിച്ചേന വാ ദസ്സേതി, ദുക്ഖേന വാ, അനിച്ചദുക്ഖേഹി വാ. തത്ഥ ‘‘ചക്ഖു, അത്താതി യോ വദേയ്യ, തം ന ഉപപജ്ജതി. ചക്ഖുസ്സ ഉപ്പാദോപി വയോപി പഞ്ഞായതി. യസ്സ ഖോ പന ഉപ്പാദോപി വയോപി പഞ്ഞായതി ‘അത്താ മേ ഉപ്പജ്ജതി ച വേതി ചാ’തി ഇച്ചസ്സ ഏവമാഗതം ഹോതി. തസ്മാ തം ന ഉപപജ്ജതി – ചക്ഖു അത്താതി യോ വദേയ്യ ഇതി ചക്ഖു അനത്താ’’തി (മ॰ നി॰ ൩.൪൨൨). ഇമസ്മിം സുത്തേ അനിച്ചേന അനത്തലക്ഖണം ദസ്സേസി. ‘‘രൂപം, ഭിക്ഖവേ, അനത്താ. രൂപഞ്ച ഹിദം, ഭിക്ഖവേ, അത്താ അഭവിസ്സ, ന യിദം രൂപം ആബാധായ സംവത്തേയ്യ; ലബ്ഭേഥ ച രൂപേ – ഏവം മേ രൂപം ഹോതു, ഏവം മേ രൂപം മാ അഹോസീതി. യസ്മാ ച ഖോ, ഭിക്ഖവേ, രൂപം അനത്താ തസ്മാ രൂപം ആബാധായ സംവത്തതി; ന ച ലബ്ഭതി രൂപേ – ഏവം മേ രൂപം ഹോതു, ഏവം മേ രൂപം മാ അഹോസീ’’തി (സം॰ നി॰ ൩.൫൯; മഹാവ॰ ൨൦) ഇമസ്മിം സുത്തേ ദുക്ഖേന അനത്തലക്ഖണം ദസ്സേസി. ‘‘രൂപം, ഭിക്ഖവേ, അനിച്ചം, യദനിച്ചം തം ദുക്ഖം, യം ദുക്ഖം തദനത്താ, യദനത്താ തം നേതം മമ, നേസോഹമസ്മി, ന മേസോ അത്താ’’തിആദീസു (സം॰ നി॰ ൩.൧൫) അനിച്ചദുക്ഖേഹി അനത്തലക്ഖണം ദസ്സേസി. കസ്മാ? അനിച്ചദുക്ഖാനം പാകടത്താ.

    Imasmiṃ pana suttantabhājanīye tathāgatena kiṃ dassitanti? Dvādasannaṃ āyatanānaṃ anattalakkhaṇaṃ. Sammāsambuddho hi anattalakkhaṇaṃ dassento aniccena vā dasseti, dukkhena vā, aniccadukkhehi vā. Tattha ‘‘cakkhu, attāti yo vadeyya, taṃ na upapajjati. Cakkhussa uppādopi vayopi paññāyati. Yassa kho pana uppādopi vayopi paññāyati ‘attā me uppajjati ca veti cā’ti iccassa evamāgataṃ hoti. Tasmā taṃ na upapajjati – cakkhu attāti yo vadeyya iti cakkhu anattā’’ti (ma. ni. 3.422). Imasmiṃ sutte aniccena anattalakkhaṇaṃ dassesi. ‘‘Rūpaṃ, bhikkhave, anattā. Rūpañca hidaṃ, bhikkhave, attā abhavissa, na yidaṃ rūpaṃ ābādhāya saṃvatteyya; labbhetha ca rūpe – evaṃ me rūpaṃ hotu, evaṃ me rūpaṃ mā ahosīti. Yasmā ca kho, bhikkhave, rūpaṃ anattā tasmā rūpaṃ ābādhāya saṃvattati; na ca labbhati rūpe – evaṃ me rūpaṃ hotu, evaṃ me rūpaṃ mā ahosī’’ti (saṃ. ni. 3.59; mahāva. 20) imasmiṃ sutte dukkhena anattalakkhaṇaṃ dassesi. ‘‘Rūpaṃ, bhikkhave, aniccaṃ, yadaniccaṃ taṃ dukkhaṃ, yaṃ dukkhaṃ tadanattā, yadanattā taṃ netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’’tiādīsu (saṃ. ni. 3.15) aniccadukkhehi anattalakkhaṇaṃ dassesi. Kasmā? Aniccadukkhānaṃ pākaṭattā.

    ഹത്ഥതോ ഹി തട്ടകേ വാ സരകേ വാ കിസ്മിഞ്ചിദേവ വാ പതിത്വാ ഭിന്നേ ‘അഹോ അനിച്ച’ന്തി വദന്തി. ഏവം അനിച്ചം പാകടം നാമ. അത്തഭാവസ്മിം പന ഗണ്ഡപിളകാദീസു വാ ഉട്ഠിതാസു ഖാണുകണ്ടകാദീഹി വാ വിദ്ധാസു ‘അഹോ ദുക്ഖ’ന്തി വദന്തി. ഏവം ദുക്ഖം പാകടം നാമ. അനത്തലക്ഖണം അപാകടം അന്ധകാരം അവിഭൂതം ദുപ്പടിവിജ്ഝം ദുദ്ദീപനം ദുപ്പഞ്ഞാപനം . അനിച്ചദുക്ഖലക്ഖണാനി ഉപ്പാദാ വാ തഥാഗതാനം അനുപ്പാദാ വാ പഞ്ഞായന്തി. അനത്തലക്ഖണം വിനാ ബുദ്ധുപ്പാദാ ന പഞ്ഞായതി, ബുദ്ധുപ്പാദേയേവ പഞ്ഞായതി. മഹിദ്ധികാ ഹി മഹാനുഭാവാ താപസപരിബ്ബാജകാ സരഭങ്ഗസത്ഥാരാദയോപി ‘അനിച്ചം ദുക്ഖ’ന്തി വത്തും സക്കോന്തി, ‘അനത്താ’തി വത്തും ന സക്കോന്തി. സചേ ഹി തേ സമ്പത്തപരിസായ അനത്താതി വത്തും സക്കുണേയ്യും, സമ്പത്തപരിസായ മഗ്ഗഫലപടിവേധോ ഭവേയ്യ. അനത്തലക്ഖണപഞ്ഞാപനഞ്ഹി അഞ്ഞസ്സ കസ്സചി അവിസയോ, സബ്ബഞ്ഞുബുദ്ധാനമേവ വിസയോ. ഏവമേതം അനത്തലക്ഖണം അപാകടം. തസ്മാ സത്ഥാ അനത്തലക്ഖണം ദസ്സേന്തോ അനിച്ചേന വാ ദസ്സേസി, ദുക്ഖേന വാ, അനിച്ചദുക്ഖേഹി വാ. ഇധ പന തം അനിച്ചദുക്ഖേഹി ദസ്സേസീതി വേദിതബ്ബം.

    Hatthato hi taṭṭake vā sarake vā kismiñcideva vā patitvā bhinne ‘aho anicca’nti vadanti. Evaṃ aniccaṃ pākaṭaṃ nāma. Attabhāvasmiṃ pana gaṇḍapiḷakādīsu vā uṭṭhitāsu khāṇukaṇṭakādīhi vā viddhāsu ‘aho dukkha’nti vadanti. Evaṃ dukkhaṃ pākaṭaṃ nāma. Anattalakkhaṇaṃ apākaṭaṃ andhakāraṃ avibhūtaṃ duppaṭivijjhaṃ duddīpanaṃ duppaññāpanaṃ . Aniccadukkhalakkhaṇāni uppādā vā tathāgatānaṃ anuppādā vā paññāyanti. Anattalakkhaṇaṃ vinā buddhuppādā na paññāyati, buddhuppādeyeva paññāyati. Mahiddhikā hi mahānubhāvā tāpasaparibbājakā sarabhaṅgasatthārādayopi ‘aniccaṃ dukkha’nti vattuṃ sakkonti, ‘anattā’ti vattuṃ na sakkonti. Sace hi te sampattaparisāya anattāti vattuṃ sakkuṇeyyuṃ, sampattaparisāya maggaphalapaṭivedho bhaveyya. Anattalakkhaṇapaññāpanañhi aññassa kassaci avisayo, sabbaññubuddhānameva visayo. Evametaṃ anattalakkhaṇaṃ apākaṭaṃ. Tasmā satthā anattalakkhaṇaṃ dassento aniccena vā dassesi, dukkhena vā, aniccadukkhehi vā. Idha pana taṃ aniccadukkhehi dassesīti veditabbaṃ.

    ഇമാനി പന ലക്ഖണാനി കിസ്സ അമനസികാരാ അപ്പടിവേധാ, കേന പടിച്ഛന്നത്താ, ന ഉപട്ഠഹന്തി? അനിച്ചലക്ഖണം താവ ഉദയബ്ബയാനം അമനസികാരാ അപ്പടിവേധാ, സന്തതിയാ പടിച്ഛന്നത്താ, ന ഉപട്ഠാതി. ദുക്ഖലക്ഖണം അഭിണ്ഹസമ്പടിപീളനസ്സ അമനസികാരാ അപ്പടിവേധാ, ഇരിയാപഥേഹി പടിച്ഛന്നത്താ, ന ഉപട്ഠാതി. അനത്തലക്ഖണം നാനാധാതുവിനിബ്ഭോഗസ്സ അമനസികാരാ അപ്പടിവേധാ, ഘനേന പടിച്ഛന്നത്താ, ന ഉപട്ഠാതി. ഉദയബ്ബയം പന പരിഗ്ഗഹേത്വാ സന്തതിയാ വികോപിതായ അനിച്ചലക്ഖണം യാഥാവസരസതോ ഉപട്ഠാതി. അഭിണ്ഹസമ്പടിപീളനം മനസികത്വാ ഇരിയാപഥേ ഉഗ്ഘാടിതേ ദുക്ഖലക്ഖണം യാഥാവസരസതോ ഉപട്ഠാതി. നാനാധാതുയോ വിനിബ്ഭുജിത്വാ ഘനവിനിബ്ഭോഗേ കതേ അനത്തലക്ഖണം യാഥാവസരസതോ ഉപട്ഠാതി.

    Imāni pana lakkhaṇāni kissa amanasikārā appaṭivedhā, kena paṭicchannattā, na upaṭṭhahanti? Aniccalakkhaṇaṃ tāva udayabbayānaṃ amanasikārā appaṭivedhā, santatiyā paṭicchannattā, na upaṭṭhāti. Dukkhalakkhaṇaṃ abhiṇhasampaṭipīḷanassa amanasikārā appaṭivedhā, iriyāpathehi paṭicchannattā, na upaṭṭhāti. Anattalakkhaṇaṃ nānādhātuvinibbhogassa amanasikārā appaṭivedhā, ghanena paṭicchannattā, na upaṭṭhāti. Udayabbayaṃ pana pariggahetvā santatiyā vikopitāya aniccalakkhaṇaṃ yāthāvasarasato upaṭṭhāti. Abhiṇhasampaṭipīḷanaṃ manasikatvā iriyāpathe ugghāṭite dukkhalakkhaṇaṃ yāthāvasarasato upaṭṭhāti. Nānādhātuyo vinibbhujitvā ghanavinibbhoge kate anattalakkhaṇaṃ yāthāvasarasato upaṭṭhāti.

    ഏത്ഥ ച അനിച്ചം അനിച്ചലക്ഖണം, ദുക്ഖം ദുക്ഖലക്ഖണം, അനത്താ അനത്തലക്ഖണന്തി അയം വിഭാഗോ വേദിതബ്ബോ. തത്ഥ അനിച്ചന്തി ഖന്ധപഞ്ചകം. കസ്മാ? ഉപ്പാദവയഞ്ഞഥത്തഭാവാ, ഹുത്വാ അഭാവതോ വാ; ഉപ്പാദവയഞ്ഞഥത്തം അനിച്ചലക്ഖണം, ഹുത്വാ അഭാവസങ്ഖാതോ ആകാരവികാരോ വാ. ‘‘യദനിച്ചം തം ദുക്ഖ’’ന്തി വചനതോ പന തദേവ ഖന്ധപഞ്ചകം ദുക്ഖം. കസ്മാ? അഭിണ്ഹസമ്പടിപീളനതോ; അഭിണ്ഹസമ്പടിപീളനാകാരോ ദുക്ഖലക്ഖണം. ‘‘യം ദുക്ഖം തം അനത്താ’’തി പന വചനതോ തദേവ ഖന്ധപഞ്ചകം അനത്താ. കസ്മാ? അവസവത്തനതോ; അവസവത്തനാകാരോ അനത്തലക്ഖണം. ഇതി അഞ്ഞദേവ അനിച്ചം ദുക്ഖം അനത്താ, അഞ്ഞാനി അനിച്ചദുക്ഖാനത്തലക്ഖണാനി. പഞ്ചക്ഖന്ധാ, ദ്വാദസായതനാനി, അട്ഠാരസ ധാതുയോതി ഇദഞ്ഹി സബ്ബമ്പി അനിച്ചം ദുക്ഖം അനത്താ നാമ. വുത്തപ്പകാരാകാരവികാരാ അനിച്ചദുക്ഖാനത്തലക്ഖണാനീതി.

    Ettha ca aniccaṃ aniccalakkhaṇaṃ, dukkhaṃ dukkhalakkhaṇaṃ, anattā anattalakkhaṇanti ayaṃ vibhāgo veditabbo. Tattha aniccanti khandhapañcakaṃ. Kasmā? Uppādavayaññathattabhāvā, hutvā abhāvato vā; uppādavayaññathattaṃ aniccalakkhaṇaṃ, hutvā abhāvasaṅkhāto ākāravikāro vā. ‘‘Yadaniccaṃ taṃ dukkha’’nti vacanato pana tadeva khandhapañcakaṃ dukkhaṃ. Kasmā? Abhiṇhasampaṭipīḷanato; abhiṇhasampaṭipīḷanākāro dukkhalakkhaṇaṃ. ‘‘Yaṃ dukkhaṃ taṃ anattā’’ti pana vacanato tadeva khandhapañcakaṃ anattā. Kasmā? Avasavattanato; avasavattanākāro anattalakkhaṇaṃ. Iti aññadeva aniccaṃ dukkhaṃ anattā, aññāni aniccadukkhānattalakkhaṇāni. Pañcakkhandhā, dvādasāyatanāni, aṭṭhārasa dhātuyoti idañhi sabbampi aniccaṃ dukkhaṃ anattā nāma. Vuttappakārākāravikārā aniccadukkhānattalakkhaṇānīti.

    സങ്ഖേപതോ പനേത്ഥ ദസായതനാനി കാമാവചരാനി, ദ്വേ തേഭൂമകാനി. സബ്ബേസുപി സമ്മസനചാരോ കഥിതോതി വേദിതബ്ബോ.

    Saṅkhepato panettha dasāyatanāni kāmāvacarāni, dve tebhūmakāni. Sabbesupi sammasanacāro kathitoti veditabbo.

    സുത്തന്തഭാജനീയവണ്ണനാ.

    Suttantabhājanīyavaṇṇanā.







    Related texts:



    തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / അഭിധമ്മപിടക • Abhidhammapiṭaka / വിഭങ്ഗപാളി • Vibhaṅgapāḷi / ൨. ആയതനവിഭങ്ഗോ • 2. Āyatanavibhaṅgo

    ടീകാ • Tīkā / അഭിധമ്മപിടക (ടീകാ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / വിഭങ്ഗ-അനുടീകാ • Vibhaṅga-anuṭīkā / ൨. ആയതനവിഭങ്ഗോ • 2. Āyatanavibhaṅgo


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact