Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / സമ്മോഹവിനോദനീ-അട്ഠകഥാ • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā |
൯. ഇദ്ധിപാദവിഭങ്ഗോ
9. Iddhipādavibhaṅgo
൧. സുത്തന്തഭാജനീയവണ്ണനാ
1. Suttantabhājanīyavaṇṇanā
൪൩൧. ഇദാനി തദനന്തരേ ഇദ്ധിപാദവിഭങ്ഗേ ചത്താരോതി ഗണനപരിച്ഛേദോ. ഇദ്ധിപാദാതി ഏത്ഥ ഇജ്ഝതീതി ഇദ്ധി, സമിജ്ഝതി നിപ്ഫജ്ജതീതി അത്ഥോ. ഇജ്ഝന്തി വാ ഏതായ സത്താ ഇദ്ധാ വുദ്ധാ ഉക്കംസഗതാ ഹോന്തീതിപി ഇദ്ധി. പഠമേനത്ഥേന ഇദ്ധി ഏവ പാദോ ഇദ്ധിപാദോ, ഇദ്ധികോട്ഠാസോതി അത്ഥോ. ദുതിയേനത്ഥേന ഇദ്ധിയാ പാദോതി ഇദ്ധിപാദോ; പാദോതി പതിട്ഠാ, അധിഗമുപായോതി അത്ഥോ. തേന ഹി യസ്മാ ഉപരൂപരിവിസേസസങ്ഖാതം ഇദ്ധിം പജ്ജന്തി പാപുണന്തി, തസ്മാ പാദോതി വുച്ചതി. ഏവം താവ ‘‘ചത്താരോ ഇദ്ധിപാദാ’’തി ഏത്ഥ അത്ഥോ വേദിതബ്ബോ.
431. Idāni tadanantare iddhipādavibhaṅge cattāroti gaṇanaparicchedo. Iddhipādāti ettha ijjhatīti iddhi, samijjhati nipphajjatīti attho. Ijjhanti vā etāya sattā iddhā vuddhā ukkaṃsagatā hontītipi iddhi. Paṭhamenatthena iddhi eva pādo iddhipādo, iddhikoṭṭhāsoti attho. Dutiyenatthena iddhiyā pādoti iddhipādo; pādoti patiṭṭhā, adhigamupāyoti attho. Tena hi yasmā uparūparivisesasaṅkhātaṃ iddhiṃ pajjanti pāpuṇanti, tasmā pādoti vuccati. Evaṃ tāva ‘‘cattāro iddhipādā’’ti ettha attho veditabbo.
ഇദാനി തേ ഭാജേത്വാ ദസ്സേതും ഇധ ഭിക്ഖൂതിആദി ആരദ്ധം. തത്ഥ ഇധ ഭിക്ഖൂതി ഇമസ്മിം സാസനേ ഭിക്ഖു. ഛന്ദസമാധിപധാനസങ്ഖാരസമന്നാഗതന്തി ഏത്ഥ ഛന്ദഹേതുകോ ഛന്ദാധികോ വാ സമാധി ഛന്ദസമാധി. കത്തുകമ്യതാഛന്ദം അധിപതിം കരിത്വാ പടിലദ്ധസമാധിസ്സേതം അധിവചനം. പധാനഭൂതാ സങ്ഖാരാ പധാനസങ്ഖാരാ. ചതുകിച്ചസാധകസ്സ സമ്മപ്പധാനവീരിയസ്സേതം അധിവചനം. സമന്നാഗതന്തി ഛന്ദസമാധിനാ ച പധാനസങ്ഖാരേഹി ച ഉപേതം. ഇദ്ധിപാദന്തി നിപ്ഫത്തിപരിയായേന വാ ഇജ്ഝനകട്ഠേന ഇജ്ഝന്തി ഏതായ സത്താ ഇദ്ധാ വുദ്ധാ ഉക്കംസഗതാ ഹോന്തീതി ഇമിനാ വാ പരിയായേന ഇദ്ധീതി സങ്ഖം ഗതാനം ഉപചാരജ്ഝാനാദികുസലചിത്തസമ്പയുത്താനം ഛന്ദസമാധിപധാനസങ്ഖാരാനം അധിട്ഠാനട്ഠേന പാദഭൂതം സേസചിത്തചേതസികരാസിന്തി അത്ഥോ. യഞ്ഹി പരതോ ‘‘ഇദ്ധിപാദോതി തഥാഭൂതസ്സ വേദനാക്ഖന്ധോ…പേ॰… വിഞ്ഞാണക്ഖന്ധോ’’തി വുത്തം, തം ഇമിനാ അത്ഥേന യുജ്ജതി. ഇമിനാ നയേന സേസേസുപി അത്ഥോ വേദിതബ്ബോ. യഥേവ ഹി ഛന്ദം അധിപതിം കരിത്വാ പടിലദ്ധസമാധി ഛന്ദസമാധീതി വുത്തോ, ഏവം വീരിയം…പേ॰… ചിത്തം. വീമംസം അധിപതിം കരിത്വാ പടിലദ്ധസമാധി വീമംസസമാധീതി വുച്ചതി.
Idāni te bhājetvā dassetuṃ idha bhikkhūtiādi āraddhaṃ. Tattha idha bhikkhūti imasmiṃ sāsane bhikkhu. Chandasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgatanti ettha chandahetuko chandādhiko vā samādhi chandasamādhi. Kattukamyatāchandaṃ adhipatiṃ karitvā paṭiladdhasamādhissetaṃ adhivacanaṃ. Padhānabhūtā saṅkhārā padhānasaṅkhārā. Catukiccasādhakassa sammappadhānavīriyassetaṃ adhivacanaṃ. Samannāgatanti chandasamādhinā ca padhānasaṅkhārehi ca upetaṃ. Iddhipādanti nipphattipariyāyena vā ijjhanakaṭṭhena ijjhanti etāya sattā iddhā vuddhā ukkaṃsagatā hontīti iminā vā pariyāyena iddhīti saṅkhaṃ gatānaṃ upacārajjhānādikusalacittasampayuttānaṃ chandasamādhipadhānasaṅkhārānaṃ adhiṭṭhānaṭṭhena pādabhūtaṃ sesacittacetasikarāsinti attho. Yañhi parato ‘‘iddhipādoti tathābhūtassa vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho’’ti vuttaṃ, taṃ iminā atthena yujjati. Iminā nayena sesesupi attho veditabbo. Yatheva hi chandaṃ adhipatiṃ karitvā paṭiladdhasamādhi chandasamādhīti vutto, evaṃ vīriyaṃ…pe… cittaṃ. Vīmaṃsaṃ adhipatiṃ karitvā paṭiladdhasamādhi vīmaṃsasamādhīti vuccati.
ഇദാനി ഛന്ദസമാധിആദീനി പദാനി ഭാജേത്വാ ദസ്സേതും കഥഞ്ച ഭിക്ഖൂതിആദി ആരദ്ധം. തത്ഥ ഛന്ദഞ്ചേ ഭിക്ഖു അധിപതിം കരിത്വാതി യദി ഭിക്ഖു ഛന്ദം അധിപതിം ഛന്ദം ജേട്ഠകം ഛന്ദം ധുരം ഛന്ദം പുബ്ബങ്ഗമം കത്വാ സമാധിം പടിലഭതി നിബ്ബത്തേതി, ഏവം നിബ്ബത്തിതോ അയം സമാധി ഛന്ദസമാധി നാമ വുച്ചതീതി അത്ഥോ. വീരിയഞ്ചേതിആദീസുപി ഏസേവ നയോ. ഇമേ വുച്ചന്തി പധാനസങ്ഖാരാതി ഏത്താവതാ ഛന്ദിദ്ധിപാദം ഭാവയമാനസ്സ ഭിക്ഖുനോ പധാനാഭിസങ്ഖാരസങ്ഖാതചതുകിച്ചസാധകം വീരിയം കഥിതം. തദേകജ്ഝം അഭിസഞ്ഞൂഹിത്വാതി തം സബ്ബം ഏകതോ രാസിം കത്വാതി അത്ഥോ. സങ്ഖ്യം ഗച്ഛതീതി ഏതം വോഹാരം ഗച്ഛതീതി വേദിതബ്ബന്തി അത്ഥോ.
Idāni chandasamādhiādīni padāni bhājetvā dassetuṃ kathañca bhikkhūtiādi āraddhaṃ. Tattha chandañce bhikkhu adhipatiṃ karitvāti yadi bhikkhu chandaṃ adhipatiṃ chandaṃ jeṭṭhakaṃ chandaṃ dhuraṃ chandaṃ pubbaṅgamaṃ katvā samādhiṃ paṭilabhati nibbatteti, evaṃ nibbattito ayaṃ samādhi chandasamādhi nāma vuccatīti attho. Vīriyañcetiādīsupi eseva nayo. Ime vuccanti padhānasaṅkhārāti ettāvatā chandiddhipādaṃ bhāvayamānassa bhikkhuno padhānābhisaṅkhārasaṅkhātacatukiccasādhakaṃ vīriyaṃ kathitaṃ. Tadekajjhaṃ abhisaññūhitvāti taṃ sabbaṃ ekato rāsiṃ katvāti attho. Saṅkhyaṃ gacchatīti etaṃ vohāraṃ gacchatīti veditabbanti attho.
൪൩൩. ഇദാനി ‘‘ഛന്ദസമാധിപധാനസങ്ഖാരോ’’തി ഏതസ്മിം പദസമൂഹേ ഛന്ദാദിധമ്മേ ഭാജേത്വാ ദസ്സേതും തത്ഥ കതമോ ഛന്ദോതിആദി ആരദ്ധം. തം ഉത്താനത്ഥമേവ.
433. Idāni ‘‘chandasamādhipadhānasaṅkhāro’’ti etasmiṃ padasamūhe chandādidhamme bhājetvā dassetuṃ tattha katamo chandotiādi āraddhaṃ. Taṃ uttānatthameva.
ഉപേതോ ഹോതീതി ഇദ്ധിപാദസങ്ഖാതോ ധമ്മരാസി ഉപേതോ ഹോതി. തേസം ധമ്മാനന്തി തേസം സമ്പയുത്താനം ഛന്ദാദിധമ്മാനം. ഇദ്ധി സമിദ്ധീതിആദീനി സബ്ബാനി നിപ്ഫത്തിവേവചനാനേവ. ഏവം സന്തേപി ഇജ്ഝനകട്ഠേന ഇദ്ധി. സമ്പുണ്ണാ ഇദ്ധി സമിദ്ധി; ഉപസഗ്ഗേന വാ പദം വഡ്ഢിതം. ഇജ്ഝനാകാരോ ഇജ്ഝനാ. സമിജ്ഝനാതി ഉപസഗ്ഗേന പദം വഡ്ഢിതം. അത്തനോ സന്താനേ പാതുഭാവവസേന ലഭനം ലാഭോ. പരിഹീനാനമ്പി വീരിയാരമ്ഭവസേന പുന ലാഭോ പടിലാഭോ; ഉപസഗ്ഗേന വാ പദം വഡ്ഢിതം. പത്തീതി അധിഗമോ. അപരിഹാനവസേന സമ്മാ പത്തീതി സമ്പത്തി. ഫുസനാതി പടിലാഭഫുസനാ. സച്ഛികിരിയാതി പടിലാഭസച്ഛികിരിയാവ. ഉപസമ്പദാതി പടിലാഭഉപസമ്പദാ ഏവാതി വേദിതബ്ബാ.
Upeto hotīti iddhipādasaṅkhāto dhammarāsi upeto hoti. Tesaṃ dhammānanti tesaṃ sampayuttānaṃ chandādidhammānaṃ. Iddhi samiddhītiādīni sabbāni nipphattivevacanāneva. Evaṃ santepi ijjhanakaṭṭhena iddhi. Sampuṇṇā iddhi samiddhi; upasaggena vā padaṃ vaḍḍhitaṃ. Ijjhanākāro ijjhanā. Samijjhanāti upasaggena padaṃ vaḍḍhitaṃ. Attano santāne pātubhāvavasena labhanaṃ lābho. Parihīnānampi vīriyārambhavasena puna lābho paṭilābho; upasaggena vā padaṃ vaḍḍhitaṃ. Pattīti adhigamo. Aparihānavasena sammā pattīti sampatti. Phusanāti paṭilābhaphusanā. Sacchikiriyāti paṭilābhasacchikiriyāva. Upasampadāti paṭilābhaupasampadā evāti veditabbā.
തയാഭൂതസ്സാതി തേന ആകാരേന ഭൂതസ്സ; തേ ഛന്ദാദിധമ്മേ പടിലഭിത്വാ ഠിതസ്സാതി അത്ഥോ. വേദനാക്ഖന്ധോതിആദീഹി ഛന്ദാദയോ അന്തോ കത്വാ ചത്താരോപി ഖന്ധാ കഥിതാ. തേ ധമ്മേതി തേ ചത്താരോ അരൂപക്ഖന്ധേ; ഛന്ദാദയോ വാ തയോ ധമ്മേതിപി വുത്തം. ആസേവതീതിആദീനി വുത്തത്ഥാനേവ. സേസഇദ്ധിപാദനിദ്ദേസേസുപി ഇമിനാവ നയേന അത്ഥോ വേദിതബ്ബോ.
Tayābhūtassāti tena ākārena bhūtassa; te chandādidhamme paṭilabhitvā ṭhitassāti attho. Vedanākkhandhotiādīhi chandādayo anto katvā cattāropi khandhā kathitā. Te dhammeti te cattāro arūpakkhandhe; chandādayo vā tayo dhammetipi vuttaṃ. Āsevatītiādīni vuttatthāneva. Sesaiddhipādaniddesesupi imināva nayena attho veditabbo.
ഏത്താവതാ കിം കഥിതന്തി? ചതുന്നം ഭിക്ഖൂനം മത്ഥകപ്പത്തം കമ്മട്ഠാനം കഥിതം. ഏകോ ഹി ഭിക്ഖു ഛന്ദം അവസ്സയതി; കത്തുകമ്യതാകുസലധമ്മച്ഛന്ദേന അത്ഥനിപ്ഫത്തിയം സതി ‘അഹം ലോകുത്തരധമ്മം നിബ്ബത്തേസ്സാമി, നത്ഥി മയ്ഹം ഏതസ്സ നിബ്ബത്തനേ ഭാരോ’തി ഛന്ദം ജേട്ഠകം ഛന്ദം ധുരം ഛന്ദം പുബ്ബങ്ഗമം കത്വാ ലോകുത്തരധമ്മം നിബ്ബത്തേതി. ഏകോ വീരിയം അവസ്സയതി. ഏകോ ചിത്തം, ഏകോ പഞ്ഞം അവസ്സയതി. പഞ്ഞായ അത്ഥനിപ്ഫത്തിയം സതി ‘അഹം ലോകുത്തരധമ്മം നിബ്ബത്തേസ്സാമി , നത്ഥി മയ്ഹം ഏതസ്സ നിബ്ബത്തനേ ഭാരോ’തി പഞ്ഞം ജേട്ഠകം പഞ്ഞം ധുരം പഞ്ഞം പുബ്ബങ്ഗമം കത്വാ ലോകുത്തരധമ്മം നിബ്ബത്തേതി.
Ettāvatā kiṃ kathitanti? Catunnaṃ bhikkhūnaṃ matthakappattaṃ kammaṭṭhānaṃ kathitaṃ. Eko hi bhikkhu chandaṃ avassayati; kattukamyatākusaladhammacchandena atthanipphattiyaṃ sati ‘ahaṃ lokuttaradhammaṃ nibbattessāmi, natthi mayhaṃ etassa nibbattane bhāro’ti chandaṃ jeṭṭhakaṃ chandaṃ dhuraṃ chandaṃ pubbaṅgamaṃ katvā lokuttaradhammaṃ nibbatteti. Eko vīriyaṃ avassayati. Eko cittaṃ, eko paññaṃ avassayati. Paññāya atthanipphattiyaṃ sati ‘ahaṃ lokuttaradhammaṃ nibbattessāmi , natthi mayhaṃ etassa nibbattane bhāro’ti paññaṃ jeṭṭhakaṃ paññaṃ dhuraṃ paññaṃ pubbaṅgamaṃ katvā lokuttaradhammaṃ nibbatteti.
കഥം? യഥാ ഹി ചതൂസു അമച്ചപുത്തേസു ഠാനന്തരം പത്ഥേത്വാ വിചരന്തേസു ഏകോ ഉപട്ഠാനം അവസ്സയി, ഏകോ സൂരഭാവം, ഏകോ ജാതിം, ഏകോ മന്തം. കഥം? തേസു ഹി പഠമോ ‘ഉപട്ഠാനേ അപ്പമാദകാരിതായ അത്ഥനിപ്ഫത്തിയാ സതി ലബ്ഭമാനം ലച്ഛാമേതം ഠാനന്തര’ന്തി ഉപട്ഠാനം അവസ്സയി. ദുതിയോ ‘ഉപട്ഠാനേ അപ്പമത്തോപി ഏകച്ചോ സങ്ഗാമേ പച്ചുപട്ഠിതേ സണ്ഠാതും ന സക്കോതി; അവസ്സം ഖോ പന രഞ്ഞോ പച്ചന്തോ കുപ്പിസ്സതി; തസ്മിം കുപ്പിതേ രഥധുരേ കമ്മം കത്വാ രാജാനം ആരാധേത്വാ ആഹരാപേസ്സാമേതം ഠാനന്തര’ന്തി സൂരഭാവം അവസ്സയി. തതിയോ ‘സൂരഭാവേപി സതി ഏകച്ചോ ഹീനജാതികോ ഹോതി; ജാതിം സോധേത്വാ ഠാനന്തരം ദദന്താ മയ്ഹം ദസ്സന്തീ’തി ജാതിം അവസ്സയി. ചതുത്ഥോ ‘ജാതിമാപി ഏകോ അമന്തനീയോ ഹോതി; മന്തേന കത്തബ്ബകിച്ചേ ഉപ്പന്നേ ആഹരാപേസ്സാമേതം ഠാനന്തര’ന്തി മന്തം അവസ്സയി. തേ സബ്ബേപി അത്തനോ അത്തനോ അവസ്സയബലേന ഠാനന്തരാനി പാപുണിംസു.
Kathaṃ? Yathā hi catūsu amaccaputtesu ṭhānantaraṃ patthetvā vicarantesu eko upaṭṭhānaṃ avassayi, eko sūrabhāvaṃ, eko jātiṃ, eko mantaṃ. Kathaṃ? Tesu hi paṭhamo ‘upaṭṭhāne appamādakāritāya atthanipphattiyā sati labbhamānaṃ lacchāmetaṃ ṭhānantara’nti upaṭṭhānaṃ avassayi. Dutiyo ‘upaṭṭhāne appamattopi ekacco saṅgāme paccupaṭṭhite saṇṭhātuṃ na sakkoti; avassaṃ kho pana rañño paccanto kuppissati; tasmiṃ kuppite rathadhure kammaṃ katvā rājānaṃ ārādhetvā āharāpessāmetaṃ ṭhānantara’nti sūrabhāvaṃ avassayi. Tatiyo ‘sūrabhāvepi sati ekacco hīnajātiko hoti; jātiṃ sodhetvā ṭhānantaraṃ dadantā mayhaṃ dassantī’ti jātiṃ avassayi. Catuttho ‘jātimāpi eko amantanīyo hoti; mantena kattabbakicce uppanne āharāpessāmetaṃ ṭhānantara’nti mantaṃ avassayi. Te sabbepi attano attano avassayabalena ṭhānantarāni pāpuṇiṃsu.
തത്ഥ ഉപട്ഠാനേ അപ്പമത്തോ ഹുത്വാ ഠാനന്തരം പത്തോ വിയ ഛന്ദം അവസ്സായ കത്തുകമ്യതാകുസലധമ്മച്ഛന്ദേന അത്ഥനിബ്ബത്തിയം സതി ‘അഹം ലോകുത്തരധമ്മം നിബ്ബത്തേസ്സാമി, നത്ഥി മയ്ഹം ഏതസ്സ നിബ്ബത്തനേ ഭാരോ’തി ഛന്ദം ജേട്ഠകം ഛന്ദം ധുരം ഛന്ദം പുബ്ബങ്ഗമം കത്വാ ലോകുത്തരധമ്മനിബ്ബത്തകോ ദട്ഠബ്ബോ, രട്ഠപാലത്ഥേരോ (മ॰ നി॰ ൨.൨൯൩ ആദയോ) വിയ. സോ ഹി ആയസ്മാ ഛന്ദം ധുരം കത്വാ ലോകുത്തരധമ്മം നിബ്ബത്തേസി. സൂരഭാവേന രാജാനം ആരാധേത്വാ ഠാനന്തരം പത്തോ വിയ വീരിയം ജേട്ഠകം വീരിയം ധുരം വീരിയം പുബ്ബങ്ഗമം കത്വാ ലോകുത്തരധമ്മനിബ്ബത്തകോ ദട്ഠബ്ബോ, സോണത്ഥേരോ (മഹാവ॰ ൨൪൩) വിയ. സോ ഹി ആയസ്മാ വീരിയം ധുരം കത്വാ ലോകുത്തരധമ്മം നിബ്ബത്തേസി.
Tattha upaṭṭhāne appamatto hutvā ṭhānantaraṃ patto viya chandaṃ avassāya kattukamyatākusaladhammacchandena atthanibbattiyaṃ sati ‘ahaṃ lokuttaradhammaṃ nibbattessāmi, natthi mayhaṃ etassa nibbattane bhāro’ti chandaṃ jeṭṭhakaṃ chandaṃ dhuraṃ chandaṃ pubbaṅgamaṃ katvā lokuttaradhammanibbattako daṭṭhabbo, raṭṭhapālatthero (ma. ni. 2.293 ādayo) viya. So hi āyasmā chandaṃ dhuraṃ katvā lokuttaradhammaṃ nibbattesi. Sūrabhāvena rājānaṃ ārādhetvā ṭhānantaraṃ patto viya vīriyaṃ jeṭṭhakaṃ vīriyaṃ dhuraṃ vīriyaṃ pubbaṅgamaṃ katvā lokuttaradhammanibbattako daṭṭhabbo, soṇatthero (mahāva. 243) viya. So hi āyasmā vīriyaṃ dhuraṃ katvā lokuttaradhammaṃ nibbattesi.
ജാതിസമ്പത്തിയാ ഠാനന്തരം പത്തോ വിയ ചിത്തം ജേട്ഠകം ചിത്തം ധുരം ചിത്തം പുബ്ബങ്ഗമം കത്വാ ലോകുത്തരധമ്മനിബ്ബത്തകോ ദട്ഠബ്ബോ, സമ്ഭൂതത്ഥേരോ വിയ. സോ ഹി ആയസ്മാ ചിത്തം ധുരം കത്വാ ലോകുത്തരധമ്മം നിബ്ബത്തേസി. മന്തം അവസ്സായ ഠാനന്തരപ്പത്തോ വിയ വീമംസം ജേട്ഠകം വീമംസം ധുരം വീമംസം പുബ്ബങ്ഗമം കത്വാ ലോകുത്തരധമ്മനിബ്ബത്തകോ ദട്ഠബ്ബോ, ഥേരോ മോഘരാജാ വിയ. സോ ഹി ആയസ്മാ വീമംസം ധുരം കത്വാ ലോകുത്തരധമ്മം നിബ്ബത്തേസി.
Jātisampattiyā ṭhānantaraṃ patto viya cittaṃ jeṭṭhakaṃ cittaṃ dhuraṃ cittaṃ pubbaṅgamaṃ katvā lokuttaradhammanibbattako daṭṭhabbo, sambhūtatthero viya. So hi āyasmā cittaṃ dhuraṃ katvā lokuttaradhammaṃ nibbattesi. Mantaṃ avassāya ṭhānantarappatto viya vīmaṃsaṃ jeṭṭhakaṃ vīmaṃsaṃ dhuraṃ vīmaṃsaṃ pubbaṅgamaṃ katvā lokuttaradhammanibbattako daṭṭhabbo, thero mogharājā viya. So hi āyasmā vīmaṃsaṃ dhuraṃ katvā lokuttaradhammaṃ nibbattesi.
ഏത്ഥ ച തയോ ഛന്ദസമാധിപധാനസങ്ഖാരസങ്ഖാതാ ധമ്മാ ഇദ്ധീപി ഹോന്തി ഇദ്ധിപാദാപി. സേസാ പന സമ്പയുത്തകാ ചത്താരോ ഖന്ധാ ഇദ്ധിപാദായേവ. വീരിയചിത്തവീമംസസമാധിപധാനസങ്ഖാരസങ്ഖാതാപി തയോ ധമ്മാ ഇദ്ധീപി ഹോന്തി ഇദ്ധിപാദാപി. സേസാ പന സമ്പയുത്തകാ ചത്താരോ ഖന്ധാ ഇദ്ധിപാദായേവ. അയം താവ അഭേദതോ കഥാ.
Ettha ca tayo chandasamādhipadhānasaṅkhārasaṅkhātā dhammā iddhīpi honti iddhipādāpi. Sesā pana sampayuttakā cattāro khandhā iddhipādāyeva. Vīriyacittavīmaṃsasamādhipadhānasaṅkhārasaṅkhātāpi tayo dhammā iddhīpi honti iddhipādāpi. Sesā pana sampayuttakā cattāro khandhā iddhipādāyeva. Ayaṃ tāva abhedato kathā.
ഭേദതോ പന ‘ഛന്ദോ’ ഇദ്ധി നാമ. ഛന്ദധുരേന ഭാവിതാ ചത്താരോ ഖന്ധാ ഛന്ദിദ്ധിപാദോ നാമ. സമാധി പധാനസങ്ഖാരോതി ദ്വേ ധമ്മാ സങ്ഖാരക്ഖന്ധവസേന ഛന്ദിദ്ധിപാദേ പവിസന്തി; പാദേ പവിട്ഠാതിപി വത്തും വട്ടതിയേവ. തത്ഥേവ ‘സമാധി’ ഇദ്ധി നാമ. സമാധിധുരേന ഭാവിതാ ചത്താരോ ഖന്ധാ സമാധിദ്ധിപാദോ നാമ. ഛന്ദോ പധാനസങ്ഖാരോതി ദ്വേ ധമ്മാ സങ്ഖാരക്ഖന്ധവസേന സമാധിദ്ധിപാദേ പവിസന്തി; പാദേ പവിട്ഠാതിപി വത്തും വട്ടതി ഏവ. തത്ഥേവ ‘പധാനസങ്ഖാരോ’ ഇദ്ധി നാമ. പധാനസങ്ഖാരഭാവിതാ ചത്താരോ ഖന്ധാ പധാനസങ്ഖാരിദ്ധിപാദോ നാമ. ഛന്ദോ സമാധീതി ദ്വേ ധമ്മാ സങ്ഖാരക്ഖന്ധവസേന പധാനസങ്ഖാരിദ്ധിപാദേ പവിസന്തി; പാദേ പവിട്ഠാതിപി വത്തും വട്ടതി ഏവ. തത്ഥേവ ‘വീരിയം’ ഇദ്ധി നാമ, ‘ചിത്തം’ ഇദ്ധി നാമ, ‘വീമംസാ’ ഇദ്ധി നാമ…പേ॰… പാദേ പവിട്ഠാതിപി വത്തും വട്ടതി ഏവ. അയം ഭേദതോ കഥാ നാമ.
Bhedato pana ‘chando’ iddhi nāma. Chandadhurena bhāvitā cattāro khandhā chandiddhipādo nāma. Samādhi padhānasaṅkhāroti dve dhammā saṅkhārakkhandhavasena chandiddhipāde pavisanti; pāde paviṭṭhātipi vattuṃ vaṭṭatiyeva. Tattheva ‘samādhi’ iddhi nāma. Samādhidhurena bhāvitā cattāro khandhā samādhiddhipādo nāma. Chando padhānasaṅkhāroti dve dhammā saṅkhārakkhandhavasena samādhiddhipāde pavisanti; pāde paviṭṭhātipi vattuṃ vaṭṭati eva. Tattheva ‘padhānasaṅkhāro’ iddhi nāma. Padhānasaṅkhārabhāvitā cattāro khandhā padhānasaṅkhāriddhipādo nāma. Chando samādhīti dve dhammā saṅkhārakkhandhavasena padhānasaṅkhāriddhipāde pavisanti; pāde paviṭṭhātipi vattuṃ vaṭṭati eva. Tattheva ‘vīriyaṃ’ iddhi nāma, ‘cittaṃ’ iddhi nāma, ‘vīmaṃsā’ iddhi nāma…pe… pāde paviṭṭhātipi vattuṃ vaṭṭati eva. Ayaṃ bhedato kathā nāma.
ഏത്ഥ പന അഭിനവം നത്ഥി; ഗഹിതമേവ വിഭൂതധാതുകം കതം. കഥം? ഛന്ദോ, സമാധി, പധാനസങ്ഖാരോതി ഇമേ തയോ ധമ്മാ ഇദ്ധീപി ഹോന്തി ഇദ്ധിപാദാപി. സേസാ സമ്പയുത്തകാ ചത്താരോ ഖന്ധാ ഇദ്ധിപാദായേവ. ഇമേ ഹി തയോ ധമ്മാ ഇജ്ഝമാനാ സമ്പയുത്തകേഹി ചതൂഹി ഖന്ധേഹി സദ്ധിംയേവ ഇജ്ഝന്തി, ന വിനാ. സമ്പയുത്തകാ പന ചത്താരോ ഖന്ധാ ഇജ്ഝനകട്ഠേന ഇദ്ധി നാമ ഹോന്തി, പതിട്ഠാനട്ഠേന പാദോ നാമ. ‘ഇദ്ധീ’തി വാ ‘ഇദ്ധിപാദോ’തി വാ ന അഞ്ഞസ്സ കസ്സചി അധിവചനം, സമ്പയുത്തകാനം ചതുന്നം ഖന്ധാനംയേവ അധിവചനം. വീരിയം, ചിത്തം, വീമംസാസമാധിപധാനസങ്ഖാരോതി തയോ ധമ്മാ…പേ॰… ചതുന്നം ഖന്ധാനംയേവ അധിവചനം.
Ettha pana abhinavaṃ natthi; gahitameva vibhūtadhātukaṃ kataṃ. Kathaṃ? Chando, samādhi, padhānasaṅkhāroti ime tayo dhammā iddhīpi honti iddhipādāpi. Sesā sampayuttakā cattāro khandhā iddhipādāyeva. Ime hi tayo dhammā ijjhamānā sampayuttakehi catūhi khandhehi saddhiṃyeva ijjhanti, na vinā. Sampayuttakā pana cattāro khandhā ijjhanakaṭṭhena iddhi nāma honti, patiṭṭhānaṭṭhena pādo nāma. ‘Iddhī’ti vā ‘iddhipādo’ti vā na aññassa kassaci adhivacanaṃ, sampayuttakānaṃ catunnaṃ khandhānaṃyeva adhivacanaṃ. Vīriyaṃ, cittaṃ, vīmaṃsāsamādhipadhānasaṅkhāroti tayo dhammā…pe… catunnaṃ khandhānaṃyeva adhivacanaṃ.
അപിച പുബ്ബഭാഗോ പുബ്ബഭാഗോ ഇദ്ധിപാദോ നാമ; പടിലാഭോ പടിലാഭോ ഇദ്ധി നാമാതി വേദിതബ്ബോ. അയമത്ഥോ ഉപചാരേന വാ വിപസ്സനായ വാ ദീപേതബ്ബോ. പഠമജ്ഝാനപരികമ്മഞ്ഹി ഇദ്ധിപാദോ നാമ, പഠമജ്ഝാനം ഇദ്ധി നാമ. ദുതിയതതിയചതുത്ഥആകാസാനഞ്ചായതന, വിഞ്ഞാണഞ്ചായതനആകിഞ്ചഞ്ഞായതനനേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞായതനപരികമ്മം ഇദ്ധിപാദോ നാമ, നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞായതനം ഇദ്ധി നാമ. സോതാപത്തിമഗ്ഗസ്സ വിപസ്സനാ ഇദ്ധിപാദോ നാമ, സോതാപത്തിമഗ്ഗോ ഇദ്ധി നാമ. സകദാഗാമി, അനാഗാമി, അരഹത്തമഗ്ഗസ്സ വിപസ്സനാ ഇദ്ധിപാദോ നാമ, അരഹത്തമഗ്ഗോ ഇദ്ധി നാമ. പടിലാഭേനാപി ദീപേതും വട്ടതിയേവ. പഠമജ്ഝാനഞ്ഹി ഇദ്ധിപാദോ നാമ, ദുതിയജ്ഝാനം ഇദ്ധി നാമ; ദുതിയജ്ഝാനം ഇദ്ധിപാദോ നാമ, തതിയജ്ഝാനം ഇദ്ധി നാമ…പേ॰… അനാഗാമിമഗ്ഗോ ഇദ്ധിപാദോ നാമ, അരഹത്തമഗ്ഗോ ഇദ്ധി നാമ.
Apica pubbabhāgo pubbabhāgo iddhipādo nāma; paṭilābho paṭilābho iddhi nāmāti veditabbo. Ayamattho upacārena vā vipassanāya vā dīpetabbo. Paṭhamajjhānaparikammañhi iddhipādo nāma, paṭhamajjhānaṃ iddhi nāma. Dutiyatatiyacatutthaākāsānañcāyatana, viññāṇañcāyatanaākiñcaññāyatananevasaññānāsaññāyatanaparikammaṃ iddhipādo nāma, nevasaññānāsaññāyatanaṃ iddhi nāma. Sotāpattimaggassa vipassanā iddhipādo nāma, sotāpattimaggo iddhi nāma. Sakadāgāmi, anāgāmi, arahattamaggassa vipassanā iddhipādo nāma, arahattamaggo iddhi nāma. Paṭilābhenāpi dīpetuṃ vaṭṭatiyeva. Paṭhamajjhānañhi iddhipādo nāma, dutiyajjhānaṃ iddhi nāma; dutiyajjhānaṃ iddhipādo nāma, tatiyajjhānaṃ iddhi nāma…pe… anāgāmimaggo iddhipādo nāma, arahattamaggo iddhi nāma.
കേനട്ഠേന ഇദ്ധി? കേനട്ഠേന പാദോതി? ഇജ്ഝനകട്ഠേനേവ ഇദ്ധി. പതിട്ഠാനട്ഠേനേവ പാദോ. ഏവമിധാപി ഇദ്ധീതി വാ പാദോതി വാ ന അഞ്ഞസ്സ കസ്സചി അധിവചനം, സമ്പയുത്തകാനം ചതുന്നം ഖന്ധാനംയേവ അധിവചനന്തി. ഏവം വുത്തേ പന ഇദമാഹംസു – ചതുന്നം ഖന്ധാനമേവ അധിവചനം ഭവേയ്യ, യദി സത്ഥാ പരതോ ഉത്തരചൂളഭാജനീയം നാമ ന ആഹരേയ്യ. ഉത്തരചൂളഭാജനീയേ പന ‘‘ഛന്ദോയേവ ഛന്ദിദ്ധിപാദോ, വീരിയമേവ, ചിത്തമേവ, വീമംസാവ വീമംസിദ്ധിപാദോ’’തി കഥിതം. കേചി പന ‘‘ഇദ്ധി നാമ അനിപ്ഫന്നാ, ഇദ്ധിപാദോ നിപ്ഫന്നോ’’തി വദിംസു. തേസം വചനം പടിക്ഖിപിത്വാ ഇദ്ധീപി ഇദ്ധിപാദോപി ‘നിപ്ഫന്നോ തിലക്ഖണബ്ഭാഹതോ’തി സന്നിട്ഠാനം കതം. ഇതി ഇമസ്മിം സുത്തന്തഭാജനീയേ ലോകിയലോകുത്തരമിസ്സകാ ഇദ്ധിപാദാ കഥിതാതി.
Kenaṭṭhena iddhi? Kenaṭṭhena pādoti? Ijjhanakaṭṭheneva iddhi. Patiṭṭhānaṭṭheneva pādo. Evamidhāpi iddhīti vā pādoti vā na aññassa kassaci adhivacanaṃ, sampayuttakānaṃ catunnaṃ khandhānaṃyeva adhivacananti. Evaṃ vutte pana idamāhaṃsu – catunnaṃ khandhānameva adhivacanaṃ bhaveyya, yadi satthā parato uttaracūḷabhājanīyaṃ nāma na āhareyya. Uttaracūḷabhājanīye pana ‘‘chandoyeva chandiddhipādo, vīriyameva, cittameva, vīmaṃsāva vīmaṃsiddhipādo’’ti kathitaṃ. Keci pana ‘‘iddhi nāma anipphannā, iddhipādo nipphanno’’ti vadiṃsu. Tesaṃ vacanaṃ paṭikkhipitvā iddhīpi iddhipādopi ‘nipphanno tilakkhaṇabbhāhato’ti sanniṭṭhānaṃ kataṃ. Iti imasmiṃ suttantabhājanīye lokiyalokuttaramissakā iddhipādā kathitāti.
സുത്തന്തഭാജനീയവണ്ണനാ.
Suttantabhājanīyavaṇṇanā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / അഭിധമ്മപിടക • Abhidhammapiṭaka / വിഭങ്ഗപാളി • Vibhaṅgapāḷi / ൯. ഇദ്ധിപാദവിഭങ്ഗോ • 9. Iddhipādavibhaṅgo
ടീകാ • Tīkā / അഭിധമ്മപിടക (ടീകാ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / വിഭങ്ഗ-മൂലടീകാ • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / ൯. ഇദ്ധിപാദവിഭങ്ഗോ • 9. Iddhipādavibhaṅgo
ടീകാ • Tīkā / അഭിധമ്മപിടക (ടീകാ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / വിഭങ്ഗ-അനുടീകാ • Vibhaṅga-anuṭīkā / ൯. ഇദ്ധിപാദവിഭങ്ഗോ • 9. Iddhipādavibhaṅgo