Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / സമ്മോഹവിനോദനീ-അട്ഠകഥാ • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā |
൧൦. ബോജ്ഝങ്ഗവിഭങ്ഗോ
10. Bojjhaṅgavibhaṅgo
൧. സുത്തന്തഭാജനീയവണ്ണനാ
1. Suttantabhājanīyavaṇṇanā
൪൬൬. ഇദാനി തദനന്തരേ ബോജ്ഝങ്ഗവിഭങ്ഗേ സത്താതി ഗണനപരിച്ഛേദോ. ബോജ്ഝങ്ഗാതി ബോധിയാ ബോധിസ്സ വാ അങ്ഗാതി ബോജ്ഝങ്ഗാ. ഇദം വുത്തം ഹോതി – യാ ഏസാ ധമ്മസാമഗ്ഗീ യായ ലോകുത്തരമഗ്ഗക്ഖണേ ഉപ്പജ്ജമാനായ ലീനുദ്ധച്ചപതിട്ഠാനായൂഹനകാമസുഖത്തകിലമഥാനുയോഗഉച്ഛേദസസ്സതാഭിനിവേസാദീനം അനേകേസം ഉപദ്ദവാനം പടിപക്ഖഭൂതായ സതിധമ്മവിചയവീരിയപീതിപസ്സദ്ധിസമാധിഉപേക്ഖാസങ്ഖാതായ ധമ്മസാമഗ്ഗിയാ അരിയസാവകോ ബുജ്ഝതീതി കത്വാ ബോധീതി വുച്ചതി, ബുജ്ഝതി കിലേസസന്താനനിദ്ദായ ഉട്ഠഹതി, ചത്താരി വാ അരിയസച്ചാനി പടിവിജ്ഝതി, നിബ്ബാനമേവ വാ സച്ഛികരോതി, തസ്സാ ധമ്മസാമഗ്ഗീസങ്ഖാതായ ബോധിയാ അങ്ഗാതിപി ബോജ്ഝങ്ഗാ, ഝാനങ്ഗമഗ്ഗങ്ഗാദീനി വിയ. യോ പനേസ യഥാവുത്തപ്പകാരായ ഏതായ ധമ്മസാമഗ്ഗിയാ ബുജ്ഝതീതി കത്വാ അരിയസാവകോ ബോധീതി വുച്ചതി, തസ്സ ബോധിസ്സ അങ്ഗാതിപി ബോജ്ഝങ്ഗാ, സേനങ്ഗരഥങ്ഗാദയോ വിയ. തേനാഹു അട്ഠകഥാചരിയാ – ‘‘ബുജ്ഝനകസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ അങ്ഗാതി വാ ബോജ്ഝങ്ഗാ’’തി.
466. Idāni tadanantare bojjhaṅgavibhaṅge sattāti gaṇanaparicchedo. Bojjhaṅgāti bodhiyā bodhissa vā aṅgāti bojjhaṅgā. Idaṃ vuttaṃ hoti – yā esā dhammasāmaggī yāya lokuttaramaggakkhaṇe uppajjamānāya līnuddhaccapatiṭṭhānāyūhanakāmasukhattakilamathānuyogaucchedasassatābhinivesādīnaṃ anekesaṃ upaddavānaṃ paṭipakkhabhūtāya satidhammavicayavīriyapītipassaddhisamādhiupekkhāsaṅkhātāya dhammasāmaggiyā ariyasāvako bujjhatīti katvā bodhīti vuccati, bujjhati kilesasantānaniddāya uṭṭhahati, cattāri vā ariyasaccāni paṭivijjhati, nibbānameva vā sacchikaroti, tassā dhammasāmaggīsaṅkhātāya bodhiyā aṅgātipi bojjhaṅgā, jhānaṅgamaggaṅgādīni viya. Yo panesa yathāvuttappakārāya etāya dhammasāmaggiyā bujjhatīti katvā ariyasāvako bodhīti vuccati, tassa bodhissa aṅgātipi bojjhaṅgā, senaṅgarathaṅgādayo viya. Tenāhu aṭṭhakathācariyā – ‘‘bujjhanakassa puggalassa aṅgāti vā bojjhaṅgā’’ti.
അപിച ‘‘ബോജ്ഝങ്ഗാതി കേനട്ഠേന ബോജ്ഝങ്ഗാ? ബോധായ സംവത്തന്തീതി ബോജ്ഝങ്ഗാ, ബുജ്ഝന്തീതി ബോജ്ഝങ്ഗാ, അനുബുജ്ഝന്തീതി ബോജ്ഝങ്ഗാ, പടിബുജ്ഝന്തീതി ബോജ്ഝങ്ഗാ, സമ്ബുജ്ഝന്തീതി ബോജ്ഝങ്ഗാ’’തി ഇമിനാ പടിസമ്ഭിദാനയേനാപി ബോജ്ഝങ്ഗത്ഥോ വേദിതബ്ബോ.
Apica ‘‘bojjhaṅgāti kenaṭṭhena bojjhaṅgā? Bodhāya saṃvattantīti bojjhaṅgā, bujjhantīti bojjhaṅgā, anubujjhantīti bojjhaṅgā, paṭibujjhantīti bojjhaṅgā, sambujjhantīti bojjhaṅgā’’ti iminā paṭisambhidānayenāpi bojjhaṅgattho veditabbo.
സതിസമ്ബോജ്ഝങ്ഗോതിആദീസു പസത്ഥോ സുന്ദരോ ച ബോജ്ഝങ്ഗോ സമ്ബോജ്ഝങ്ഗോ, സതിയേവ സമ്ബോജ്ഝങ്ഗോ സതിസമ്ബോജ്ഝങ്ഗോ. തത്ഥ ഉപട്ഠാനലക്ഖണോ സതിസമ്ബോജ്ഝങ്ഗോ, പവിചയലക്ഖണോ ധമ്മവിചയസമ്ബോജ്ഝങ്ഗോ, പഗ്ഗഹലക്ഖണോ വീരിയസമ്ബോജ്ഝങ്ഗോ, ഫരണലക്ഖണോ പീതിസമ്ബോജ്ഝങ്ഗോ, ഉപസമലക്ഖണോ പസ്സദ്ധിസമ്ബോജ്ഝങ്ഗോ, അവിക്ഖേപലക്ഖണോ സമാധിസമ്ബോജ്ഝങ്ഗോ, പടിസങ്ഖാനലക്ഖണോ ഉപേക്ഖാസമ്ബോജ്ഝങ്ഗോ. തേസു ‘‘സതിഞ്ച ഖ്വാഹം, ഭിക്ഖവേ, സബ്ബത്ഥികം വദാമീ’’തി (സം॰ നി॰ ൫.൨൩൪) വചനതോ സബ്ബേസം ബോജ്ഝങ്ഗാനം ഉപകാരകത്താ സതിസമ്ബോജ്ഝങ്ഗോ പഠമം വുത്തോ. തതോ പരം ‘‘സോ തഥാ സതോ വിഹരന്തോ തം ധമ്മം പഞ്ഞായ പവിചിനതീ’’തിആദിനാ (മ॰ നി॰ ൧൫൦) നയേന ഏവം അനുക്കമേനേവ നിക്ഖേപപയോജനം പാളിയം ആഗതമേവ.
Satisambojjhaṅgotiādīsu pasattho sundaro ca bojjhaṅgo sambojjhaṅgo, satiyeva sambojjhaṅgo satisambojjhaṅgo. Tattha upaṭṭhānalakkhaṇo satisambojjhaṅgo, pavicayalakkhaṇo dhammavicayasambojjhaṅgo, paggahalakkhaṇo vīriyasambojjhaṅgo, pharaṇalakkhaṇo pītisambojjhaṅgo, upasamalakkhaṇo passaddhisambojjhaṅgo, avikkhepalakkhaṇo samādhisambojjhaṅgo, paṭisaṅkhānalakkhaṇo upekkhāsambojjhaṅgo. Tesu ‘‘satiñca khvāhaṃ, bhikkhave, sabbatthikaṃ vadāmī’’ti (saṃ. ni. 5.234) vacanato sabbesaṃ bojjhaṅgānaṃ upakārakattā satisambojjhaṅgo paṭhamaṃ vutto. Tato paraṃ ‘‘so tathā sato viharanto taṃ dhammaṃ paññāya pavicinatī’’tiādinā (ma. ni. 150) nayena evaṃ anukkameneva nikkhepapayojanaṃ pāḷiyaṃ āgatameva.
കസ്മാ പനേതേ സത്തേവ വുത്താ, അനൂനാ അനധികാതി? ലീനുദ്ധച്ചപടിപക്ഖതോ സബ്ബത്ഥികതോ ച. ഏത്ഥ ഹി തയോ ബോജ്ഝങ്ഗാ ലീനസ്സ പടിപക്ഖാ, യഥാഹ – ‘‘യസ്മിഞ്ച ഖോ, ഭിക്ഖവേ, സമയേ ലീനം ചിത്തം ഹോതി, കാലോ തസ്മിം സമയേ ധമ്മവിചയസമ്ബോജ്ഝങ്ഗസ്സ ഭാവനായ, കാലോ വീരിയസമ്ബോജ്ഝങ്ഗസ്സ ഭാവനായ, കാലോ പീതിസമ്ബോജ്ഝങ്ഗസ്സ ഭാവനായാ’’തി (സം॰ നി॰ ൫.൨൩൪). തയോ ഉദ്ധച്ചസ്സ പടിപക്ഖാ, യഥാഹ – ‘‘യസ്മിഞ്ച ഖോ, ഭിക്ഖവേ, സമയേ ഉദ്ധതം ചിത്തം ഹോതി, കാലോ തസ്മിം സമയേ പസ്സദ്ധിസമ്ബോജ്ഝങ്ഗസ്സ ഭാവനായ, കാലോ സമാധിസമ്ബോജ്ഝങ്ഗസ്സ ഭാവനായ, കാലോ ഉപേക്ഖാസമ്ബോജ്ഝങ്ഗസ്സ ഭാവനായാ’’തി (സം॰ നി॰ ൫.൨൩൪). ഏകോ പനേത്ഥ ലോണധൂപനം വിയ സബ്ബബ്യഞ്ജനേസു, സബ്ബകമ്മികഅമച്ചോ വിയ ച സബ്ബേസു രാജകിച്ചേസു, സബ്ബബോജ്ഝങ്ഗേസു ഇച്ഛിതബ്ബതോ സബ്ബത്ഥികോ, യഥാഹ – ‘‘സതിഞ്ച ഖ്വാഹം, ഭിക്ഖവേ, സബ്ബത്ഥികം വദാമീ’’തി. ‘‘സബ്ബത്ഥക’’ന്തിപി പാളി. ദ്വിന്നമ്പി സബ്ബത്ഥ ഇച്ഛിതബ്ബന്തി അത്ഥോ. ഏവം ലീനുദ്ധച്ചപടിപക്ഖതോ സബ്ബത്ഥികതോ ച സത്തേവ വുത്താതി വേദിതബ്ബാ.
Kasmā panete satteva vuttā, anūnā anadhikāti? Līnuddhaccapaṭipakkhato sabbatthikato ca. Ettha hi tayo bojjhaṅgā līnassa paṭipakkhā, yathāha – ‘‘yasmiñca kho, bhikkhave, samaye līnaṃ cittaṃ hoti, kālo tasmiṃ samaye dhammavicayasambojjhaṅgassa bhāvanāya, kālo vīriyasambojjhaṅgassa bhāvanāya, kālo pītisambojjhaṅgassa bhāvanāyā’’ti (saṃ. ni. 5.234). Tayo uddhaccassa paṭipakkhā, yathāha – ‘‘yasmiñca kho, bhikkhave, samaye uddhataṃ cittaṃ hoti, kālo tasmiṃ samaye passaddhisambojjhaṅgassa bhāvanāya, kālo samādhisambojjhaṅgassa bhāvanāya, kālo upekkhāsambojjhaṅgassa bhāvanāyā’’ti (saṃ. ni. 5.234). Eko panettha loṇadhūpanaṃ viya sabbabyañjanesu, sabbakammikaamacco viya ca sabbesu rājakiccesu, sabbabojjhaṅgesu icchitabbato sabbatthiko, yathāha – ‘‘satiñca khvāhaṃ, bhikkhave, sabbatthikaṃ vadāmī’’ti. ‘‘Sabbatthaka’’ntipi pāḷi. Dvinnampi sabbattha icchitabbanti attho. Evaṃ līnuddhaccapaṭipakkhato sabbatthikato ca satteva vuttāti veditabbā.
൪൬൭. ഇദാനി നേസം ഏകസ്മിംയേവാരമ്മണേ അത്തനോ അത്തനോ കിച്ചവസേന നാനാകരണം ദസ്സേതും തത്ഥ കതമോ സതിസമ്ബോജ്ഝങ്ഗോതിആദി ആരദ്ധം. തത്ഥ ഇധ ഭിക്ഖൂതി ഇമസ്മിം സാസനേ ഭിക്ഖു. സതിമാ ഹോതീതി പഞ്ഞായ പഞ്ഞവാ, യസേന യസവാ, ധനേന ധനവാ വിയ സതിയാ സതിമാ ഹോതി, സതിസമ്പന്നോതി അത്ഥോ. പരമേനാതി ഉത്തമേന; തഞ്ഹി പരമത്ഥസച്ചസ്സ നിബ്ബാനസ്സ ചേവ മഗ്ഗസ്സ ച അനുലോമതോ പരമം നാമ ഹോതി ഉത്തമം സേട്ഠം. സതിനേപക്കേനാതി നേപക്കം വുച്ചതി പഞ്ഞാ; സതിയാ ചേവ നേപക്കേന ചാതി അത്ഥോ.
467. Idāni nesaṃ ekasmiṃyevārammaṇe attano attano kiccavasena nānākaraṇaṃ dassetuṃ tattha katamo satisambojjhaṅgotiādi āraddhaṃ. Tattha idha bhikkhūti imasmiṃ sāsane bhikkhu. Satimā hotīti paññāya paññavā, yasena yasavā, dhanena dhanavā viya satiyā satimā hoti, satisampannoti attho. Paramenāti uttamena; tañhi paramatthasaccassa nibbānassa ceva maggassa ca anulomato paramaṃ nāma hoti uttamaṃ seṭṭhaṃ. Satinepakkenāti nepakkaṃ vuccati paññā; satiyā ceva nepakkena cāti attho.
കസ്മാ പന ഇമസ്മിം സതിഭാജനീയേ പഞ്ഞാ സങ്ഗഹിതാതി? സതിയാ ബലവഭാവദീപനത്ഥം. സതി ഹി പഞ്ഞായ സദ്ധിമ്പി ഉപ്പജ്ജതി വിനാപി, പഞ്ഞായ സദ്ധിം ഉപ്പജ്ജമാനാ ബലവതീ ഹോതി, വിനാ ഉപ്പജ്ജമാനാ ദുബ്ബലാ. തേനസ്സാ ബലവഭാവദീപനത്ഥം പഞ്ഞാ സങ്ഗഹിതാ. യഥാ ഹി ദ്വീസു ദിസാസു ദ്വേ രാജമഹാമത്താ തിട്ഠേയ്യും; തേസു ഏകോ രാജപുത്തം ഗഹേത്വാ തിട്ഠേയ്യ, ഏകോ അത്തനോ ധമ്മതായ ഏകകോവ തേസു രാജപുത്തം ഗഹേത്വാ ഠിതോ അത്തനോപി തേജേന രാജപുത്തസ്സപി തേജേന തേജവാ ഹോതി; അത്തനോ ധമ്മതായ ഠിതോ ന തേന സമതേജോ ഹോതി; ഏവമേവ രാജപുത്തം ഗഹേത്വാ ഠിതമഹാമത്തോ വിയ പഞ്ഞായ സദ്ധിം ഉപ്പന്നാ സതി, അത്തനോ ധമ്മതായ ഠിതോ വിയ വിനാ പഞ്ഞായ ഉപ്പന്നാ. തത്ഥ യഥാ രാജപുത്തം ഗഹേത്വാ ഠിതോ അത്തനോപി തേജേന രാജപുത്തസ്സപി തേജേന തേജവാ ഹോതി, ഏവം പഞ്ഞായ സദ്ധിം ഉപ്പന്നാ സതി ബലവതീ ഹോതി; യഥാ അത്തനോ ധമ്മതായ ഠിതോ ന തേന സമതേജോ ഹോതി, ഏവം വിനാ പഞ്ഞായ ഉപ്പന്നാ ദുബ്ബലാ ഹോതീതി ബലവഭാവദീപനത്ഥം പഞ്ഞാ ഗഹിതാതി.
Kasmā pana imasmiṃ satibhājanīye paññā saṅgahitāti? Satiyā balavabhāvadīpanatthaṃ. Sati hi paññāya saddhimpi uppajjati vināpi, paññāya saddhiṃ uppajjamānā balavatī hoti, vinā uppajjamānā dubbalā. Tenassā balavabhāvadīpanatthaṃ paññā saṅgahitā. Yathā hi dvīsu disāsu dve rājamahāmattā tiṭṭheyyuṃ; tesu eko rājaputtaṃ gahetvā tiṭṭheyya, eko attano dhammatāya ekakova tesu rājaputtaṃ gahetvā ṭhito attanopi tejena rājaputtassapi tejena tejavā hoti; attano dhammatāya ṭhito na tena samatejo hoti; evameva rājaputtaṃ gahetvā ṭhitamahāmatto viya paññāya saddhiṃ uppannā sati, attano dhammatāya ṭhito viya vinā paññāya uppannā. Tattha yathā rājaputtaṃ gahetvā ṭhito attanopi tejena rājaputtassapi tejena tejavā hoti, evaṃ paññāya saddhiṃ uppannā sati balavatī hoti; yathā attano dhammatāya ṭhito na tena samatejo hoti, evaṃ vinā paññāya uppannā dubbalā hotīti balavabhāvadīpanatthaṃ paññā gahitāti.
ചിരകതമ്പീതി അത്തനോ വാ പരസ്സ വാ കായേന ചിരകതം വത്തം വാ കസിണമണ്ഡലം വാ കസിണപരികമ്മം വാ. ചിരഭാസിതമ്പീതി അത്തനാ വാ പരേന വാ വാചായ ചിരഭാസിതം ബഹുകമ്പി, വത്തസീസേ ഠത്വാ ധമ്മകഥം വാ കമ്മട്ഠാനവിനിച്ഛയം വാ, വിമുത്തായതനസീസേ വാ ഠത്വാ ധമ്മകഥമേവ. സരിതാ ഹോതീതി തം കായവിഞ്ഞത്തിം വചീവിഞ്ഞത്തിഞ്ച സമുട്ഠാപേത്വാ പവത്തം അരൂപധമ്മകോട്ഠാസം ‘ഏവം ഉപ്പജ്ജിത്വാ ഏവം നിരുദ്ധോ’തി സരിതാ ഹോതി. അനുസ്സരിതാതി പുനപ്പുനം സരിതാ. അയം വുച്ചതി സതിസമ്ബോജ്ഝങ്ഗോതി അയം ഏവം ഉപ്പന്നാ സേസബോജ്ഝങ്ഗസമുട്ഠാപികാ വിപസ്സനാസമ്പയുത്താ സതി സതിസമ്ബോജ്ഝങ്ഗോ നാമ കഥീയതി.
Cirakatampīti attano vā parassa vā kāyena cirakataṃ vattaṃ vā kasiṇamaṇḍalaṃ vā kasiṇaparikammaṃ vā. Cirabhāsitampīti attanā vā parena vā vācāya cirabhāsitaṃ bahukampi, vattasīse ṭhatvā dhammakathaṃ vā kammaṭṭhānavinicchayaṃ vā, vimuttāyatanasīse vā ṭhatvā dhammakathameva. Saritā hotīti taṃ kāyaviññattiṃ vacīviññattiñca samuṭṭhāpetvā pavattaṃ arūpadhammakoṭṭhāsaṃ ‘evaṃ uppajjitvā evaṃ niruddho’ti saritā hoti. Anussaritāti punappunaṃ saritā. Ayaṃ vuccati satisambojjhaṅgoti ayaṃ evaṃ uppannā sesabojjhaṅgasamuṭṭhāpikā vipassanāsampayuttā sati satisambojjhaṅgo nāma kathīyati.
സോ തഥാ സതോ വിഹരന്തോതി സോ ഭിക്ഖു തേനാകാരേന ഉപ്പന്നായ സതിയാ സതോ ഹുത്വാ വിഹരന്തോ. തം ധമ്മന്തി തം ചിരകതം ചിരഭാസിതം ഹേട്ഠാ വുത്തപ്പകാരം ധമ്മം. പഞ്ഞായ പവിചിനതീതി പഞ്ഞായ ‘അനിച്ചം ദുക്ഖം അനത്താ’തി പവിചിനതി. പവിചരതീതി ‘അനിച്ചം ദുക്ഖം അനത്താ’തി തത്ഥ പഞ്ഞം ചരാപേന്തോ പവിചരതി. പരിവീമംസം ആപജ്ജതീതി ഓലോകനം ഗവേസനം ആപജ്ജതി. അയം വുച്ചതീതി ഇദം വുത്തപ്പകാരം ബോജ്ഝങ്ഗസമുട്ഠാപകം വിപസ്സനാഞാണം ധമ്മവിചയസമ്ബോജ്ഝങ്ഗോ നാമ വുച്ചതി.
So tathā sato viharantoti so bhikkhu tenākārena uppannāya satiyā sato hutvā viharanto. Taṃ dhammanti taṃ cirakataṃ cirabhāsitaṃ heṭṭhā vuttappakāraṃ dhammaṃ. Paññāya pavicinatīti paññāya ‘aniccaṃ dukkhaṃ anattā’ti pavicinati. Pavicaratīti ‘aniccaṃ dukkhaṃ anattā’ti tattha paññaṃ carāpento pavicarati. Parivīmaṃsaṃ āpajjatīti olokanaṃ gavesanaṃ āpajjati. Ayaṃ vuccatīti idaṃ vuttappakāraṃ bojjhaṅgasamuṭṭhāpakaṃ vipassanāñāṇaṃ dhammavicayasambojjhaṅgo nāma vuccati.
തസ്സ തം ധമ്മന്തി തസ്സ ഭിക്ഖുനോ തം ഹേട്ഠാ വുത്തപ്പകാരം ധമ്മം. ആരദ്ധം ഹോതീതി പരിപുണ്ണം ഹോതി പഗ്ഗഹിതം. അസല്ലീനന്തി ആരദ്ധത്തായേവ അസല്ലീനം. അയം വുച്ചതീതി ഇദം ബോജ്ഝങ്ഗസമുട്ഠാപകം വിപസ്സനാസമ്പയുത്തം വീരിയം വീരിയസമ്ബോജ്ഝങ്ഗോ നാമ വുച്ചതി.
Tassa taṃ dhammanti tassa bhikkhuno taṃ heṭṭhā vuttappakāraṃ dhammaṃ. Āraddhaṃ hotīti paripuṇṇaṃ hoti paggahitaṃ. Asallīnanti āraddhattāyeva asallīnaṃ. Ayaṃ vuccatīti idaṃ bojjhaṅgasamuṭṭhāpakaṃ vipassanāsampayuttaṃ vīriyaṃ vīriyasambojjhaṅgo nāma vuccati.
നിരാമിസാതി കാമാമിസലോകാമിസവട്ടാമിസാനം അഭാവേന നിരാമിസാ പരിസുദ്ധാ. അയം വുച്ചതീതി അയം ബോജ്ഝങ്ഗസമുട്ഠാപികാ വിപസ്സനാസമ്പയുത്താ പീതി പീതിസമ്ബോജ്ഝങ്ഗോ നാമ വുച്ചതി.
Nirāmisāti kāmāmisalokāmisavaṭṭāmisānaṃ abhāvena nirāmisā parisuddhā. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ bojjhaṅgasamuṭṭhāpikā vipassanāsampayuttā pīti pītisambojjhaṅgo nāma vuccati.
പീതിമനസ്സാതി പീതിസമ്പയുത്തചിത്തസ്സ. കായോപി പസ്സമ്ഭതീതി ഖന്ധത്തയസങ്ഖാതോ നാമകായോ കിലേസദരഥപടിപ്പസ്സദ്ധിയാ പസ്സമ്ഭതി. ചിത്തമ്പീതി വിഞ്ഞാണക്ഖന്ധോപി തഥേവ പസ്സമ്ഭതി. അയം വുച്ചതീതി അയം ബോജ്ഝങ്ഗസമുട്ഠാപികാ വിപസ്സനാസമ്പയുത്താ പസ്സദ്ധി പസ്സദ്ധിസമ്ബോജ്ഝങ്ഗോ നാമ വുച്ചതി.
Pītimanassāti pītisampayuttacittassa. Kāyopi passambhatīti khandhattayasaṅkhāto nāmakāyo kilesadarathapaṭippassaddhiyā passambhati. Cittampīti viññāṇakkhandhopi tatheva passambhati. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ bojjhaṅgasamuṭṭhāpikā vipassanāsampayuttā passaddhi passaddhisambojjhaṅgo nāma vuccati.
പസ്സദ്ധകായസ്സ സുഖിനോതി പസ്സദ്ധകായതായ ഉപ്പന്നസുഖേന സുഖിതസ്സ. സമാധിയതീതി സമ്മാ ആധിയതി, നിച്ചലം ഹുത്വാ ആരമ്മണേ ഠപീയതി, അപ്പനാപ്പത്തം വിയ ഹോതി. അയം വുച്ചതീതി അയം ബോജ്ഝങ്ഗസമുട്ഠാപികാ വിപസ്സനാസമ്പയുത്താ ചിത്തേകഗ്ഗതാ സമാധിസമ്ബോജ്ഝങ്ഗോ നാമ വുച്ചതി.
Passaddhakāyassa sukhinoti passaddhakāyatāya uppannasukhena sukhitassa. Samādhiyatīti sammā ādhiyati, niccalaṃ hutvā ārammaṇe ṭhapīyati, appanāppattaṃ viya hoti. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ bojjhaṅgasamuṭṭhāpikā vipassanāsampayuttā cittekaggatā samādhisambojjhaṅgo nāma vuccati.
തഥാ സമാഹിതന്തി തേന അപ്പനാപ്പത്തേന വിയ സമാധിനാ സമാഹിതം. സാധുകം അജ്ഝുപേക്ഖിതാ ഹോതീതി സുട്ഠു അജ്ഝുപേക്ഖിതാ ഹോതി; തേസം ധമ്മാനം പഹാനവഡ്ഢനേ അബ്യാവടോ ഹുത്വാ അജ്ഝുപേക്ഖതി. അയം വുച്ചതീതി അയം ഛന്നം ബോജ്ഝങ്ഗാനം അനോസക്കനഅനതിവത്തനഭാവസാധകോ മജ്ഝത്താകാരോ ഉപേക്ഖാസമ്ബോജ്ഝങ്ഗോ നാമ വുച്ചതി.
Tathā samāhitanti tena appanāppattena viya samādhinā samāhitaṃ. Sādhukaṃ ajjhupekkhitā hotīti suṭṭhu ajjhupekkhitā hoti; tesaṃ dhammānaṃ pahānavaḍḍhane abyāvaṭo hutvā ajjhupekkhati. Ayaṃvuccatīti ayaṃ channaṃ bojjhaṅgānaṃ anosakkanaanativattanabhāvasādhako majjhattākāro upekkhāsambojjhaṅgo nāma vuccati.
ഏത്താവതാ കിം കഥിതം നാമ ഹോതി? അപുബ്ബം അചരിമം ഏകചിത്തക്ഖണേ നാനാരസലക്ഖണാ പുബ്ബഭാഗവിപസ്സനാ ബോജ്ഝങ്ഗാ കഥിതാ ഹോന്തീതി.
Ettāvatā kiṃ kathitaṃ nāma hoti? Apubbaṃ acarimaṃ ekacittakkhaṇe nānārasalakkhaṇā pubbabhāgavipassanā bojjhaṅgā kathitā hontīti.
പഠമോ നയോ.
Paṭhamo nayo.
൪൬൮-൪൬൯. ഇദാനി യേന പരിയായേന സത്ത ബോജ്ഝങ്ഗാ ചുദ്ദസ ഹോന്തി, തസ്സ പകാസനത്ഥം ദുതിയനയം ദസ്സേന്തോ പുന സത്ത ബോജ്ഝങ്ഗാതിആദിമാഹ. തത്രായം അനുപുബ്ബപദവണ്ണനാ – അജ്ഝത്തം ധമ്മേസു സതീതി അജ്ഝത്തികസങ്ഖാരേ പരിഗ്ഗണ്ഹന്തസ്സ ഉപ്പന്നാ സതി. ബഹിദ്ധാ ധമ്മേസു സതീതി ബഹിദ്ധാസങ്ഖാരേ പരിഗ്ഗണ്ഹന്തസ്സ ഉപ്പന്നാ സതി. യദപീതി യാപി. തദപീതി സാപി. അഭിഞ്ഞായാതി അഭിഞ്ഞേയ്യധമ്മേ അഭിജാനനത്ഥായ. സമ്ബോധായാതി സമ്ബോധി വുച്ചതി മഗ്ഗോ, മഗ്ഗത്ഥായാതി അത്ഥോ. നിബ്ബാനായാതി വാനം വുച്ചതി തണ്ഹാ; സാ തത്ഥ നത്ഥീതി നിബ്ബാനം, തദത്ഥായ, അസങ്ഖതായ അമതധാതുയാ സച്ഛികിരിയത്ഥായ സംവത്തതീതി അത്ഥോ. ധമ്മവിചയസമ്ബോജ്ഝങ്ഗേപി ഏസേവ നയോ.
468-469. Idāni yena pariyāyena satta bojjhaṅgā cuddasa honti, tassa pakāsanatthaṃ dutiyanayaṃ dassento puna satta bojjhaṅgātiādimāha. Tatrāyaṃ anupubbapadavaṇṇanā – ajjhattaṃ dhammesu satīti ajjhattikasaṅkhāre pariggaṇhantassa uppannā sati. Bahiddhā dhammesu satīti bahiddhāsaṅkhāre pariggaṇhantassa uppannā sati. Yadapīti yāpi. Tadapīti sāpi. Abhiññāyāti abhiññeyyadhamme abhijānanatthāya. Sambodhāyāti sambodhi vuccati maggo, maggatthāyāti attho. Nibbānāyāti vānaṃ vuccati taṇhā; sā tattha natthīti nibbānaṃ, tadatthāya, asaṅkhatāya amatadhātuyā sacchikiriyatthāya saṃvattatīti attho. Dhammavicayasambojjhaṅgepi eseva nayo.
കായികം വീരിയന്തി ചങ്കമം അധിട്ഠഹന്തസ്സ ഉപ്പന്നവീരിയം. ചേതസികം വീരിയന്തി ‘‘ന താവാഹം ഇമം പല്ലങ്കം ഭിന്ദിസ്സാമി യാവ മേ ന അനുപാദായ ആസവേഹി ചിത്തം വിമുച്ചിസ്സതീ’’തി ഏവം കായപയോഗം വിനാ ഉപ്പന്നവീരിയം. കായപസ്സദ്ധീതി തിണ്ണം ഖന്ധാനം ദരഥപസ്സദ്ധി. ചിത്തപസ്സദ്ധീതി വിഞ്ഞാണക്ഖന്ധസ്സ ദരഥപസ്സദ്ധി. ഉപേക്ഖാസമ്ബോജ്ഝങ്ഗേ സതിസമ്ബോജ്ഝങ്ഗസദിസോവ വിനിച്ഛയോ. ഇമസ്മിം നയേ സത്ത ബോജ്ഝങ്ഗാ ലോകിയലോകുത്തരമിസ്സകാ കഥിതാ.
Kāyikaṃ vīriyanti caṅkamaṃ adhiṭṭhahantassa uppannavīriyaṃ. Cetasikaṃ vīriyanti ‘‘na tāvāhaṃ imaṃ pallaṅkaṃ bhindissāmi yāva me na anupādāya āsavehi cittaṃ vimuccissatī’’ti evaṃ kāyapayogaṃ vinā uppannavīriyaṃ. Kāyapassaddhīti tiṇṇaṃ khandhānaṃ darathapassaddhi. Cittapassaddhīti viññāṇakkhandhassa darathapassaddhi. Upekkhāsambojjhaṅge satisambojjhaṅgasadisova vinicchayo. Imasmiṃ naye satta bojjhaṅgā lokiyalokuttaramissakā kathitā.
പോരാണകത്ഥേരാ പന ‘ഏത്തകേന പാകടം ന ഹോതീ’തി വിഭജിത്വാ ദസ്സേസും. ഏതേസു ഹി അജ്ഝത്തധമ്മേസു സതി പവിചയോ ഉപേക്ഖാതി ഇമേ തയോ അത്തനോ ഖന്ധാരമ്മണത്താ ലോകിയാവ ഹോന്തി. തഥാ മഗ്ഗം അപ്പത്തം കായികവീരിയം. അവിതക്കഅവിചാരാ പന പീതിസമാധിയോ ലോകുത്തരാ ഹോന്തി. സേസാ ലോകിയലോകുത്തരമിസ്സകാതി.
Porāṇakattherā pana ‘ettakena pākaṭaṃ na hotī’ti vibhajitvā dassesuṃ. Etesu hi ajjhattadhammesu sati pavicayo upekkhāti ime tayo attano khandhārammaṇattā lokiyāva honti. Tathā maggaṃ appattaṃ kāyikavīriyaṃ. Avitakkaavicārā pana pītisamādhiyo lokuttarā honti. Sesā lokiyalokuttaramissakāti.
തത്ഥ അജ്ഝത്തം താവ ധമ്മേസു സതിപവിചയഉപേക്ഖാ അജ്ഝത്താരമ്മണാ, ലോകുത്തരാ പന ബഹിദ്ധാരമ്മണാതി തേസം ലോകുത്തരഭാവോ മാ യുജ്ജിത്ഥ. ചങ്കമപ്പയോഗേന നിബ്ബത്തവീരിയമ്പി ലോകിയന്തി വദന്തോ ന കിലമതി. അവിതക്കഅവിചാരാ പന പീതിസമാധിയോ കദാ ലോകുത്തരാ ഹോന്തീതി? കാമാവചരേ താവ പീതിസമ്ബോജ്ഝങ്ഗോ ലബ്ഭതി, അവിതക്കഅവിചാരാ പീതി ന ലബ്ഭതി. രൂപാവചരേ അവിതക്കഅവിചാരാ പീതി ലബ്ഭതി, പീതിസമ്ബോജ്ഝങ്ഗോ പന ന ലബ്ഭതി. അരൂപാവചരേ സബ്ബേന സബ്ബം ന ലബ്ഭതി. ഏത്ഥ പന അലബ്ഭമാനകം ഉപാദായ ലബ്ഭമാനകാപി പടിക്ഖിത്താ. ഏവമയം അവിതക്കഅവിചാരോ പീതിസമ്ബോജ്ഝങ്ഗോ കാമാവചരതോപി നിക്ഖന്തോ രൂപാവചരതോപി അരൂപാവചരതോപീതി നിബ്ബത്തിതലോകുത്തരോ യേവാതി കഥിതോ.
Tattha ajjhattaṃ tāva dhammesu satipavicayaupekkhā ajjhattārammaṇā, lokuttarā pana bahiddhārammaṇāti tesaṃ lokuttarabhāvo mā yujjittha. Caṅkamappayogena nibbattavīriyampi lokiyanti vadanto na kilamati. Avitakkaavicārā pana pītisamādhiyo kadā lokuttarā hontīti? Kāmāvacare tāva pītisambojjhaṅgo labbhati, avitakkaavicārā pīti na labbhati. Rūpāvacare avitakkaavicārā pīti labbhati, pītisambojjhaṅgo pana na labbhati. Arūpāvacare sabbena sabbaṃ na labbhati. Ettha pana alabbhamānakaṃ upādāya labbhamānakāpi paṭikkhittā. Evamayaṃ avitakkaavicāro pītisambojjhaṅgo kāmāvacaratopi nikkhanto rūpāvacaratopi arūpāvacaratopīti nibbattitalokuttaro yevāti kathito.
തഥാ കാമാവചരേ സമാധിസമ്ബോജ്ഝങ്ഗോ ലബ്ഭതി, അവിതക്കഅവിചാരോ പന സമാധി ന ലബ്ഭതി. രൂപാവചരഅരൂപാവചരേസു അവിതക്കഅവിചാരോ സമാധി ലബ്ഭതി, സമാധിസമ്ബോജ്ഝങ്ഗോ പന ന ലബ്ഭതി. ഏത്ഥ പന അലബ്ഭമാനകം ഉപാദായ ലബ്ഭമാനകോപി പടിക്ഖിത്തോ. ഏവമയം അവിതക്കഅവിചാരോ സമാധി കാമാവചരതോപി നിക്ഖന്തോ രൂപാവചരതോപി അരൂപാവചരതോപീതി നിബ്ബത്തിതലോകുത്തരോ യേവാതി കഥിതോ.
Tathā kāmāvacare samādhisambojjhaṅgo labbhati, avitakkaavicāro pana samādhi na labbhati. Rūpāvacaraarūpāvacaresu avitakkaavicāro samādhi labbhati, samādhisambojjhaṅgo pana na labbhati. Ettha pana alabbhamānakaṃ upādāya labbhamānakopi paṭikkhitto. Evamayaṃ avitakkaavicāro samādhi kāmāvacaratopi nikkhanto rūpāvacaratopi arūpāvacaratopīti nibbattitalokuttaro yevāti kathito.
അപിച ലോകിയം ഗഹേത്വാ ലോകുത്തരോ കാതബ്ബോ; ലോകുത്തരം ഗഹേത്വാ ലോകിയോ കാതബ്ബോ. അജ്ഝത്തധമ്മേസു ഹി സതിപവിചയഉപേക്ഖാനം ലോകുത്തരഭാവനാകാലോപി അത്ഥി. തത്രിദം സുത്തം – ‘‘അജ്ഝത്തവിമോക്ഖം ഖ്വാഹം, ആവുസോ, സബ്ബുപാദാനക്ഖയം വദാമി; ഏവമസ്സിമേ ആസവാ നാനുസേന്തീ’’തി (സം॰ നി॰ ൨.൩൨ ഥോകം വിസദിസം) ഇമിനാ സുത്തേന ലോകുത്തരാ ഹോന്തി. യദാ പന ചങ്കമപയോഗേന നിബ്ബത്തേ കായികവീരിയേ അനുപസന്തേയേവ വിപസ്സനാ മഗ്ഗേന ഘടീയതി, തദാ തം ലോകുത്തരം ഹോതി. യേ പന ഥേരാ ‘‘കസിണജ്ഝാനേ, ആനാപാനജ്ഝാനേ, ബ്രഹ്മവിഹാരജ്ഝാനേ ച ബോജ്ഝങ്ഗോ ഉദ്ധരന്തോ ന വാരേതബ്ബോ’’തി വദന്തി, തേസം വാദേ അവിതക്കഅവിചാരാ പീതിസമാധിസമ്ബോജ്ഝങ്ഗാ ലോകിയാ ഹോന്തീതി.
Apica lokiyaṃ gahetvā lokuttaro kātabbo; lokuttaraṃ gahetvā lokiyo kātabbo. Ajjhattadhammesu hi satipavicayaupekkhānaṃ lokuttarabhāvanākālopi atthi. Tatridaṃ suttaṃ – ‘‘ajjhattavimokkhaṃ khvāhaṃ, āvuso, sabbupādānakkhayaṃ vadāmi; evamassime āsavā nānusentī’’ti (saṃ. ni. 2.32 thokaṃ visadisaṃ) iminā suttena lokuttarā honti. Yadā pana caṅkamapayogena nibbatte kāyikavīriye anupasanteyeva vipassanā maggena ghaṭīyati, tadā taṃ lokuttaraṃ hoti. Ye pana therā ‘‘kasiṇajjhāne, ānāpānajjhāne, brahmavihārajjhāne ca bojjhaṅgo uddharanto na vāretabbo’’ti vadanti, tesaṃ vāde avitakkaavicārā pītisamādhisambojjhaṅgā lokiyā hontīti.
ദുതിയോ നയോ.
Dutiyo nayo.
൪൭൦-൪൭൧. ഇദാനി ബോജ്ഝങ്ഗാനം ഭാവനാവസേന പവത്തം തതിയനയം ദസ്സേന്തോ പുന സത്ത ബോജ്ഝങ്ഗാതിആദിമാഹ. തത്ഥാപി അയം അനുപുബ്ബപദവണ്ണനാ – ഭാവേതീതി വഡ്ഢേതി; അത്തനോ സന്താനേ പുനപ്പുനം ജനേതി അഭിനിബ്ബത്തേതി. വിവേകനിസ്സിതന്തി വിവേകേ നിസ്സിതം. വിവേകോതി വിവിത്തതാ. സോ ചായം തദങ്ഗവിവേകോ, വിക്ഖമ്ഭനസമുച്ഛേദപടിപ്പസ്സദ്ധിനിസ്സരണവിവേകോതി പഞ്ചവിധോ. തത്ഥ തദങ്ഗവിവേകോ നാമ വിപസ്സനാ. വിക്ഖമ്ഭനവിവേകോ നാമ അട്ഠ സമാപത്തിയോ. സമുച്ഛേദവിവേകോ നാമ മഗ്ഗോ. പടിപ്പസ്സദ്ധിവിവേകോ നാമ ഫലം. നിസ്സരണവിവേകോ നാമ സബ്ബനിമിത്തനിസ്സടം നിബ്ബാനം. ഏവമേതസ്മിം പഞ്ചവിധേ വിവേകേ നിസ്സിതം വിവേകനിസ്സിതന്തി തദങ്ഗവിവേകനിസ്സിതം സമുച്ഛേദവിവേകനിസ്സിതം നിസ്സരണവിവേകനിസ്സിതഞ്ച സതിസമ്ബോജ്ഝങ്ഗം ഭാവേതീതി അയമത്ഥോ വേദിതബ്ബോ.
470-471. Idāni bojjhaṅgānaṃ bhāvanāvasena pavattaṃ tatiyanayaṃ dassento puna satta bojjhaṅgātiādimāha. Tatthāpi ayaṃ anupubbapadavaṇṇanā – bhāvetīti vaḍḍheti; attano santāne punappunaṃ janeti abhinibbatteti. Vivekanissitanti viveke nissitaṃ. Vivekoti vivittatā. So cāyaṃ tadaṅgaviveko, vikkhambhanasamucchedapaṭippassaddhinissaraṇavivekoti pañcavidho. Tattha tadaṅgaviveko nāma vipassanā. Vikkhambhanaviveko nāma aṭṭha samāpattiyo. Samucchedaviveko nāma maggo. Paṭippassaddhiviveko nāma phalaṃ. Nissaraṇaviveko nāma sabbanimittanissaṭaṃ nibbānaṃ. Evametasmiṃ pañcavidhe viveke nissitaṃ vivekanissitanti tadaṅgavivekanissitaṃ samucchedavivekanissitaṃ nissaraṇavivekanissitañca satisambojjhaṅgaṃ bhāvetīti ayamattho veditabbo.
തഥാ ഹി അയം സതിസമ്ബോജ്ഝങ്ഗഭാവനാനുയോഗമനുയുത്തോ യോഗീ വിപസ്സനാക്ഖണേ കിച്ചതോ തദങ്ഗവിവേകനിസ്സിതം, അജ്ഝാസയതോ നിസ്സരണവിവേകനിസ്സിതം, മഗ്ഗകാലേ പന കിച്ചതോ സമുച്ഛേദവിവേകനിസ്സിതം, ആരമ്മണതോ നിസ്സരണവിവേകനിസ്സിതം, സതിസമ്ബോജ്ഝങ്ഗം ഭാവേതി. പഞ്ചവിവേകനിസ്സിതമ്പീതി ഏകേ. തേ ഹി ന കേവലം ബലവവിപസ്സനാമഗ്ഗഫലക്ഖണേസു ഏവ ബോജ്ഝങ്ഗം ഉദ്ധരന്തി, വിപസ്സനാപാദകകസിണജ്ഝാനആനാപാനാസുഭബ്രഹ്മവിഹാരജ്ഝാനേസുപി ഉദ്ധരന്തി, ന ച പടിസിദ്ധാ അട്ഠകഥാചരിയേഹി . തസ്മാ തേസം മതേന ഏതേസം ഝാനാനം പവത്തിക്ഖണേ കിച്ചതോ ഏവ വിക്ഖമ്ഭനവിവേകനിസ്സിതം. യഥാ ച വിപസ്സനാക്ഖണേ ‘‘അജ്ഝാസയതോ നിസ്സരണവിവേകനിസ്സിത’’ന്തി വുത്തം, ഏവം ‘‘പടിപ്പസ്സദ്ധിവിവേകനിസ്സിതമ്പി ഭാവേതീ’’തി വത്തും വട്ടതി. ഏസ നയോ വിരാഗനിസ്സിതാദീസു. വിവേകത്ഥാ ഏവ ഹി വിരാഗാദയോ.
Tathā hi ayaṃ satisambojjhaṅgabhāvanānuyogamanuyutto yogī vipassanākkhaṇe kiccato tadaṅgavivekanissitaṃ, ajjhāsayato nissaraṇavivekanissitaṃ, maggakāle pana kiccato samucchedavivekanissitaṃ, ārammaṇato nissaraṇavivekanissitaṃ, satisambojjhaṅgaṃ bhāveti. Pañcavivekanissitampīti eke. Te hi na kevalaṃ balavavipassanāmaggaphalakkhaṇesu eva bojjhaṅgaṃ uddharanti, vipassanāpādakakasiṇajjhānaānāpānāsubhabrahmavihārajjhānesupi uddharanti, na ca paṭisiddhā aṭṭhakathācariyehi . Tasmā tesaṃ matena etesaṃ jhānānaṃ pavattikkhaṇe kiccato eva vikkhambhanavivekanissitaṃ. Yathā ca vipassanākkhaṇe ‘‘ajjhāsayato nissaraṇavivekanissita’’nti vuttaṃ, evaṃ ‘‘paṭippassaddhivivekanissitampi bhāvetī’’ti vattuṃ vaṭṭati. Esa nayo virāganissitādīsu. Vivekatthā eva hi virāgādayo.
കേവലഞ്ചേത്ഥ വോസ്സഗ്ഗോ ദുവിധോ – പരിച്ചാഗവോസ്സഗ്ഗോ ച പക്ഖന്ദനവോസ്സഗ്ഗോ ചാതി. തത്ഥ ‘പരിച്ചാഗവോസ്സഗ്ഗോ’തി വിപസ്സനാക്ഖണേ ച തദങ്ഗവസേന മഗ്ഗക്ഖണേ ച സമുച്ഛേദവസേന കിലേസപ്പഹാനം. ‘പക്ഖന്ദനവോസ്സഗ്ഗോ’തി വിപസ്സനാക്ഖണേ തന്നിന്നഭാവേന, മഗ്ഗക്ഖണേ പന ആരമ്മണകരണേന നിബ്ബാനപക്ഖന്ദനം. തദുഭയമ്പി ഇമസ്മിം ലോകിയലോകുത്തരമിസ്സകേ അത്ഥവണ്ണനാനയേ വട്ടതി. തഥാ ഹി അയം സതി സമ്ബോജ്ഝങ്ഗോ യഥാവുത്തേന പകാരേന കിലേസേ പരിച്ചജതി, നിബ്ബാനഞ്ച പക്ഖന്ദതി.
Kevalañcettha vossaggo duvidho – pariccāgavossaggo ca pakkhandanavossaggo cāti. Tattha ‘pariccāgavossaggo’ti vipassanākkhaṇe ca tadaṅgavasena maggakkhaṇe ca samucchedavasena kilesappahānaṃ. ‘Pakkhandanavossaggo’ti vipassanākkhaṇe tanninnabhāvena, maggakkhaṇe pana ārammaṇakaraṇena nibbānapakkhandanaṃ. Tadubhayampi imasmiṃ lokiyalokuttaramissake atthavaṇṇanānaye vaṭṭati. Tathā hi ayaṃ sati sambojjhaṅgo yathāvuttena pakārena kilese pariccajati, nibbānañca pakkhandati.
വോസ്സഗ്ഗപരിണാമിന്തി ഇമിനാ പന സകലേന വചനേന വോസ്സഗ്ഗത്ഥം പരിണമന്തം പരിണതഞ്ച, പരിപച്ചന്തം പരിപക്കഞ്ചാതി ഇദം വുത്തം ഹോതി. അയഞ്ഹി ബോജ്ഝങ്ഗഭാവനമനുയുത്തോ ഭിക്ഖു യഥാ സതിസമ്ബോജ്ഝങ്ഗോ കിലേസപരിച്ചാഗവോസ്സഗ്ഗത്ഥം നിബ്ബാനപക്ഖന്ദനവോസ്സഗ്ഗത്ഥഞ്ച പരിപച്ചതി, യഥാ ച പരിപക്കോ ഹോതി, തഥാ നം ഭാവേതീതി. ഏസ നയോ സേസബോജ്ഝങ്ഗേസുപി. ഇമസ്മിമ്പി നയേ ലോകിയലോകുത്തരമിസ്സകാ ബോജ്ഝങ്ഗാ കഥിതാതി.
Vossaggapariṇāminti iminā pana sakalena vacanena vossaggatthaṃ pariṇamantaṃ pariṇatañca, paripaccantaṃ paripakkañcāti idaṃ vuttaṃ hoti. Ayañhi bojjhaṅgabhāvanamanuyutto bhikkhu yathā satisambojjhaṅgo kilesapariccāgavossaggatthaṃ nibbānapakkhandanavossaggatthañca paripaccati, yathā ca paripakko hoti, tathā naṃ bhāvetīti. Esa nayo sesabojjhaṅgesupi. Imasmimpi naye lokiyalokuttaramissakā bojjhaṅgā kathitāti.
സുത്തന്തഭാജനീയവണ്ണനാ.
Suttantabhājanīyavaṇṇanā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / അഭിധമ്മപിടക • Abhidhammapiṭaka / വിഭങ്ഗപാളി • Vibhaṅgapāḷi / ൧൦. ബോജ്ഝങ്ഗവിഭങ്ഗോ • 10. Bojjhaṅgavibhaṅgo
ടീകാ • Tīkā / അഭിധമ്മപിടക (ടീകാ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / വിഭങ്ഗ-മൂലടീകാ • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / ൧൦. ബോജ്ഝങ്ഗവിഭങ്ഗോ • 10. Bojjhaṅgavibhaṅgo
ടീകാ • Tīkā / അഭിധമ്മപിടക (ടീകാ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / വിഭങ്ഗ-അനുടീകാ • Vibhaṅga-anuṭīkā / ൧൦. ബോജ്ഝങ്ഗവിഭങ്ഗോ • 10. Bojjhaṅgavibhaṅgo