Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / സമ്മോഹവിനോദനീ-അട്ഠകഥാ • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā

    ൧൩. അപ്പമഞ്ഞാവിഭങ്ഗോ

    13. Appamaññāvibhaṅgo

    ൧. സുത്തന്തഭാജനീയവണ്ണനാ

    1. Suttantabhājanīyavaṇṇanā

    ൬൪൨. ഇദാനി തദനന്തരേ അപ്പമഞ്ഞാവിഭങ്ഗേ ചതസ്സോതി ഗണനപരിച്ഛേദോ. അപ്പമഞ്ഞായോതി ഫരണഅപ്പമാണവസേന അപ്പമഞ്ഞായോ. ഏതാ ഹി ആരമ്മണവസേന അപ്പമാണേ വാ സത്തേ ഫരന്തി, ഏകസത്തമ്പി വാ അനവസേസഫരണവസേന ഫരന്തീതി ഫരണഅപ്പമാണവസേന അപ്പമഞ്ഞായോതി വുച്ചന്തി. ഇധ ഭിക്ഖൂതി ഇമസ്മിം സാസനേ ഭിക്ഖു. മേത്താസഹഗതേനാതി മേത്തായ സമന്നാഗതേന. ചേതസാതി ചിത്തേന. ഏകം ദിസന്തി ഏകിസ്സാ ദിസായ. പഠമപരിഗ്ഗഹിതം സത്തം ഉപാദായ ഏകദിസാപരിയാപന്നസത്തഫരണവസേന വുത്തം. ഫരിത്വാതി ഫുസിത്വാ ആരമ്മണം കത്വാ. വിഹരതീതി ബ്രഹ്മവിഹാരാധിട്ഠിതം ഇരിയാപഥവിഹാരം പവത്തേതി. തഥാ ദുതിയന്തി യഥാ പുരത്ഥിമാദീസു ദിസാസു യം കിഞ്ചി ഏകം ദിസം ഫരിത്വാ വിഹരതി, തഥേവ തദനന്തരം ദുതിയം തതിയം ചതുത്ഥഞ്ചാതി അത്ഥോ.

    642. Idāni tadanantare appamaññāvibhaṅge catassoti gaṇanaparicchedo. Appamaññāyoti pharaṇaappamāṇavasena appamaññāyo. Etā hi ārammaṇavasena appamāṇe vā satte pharanti, ekasattampi vā anavasesapharaṇavasena pharantīti pharaṇaappamāṇavasena appamaññāyoti vuccanti. Idha bhikkhūti imasmiṃ sāsane bhikkhu. Mettāsahagatenāti mettāya samannāgatena. Cetasāti cittena. Ekaṃ disanti ekissā disāya. Paṭhamapariggahitaṃ sattaṃ upādāya ekadisāpariyāpannasattapharaṇavasena vuttaṃ. Pharitvāti phusitvā ārammaṇaṃ katvā. Viharatīti brahmavihārādhiṭṭhitaṃ iriyāpathavihāraṃ pavatteti. Tathā dutiyanti yathā puratthimādīsu disāsu yaṃ kiñci ekaṃ disaṃ pharitvā viharati, tatheva tadanantaraṃ dutiyaṃ tatiyaṃ catutthañcāti attho.

    ഇതി ഉദ്ധന്തി തേനേവ ച നയേന ഉപരിമം ദിസന്തി വുത്തം ഹോതി. അധോ തിരിയന്തി അധോദിസമ്പി തിരിയംദിസമ്പി ഏവമേവ. ഏത്ഥ ച അധോതി ഹേട്ഠാ, തിരിയന്തി അനുദിസാ. ഏവം സബ്ബദിസാസു അസ്സമണ്ഡലേ അസ്സമിവ മേത്താസഹഗതം ചിത്തം സാരേതിപി പച്ചാസാരേതിപീതി ഏത്താവതാ ഏകമേകം ദിസം പരിഗ്ഗഹേത്വാ ഓധിസോ മേത്താഫരണം ദസ്സിതം. സബ്ബധീതിആദി പന അനോധിസോ ദസ്സനത്ഥം വുത്തം. തത്ഥ സബ്ബധീതി സബ്ബത്ഥ. സബ്ബത്തതായാതി സബ്ബേസു ഹീനമജ്ഝിമുക്കട്ഠമിത്തസപത്തമജ്ഝത്താദിപ്പഭേദേസു അത്തതായ ‘അയം പരസത്തോ’തി വിഭാഗം അകത്വാ അത്തസമതായാതി വുത്തം ഹോതി; അഥ വാ സബ്ബത്തതായാതി സബ്ബേന ചിത്തഭാവേന ഈസകമ്പി ബഹി അവിക്ഖിപമാനോതി വുത്തം ഹോതി. സബ്ബാവന്തന്തി സബ്ബസത്തവന്തം, സബ്ബസത്തയുത്തന്തി അത്ഥോ. ലോകന്തി സത്തലോകം.

    Iti uddhanti teneva ca nayena uparimaṃ disanti vuttaṃ hoti. Adho tiriyanti adhodisampi tiriyaṃdisampi evameva. Ettha ca adhoti heṭṭhā, tiriyanti anudisā. Evaṃ sabbadisāsu assamaṇḍale assamiva mettāsahagataṃ cittaṃ sāretipi paccāsāretipīti ettāvatā ekamekaṃ disaṃ pariggahetvā odhiso mettāpharaṇaṃ dassitaṃ. Sabbadhītiādi pana anodhiso dassanatthaṃ vuttaṃ. Tattha sabbadhīti sabbattha. Sabbattatāyāti sabbesu hīnamajjhimukkaṭṭhamittasapattamajjhattādippabhedesu attatāya ‘ayaṃ parasatto’ti vibhāgaṃ akatvā attasamatāyāti vuttaṃ hoti; atha vā sabbattatāyāti sabbena cittabhāvena īsakampi bahi avikkhipamānoti vuttaṃ hoti. Sabbāvantanti sabbasattavantaṃ, sabbasattayuttanti attho. Lokanti sattalokaṃ.

    വിപുലേനാതിഏവമാദിപരിയായദസ്സനതോ പനേത്ഥ പുന ‘‘മേത്താസഹഗതേനാ’’തി വുത്തം. യസ്മാ വാ ഏത്ഥ ഓധിസോ ഫരണേ വിയ പുന ‘തഥാ’സദ്ദോ ‘ഇതി’സദ്ദോ വാ ന വുത്തോ, തസ്മാ പുന ‘‘മേത്താസഹഗതേന ചേതസാ’’തി വുത്തം; നിഗമനവസേന വാ ഏതം വുത്തം. വിപുലേനാതി ഏത്ഥ ച ഫരണവസേന വിപുലതാ ദട്ഠബ്ബാ. ഭൂമിവസേന പന തം മഹഗ്ഗതം, പഗുണവസേന അപ്പമാണം , സത്താരമ്മണവസേന ച അപ്പമാണം, ബ്യാപാദപച്ചത്ഥികപ്പഹാനേന അവേരം, ദോമനസ്സപ്പഹാനതോ അബ്യാപജ്ഝം, നിദ്ദുക്ഖന്തി വുത്തം ഹോതി. അയം താവ ‘‘മേത്താസഹഗതേന ചേതസാ’’തിആദിനാ നയേന ഠപിതായ മാതികായ അത്ഥോ.

    Vipulenātievamādipariyāyadassanato panettha puna ‘‘mettāsahagatenā’’ti vuttaṃ. Yasmā vā ettha odhiso pharaṇe viya puna ‘tathā’saddo ‘iti’saddo vā na vutto, tasmā puna ‘‘mettāsahagatena cetasā’’ti vuttaṃ; nigamanavasena vā etaṃ vuttaṃ. Vipulenāti ettha ca pharaṇavasena vipulatā daṭṭhabbā. Bhūmivasena pana taṃ mahaggataṃ, paguṇavasena appamāṇaṃ, sattārammaṇavasena ca appamāṇaṃ, byāpādapaccatthikappahānena averaṃ, domanassappahānato abyāpajjhaṃ, niddukkhanti vuttaṃ hoti. Ayaṃ tāva ‘‘mettāsahagatena cetasā’’tiādinā nayena ṭhapitāya mātikāya attho.

    ൬൪൩. ഇദാനി യദേതം ‘‘കഥഞ്ച, ഭിക്ഖവേ, മേത്താസഹഗതേന ചേതസാ’’തിആദിനാ നയേന വുത്തം പദഭാജനീയം, തത്ഥ യസ്മാ ഇദം കമ്മട്ഠാനം ദോസചരിതസ്സ സപ്പായം, തസ്മാ യഥാരൂപേ പുഗ്ഗലേ അയം മേത്താ അപ്പനം പാപുണാതി, തം മേത്തായ വത്ഥുഭൂതം പുഗ്ഗലം താവ ദസ്സേതും സേയ്യഥാപി നാമ ഏകം പുഗ്ഗലന്തിആദി വുത്തം. തത്ഥ സേയ്യഥാപി നാമാതി ഓപമ്മത്ഥേ നിപാതോ, യഥാ ഏകം പുഗ്ഗലന്തി അത്ഥോ. പിയന്തി പേമനീയം. മനാപന്തി ഹദയവുഡ്ഢികരം. തത്ഥ പുബ്ബേവ സന്നിവാസേന പച്ചുപ്പന്നഹിതേന വാ പിയോ നാമ ഹോതി, സീലാദിഗുണസമായോഗേന മനാപോ നാമ; ദാനസമാനത്തതാഹി വാ പിയതാ, പിയവചനഅത്ഥചരിയതാഹി മനാപതാ വേദിതബ്ബാ. യസ്മാ ചേത്ഥ പിയതായ ഇമസ്സ ബ്യാപാദസ്സ പഹാനം ഹോതി, തതോ മേത്താ സുഖം ഫരതി, മനാപതായ ഉദാസീനതാ ന സണ്ഠാതി, ഹിരോത്തപ്പഞ്ച പച്ചുപട്ഠാതി, തതോ ഹിരോത്തപ്പാനുപാലിതാ മേത്താ ന പരിഹായതി, തസ്മാ തം ഉപമം കത്വാ ഇദം വുത്തം – പിയം മനാപന്തി. മേത്തായേയ്യാതി മേത്തായ ഫരേയ്യ; തസ്മിം പുഗ്ഗലേ മേത്തം കരേയ്യ പവത്തേയ്യാതി അത്ഥോ. ഏവമേവ സബ്ബേ സത്തേതി യഥാ പിയം പുഗ്ഗലം മേത്തായേയ്യ, ഏവം തസ്മിം പുഗ്ഗലേ അപ്പനാപ്പത്തായ വസീഭാവം ഉപഗതായ മേത്തായ മജ്ഝത്തവേരിസങ്ഖാതേപി സബ്ബേ സത്തേ അനുക്കമേന ഫരതീതി അത്ഥോ. മേത്തി മേത്തായനാതിആദീനി വുത്തത്ഥാനേവ.

    643. Idāni yadetaṃ ‘‘kathañca, bhikkhave, mettāsahagatena cetasā’’tiādinā nayena vuttaṃ padabhājanīyaṃ, tattha yasmā idaṃ kammaṭṭhānaṃ dosacaritassa sappāyaṃ, tasmā yathārūpe puggale ayaṃ mettā appanaṃ pāpuṇāti, taṃ mettāya vatthubhūtaṃ puggalaṃ tāva dassetuṃ seyyathāpi nāma ekaṃ puggalantiādi vuttaṃ. Tattha seyyathāpi nāmāti opammatthe nipāto, yathā ekaṃ puggalanti attho. Piyanti pemanīyaṃ. Manāpanti hadayavuḍḍhikaraṃ. Tattha pubbeva sannivāsena paccuppannahitena vā piyo nāma hoti, sīlādiguṇasamāyogena manāpo nāma; dānasamānattatāhi vā piyatā, piyavacanaatthacariyatāhi manāpatā veditabbā. Yasmā cettha piyatāya imassa byāpādassa pahānaṃ hoti, tato mettā sukhaṃ pharati, manāpatāya udāsīnatā na saṇṭhāti, hirottappañca paccupaṭṭhāti, tato hirottappānupālitā mettā na parihāyati, tasmā taṃ upamaṃ katvā idaṃ vuttaṃ – piyaṃ manāpanti. Mettāyeyyāti mettāya phareyya; tasmiṃ puggale mettaṃ kareyya pavatteyyāti attho. Evamevasabbe satteti yathā piyaṃ puggalaṃ mettāyeyya, evaṃ tasmiṃ puggale appanāppattāya vasībhāvaṃ upagatāya mettāya majjhattaverisaṅkhātepi sabbe satte anukkamena pharatīti attho. Metti mettāyanātiādīni vuttatthāneva.

    ൬൪൪. വിദിസം വാതി പദം തിരിയം വാതി ഏതസ്സ അത്ഥവിഭാവനത്ഥം വുത്തം.

    644. Vidisaṃ vāti padaṃ tiriyaṃ vāti etassa atthavibhāvanatthaṃ vuttaṃ.

    ൬൪൫. ഫരിത്വാതി ആരമ്മണകരണവസേന ഫുസിത്വാ. അധിമുഞ്ചിത്വാതി അധികഭാവേന മുഞ്ചിത്വാ, യഥാ മുത്തം സുമുത്തം ഹോതി സുപ്പസാരിതം സുവിത്ഥതം തഥാ മുഞ്ചിത്വാതി അത്ഥോ.

    645. Pharitvāti ārammaṇakaraṇavasena phusitvā. Adhimuñcitvāti adhikabhāvena muñcitvā, yathā muttaṃ sumuttaṃ hoti suppasāritaṃ suvitthataṃ tathā muñcitvāti attho.

    ൬൪൮. സബ്ബധിആദിനിദ്ദേസേ യസ്മാ തീണിപി ഏതാനി പദാനി സബ്ബസങ്ഗാഹികാനി, തസ്മാ നേസം ഏകതോവ അത്ഥം ദസ്സേതും സബ്ബേന സബ്ബന്തിആദി വുത്തം. തസ്സത്ഥോ ഹേട്ഠാ വുത്തോയേവ.

    648. Sabbadhiādiniddese yasmā tīṇipi etāni padāni sabbasaṅgāhikāni, tasmā nesaṃ ekatova atthaṃ dassetuṃ sabbena sabbantiādi vuttaṃ. Tassattho heṭṭhā vuttoyeva.

    ൬൫൦. വിപുലാദിനിദ്ദേസേ യസ്മാ യം അപ്പനാപ്പത്തം ഹുത്വാ അനന്തസത്തഫരണവസേന വിപുലം, തം നിയമതോ ഭൂമിവസേന മഹഗ്ഗതം ഹോതി. യഞ്ച മഹഗ്ഗതം തം അപ്പമാണഗോചരവസേന അപ്പമാണം. യം അപ്പമാണം തം പച്ചത്ഥികവിഘാതവസേന അവേരം. യഞ്ച അവേരം തം വിഹതബ്യാപജ്ജതായ അബ്യാപജ്ജം. തസ്മാ ‘‘യം വിപുലം തം മഹഗ്ഗത’’ന്തിആദി വുത്തം. അവേരോ അബ്യാപജ്ജോതി ചേത്ഥ ലിങ്ഗവിപരിയായേന വുത്തം. മനേന വാ സദ്ധിം യോജനാ കാതബ്ബാ – യം അപ്പമാണം ചിത്തം, സോ അവേരോ മനോ; യോ അവേരോ സോ അബ്യാപജ്ജോതി. അപിചേത്ഥ ഹേട്ഠിമം ഹേട്ഠിമം പദം ഉപരിമസ്സ ഉപരിമസ്സ, ഉപരിമം വാ ഉപരിമം ഹേട്ഠിമസ്സ ഹേട്ഠിമസ്സ അത്ഥോതിപി വേദിതബ്ബോ.

    650. Vipulādiniddese yasmā yaṃ appanāppattaṃ hutvā anantasattapharaṇavasena vipulaṃ, taṃ niyamato bhūmivasena mahaggataṃ hoti. Yañca mahaggataṃ taṃ appamāṇagocaravasena appamāṇaṃ. Yaṃ appamāṇaṃ taṃ paccatthikavighātavasena averaṃ. Yañca averaṃ taṃ vihatabyāpajjatāya abyāpajjaṃ. Tasmā ‘‘yaṃ vipulaṃ taṃ mahaggata’’ntiādi vuttaṃ. Avero abyāpajjoti cettha liṅgavipariyāyena vuttaṃ. Manena vā saddhiṃ yojanā kātabbā – yaṃ appamāṇaṃ cittaṃ, so avero mano; yo avero so abyāpajjoti. Apicettha heṭṭhimaṃ heṭṭhimaṃ padaṃ uparimassa uparimassa, uparimaṃ vā uparimaṃ heṭṭhimassa heṭṭhimassa atthotipi veditabbo.

    ൬൫൩. സേയ്യഥാപി നാമ ഏകം പുഗ്ഗലം ദുഗ്ഗതം ദുരുപേതന്തി ഇദമ്പി കരുണായ വത്ഥുഭൂതം പുഗ്ഗലം ദസ്സേതും വുത്തം. ഏവരൂപസ്മിഞ്ഹി പുഗ്ഗലേ ബലവകാരുഞ്ഞം ഉപ്പജ്ജതി. തത്ഥ ദുഗ്ഗതന്തി ദുക്ഖേന സമങ്ഗീഭാവം ഗതം. ദുരുപേതന്തി കായദുച്ചരിതാദീഹി ഉപേതം. ഗതികുലഭോഗാദിവസേന വാ തമഭാവേ ഠിതോ പുഗ്ഗലോ ദുഗ്ഗതോ, കായദുച്ചരിതാദീഹി ഉപേതത്താ തമപരായണഭാവേ ഠിതോ ദുരുപേതോതി ഏവമേത്ഥ അത്ഥോ വേദിതബ്ബോ.

    653. Seyyathāpi nāma ekaṃ puggalaṃ duggataṃ durupetanti idampi karuṇāya vatthubhūtaṃ puggalaṃ dassetuṃ vuttaṃ. Evarūpasmiñhi puggale balavakāruññaṃ uppajjati. Tattha duggatanti dukkhena samaṅgībhāvaṃ gataṃ. Durupetanti kāyaduccaritādīhi upetaṃ. Gatikulabhogādivasena vā tamabhāve ṭhito puggalo duggato, kāyaduccaritādīhi upetattā tamaparāyaṇabhāve ṭhito durupetoti evamettha attho veditabbo.

    ൬൬൩. ഏകം പുഗ്ഗലം പിയം മനാപന്തി ഇദമ്പി മുദിതായ വത്ഥുഭൂതം പുഗ്ഗലം ദസ്സേതും വുത്തം. തത്ഥ ഗതികുലഭോഗാദിവസേന ജോതിഭാവേ ഠിതോ പിയോ, കായസുചരിതാദീഹി ഉപേതത്താ ജോതിപരായണഭാവേ ഠിതോ മനാപോതി വേദിതബ്ബോ.

    663. Ekaṃ puggalaṃ piyaṃ manāpanti idampi muditāya vatthubhūtaṃ puggalaṃ dassetuṃ vuttaṃ. Tattha gatikulabhogādivasena jotibhāve ṭhito piyo, kāyasucaritādīhi upetattā jotiparāyaṇabhāve ṭhito manāpoti veditabbo.

    ൬൭൩. നേവ മനാപം ന അമനാപന്തി ഇദമ്പി ഉപേക്ഖായ വത്ഥുഭൂതം പുഗ്ഗലം ദസ്സേതും വുത്തം. തത്ഥ മിത്തഭാവം അസമ്പത്തതായ നേവ മനാപോ, അമിത്തഭാവം അസമ്പത്തതായ ന അമനാപോതി വേദിതബ്ബോ. സേസമേത്ഥ യം വത്തബ്ബം സിയാ, തം സബ്ബം ഹേട്ഠാ ചിത്തുപ്പാദകണ്ഡേ വുത്തമേവ. ഭാവനാവിധാനമ്പി ഏതേസം കമ്മട്ഠാനാനം വിസുദ്ധിമഗ്ഗേ വിത്ഥാരതോ കഥിതമേവാതി.

    673. Neva manāpaṃ na amanāpanti idampi upekkhāya vatthubhūtaṃ puggalaṃ dassetuṃ vuttaṃ. Tattha mittabhāvaṃ asampattatāya neva manāpo, amittabhāvaṃ asampattatāya na amanāpoti veditabbo. Sesamettha yaṃ vattabbaṃ siyā, taṃ sabbaṃ heṭṭhā cittuppādakaṇḍe vuttameva. Bhāvanāvidhānampi etesaṃ kammaṭṭhānānaṃ visuddhimagge vitthārato kathitamevāti.

    സുത്തന്തഭാജനീയവണ്ണനാ.

    Suttantabhājanīyavaṇṇanā.







    Related texts:



    തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / അഭിധമ്മപിടക • Abhidhammapiṭaka / വിഭങ്ഗപാളി • Vibhaṅgapāḷi / ൧൩. അപ്പമഞ്ഞാവിഭങ്ഗോ • 13. Appamaññāvibhaṅgo

    ടീകാ • Tīkā / അഭിധമ്മപിടക (ടീകാ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / വിഭങ്ഗ-മൂലടീകാ • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / ൧൩. അപ്പമഞ്ഞാവിഭങ്ഗോ • 13. Appamaññāvibhaṅgo

    ടീകാ • Tīkā / അഭിധമ്മപിടക (ടീകാ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / വിഭങ്ഗ-അനുടീകാ • Vibhaṅga-anuṭīkā / ൧൩. അപ്പമഞ്ഞാവിഭങ്ഗോ • 13. Appamaññāvibhaṅgo


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact