Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / పటిసమ్భిదామగ్గ-అట్ఠకథా • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
సుత్తన్తనిద్దేసవణ్ణనా
Suttantaniddesavaṇṇanā
౨౧. కథం సతిసమ్బోజ్ఝఙ్గో ఇతి చే హోతీతి బోజ్ఝఙ్గోతి సతిసమ్బోజ్ఝఙ్గం సీసం కత్వా ఫలసమాపత్తిం సమాపజ్జన్తస్స అఞ్ఞేసు బోజ్ఝఙ్గేసు విజ్జమానేసు ఏవం అయం సతిసమ్బోజ్ఝఙ్గో హోతీతి ఇతి చే పవత్తస్స కథం సో సతిసమ్బోజ్ఝఙ్గో హోతీతి అత్థో. యావతా నిరోధూపట్ఠాతీతి యత్తకేన కాలేన నిరోధో ఉపట్ఠాతి, యత్తకే కాలే ఆరమ్మణతో నిబ్బానం ఉపట్ఠాతీతి అత్థో. యావతా అచ్చీతి యత్తకేన పరిమాణేన జాలా. కథం అప్పమాణో ఇతి చే హోతీతి బోజ్ఝఙ్గోతి న అప్పమాణేపి సతిసమ్బోజ్ఝఙ్గే విజ్జమానే ఏవం అయం అప్పమాణో హోతీతి ఇతి చే పవత్తస్స సో అప్పమాణో సతిసమ్బోజ్ఝఙ్గో కథం హోతీతి అత్థో. పమాణబద్ధాతి కిలేసా చ పరియుట్ఠానా చ పోనోభవికసఙ్ఖారా చ పమాణబద్ధా నామ హోన్తి. ‘‘రాగోపమాణకరణో, దోసో పమాణకరణో, మోహో పమాణకరణో’’తి (మ॰ ని॰ ౧.౪౫౯) వచనతో రాగాదయో యస్స ఉప్పజ్జన్తి, ‘‘అయం ఏత్తకో’’తి తస్స పమాణకరణతో పమాణం నామ. తస్మిం పమాణే బద్ధా పటిబద్ధా ఆయత్తాతి కిలేసాదయో పమాణబద్ధా నామ హోన్తి. కిలేసాతి అనుసయభూతా, పరియుట్ఠానాతి సముదాచారప్పత్తకిలేసా. సఙ్ఖారా పోనోభవికాతి పునప్పునం భవకరణం పునభవో, పునభవో సీలమేతేసన్తి పోనభవికా, పోనభవికా ఏవ పోనోభవికా. కుసలాకుసలకమ్మసఙ్ఖాతా సఙ్ఖారా. అప్పమాణోతి వుత్తప్పకారస్స పమాణస్స అభావేన అప్పమాణో. మగ్గఫలానమ్పి అప్పమాణత్తా తతో విసేసనత్థం అచలట్ఠేన అసఙ్ఖతట్ఠేనాతి వుత్తం. భఙ్గాభావతో అచలో, పచ్చయాభావతో అసఙ్ఖతో. యో హి అచలో అసఙ్ఖతో చ, సో అతివియ పమాణవిరహితో హోతి.
21.Kathaṃsatisambojjhaṅgo iti ce hotīti bojjhaṅgoti satisambojjhaṅgaṃ sīsaṃ katvā phalasamāpattiṃ samāpajjantassa aññesu bojjhaṅgesu vijjamānesu evaṃ ayaṃ satisambojjhaṅgo hotīti iti ce pavattassa kathaṃ so satisambojjhaṅgo hotīti attho. Yāvatā nirodhūpaṭṭhātīti yattakena kālena nirodho upaṭṭhāti, yattake kāle ārammaṇato nibbānaṃ upaṭṭhātīti attho. Yāvatā accīti yattakena parimāṇena jālā. Kathaṃ appamāṇo iti ce hotīti bojjhaṅgoti na appamāṇepi satisambojjhaṅge vijjamāne evaṃ ayaṃ appamāṇo hotīti iti ce pavattassa so appamāṇo satisambojjhaṅgo kathaṃ hotīti attho. Pamāṇabaddhāti kilesā ca pariyuṭṭhānā ca ponobhavikasaṅkhārā ca pamāṇabaddhā nāma honti. ‘‘Rāgopamāṇakaraṇo, doso pamāṇakaraṇo, moho pamāṇakaraṇo’’ti (ma. ni. 1.459) vacanato rāgādayo yassa uppajjanti, ‘‘ayaṃ ettako’’ti tassa pamāṇakaraṇato pamāṇaṃ nāma. Tasmiṃ pamāṇe baddhā paṭibaddhā āyattāti kilesādayo pamāṇabaddhā nāma honti. Kilesāti anusayabhūtā, pariyuṭṭhānāti samudācārappattakilesā. Saṅkhārā ponobhavikāti punappunaṃ bhavakaraṇaṃ punabhavo, punabhavo sīlametesanti ponabhavikā, ponabhavikā eva ponobhavikā. Kusalākusalakammasaṅkhātā saṅkhārā. Appamāṇoti vuttappakārassa pamāṇassa abhāvena appamāṇo. Maggaphalānampi appamāṇattā tato visesanatthaṃ acalaṭṭhena asaṅkhataṭṭhenāti vuttaṃ. Bhaṅgābhāvato acalo, paccayābhāvato asaṅkhato. Yo hi acalo asaṅkhato ca, so ativiya pamāṇavirahito hoti.
కథం సుసమారద్ధో ఇతి చే హోతీతి బోజ్ఝఙ్గోతి అనన్తరం వుత్తనయేన యోజేతబ్బం. విసమాతి సయఞ్చ విసమత్తా, విసమస్స చ భావస్స హేతుత్తా విసమా. సమధమ్మోతి సన్తట్ఠేన పణీతట్ఠేన సమో ధమ్మో. పమాణాభావతో సన్తో. ‘‘యావతా, భిక్ఖవే, ధమ్మా సఙ్ఖతా వా అసఙ్ఖతా వా, విరాగో తేసం ధమ్మానం అగ్గమక్ఖాయతీ’’తి (అ॰ ని॰ ౪.౩౪; ఇతివు॰ ౯౦) వచనతో సబ్బధమ్ముత్తమట్ఠేన పణీతో. తస్మిం సమధమ్మోతి వుత్తే సుసమే ఆరద్ధో సుసమారద్ధో. ఆవజ్జితత్తాతి ఫలసమాపత్తియా పవత్తకాలం సన్ధాయ వుత్తం. అనుప్పాదాదిసఙ్ఖాతే నిబ్బానే మనోద్వారావజ్జనస్స ఉప్పన్నత్తాతి వుత్తం హోతి. తిట్ఠతీతి పవత్తతి. ఉప్పాదాదీని హేట్ఠా వుత్తత్థాని. సేసబోజ్ఝఙ్గమూలకేసుపి వారేసు ఏసేవ నయో.
Kathaṃ susamāraddho iti ce hotīti bojjhaṅgoti anantaraṃ vuttanayena yojetabbaṃ. Visamāti sayañca visamattā, visamassa ca bhāvassa hetuttā visamā. Samadhammoti santaṭṭhena paṇītaṭṭhena samo dhammo. Pamāṇābhāvato santo. ‘‘Yāvatā, bhikkhave, dhammā saṅkhatā vā asaṅkhatā vā, virāgo tesaṃ dhammānaṃ aggamakkhāyatī’’ti (a. ni. 4.34; itivu. 90) vacanato sabbadhammuttamaṭṭhena paṇīto. Tasmiṃ samadhammoti vutte susame āraddho susamāraddho. Āvajjitattāti phalasamāpattiyā pavattakālaṃ sandhāya vuttaṃ. Anuppādādisaṅkhāte nibbāne manodvārāvajjanassa uppannattāti vuttaṃ hoti. Tiṭṭhatīti pavattati. Uppādādīni heṭṭhā vuttatthāni. Sesabojjhaṅgamūlakesupi vāresu eseva nayo.
బోజ్ఝఙ్గకథావణ్ణనా నిట్ఠితా.
Bojjhaṅgakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / పటిసమ్భిదామగ్గపాళి • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ౩. బోజ్ఝఙ్గకథా • 3. Bojjhaṅgakathā