| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පටිසම්‌භිදාමග්‌ග-අට්‌ඨකථා • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
සුත්‌තන්‌තනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා
Suttantaniddesavaṇṇanā
21. කථං සතිසම්‌බොජ්‌ඣඞ්‌ගො ඉති චෙ හොතීති බොජ්‌ඣඞ්‌ගොති සතිසම්‌බොජ්‌ඣඞ්‌ගං සීසං කත්‌වා ඵලසමාපත්‌තිං සමාපජ්‌ජන්‌තස්‌ස අඤ්‌ඤෙසු බොජ්‌ඣඞ්‌ගෙසු විජ්‌ජමානෙසු එවං අයං සතිසම්‌බොජ්‌ඣඞ්‌ගො හොතීති ඉති චෙ පවත්‌තස්‌ස කථං සො සතිසම්‌බොජ්‌ඣඞ්‌ගො හොතීති අත්‌ථො. යාවතා නිරොධූපට්‌ඨාතීති යත්‌තකෙන කාලෙන නිරොධො උපට්‌ඨාති, යත්‌තකෙ කාලෙ ආරම්‌මණතො නිබ්‌බානං උපට්‌ඨාතීති අත්‌ථො. යාවතා අච්‌චීති යත්‌තකෙන පරිමාණෙන ජාලා. කථං අප්‌පමාණො ඉති චෙ හොතීති බොජ්‌ඣඞ්‌ගොති න අප්‌පමාණෙපි සතිසම්‌බොජ්‌ඣඞ්‌ගෙ විජ්‌ජමානෙ එවං අයං අප්‌පමාණො හොතීති ඉති චෙ පවත්‌තස්‌ස සො අප්‌පමාණො සතිසම්‌බොජ්‌ඣඞ්‌ගො කථං හොතීති අත්‌ථො. පමාණබද්‌ධාති කිලෙසා ච පරියුට්‌ඨානා ච පොනොභවිකසඞ්‌ඛාරා ච පමාණබද්‌ධා නාම හොන්‌ති. ‘‘රාගොපමාණකරණො, දොසො පමාණකරණො, මොහො පමාණකරණො’’ති (ම. නි. 1.459) වචනතො රාගාදයො යස්‌ස උප්‌පජ්‌ජන්‌ති, ‘‘අයං එත්‌තකො’’ති තස්‌ස පමාණකරණතො පමාණං නාම. තස්‌මිං පමාණෙ බද්‌ධා පටිබද්‌ධා ආයත්‌තාති කිලෙසාදයො පමාණබද්‌ධා නාම හොන්‌ති. කිලෙසාති අනුසයභූතා, පරියුට්‌ඨානාති සමුදාචාරප්‌පත්‌තකිලෙසා. සඞ්‌ඛාරා පොනොභවිකාති පුනප්‌පුනං භවකරණං පුනභවො, පුනභවො සීලමෙතෙසන්‌ති පොනභවිකා, පොනභවිකා එව පොනොභවිකා. කුසලාකුසලකම්‌මසඞ්‌ඛාතා සඞ්‌ඛාරා. අප්‌පමාණොති වුත්‌තප්‌පකාරස්‌ස පමාණස්‌ස අභාවෙන අප්‌පමාණො. මග්‌ගඵලානම්‌පි අප්‌පමාණත්‌තා තතො විසෙසනත්‌ථං අචලට්‌ඨෙන අසඞ්‌ඛතට්‌ඨෙනාති වුත්‌තං. භඞ්‌ගාභාවතො අචලො, පච්‌චයාභාවතො අසඞ්‌ඛතො. යො හි අචලො අසඞ්‌ඛතො ච, සො අතිවිය පමාණවිරහිතො හොති.
21.Kathaṃsatisambojjhaṅgo iti ce hotīti bojjhaṅgoti satisambojjhaṅgaṃ sīsaṃ katvā phalasamāpattiṃ samāpajjantassa aññesu bojjhaṅgesu vijjamānesu evaṃ ayaṃ satisambojjhaṅgo hotīti iti ce pavattassa kathaṃ so satisambojjhaṅgo hotīti attho. Yāvatā nirodhūpaṭṭhātīti yattakena kālena nirodho upaṭṭhāti, yattake kāle ārammaṇato nibbānaṃ upaṭṭhātīti attho. Yāvatā accīti yattakena parimāṇena jālā. Kathaṃ appamāṇo iti ce hotīti bojjhaṅgoti na appamāṇepi satisambojjhaṅge vijjamāne evaṃ ayaṃ appamāṇo hotīti iti ce pavattassa so appamāṇo satisambojjhaṅgo kathaṃ hotīti attho. Pamāṇabaddhāti kilesā ca pariyuṭṭhānā ca ponobhavikasaṅkhārā ca pamāṇabaddhā nāma honti. ‘‘Rāgopamāṇakaraṇo, doso pamāṇakaraṇo, moho pamāṇakaraṇo’’ti (ma. ni. 1.459) vacanato rāgādayo yassa uppajjanti, ‘‘ayaṃ ettako’’ti tassa pamāṇakaraṇato pamāṇaṃ nāma. Tasmiṃ pamāṇe baddhā paṭibaddhā āyattāti kilesādayo pamāṇabaddhā nāma honti. Kilesāti anusayabhūtā, pariyuṭṭhānāti samudācārappattakilesā. Saṅkhārā ponobhavikāti punappunaṃ bhavakaraṇaṃ punabhavo, punabhavo sīlametesanti ponabhavikā, ponabhavikā eva ponobhavikā. Kusalākusalakammasaṅkhātā saṅkhārā. Appamāṇoti vuttappakārassa pamāṇassa abhāvena appamāṇo. Maggaphalānampi appamāṇattā tato visesanatthaṃ acalaṭṭhena asaṅkhataṭṭhenāti vuttaṃ. Bhaṅgābhāvato acalo, paccayābhāvato asaṅkhato. Yo hi acalo asaṅkhato ca, so ativiya pamāṇavirahito hoti.
කථං සුසමාරද්‌ධො ඉති චෙ හොතීති බොජ්‌ඣඞ්‌ගොති අනන්‌තරං වුත්‌තනයෙන යොජෙතබ්‌බං. විසමාති සයඤ්‌ච විසමත්‌තා, විසමස්‌ස ච භාවස්‌ස හෙතුත්‌තා විසමා. සමධම්‌මොති සන්‌තට්‌ඨෙන පණීතට්‌ඨෙන සමො ධම්‌මො. පමාණාභාවතො සන්‌තො. ‘‘යාවතා, භික්‌ඛවෙ, ධම්‌මා සඞ්‌ඛතා වා අසඞ්‌ඛතා වා, විරාගො තෙසං ධම්‌මානං අග්‌ගමක්‌ඛායතී’’ති (අ. නි. 4.34; ඉතිවු. 90) වචනතො සබ්‌බධම්‌මුත්‌තමට්‌ඨෙන පණීතො. තස්‌මිං සමධම්‌මොති වුත්‌තෙ සුසමෙ ආරද්‌ධො සුසමාරද්‌ධො. ආවජ්‌ජිතත්‌තාති ඵලසමාපත්‌තියා පවත්‌තකාලං සන්‌ධාය වුත්‌තං. අනුප්‌පාදාදිසඞ්‌ඛාතෙ නිබ්‌බානෙ මනොද්‌වාරාවජ්‌ජනස්‌ස උප්‌පන්‌නත්‌තාති වුත්‌තං හොති. තිට්‌ඨතීති පවත්‌තති. උප්‌පාදාදීනි හෙට්‌ඨා වුත්‌තත්‌ථානි. සෙසබොජ්‌ඣඞ්‌ගමූලකෙසුපි වාරෙසු එසෙව නයො.
Kathaṃ susamāraddho iti ce hotīti bojjhaṅgoti anantaraṃ vuttanayena yojetabbaṃ. Visamāti sayañca visamattā, visamassa ca bhāvassa hetuttā visamā. Samadhammoti santaṭṭhena paṇītaṭṭhena samo dhammo. Pamāṇābhāvato santo. ‘‘Yāvatā, bhikkhave, dhammā saṅkhatā vā asaṅkhatā vā, virāgo tesaṃ dhammānaṃ aggamakkhāyatī’’ti (a. ni. 4.34; itivu. 90) vacanato sabbadhammuttamaṭṭhena paṇīto. Tasmiṃ samadhammoti vutte susame āraddho susamāraddho. Āvajjitattāti phalasamāpattiyā pavattakālaṃ sandhāya vuttaṃ. Anuppādādisaṅkhāte nibbāne manodvārāvajjanassa uppannattāti vuttaṃ hoti. Tiṭṭhatīti pavattati. Uppādādīni heṭṭhā vuttatthāni. Sesabojjhaṅgamūlakesupi vāresu eseva nayo.
බොජ්‌ඣඞ්‌ගකථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Bojjhaṅgakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / පටිසම්‌භිදාමග්‌ගපාළි • Paṭisambhidāmaggapāḷi / 3. බොජ්‌ඣඞ්‌ගකථා • 3. Bojjhaṅgakathā
