Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
੧. ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ
1. Suttantaniddesavaṇṇanā
੨. ਤਸ੍ਸ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਸ੍ਸ ਨਿਦ੍ਦੇਸਕਥਾਯ ਤਤ੍ਥ ਜਾਤੇ ਧਮ੍ਮੇਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਾਧਿਸ੍ਮਿਂ ਜਾਤੇ ਚਿਤ੍ਤਚੇਤਸਿਕੇ ਧਮ੍ਮੇ। ਅਨਿਚ੍ਚਤੋ ਅਨੁਪਸ੍ਸਨਟ੍ਠੇਨਾਤਿਆਦਿਨਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਭੇਦਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ ਮਗ੍ਗੋਤਿ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਸਙ੍ਖਾਤੋ ਮਗ੍ਗੋ। ਅਟ੍ਠਸੁ ਮਗ੍ਗਙ੍ਗੇਸੁ ਏਕੇਕੋਪਿ ਹਿ ਮਗ੍ਗੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ।ਆਸੇવਤੀਤਿ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗવਸੇਨ। ਭਾવੇਤੀਤਿ ਸਕਦਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗੁਪ੍ਪਾਦਨੇਨ। ਬਹੁਲੀਕਰੋਤੀਤਿ ਅਨਾਗਾਮਿਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੁਪ੍ਪਾਦਨੇਨ। ਇਮੇਸਂ ਤਿਣ੍ਣਂ ਅવਤ੍ਥਾਭੇਦੇਪਿ ਸਤਿ ਆવਜ੍ਜਨਾਦੀਨਂ ਸਾਧਾਰਣਤ੍ਤਾ ਸਦਿਸਮੇવ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਕਤਂ।
2. Tassa suttantassa niddesakathāya tattha jāte dhammeti tasmiṃ samādhismiṃ jāte cittacetasike dhamme. Aniccato anupassanaṭṭhenātiādinā vipassanāya bhedaṃ dasseti. Sammādiṭṭhi maggoti sammādiṭṭhisaṅkhāto maggo. Aṭṭhasu maggaṅgesu ekekopi hi maggoti vuccati.Āsevatīti sotāpattimaggavasena. Bhāvetīti sakadāgāmimagguppādanena. Bahulīkarotīti anāgāmiarahattamagguppādanena. Imesaṃ tiṇṇaṃ avatthābhedepi sati āvajjanādīnaṃ sādhāraṇattā sadisameva vissajjanaṃ kataṃ.
੩. ਆਲੋਕਸਞ੍ਞਾਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਨਂ ਅਨ੍ਤਰਾਪੇਯ੍ਯਾਲੇ ਅવਿਕ੍ਖੇਪਾਦੀਨਿ ਚ ਝਾਨ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਕਸਿਣਾਨੁਸ੍ਸਤਿਅਸੁਭਾ ਚ ਦੀਘਂ ਅਸ੍ਸਾਸਾਦੀਨਿ ਚ ਆਨਨ੍ਤਰਿਕਸਮਾਧਿਞਾਣਨਿਦ੍ਦੇਸੇ (ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੧.੮੦-੮੧) ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਤ੍ਤਾ ਸਙ੍ਖਿਤ੍ਤਾਨਿ। ਤਤ੍ਥ ਚ ਅવਿਕ੍ਖੇਪવਸੇਨਾਤਿ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਾવਿਕ੍ਖੇਪવਸੇਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ। ਅਨਿਚ੍ਚਾਨੁਪਸ੍ਸੀ ਅਸ੍ਸਾਸવਸੇਨਾਤਿਆਦਿਕੇ ਸੁਦ੍ਧવਿਪਸ੍ਸਨਾવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਚਤੁਕ੍ਕੇ ਪਨ ਤਰੁਣવਿਪਸ੍ਸਨਾਕਾਲੇ વਿਪਸ੍ਸਨਾਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਸਮਾਧਿਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਾ ਬਲવવਿਪਸ੍ਸਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
3. Ālokasaññāpaṭinissaggānupassanānaṃ antarāpeyyāle avikkhepādīni ca jhāna samāpattikasiṇānussatiasubhā ca dīghaṃ assāsādīni ca ānantarikasamādhiñāṇaniddese (paṭi. ma. 1.80-81) niddiṭṭhattā saṅkhittāni. Tattha ca avikkhepavasenāti pubbabhāgāvikkhepavasena gahetabbaṃ. Aniccānupassī assāsavasenātiādike suddhavipassanāvasena vuttacatukke pana taruṇavipassanākāle vipassanāsampayuttasamādhipubbaṅgamā balavavipassanā veditabbā.
੪. વਿਪਸ੍ਸਨਾਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮવਾਰੇ ਪਠਮਂ ਅਨਿਚ੍ਚਤੋਤਿਆਦਿਨਾ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਅਨਿਯਮੇਤ੍વਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾ વੁਤ੍ਤਾ, ਪਚ੍ਛਾ ਰੂਪਂ ਅਨਿਚ੍ਚਤੋਤਿਆਦਿਨਾ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਨਿਯਮੇਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਾ। ਤਤ੍ਥ ਜਾਤਾਨਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਸਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਜਾਤਾਨਂ ਚਿਤ੍ਤਚੇਤਸਿਕਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ। વੋਸਗ੍ਗਾਰਮ੍ਮਣਤਾਤਿ ਏਤ੍ਥ વੋਸਗ੍ਗੋ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ। ਨਿਬ੍ਬਾਨਞ੍ਹਿ ਸਙ੍ਖਤવੋਸਗ੍ਗਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚਾਗਤੋ ‘‘વੋਸਗ੍ਗੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੋ। વਿਪਸ੍ਸਨਾ ਚ ਤਂਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮਾ ਚ ਨਿਬ੍ਬਾਨਨਿਨ੍ਨਤਾਯ ਅਜ੍ਝਾਸਯવਸੇਨ ਨਿਬ੍ਬਾਨੇ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਤ੍ਤਾ ਨਿਬ੍ਬਾਨਪਤਿਟ੍ਠਾ ਨਿਬ੍ਬਾਨਾਰਮ੍ਮਣਾ। ਪਤਿਟ੍ਠਾਪਿ ਹਿ ਆਲਮ੍ਬੀਯਤੀਤਿ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਨਾਮ ਹੋਤਿ, ਨਿਬ੍ਬਾਨੇ ਪਤਿਟ੍ਠਟ੍ਠੇਨੇવ ਨਿਬ੍ਬਾਨਾਰਮ੍ਮਣਾ। ਅਞ੍ਞਤ੍ਥ ਪਾਲ਼ਿਯਮ੍ਪਿ ਹਿ ਪਤਿਟ੍ਠਾ ‘‘ਆਰਮ੍ਮਣ’’ਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਯਥਾਹ – ‘‘ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਆવੁਸੋ, ਨਲ਼ਾਗਾਰਂ વਾ ਤਿਣਾਗਾਰਂ વਾ ਸੁਕ੍ਖਂ ਕੋਲ਼ਾਪਂ ਤੇਰੋવਸ੍ਸਿਕਂ ਪੁਰਤ੍ਥਿਮਾਯ ਚੇਪਿ ਦਿਸਾਯ ਪੁਰਿਸੋ ਆਦਿਤ੍ਤਾਯ ਤਿਣੁਕ੍ਕਾਯ ਉਪਸਙ੍ਕਮੇਯ੍ਯ, ਲਭੇਥ ਅਗ੍ਗਿ ਓਤਾਰਂ, ਲਭੇਥ ਅਗ੍ਗਿ ਆਰਮ੍ਮਣ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੪.੨੪੩)। ਤਸ੍ਮਾ ਤਤ੍ਥ ਜਾਤਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ વੋਸਗ੍ਗਾਰਮ੍ਮਣਤਾਯ ਨਿਬ੍ਬਾਨਪਤਿਟ੍ਠਾਭਾવੇਨ ਹੇਤੁਭੂਤੇਨ ਉਪ੍ਪਾਦਿਤੋ ਯੋ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਏਕਗ੍ਗਤਾਸਙ੍ਖਾਤੋ ਉਪਚਾਰਪ੍ਪਨਾਭੇਦੋ ਅવਿਕ੍ਖੇਪੋ, ਸੋ ਸਮਾਧੀਤਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾਤੋ ਪਚ੍ਛਾ ਉਪ੍ਪਾਦਿਤੋ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯੋ ਸਮਾਧਿ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਮਾਯੇવ ਹਿ ਇਤਿ ਪਠਮਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾ, ਪਚ੍ਛਾ ਸਮਥੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।
4. Vipassanāpubbaṅgamavāre paṭhamaṃ aniccatotiādinā ārammaṇaṃ aniyametvā vipassanā vuttā, pacchā rūpaṃ aniccatotiādinā ārammaṇaṃ niyametvā vuttā. Tattha jātānanti tassā vipassanāya jātānaṃ cittacetasikānaṃ dhammānaṃ. Vosaggārammaṇatāti ettha vosaggo nibbānaṃ. Nibbānañhi saṅkhatavosaggato pariccāgato ‘‘vosaggo’’ti vutto. Vipassanā ca taṃsampayuttadhammā ca nibbānaninnatāya ajjhāsayavasena nibbāne patiṭṭhitattā nibbānapatiṭṭhā nibbānārammaṇā. Patiṭṭhāpi hi ālambīyatīti ārammaṇaṃ nāma hoti, nibbāne patiṭṭhaṭṭheneva nibbānārammaṇā. Aññattha pāḷiyampi hi patiṭṭhā ‘‘ārammaṇa’’nti vuccanti. Yathāha – ‘‘seyyathāpi, āvuso, naḷāgāraṃ vā tiṇāgāraṃ vā sukkhaṃ koḷāpaṃ terovassikaṃ puratthimāya cepi disāya puriso ādittāya tiṇukkāya upasaṅkameyya, labhetha aggi otāraṃ, labhetha aggi ārammaṇa’’ntiādi (saṃ. ni. 4.243). Tasmā tattha jātānaṃ dhammānaṃ vosaggārammaṇatāya nibbānapatiṭṭhābhāvena hetubhūtena uppādito yo cittassa ekaggatāsaṅkhāto upacārappanābhedo avikkhepo, so samādhīti vipassanāto pacchā uppādito nibbedhabhāgiyo samādhi niddiṭṭho hoti. Tasmāyeva hi iti paṭhamaṃ vipassanā, pacchā samathoti vuttaṃ.
੫. ਯੁਗਨਦ੍ਧਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਯਸ੍ਮਾ ਹੇਟ੍ਠਾ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤવਣ੍ਣਨਾਯਂ વੁਤ੍ਤੋ ਯੁਗਨਦ੍ਧਕ੍ਕਮੋ ਪੁਰਿਮਦ੍વਯਨਿਦ੍ਦੇਸਨਯੇਨੇવ ਪਾਕਟੋ, ਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇ ਯੁਗਨਦ੍ਧਕ੍ਕਮੋ ਪਨ ਨ ਪਾਕਟੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇ ਅਨੇਕਨ੍ਤਿਕਂ ਯੁਗਨਦ੍ਧਭਾવਨਂ ਅવਤ੍વਾ ਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇ ਏਕਨ੍ਤੇਨ ਲਬ੍ਭਮਾਨਯੁਗਨਦ੍ਧਭਾવਨਮੇવ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਸੋਲ਼ਸਹਿ ਆਕਾਰੇਹੀਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਆਰਮ੍ਮਣਟ੍ਠੇਨਾਤਿਆਦੀਸੁ ਸਤ੍ਤਰਸਸੁ ਆਕਾਰੇਸੁ ਅਨ੍ਤੇ ਉਦ੍ਦਿਟ੍ਠਂ ਯੁਗਨਦ੍ਧਂ ਮੂਲਪਦੇਨ ਏਕਟ੍ਠਤ੍ਤਾ ਤਂ વਿਪ੍ਪਹਾਯ ਸੇਸਾਨਂ વਸੇਨ ‘‘ਸੋਲ਼ਸਹੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਆਰਮ੍ਮਣਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਆਲਮ੍ਬਨਟ੍ਠੇਨ, ਆਰਮ੍ਮਣવਸੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏવਂ ਸੇਸੇਸੁਪਿ। ਗੋਚਰਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਆਰਮ੍ਮਣਟ੍ਠੇਪਿ ਸਤਿ ਨਿਸ੍ਸਯਿਤਬ੍ਬਟ੍ਠਾਨਟ੍ਠੇਨ। ਪਹਾਨਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਪਜਹਨਟ੍ਠੇਨ। ਪਰਿਚ੍ਚਾਗਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਪਹਾਨੇਪਿ ਸਤਿ ਪੁਨ ਅਨਾਦਿਯਨੇਨ ਪਰਿਚ੍ਚਾਗਟ੍ਠੇਨ। વੁਟ੍ਠਾਨਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਉਗ੍ਗਮਨਟ੍ਠੇਨ। વਿવਟ੍ਟਨਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਉਗ੍ਗਮਨੇਪਿ ਸਤਿ ਅਪੁਨਰਾવਟ੍ਟਨੇਨ ਨਿવਤ੍ਤਨਟ੍ਠੇਨ। ਸਨ੍ਤਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਨਿਬ੍ਬੁਤਟ੍ਠੇਨ। ਪਣੀਤਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਨਿਬ੍ਬੁਤਟ੍ਠੇਪਿ ਸਤਿ ਉਤ੍ਤਮਟ੍ਠੇਨ, ਅਤਪ੍ਪਕਟ੍ਠੇਨ વਾ। વਿਮੁਤ੍ਤਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਬਨ੍ਧਨਾਪਗਤਟ੍ਠੇਨ। ਅਨਾਸવਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਬਨ੍ਧਨਮੋਕ੍ਖੇਪਿ ਸਤਿ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਕਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਮਾਨਾਸવવਿਰਹਿਤਟ੍ਠੇਨ। ਤਰਣਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਅਨੋਸੀਦਿਤ੍વਾ ਪਿਲવਨਟ੍ਠੇਨ, ਅਤਿਕ੍ਕਮਨਟ੍ਠੇਨ વਾ। ਅਨਿਮਿਤ੍ਤਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਸਙ੍ਖਾਰਨਿਮਿਤ੍ਤવਿਰਹਿਤਟ੍ਠੇਨ। ਅਪ੍ਪਣਿਹਿਤਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਪਣਿਧਿવਿਰਹਿਤਟ੍ਠੇਨ। ਸੁਞ੍ਞਤਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਅਭਿਨਿવੇਸવਿਰਹਿਤਟ੍ਠੇਨ। ਏਕਰਸਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਏਕਕਿਚ੍ਚਟ੍ਠੇਨ। ਅਨਤਿવਤ੍ਤਨਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਅਨਤਿਕ੍ਕਮਨਟ੍ਠੇਨ। ਯੁਗਨਦ੍ਧਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਯੁਗਲਕਟ੍ਠੇਨ।
5. Yuganaddhaniddese yasmā heṭṭhā suttantavaṇṇanāyaṃ vutto yuganaddhakkamo purimadvayaniddesanayeneva pākaṭo, maggakkhaṇe yuganaddhakkamo pana na pākaṭo, tasmā pubbabhāge anekantikaṃ yuganaddhabhāvanaṃ avatvā maggakkhaṇe ekantena labbhamānayuganaddhabhāvanameva dassento soḷasahi ākārehītiādimāha. Tattha ārammaṇaṭṭhenātiādīsu sattarasasu ākāresu ante uddiṭṭhaṃ yuganaddhaṃ mūlapadena ekaṭṭhattā taṃ vippahāya sesānaṃ vasena ‘‘soḷasahī’’ti vuttaṃ. Ārammaṇaṭṭhenāti ālambanaṭṭhena, ārammaṇavasenāti attho. Evaṃ sesesupi. Gocaraṭṭhenāti ārammaṇaṭṭhepi sati nissayitabbaṭṭhānaṭṭhena. Pahānaṭṭhenāti pajahanaṭṭhena. Pariccāgaṭṭhenāti pahānepi sati puna anādiyanena pariccāgaṭṭhena. Vuṭṭhānaṭṭhenāti uggamanaṭṭhena. Vivaṭṭanaṭṭhenāti uggamanepi sati apunarāvaṭṭanena nivattanaṭṭhena. Santaṭṭhenāti nibbutaṭṭhena. Paṇītaṭṭhenāti nibbutaṭṭhepi sati uttamaṭṭhena, atappakaṭṭhena vā. Vimuttaṭṭhenāti bandhanāpagataṭṭhena. Anāsavaṭṭhenāti bandhanamokkhepi sati ārammaṇaṃ katvā pavattamānāsavavirahitaṭṭhena. Taraṇaṭṭhenāti anosīditvā pilavanaṭṭhena, atikkamanaṭṭhena vā. Animittaṭṭhenāti saṅkhāranimittavirahitaṭṭhena. Appaṇihitaṭṭhenāti paṇidhivirahitaṭṭhena. Suññataṭṭhenāti abhinivesavirahitaṭṭhena. Ekarasaṭṭhenāti ekakiccaṭṭhena. Anativattanaṭṭhenāti aññamaññaṃ anatikkamanaṭṭhena. Yuganaddhaṭṭhenāti yugalakaṭṭhena.
ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਂ ਪਜਹਤੋ, ਅવਿਜ੍ਜਂ ਪਜਹਤੋਤਿ ਯੋਗਿਨੋ ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਪਕ੍ਖਪ੍ਪਹਾਨવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਨਿਰੋਧੋ ਚੇਤ੍ਥ ਨਿਬ੍ਬਾਨਮੇવ। ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਨਾਤਿવਤ੍ਤਨ੍ਤੀਤਿ ਸਮਥੋ ਚੇ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਅਤਿવਤ੍ਤੇਯ੍ਯ, ਲੀਨਪਕ੍ਖਿਕਤ੍ਤਾ ਸਮਥਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ ਕੋਸਜ੍ਜਾਯ ਸਂવਤ੍ਤੇਯ੍ਯ। વਿਪਸ੍ਸਨਾ ਚੇ ਸਮਥਂ ਅਤਿવਤ੍ਤੇਯ੍ਯ, ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਪਕ੍ਖਿਕਤ੍ਤਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਾਯ ਸਂવਤ੍ਤੇਯ੍ਯ। ਤਸ੍ਮਾ ਸਮਥੋ ਚ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਅਨਤਿવਤ੍ਤਮਾਨੋ ਕੋਸਜ੍ਜਪਾਤਂ ਨ ਕਰੋਤਿ, વਿਪਸ੍ਸਨਾ ਸਮਥਂ ਅਨਤਿવਤ੍ਤਮਾਨਾ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਪਾਤਂ ਨ ਕਰੋਤਿ। ਸਮਥੋ ਸਮਂ ਪવਤ੍ਤਮਾਨੋ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਪਾਤਤੋ ਰਕ੍ਖਤਿ, વਿਪਸ੍ਸਨਾ ਸਮਂ ਪવਤ੍ਤਮਾਨਾ ਸਮਥਂ ਕੋਸਜ੍ਜਪਾਤਤੋ ਰਕ੍ਖਤਿ। ਏવਮਿਮੇ ਉਭੋ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਅਨਤਿવਤ੍ਤਨਕਿਚ੍ਚੇਨ ਏਕਕਿਚ੍ਚਾ, ਸਮਾ ਹੁਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਮਾਨੇਨ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਅਨਤਿવਤ੍ਤਮਾਨਾ ਅਤ੍ਥਸਿਦ੍ਧਿਕਰਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤੇਸਂ ਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇ ਯੁਗਨਦ੍ਧਤ੍ਤਂ વੁਟ੍ਠਾਨਗਾਮਿਨਿવਿਪਸ੍ਸਨਾਕ੍ਖਣੇ ਯੁਗਨਦ੍ਧਤ੍ਤਾਯੇવ ਹੋਤਿ। ਪਹਾਨਪਰਿਚ੍ਚਾਗવੁਟ੍ਠਾਨવਿવਟ੍ਟਨਕਰਣਾਨਂ ਮਗ੍ਗਕਿਚ੍ਚવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਸਕਲਸ੍ਸ ਮਗ੍ਗਕਿਚ੍ਚਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਸਹਗਤਕਿਲੇਸਾ ਚ ਖਨ੍ਧਾ ਚ ਅવਿਜ੍ਜਾਸਹਗਤਕਿਲੇਸਾ ਚ ਖਨ੍ਧਾ ਚ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾ। ਸੇਸਾਨਂ ਨ ਤਥਾ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਪਟਿਪਕ੍ਖਧਮ੍ਮਮਤ੍ਤਦਸ੍ਸਨવਸੇਨ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਾવਿਜ੍ਜਾ ਏવ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾ। વਿવਟ੍ਟਤੋਤਿ ਨਿવਤ੍ਤਨ੍ਤਸ੍ਸ।
Uddhaccaṃ pajahato, avijjaṃ pajahatoti yogino tassa tassa paṭipakkhappahānavasena vuttaṃ. Nirodho cettha nibbānameva. Aññamaññaṃ nātivattantīti samatho ce vipassanaṃ ativatteyya, līnapakkhikattā samathassa cittaṃ kosajjāya saṃvatteyya. Vipassanā ce samathaṃ ativatteyya, uddhaccapakkhikattā vipassanāya cittaṃ uddhaccāya saṃvatteyya. Tasmā samatho ca vipassanaṃ anativattamāno kosajjapātaṃ na karoti, vipassanā samathaṃ anativattamānā uddhaccapātaṃ na karoti. Samatho samaṃ pavattamāno vipassanaṃ uddhaccapātato rakkhati, vipassanā samaṃ pavattamānā samathaṃ kosajjapātato rakkhati. Evamime ubho aññamaññaṃ anativattanakiccena ekakiccā, samā hutvā pavattamānena aññamaññaṃ anativattamānā atthasiddhikarā honti. Tesaṃ maggakkhaṇe yuganaddhattaṃ vuṭṭhānagāminivipassanākkhaṇe yuganaddhattāyeva hoti. Pahānapariccāgavuṭṭhānavivaṭṭanakaraṇānaṃ maggakiccavasena vuttattā sakalassa maggakiccassa dassanatthaṃ uddhaccasahagatakilesā ca khandhā ca avijjāsahagatakilesā ca khandhā ca niddiṭṭhā. Sesānaṃ na tathā vuttattā paṭipakkhadhammamattadassanavasena uddhaccāvijjā eva niddiṭṭhā. Vivaṭṭatoti nivattantassa.
ਸਮਾਧਿ ਕਾਮਾਸવਾ વਿਮੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤੀਤਿ ਸਮਾਧਿਸ੍ਸ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਪਟਿਪਕ੍ਖਤ੍ਤਾ વੁਤ੍ਤਂ। ਰਾਗવਿਰਾਗਾਤਿ ਰਾਗਸ੍ਸ વਿਰਾਗੋ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮੋ ਏਤਿਸ੍ਸਾ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਰਾਗવਿਰਾਗਾ, ‘‘ਰਾਗવਿਰਾਗਤੋ’’ਤਿ ਨਿਸ੍ਸਕ੍ਕવਚਨਂ વਾ। ਤਥਾ ਅવਿਜ੍ਜਾવਿਰਾਗਾ। ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤੀਤਿ ਮਗ੍ਗਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋ ਸਮਾਧਿ। ਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤੀਤਿ ਮਗ੍ਗਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ ਪਞ੍ਞਾ। ਤਰਤੋਤਿ ਤਰਨ੍ਤਸ੍ਸ। ਸਬ੍ਬਪਣਿਧੀਹੀਤਿ ਰਾਗਦੋਸਮੋਹਪਣਿਧੀਹਿ, ਸਬ੍ਬਪਤ੍ਥਨਾਹਿ વਾ। ਏવਂ ਚੁਦ੍ਦਸ ਆਕਾਰੇ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਏਕਰਸਟ੍ਠਞ੍ਚ ਅਨਤਿવਤ੍ਤਨਟ੍ਠਞ੍ਚ ਅવਿਭਜਿਤ੍વਾવ ਇਮੇਹਿ ਸੋਲ਼ਸਹਿ ਆਕਾਰੇਹੀਤਿ ਆਹ। ਕਸ੍ਮਾ? ਤੇਸਂ ਚੁਦ੍ਦਸਨ੍ਨਂ ਆਕਾਰਾਨਂ ਏਕੇਕਸ੍ਸ ਅવਸਾਨੇ ‘‘ਏਕਰਸਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਯੁਗਨਦ੍ਧਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਨਾਤਿવਤ੍ਤਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਤ੍ਤਾ ਤੇ ਦ੍વੇਪਿ ਆਕਾਰਾ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾવ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਸੋਲ਼ਸਹੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਯੁਗਨਦ੍ਧਟ੍ਠੋ ਪਨ ਉਦ੍ਦੇਸੇਪਿ ਨ ਭਣਿਤੋਯੇવਾਤਿ।
Samādhi kāmāsavā vimutto hotīti samādhissa kāmacchandapaṭipakkhattā vuttaṃ. Rāgavirāgāti rāgassa virāgo samatikkamo etissā atthīti rāgavirāgā, ‘‘rāgavirāgato’’ti nissakkavacanaṃ vā. Tathā avijjāvirāgā. Cetovimuttīti maggasampayutto samādhi. Paññāvimuttīti maggasampayuttā paññā. Taratoti tarantassa. Sabbapaṇidhīhīti rāgadosamohapaṇidhīhi, sabbapatthanāhi vā. Evaṃ cuddasa ākāre vissajjitvā ekarasaṭṭhañca anativattanaṭṭhañca avibhajitvāva imehi soḷasahi ākārehīti āha. Kasmā? Tesaṃ cuddasannaṃ ākārānaṃ ekekassa avasāne ‘‘ekarasā honti, yuganaddhā honti, aññamaññaṃ nātivattantī’’ti niddiṭṭhattā te dvepi ākārā niddiṭṭhāva honti. Tasmā ‘‘soḷasahī’’ti āha. Yuganaddhaṭṭho pana uddesepi na bhaṇitoyevāti.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗਪਾਲ਼ਿ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ੧. ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਨਿਦ੍ਦੇਸੋ • 1. Suttantaniddeso