| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปฎิสมฺภิทามคฺคปาฬิ • Paṭisambhidāmaggapāḷi |
๑. สุตฺตนฺตนิเทฺทโส
1. Suttantaniddeso
๒. กถํ สมถปุพฺพงฺคมํ วิปสฺสนํ ภาเวติ? เนกฺขมฺมวเสน จิตฺตสฺส เอกคฺคตา อวิเกฺขโป สมาธิฯ ตตฺถ ชาเต ธเมฺม อนิจฺจโต อนุปสฺสนเฎฺฐน วิปสฺสนา, ทุกฺขโต อนุปสฺสนเฎฺฐน วิปสฺสนา, อนตฺตโต อนุปสฺสนเฎฺฐน วิปสฺสนาฯ อิติ ปฐมํ สมโถ, ปจฺฉา วิปสฺสนาฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘สมถปุพฺพงฺคมํ วิปสฺสนํ ภาเวตี’’ติฯ ภาเวตีติ จตโสฺส ภาวนา – ตตฺถ ชาตานํ ธมฺมานํ อนติวตฺตนเฎฺฐน ภาวนา, อินฺทฺริยานํ เอกรสเฎฺฐน ภาวนา, ตทุปควีริยวาหนเฎฺฐน ภาวนา, อาเสวนเฎฺฐน ภาวนาฯ
2. Kathaṃ samathapubbaṅgamaṃ vipassanaṃ bhāveti? Nekkhammavasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi. Tattha jāte dhamme aniccato anupassanaṭṭhena vipassanā, dukkhato anupassanaṭṭhena vipassanā, anattato anupassanaṭṭhena vipassanā. Iti paṭhamaṃ samatho, pacchā vipassanā. Tena vuccati – ‘‘samathapubbaṅgamaṃ vipassanaṃ bhāvetī’’ti. Bhāvetīti catasso bhāvanā – tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā, indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, tadupagavīriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, āsevanaṭṭhena bhāvanā.
มโคฺค สญฺชายตีติ กถํ มโคฺค สญฺชายติ? ทสฺสนเฎฺฐน สมฺมาทิฎฺฐิ มโคฺค สญฺชายติ, อภินิโรปนเฎฺฐน สมฺมาสงฺกโปฺป มโคฺค สญฺชายติ, ปริคฺคหเฎฺฐน สมฺมาวาจา มโคฺค สญฺชายติ, สมุฎฺฐานเฎฺฐน สมฺมากมฺมโนฺต มโคฺค สญฺชายติ, โวทานเฎฺฐน สมฺมาอาชีโว มโคฺค สญฺชายติ, ปคฺคหเฎฺฐน สมฺมาวายาโม มโคฺค สญฺชายติ, อุปฎฺฐานเฎฺฐน สมฺมาสติ มโคฺค สญฺชายติ, อวิเกฺขปเฎฺฐน สมฺมาสมาธิ มโคฺค สญฺชายติ – เอวํ มโคฺค สญฺชายติฯ
Maggo sañjāyatīti kathaṃ maggo sañjāyati? Dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi maggo sañjāyati, abhiniropanaṭṭhena sammāsaṅkappo maggo sañjāyati, pariggahaṭṭhena sammāvācā maggo sañjāyati, samuṭṭhānaṭṭhena sammākammanto maggo sañjāyati, vodānaṭṭhena sammāājīvo maggo sañjāyati, paggahaṭṭhena sammāvāyāmo maggo sañjāyati, upaṭṭhānaṭṭhena sammāsati maggo sañjāyati, avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi maggo sañjāyati – evaṃ maggo sañjāyati.
โส ตํ มคฺคํ อาเสวติ ภาเวติ พหุลีกโรติ อาเสวตีติ กถํ อาเสวติ? อาวชฺชโนฺต อาเสวติ, ชานโนฺต อาเสวติ, ปสฺสโนฺต อาเสวติ, ปจฺจเวกฺขโนฺต อาเสวติ, จิตฺตํ อธิฎฺฐหโนฺต อาเสวติ, สทฺธาย อธิมุจฺจโนฺต อาเสวติ, วีริยํ ปคฺคณฺหโนฺต อาเสวติ, สติํ อุปฎฺฐาเปโนฺต อาเสวติ, จิตฺตํ สมาทหโนฺต อาเสวติ, ปญฺญาย ปชานโนฺต อาเสวติ, อภิเญฺญยฺยํ อภิชานโนฺต อาเสวติ, ปริเญฺญยฺยํ ปริชานโนฺต อาเสวติ, ปหาตพฺพํ ปชหโนฺต อาเสวติ , ภาเวตพฺพํ ภาเวโนฺต อาเสวติ, สจฺฉิกาตพฺพํ สจฺฉิกโรโนฺต อาเสวติ – เอวํ อาเสวติฯ
So taṃ maggaṃ āsevati bhāveti bahulīkaroti āsevatīti kathaṃ āsevati? Āvajjanto āsevati, jānanto āsevati, passanto āsevati, paccavekkhanto āsevati, cittaṃ adhiṭṭhahanto āsevati, saddhāya adhimuccanto āsevati, vīriyaṃ paggaṇhanto āsevati, satiṃ upaṭṭhāpento āsevati, cittaṃ samādahanto āsevati, paññāya pajānanto āsevati, abhiññeyyaṃ abhijānanto āsevati, pariññeyyaṃ parijānanto āsevati, pahātabbaṃ pajahanto āsevati , bhāvetabbaṃ bhāvento āsevati, sacchikātabbaṃ sacchikaronto āsevati – evaṃ āsevati.
ภาเวตีติ กถํ ภาเวติ? อาวชฺชโนฺต ภาเวติ, ชานโนฺต ภาเวติ, ปสฺสโนฺต ภาเวติ, ปจฺจเวกฺขโนฺต ภาเวติ, จิตฺตํ อธิฎฺฐหโนฺต ภาเวติ, สทฺธาย อธิมุจฺจโนฺต ภาเวติ, วีริยํ ปคฺคณฺหโนฺต ภาเวติ, สติํ อุปฎฺฐาเปโนฺต ภาเวติ, จิตฺตํ สมาทหโนฺต ภาเวติ, ปญฺญาย ปชานโนฺต ภาเวติ, อภิเญฺญยฺยํ อภิชานโนฺต ภาเวติ, ปริเญฺญยฺยํ ปริชานโนฺต ภาเวติ, ปหาตพฺพํ ปชหโนฺต ภาเวติ, ภาเวตพฺพํ ภาเวโนฺต ภาเวติ, สจฺฉิกาตพฺพํ สจฺฉิกโรโนฺต ภาเวติ – เอวํ ภาเวติฯ
Bhāvetīti kathaṃ bhāveti? Āvajjanto bhāveti, jānanto bhāveti, passanto bhāveti, paccavekkhanto bhāveti, cittaṃ adhiṭṭhahanto bhāveti, saddhāya adhimuccanto bhāveti, vīriyaṃ paggaṇhanto bhāveti, satiṃ upaṭṭhāpento bhāveti, cittaṃ samādahanto bhāveti, paññāya pajānanto bhāveti, abhiññeyyaṃ abhijānanto bhāveti, pariññeyyaṃ parijānanto bhāveti, pahātabbaṃ pajahanto bhāveti, bhāvetabbaṃ bhāvento bhāveti, sacchikātabbaṃ sacchikaronto bhāveti – evaṃ bhāveti.
พหุลีกโรตีติ กถํ พหุลีกโรติ? อาวชฺชโนฺต พหุลีกโรติ, ชานโนฺต พหุลีกโรติ, ปสฺสโนฺต พหุลีกโรติ, ปจฺจเวกฺขโนฺต พหุลีกโรติ, จิตฺตํ อธิฎฺฐหโนฺต พหุลีกโรติ, สทฺธาย อธิมุจฺจโนฺต พหุลีกโรติ, วีริยํ ปคฺคณฺหโนฺต พหุลีกโรติ, สติํ อุปฎฺฐาเปโนฺต พหุลีกโรติ, จิตฺตํ สมาทหโนฺต พหุลีกโรติ, ปญฺญาย ปชานโนฺต พหุลีกโรติ, อภิเญฺญยฺยํ อภิชานโนฺต พหุลีกโรติ, ปริเญฺญยฺยํ ปริชานโนฺต พหุลีกโรติ, ปหาตพฺพํ ปชหโนฺต พหุลีกโรติ, ภาเวตพฺพํ ภาเวโนฺต พหุลีกโรติ, สจฺฉิกาตพฺพํ สจฺฉิกโรโนฺต พหุลีกโรติ – เอวํ พหุลีกโรติฯ
Bahulīkarotīti kathaṃ bahulīkaroti? Āvajjanto bahulīkaroti, jānanto bahulīkaroti, passanto bahulīkaroti, paccavekkhanto bahulīkaroti, cittaṃ adhiṭṭhahanto bahulīkaroti, saddhāya adhimuccanto bahulīkaroti, vīriyaṃ paggaṇhanto bahulīkaroti, satiṃ upaṭṭhāpento bahulīkaroti, cittaṃ samādahanto bahulīkaroti, paññāya pajānanto bahulīkaroti, abhiññeyyaṃ abhijānanto bahulīkaroti, pariññeyyaṃ parijānanto bahulīkaroti, pahātabbaṃ pajahanto bahulīkaroti, bhāvetabbaṃ bhāvento bahulīkaroti, sacchikātabbaṃ sacchikaronto bahulīkaroti – evaṃ bahulīkaroti.
ตสฺส ตํ มคฺคํ อาเสวโต ภาวยโต พหุลีกโรโต สโญฺญชนานิ ปหียนฺติ อนุสยา พฺยนฺตีโหนฺตีติ กถํ สโญฺญชนานิ ปหียนฺติ, อนุสยา พฺยนฺตีโหนฺติ? โสตาปตฺติมเคฺคน, สกฺกายทิฎฺฐิ, วิจิกิจฺฉา, สีลพฺพตปรามาโส – อิมานิ ตีณิ สโญฺญชนานิ ปหียนฺติ; ทิฎฺฐานุสโย, วิจิกิจฺฉานุสโย – อิเม เทฺว อนุสยา พฺยนฺตีโหนฺติฯ สกทาคามิมเคฺคน โอฬาริกํ กามราคสโญฺญชนํ, ปฎิฆสโญฺญชนํ – อิมานิ เทฺว สโญฺญชนานิ ปหียนฺติ; โอฬาริโก กามราคานุสโย, ปฎิฆานุสโย – อิเม เทฺว อนุสยา พฺยนฺตีโหนฺติฯ อนาคามิมเคฺคน อนุสหคตํ กามราคสโญฺญชนํ, ปฎิฆสโญฺญชนํ – อิมานิ เทฺว สโญฺญชนานิ ปหียนฺติ; อนุสหคโต กามราคานุสโย, ปฎิฆานุสโย – อิเม เทฺว อนุสยา พฺยนฺตีโหนฺติฯ อรหตฺตมเคฺคน รูปราโค, อรูปราโค, มาโน, อุทฺธจฺจํ, อวิชฺชา – อิมานิ ปญฺจ สโญฺญชนานิ ปหียนฺติ; มานานุสโย, ภวราคานุสโย , อวิชฺชานุสโย – อิเม ตโย อนุสยา พฺยนฺตีโหนฺติฯ เอวํ สโญฺญชนานิ ปหียนฺติ, อนุสยา พฺยนฺตีโหนฺติฯ
Tassa taṃ maggaṃ āsevato bhāvayato bahulīkaroto saññojanāni pahīyantianusayā byantīhontīti kathaṃ saññojanāni pahīyanti, anusayā byantīhonti? Sotāpattimaggena, sakkāyadiṭṭhi, vicikicchā, sīlabbataparāmāso – imāni tīṇi saññojanāni pahīyanti; diṭṭhānusayo, vicikicchānusayo – ime dve anusayā byantīhonti. Sakadāgāmimaggena oḷārikaṃ kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ – imāni dve saññojanāni pahīyanti; oḷāriko kāmarāgānusayo, paṭighānusayo – ime dve anusayā byantīhonti. Anāgāmimaggena anusahagataṃ kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ – imāni dve saññojanāni pahīyanti; anusahagato kāmarāgānusayo, paṭighānusayo – ime dve anusayā byantīhonti. Arahattamaggena rūparāgo, arūparāgo, māno, uddhaccaṃ, avijjā – imāni pañca saññojanāni pahīyanti; mānānusayo, bhavarāgānusayo , avijjānusayo – ime tayo anusayā byantīhonti. Evaṃ saññojanāni pahīyanti, anusayā byantīhonti.
๓. อพฺยาปาทวเสน จิตฺตสฺส เอกคฺคตา อวิเกฺขโป สมาธิ…เป.… อาโลกสญฺญาวเสน จิตฺตสฺส เอกคฺคตา อวิเกฺขโป สมาธิ…เป.… ปฎินิสฺสคฺคานุปสฺสี อสฺสาสวเสน ปฎินิสฺสคฺคานุปสฺสี ปสฺสาสวเสน จิตฺตสฺส เอกคฺคตา อวิเกฺขโป สมาธิฯ ตตฺถ ชาเต ธเมฺม อนิจฺจโต อนุปสฺสนเฎฺฐน วิปสฺสนา, ทุกฺขโต อนุปสฺสนเฎฺฐน วิปสฺสนา, อนตฺตโต อนุปสฺสนเฎฺฐน วิปสฺสนาฯ อิติ ปฐมํ สมโถ, ปจฺฉา วิปสฺสนาฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘สมถปุพฺพงฺคมํ วิปสฺสนํ ภาเวตี’’ติฯ ภาเวตีติ จตโสฺส ภาวนา – ตตฺถ ชาตานํ ธมฺมานํ อนติวตฺตนเฎฺฐน ภาวนา, อินฺทฺริยานํ เอกรสเฎฺฐน ภาวนา, ตทุปควีริยวาหนเฎฺฐน ภาวนา, อาเสวนเฎฺฐน ภาวนาฯ
3. Abyāpādavasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi…pe… ālokasaññāvasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi…pe… paṭinissaggānupassī assāsavasena paṭinissaggānupassī passāsavasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi. Tattha jāte dhamme aniccato anupassanaṭṭhena vipassanā, dukkhato anupassanaṭṭhena vipassanā, anattato anupassanaṭṭhena vipassanā. Iti paṭhamaṃ samatho, pacchā vipassanā. Tena vuccati – ‘‘samathapubbaṅgamaṃ vipassanaṃ bhāvetī’’ti. Bhāvetīti catasso bhāvanā – tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā, indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, tadupagavīriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, āsevanaṭṭhena bhāvanā.
มโคฺค สญฺชายตีติ กถํ มโคฺค สญฺชายติ? ทสฺสนเฎฺฐน สมฺมาทิฎฺฐิ มโคฺค สญฺชายติ, อภินิโรปนเฎฺฐน สมฺมาสงฺกโปฺป มโคฺค สญฺชายติ…เป.… อวิเกฺขปเฎฺฐน สมฺมาสมาธิ มโคฺค สญฺชายติฯ เอวํ มโคฺค สญฺชายติฯ
Maggo sañjāyatīti kathaṃ maggo sañjāyati? Dassanaṭṭhena sammādiṭṭhi maggo sañjāyati, abhiniropanaṭṭhena sammāsaṅkappo maggo sañjāyati…pe… avikkhepaṭṭhena sammāsamādhi maggo sañjāyati. Evaṃ maggo sañjāyati.
โส ตํ มคฺคํ อาเสวติ ภาเวติ พหุลีกโรติ อาเสวตีติ กถํ อาเสวติ? อาวชฺชโนฺต อาเสวติ…เป.… สจฺฉิกาตพฺพํ สจฺฉิกโรโนฺต อาเสวติ, เอวํ อาเสวติฯ ภาเวตีติ กถํ ภาเวติ? อาวชฺชโนฺต ภาเวติ, ชานโนฺต ภาเวติ…เป.… สจฺฉิกาตพฺพํ สจฺฉิกโรโนฺต ภาเวติ, เอวํ ภาเวติฯ พหุลีกโรตีติ กถํ พหุลีกโรติ? อาวชฺชโนฺต พหุลีกโรติ, ชานโนฺต พหุลีกโรติ…เป.… สจฺฉิกาตพฺพํ สจฺฉิกโรโนฺต พหุลีกโรติ, เอวํ พหุลีกโรติฯ
So taṃ maggaṃ āsevati bhāveti bahulīkaroti āsevatīti kathaṃ āsevati? Āvajjanto āsevati…pe… sacchikātabbaṃ sacchikaronto āsevati, evaṃ āsevati. Bhāvetīti kathaṃ bhāveti? Āvajjanto bhāveti, jānanto bhāveti…pe… sacchikātabbaṃ sacchikaronto bhāveti, evaṃ bhāveti. Bahulīkarotīti kathaṃ bahulīkaroti? Āvajjanto bahulīkaroti, jānanto bahulīkaroti…pe… sacchikātabbaṃ sacchikaronto bahulīkaroti, evaṃ bahulīkaroti.
ตสฺส ตํ มคฺคํ อาเสวโต ภาวยโต พหุลีกโรโต สโญฺญชนานิ ปหียนฺติ, อนุสยา พฺยนฺตีโหนฺตีติ กถํ สโญฺญชนา ปหียนฺติ, อนุสยา พฺยนฺตีโหนฺติ? โสตาปตฺติมเคฺคน สกฺกายทิฎฺฐิ วิจิกิจฺฉา สีลพฺพตปรามาโส – อิมานิ ตีณิ สโญฺญชนานิ ปหียนฺติ; ทิฎฺฐานุสโย, วิจิกิจฺฉานุสโย – อิเม เทฺว อนุสยา พฺยนฺตีโหนฺติฯ สกทาคามิมเคฺคน โอฬาริกํ กามราคสโญฺญชนํ, ปฎิฆสโญฺญชนํ – อิมานิ เทฺว สโญฺญชนานิ ปหียนฺติ; โอฬาริโก กามราคานุสโย ปฎิฆานุสโย – อิเม เทฺว อนุสยา พฺยนฺตีโหนฺติฯ อนาคามิมเคฺคน อนุสหคตํ กามราคสโญฺญชนํ, ปฎิฆสโญฺญชนํ – อิมานิ เทฺว สโญฺญชนานิ ปหียนฺติ; อนุสหคโต กามราคานุสโย, ปฎิฆานุสโย – อิเม เทฺว อนุสยา พฺยนฺตีโหนฺติฯ อรหตฺตมเคฺคน รูปราโค, อรูปราโค, มาโน, อุทฺธจฺจํ, อวิชฺชา – อิมานิ ปญฺจ สโญฺญชนานิ ปหียนฺติ; มานานุสโย, ภวราคานุสโย, อวิชฺชานุสโย – อิเม ตโย อนุสยา พฺยนฺตีโหนฺติฯ เอวํ สโญฺญชนานิ ปหียนฺติ, อนุสยา พฺยนฺตีโหนฺติฯ เอวํ สมถปุพฺพงฺคมํ วิปสฺสนํ ภาเวติฯ
Tassa taṃ maggaṃ āsevato bhāvayato bahulīkaroto saññojanāni pahīyanti, anusayā byantīhontīti kathaṃ saññojanā pahīyanti, anusayā byantīhonti? Sotāpattimaggena sakkāyadiṭṭhi vicikicchā sīlabbataparāmāso – imāni tīṇi saññojanāni pahīyanti; diṭṭhānusayo, vicikicchānusayo – ime dve anusayā byantīhonti. Sakadāgāmimaggena oḷārikaṃ kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ – imāni dve saññojanāni pahīyanti; oḷāriko kāmarāgānusayo paṭighānusayo – ime dve anusayā byantīhonti. Anāgāmimaggena anusahagataṃ kāmarāgasaññojanaṃ, paṭighasaññojanaṃ – imāni dve saññojanāni pahīyanti; anusahagato kāmarāgānusayo, paṭighānusayo – ime dve anusayā byantīhonti. Arahattamaggena rūparāgo, arūparāgo, māno, uddhaccaṃ, avijjā – imāni pañca saññojanāni pahīyanti; mānānusayo, bhavarāgānusayo, avijjānusayo – ime tayo anusayā byantīhonti. Evaṃ saññojanāni pahīyanti, anusayā byantīhonti. Evaṃ samathapubbaṅgamaṃ vipassanaṃ bhāveti.
๔. กถํ วิปสฺสนาปุพฺพงฺคมํ สมถํ ภาเวติ? อนิจฺจโต อนุปสฺสนเฎฺฐน วิปสฺสนา, ทุกฺขโต อนุปสฺสนเฎฺฐน วิปสฺสนา, อนตฺตโต อนุปสฺสนเฎฺฐน วิปสฺสนาฯ ตตฺถ ชาตานํ ธมฺมานญฺจ โวสคฺคารมฺมณตา 1 จิตฺตสฺส เอกคฺคตา อวิเกฺขโปฯ สมาธิ อิติ ปฐมํ วิปสฺสนา, ปจฺฉา สมโถฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘วิปสฺสนาปุพฺพงฺคมํ สมถํ ภาเวตี’’ติฯ ภาเวตีติ จตโสฺส ภาวนา – อาเสวนเฎฺฐน ภาวนา…เป.… มโคฺค สญฺชายตีติ กถํ มโคฺค สญฺชายติ…เป.… เอวํ มโคฺค สญฺชายติฯ เอวํ สโญฺญชนานิ ปหียนฺติ, อนุสยา พฺยนฺตีโหนฺติฯ
4. Kathaṃ vipassanāpubbaṅgamaṃ samathaṃ bhāveti? Aniccato anupassanaṭṭhena vipassanā, dukkhato anupassanaṭṭhena vipassanā, anattato anupassanaṭṭhena vipassanā. Tattha jātānaṃ dhammānañca vosaggārammaṇatā 2 cittassa ekaggatā avikkhepo. Samādhi iti paṭhamaṃ vipassanā, pacchā samatho. Tena vuccati – ‘‘vipassanāpubbaṅgamaṃ samathaṃ bhāvetī’’ti. Bhāvetīti catasso bhāvanā – āsevanaṭṭhena bhāvanā…pe… maggo sañjāyatīti kathaṃ maggo sañjāyati…pe… evaṃ maggo sañjāyati. Evaṃ saññojanāni pahīyanti, anusayā byantīhonti.
รูปํ อนิจฺจโต อนุปสฺสนเฎฺฐน วิปสฺสนา, รูปํ ทุกฺขโต อนุปสฺสนเฎฺฐน วิปสฺสนา, รูปํ อนตฺตโต อนุปสฺสนเฎฺฐน วิปสฺสนาฯ ตตฺถ ชาตานํ ธมฺมานญฺจ โวสคฺคารมฺมณตา จิตฺตสฺส เอกคฺคตา อวิเกฺขโป สมาธิฯ อิติ ปฐมํ วิปสฺสนา, ปจฺฉา สมโถฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘วิปสฺสนาปุพฺพงฺคมํ สมถํ ภาเวตี’’ติฯ ภาเวตีติ จตโสฺส ภาวนา – อาเสวนเฎฺฐน ภาวนา…เป.… มโคฺค สญฺชายตีติ กถํ มโคฺค สญฺชายติ…เป.… เอวํ มโคฺค สญฺชายติฯ เอวํ สโญฺญชนานิ ปหียนฺติ, อนุสยา พฺยนฺตีโหนฺติฯ
Rūpaṃ aniccato anupassanaṭṭhena vipassanā, rūpaṃ dukkhato anupassanaṭṭhena vipassanā, rūpaṃ anattato anupassanaṭṭhena vipassanā. Tattha jātānaṃ dhammānañca vosaggārammaṇatā cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi. Iti paṭhamaṃ vipassanā, pacchā samatho. Tena vuccati – ‘‘vipassanāpubbaṅgamaṃ samathaṃ bhāvetī’’ti. Bhāvetīti catasso bhāvanā – āsevanaṭṭhena bhāvanā…pe… maggo sañjāyatīti kathaṃ maggo sañjāyati…pe… evaṃ maggo sañjāyati. Evaṃ saññojanāni pahīyanti, anusayā byantīhonti.
เวทนํ…เป.… สญฺญํ … สงฺขาเร… วิญฺญาณํ… จกฺขุํ…เป.… ชรามรณํ อนิจฺจโต อนุปสฺสนเฎฺฐน วิปสฺสนา, ชรามรณํ ทุกฺขโต…เป.… อนตฺตโต อนุปสฺสนเฎฺฐน วิปสฺสนาฯ ตตฺถ ชาตานํ ธมฺมานญฺจ โวสคฺคารมฺมณตา จิตฺตสฺส เอกคฺคตา อวิเกฺขโป สมาธิฯ อิติ ปฐมํ วิปสฺสนา, ปจฺฉา สมโถฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘วิปสฺสนาปุพฺพงฺคมํ สมถํ ภาเวตี’’ติฯ ภาเวตีติ จตโสฺส ภาวนา – อาเสวนเฎฺฐน ภาวนา…เป.… มโคฺค สญฺชายตีติ กถํ มโคฺค สญฺชายติ…เป.… เอวํ มโคฺค สญฺชายติฯ เอวํ สโญฺญชนานิ ปหียนฺติ, อนุสยา พฺยนฺตีโหนฺติฯ เอวํ วิปสฺสนาปุพฺพงฺคมํ สมถํ ภาเวติฯ
Vedanaṃ…pe… saññaṃ … saṅkhāre… viññāṇaṃ… cakkhuṃ…pe… jarāmaraṇaṃ aniccato anupassanaṭṭhena vipassanā, jarāmaraṇaṃ dukkhato…pe… anattato anupassanaṭṭhena vipassanā. Tattha jātānaṃ dhammānañca vosaggārammaṇatā cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi. Iti paṭhamaṃ vipassanā, pacchā samatho. Tena vuccati – ‘‘vipassanāpubbaṅgamaṃ samathaṃ bhāvetī’’ti. Bhāvetīti catasso bhāvanā – āsevanaṭṭhena bhāvanā…pe… maggo sañjāyatīti kathaṃ maggo sañjāyati…pe… evaṃ maggo sañjāyati. Evaṃ saññojanāni pahīyanti, anusayā byantīhonti. Evaṃ vipassanāpubbaṅgamaṃ samathaṃ bhāveti.
๕. กถํ สมถวิปสฺสนํ ยุคนทฺธํ ภาเวติ? โสฬสหิ อากาเรหิ สมถวิปสฺสนํ ยุคนทฺธํ ภาเวติฯ อารมฺมณเฎฺฐน โคจรเฎฺฐน ปหานเฎฺฐน ปริจฺจาคเฎฺฐน วุฎฺฐานเฎฺฐน วิวฎฺฎนเฎฺฐน สนฺตเฎฺฐน ปณีตเฎฺฐน วิมุตฺตเฎฺฐน อนาสวเฎฺฐน ตรณเฎฺฐน อนิมิตฺตเฎฺฐน อปฺปณิหิตเฎฺฐน สุญฺญตเฎฺฐน เอกรสเฎฺฐน อนติวตฺตนเฎฺฐน ยุคนทฺธเฎฺฐนฯ
5. Kathaṃ samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti? Soḷasahi ākārehi samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti. Ārammaṇaṭṭhena gocaraṭṭhena pahānaṭṭhena pariccāgaṭṭhena vuṭṭhānaṭṭhena vivaṭṭanaṭṭhena santaṭṭhena paṇītaṭṭhena vimuttaṭṭhena anāsavaṭṭhena taraṇaṭṭhena animittaṭṭhena appaṇihitaṭṭhena suññataṭṭhena ekarasaṭṭhena anativattanaṭṭhena yuganaddhaṭṭhena.
กถํ อารมฺมณเฎฺฐน สมถวิปสฺสนํ ยุคนทฺธํ ภาเวติ? อุทฺธจฺจํ ปชหโต จิตฺตสฺส เอกคฺคตา อวิเกฺขโป สมาธิ นิโรธารมฺมโณ, อวิชฺชํ ปชหโต อนุปสฺสนเฎฺฐน วิปสฺสนา นิโรธารมฺมณาฯ อิติ อารมฺมณเฎฺฐน สมถวิปสฺสนา เอกรสา โหนฺติ, ยุคนทฺธา โหนฺติ, อญฺญมญฺญํ นาติวตฺตนฺตีติฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘อารมฺมณเฎฺฐน สมถวิปสฺสนํ ยุคนทฺธํ ภาเวตี’’ติฯ ภาเวตีติ จตโสฺส ภาวนา – อาเสวนเฎฺฐน ภาวนา…เป.… มโคฺค สญฺชายตีติ กถํ มโคฺค สญฺชายติ…เป.… เอวํ มโคฺค สญฺชายติฯ เอวํ สโญฺญชนานิ ปหียนฺติ, อนุสยา พฺยนฺตีโหนฺติฯ เอวํ อารมฺมณเฎฺฐน สมถวิปสฺสนํ ยุคนทฺธํ ภาเวติฯ
Kathaṃ ārammaṇaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti? Uddhaccaṃ pajahato cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi nirodhārammaṇo, avijjaṃ pajahato anupassanaṭṭhena vipassanā nirodhārammaṇā. Iti ārammaṇaṭṭhena samathavipassanā ekarasā honti, yuganaddhā honti, aññamaññaṃ nātivattantīti. Tena vuccati – ‘‘ārammaṇaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāvetī’’ti. Bhāvetīti catasso bhāvanā – āsevanaṭṭhena bhāvanā…pe… maggo sañjāyatīti kathaṃ maggo sañjāyati…pe… evaṃ maggo sañjāyati. Evaṃ saññojanāni pahīyanti, anusayā byantīhonti. Evaṃ ārammaṇaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti.
กถํ โคจรเฎฺฐน สมถวิปสฺสนํ ยุคนทฺธํ ภาเวติ? อุทฺธจฺจํ ปชหโต จิตฺตสฺส เอกคฺคตา อวิเกฺขโป สมาธิ นิโรธโคจโร, อวิชฺชํ ปชหโต อนุปสฺสนเฎฺฐน วิปสฺสนา นิโรธโคจราฯ อิติ โคจรเฎฺฐน สมถวิปสฺสนา เอกรสา โหนฺติ, ยุคนทฺธา โหนฺติ, อญฺญมญฺญํ นาติวตฺตนฺตีติ ฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘โคจรเฎฺฐน สมถวิปสฺสนํ ยุคนทฺธํ ภาเวตี’’ติฯ
Kathaṃ gocaraṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti? Uddhaccaṃ pajahato cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi nirodhagocaro, avijjaṃ pajahato anupassanaṭṭhena vipassanā nirodhagocarā. Iti gocaraṭṭhena samathavipassanā ekarasā honti, yuganaddhā honti, aññamaññaṃ nātivattantīti . Tena vuccati – ‘‘gocaraṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāvetī’’ti.
กถํ ปหานเฎฺฐน สมถวิปสฺสนํ ยุคนทฺธํ ภาเวติ? อุทฺธจฺจสหคตกิเลเส จ ขเนฺธ จ ปชหโต จิตฺตสฺส เอกคฺคตา อวิเกฺขโป สมาธิ นิโรธโคจโร, อวิชฺชาสหคตกิเลเส จ ขเนฺธ จ ปชหโต อนุปสฺสนเฎฺฐน วิปสฺสนา นิโรธโคจราฯ อิติ ปหานเฎฺฐน สมถวิปสฺสนา เอกรสา โหนฺติ, ยุคนทฺธา โหนฺติ, อญฺญมญฺญํ นาติวตฺตนฺตีติฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘ปหานเฎฺฐน สมถวิปสฺสนํ ยุคนทฺธํ ภาเวตี’’ติฯ
Kathaṃ pahānaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti? Uddhaccasahagatakilese ca khandhe ca pajahato cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi nirodhagocaro, avijjāsahagatakilese ca khandhe ca pajahato anupassanaṭṭhena vipassanā nirodhagocarā. Iti pahānaṭṭhena samathavipassanā ekarasā honti, yuganaddhā honti, aññamaññaṃ nātivattantīti. Tena vuccati – ‘‘pahānaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāvetī’’ti.
กถํ ปริจฺจาคเฎฺฐน สมถวิปสฺสนํ ยุคนทฺธํ ภาเวติ? อุทฺธจฺจสหคตกิเลเส จ ขเนฺธ จ ปริจฺจชโต จิตฺตสฺส เอกคฺคตา อวิเกฺขโป สมาธิ นิโรธโคจโร, อวิชฺชาสหคตกิเลเส จ ขเนฺธ จ ปริจฺจชโต อนุปสฺสนเฎฺฐน วิปสฺสนา นิโรธโคจราฯ อิติ ปริจฺจาคเฎฺฐน สมถวิปสฺสนา เอกรสา โหนฺติ, ยุคนทฺธา โหนฺติ, อญฺญมญฺญํ นาติวตฺตนฺตีติฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘ปริจฺจาคเฎฺฐน สมถวิปสฺสนํ ยุคนทฺธํ ภาเวตี’’ติฯ
Kathaṃ pariccāgaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti? Uddhaccasahagatakilese ca khandhe ca pariccajato cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi nirodhagocaro, avijjāsahagatakilese ca khandhe ca pariccajato anupassanaṭṭhena vipassanā nirodhagocarā. Iti pariccāgaṭṭhena samathavipassanā ekarasā honti, yuganaddhā honti, aññamaññaṃ nātivattantīti. Tena vuccati – ‘‘pariccāgaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāvetī’’ti.
กถํ วุฎฺฐานเฎฺฐน สมถวิปสฺสนํ ยุคนทฺธํ ภาเวติ? อุทฺธจฺจสหคตกิเลเสหิ จ ขเนฺธหิ จ วุฎฺฐหโต จิตฺตสฺส เอกคฺคตา อวิเกฺขโป สมาธิ นิโรธโคจโร, อวิชฺชาสหคตกิเลเสหิ จ ขเนฺธหิ จ วุฎฺฐหโต อนุปสฺสนเฎฺฐน วิปสฺสนา นิโรธโคจราฯ อิติ วุฎฺฐานเฎฺฐน สมถวิปสฺสนา เอกรสา โหนฺติ, ยุคนทฺธา โหนฺติ, อญฺญมญฺญํ นาติวตฺตนฺตีติฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘วุฎฺฐานเฎฺฐน สมถวิปสฺสนํ ยุคนทฺธํ ภาเวตี’’ติฯ
Kathaṃ vuṭṭhānaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti? Uddhaccasahagatakilesehi ca khandhehi ca vuṭṭhahato cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi nirodhagocaro, avijjāsahagatakilesehi ca khandhehi ca vuṭṭhahato anupassanaṭṭhena vipassanā nirodhagocarā. Iti vuṭṭhānaṭṭhena samathavipassanā ekarasā honti, yuganaddhā honti, aññamaññaṃ nātivattantīti. Tena vuccati – ‘‘vuṭṭhānaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāvetī’’ti.
กถํ วิวฎฺฎนเฎฺฐน สมถวิปสฺสนํ ยุคนทฺธํ ภาเวติ? อุทฺธจฺจสหคตกิเลเสหิ จ ขเนฺธหิ จ วิวฎฺฎโต จิตฺตสฺส เอกคฺคตา อวิเกฺขโป สมาธิ นิโรธโคจโร, อวิชฺชาสหคตกิเลเสหิ จ ขเนฺธหิ จ วิวฎฺฎโต อนุปสฺสนเฎฺฐน วิปสฺสนา นิโรธโคจราฯ อิติ วิวฎฺฎนเฎฺฐน สมถวิปสฺสนา เอกรสา โหนฺติ, ยุคนทฺธา โหนฺติ, อญฺญมญฺญํ นาติวตฺตนฺตีติฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘วิวฎฺฎนเฎฺฐน สมถวิปสฺสนํ ยุคนทฺธํ ภาเวตี’’ติฯ
Kathaṃ vivaṭṭanaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti? Uddhaccasahagatakilesehi ca khandhehi ca vivaṭṭato cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi nirodhagocaro, avijjāsahagatakilesehi ca khandhehi ca vivaṭṭato anupassanaṭṭhena vipassanā nirodhagocarā. Iti vivaṭṭanaṭṭhena samathavipassanā ekarasā honti, yuganaddhā honti, aññamaññaṃ nātivattantīti. Tena vuccati – ‘‘vivaṭṭanaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāvetī’’ti.
กถํ สนฺตเฎฺฐน สมถวิปสฺสนํ ยุคนทฺธํ ภาเวติ? อุทฺธจฺจํ ปชหโต จิตฺตสฺส เอกคฺคตา อวิเกฺขโป สมาธิ สโนฺต โหนฺติ นิโรธโคจโร, อวิชฺชํ ปชหโต อนุปสฺสนเฎฺฐน วิปสฺสนา สนฺตา โหติ นิโรธโคจราฯ อิติ สนฺตเฎฺฐน สมถวิปสฺสนา เอกรสา โหนฺติ, ยุคนทฺธา โหนฺติ, อญฺญมญฺญํ นาติวตฺตนฺตีติฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘สนฺตเฎฺฐน สมถวิปสฺสนํ ยุคนทฺธํ ภาเวตี’’ติฯ
Kathaṃ santaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti? Uddhaccaṃ pajahato cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi santo honti nirodhagocaro, avijjaṃ pajahato anupassanaṭṭhena vipassanā santā hoti nirodhagocarā. Iti santaṭṭhena samathavipassanā ekarasā honti, yuganaddhā honti, aññamaññaṃ nātivattantīti. Tena vuccati – ‘‘santaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāvetī’’ti.
กถํ ปณีตเฎฺฐน สมถวิปสฺสนํ ยุคนทฺธํ ภาเวติ? อุทฺธจฺจํ ปชหโต จิตฺตสฺส เอกคฺคตา อวิเกฺขโป สมาธิ ปณีโต โหติ นิโรธโคจโร, อวิชฺชํ ปชหโต อนุปสฺสนเฎฺฐน วิปสฺสนา ปณีตา โหติ นิโรธโคจรา ฯ อิติ ปณีตเฎฺฐน สมถวิปสฺสนา เอกรสา โหนฺติ, ยุคนทฺธา โหนฺติ, อญฺญมญฺญํ นาติวตฺตนฺตีติฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘ปณีตเฎฺฐน สมถวิปสฺสนํ ยุคนทฺธํ ภาเวตี’’ติฯ
Kathaṃ paṇītaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti? Uddhaccaṃ pajahato cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi paṇīto hoti nirodhagocaro, avijjaṃ pajahato anupassanaṭṭhena vipassanā paṇītā hoti nirodhagocarā . Iti paṇītaṭṭhena samathavipassanā ekarasā honti, yuganaddhā honti, aññamaññaṃ nātivattantīti. Tena vuccati – ‘‘paṇītaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāvetī’’ti.
กถํ วิมุตฺตเฎฺฐน สมถวิปสฺสนํ ยุคนทฺธํ ภาเวติ? อุทฺธจฺจํ ปชหโต จิตฺตสฺส เอกคฺคตา อวิเกฺขโป สมาธิ กามาสวา วิมุโตฺต โหติ นิโรธโคจโร, อวิชฺชํ ปชหโต อนุปสฺสนเฎฺฐน วิปสฺสนา อวิชฺชาสวา วิมุตฺตา โหติ นิโรธโคจราฯ อิติ ราควิราคา เจโตวิมุตฺติ อวิชฺชาวิราคา ปญฺญา วิมุตฺตเฎฺฐน สมถวิปสฺสนา เอกรสา โหนฺติ, ยุคนทฺธา โหนฺติ, อญฺญมญฺญํ นาติวตฺตนฺตีติฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘วิมุตฺตเฎฺฐน สมถวิปสฺสนํ ยุคนทฺธํ ภาเวตี’’ติฯ
Kathaṃ vimuttaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti? Uddhaccaṃ pajahato cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi kāmāsavā vimutto hoti nirodhagocaro, avijjaṃ pajahato anupassanaṭṭhena vipassanā avijjāsavā vimuttā hoti nirodhagocarā. Iti rāgavirāgā cetovimutti avijjāvirāgā paññā vimuttaṭṭhena samathavipassanā ekarasā honti, yuganaddhā honti, aññamaññaṃ nātivattantīti. Tena vuccati – ‘‘vimuttaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāvetī’’ti.
กถํ อนาสวเฎฺฐน สมถวิปสฺสนํ ยุคนทฺธํ ภาเวติ? อุทฺธจฺจํ ปชหโต จิตฺตสฺส เอกคฺคตา อวิเกฺขโป สมาธิ กามาสเวน อนาสโว โหติ นิโรธโคจโร, อวิชฺชํ ปชหโต อนุปสฺสนเฎฺฐน วิปสฺสนา อวิชฺชาสเวน อนาสวา โหติ นิโรธโคจราฯ อิติ อนาสวเฎฺฐน สมถวิปสฺสนา เอกรสา โหนฺติ, ยุคนทฺธา โหนฺติ, อญฺญมญฺญํ นาติวตฺตนฺตีติฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘อนาสวเฎฺฐน สมถวิปสฺสนํ ยุคนทฺธํ ภาเวตี’’ติฯ
Kathaṃ anāsavaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti? Uddhaccaṃ pajahato cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi kāmāsavena anāsavo hoti nirodhagocaro, avijjaṃ pajahato anupassanaṭṭhena vipassanā avijjāsavena anāsavā hoti nirodhagocarā. Iti anāsavaṭṭhena samathavipassanā ekarasā honti, yuganaddhā honti, aññamaññaṃ nātivattantīti. Tena vuccati – ‘‘anāsavaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāvetī’’ti.
กถํ ตรณเฎฺฐน สมถวิปสฺสนํ ยุคนทฺธํ ภาเวติ? อุทฺธจฺจสหคตกิเลเส จ ขเนฺธ จ ตรโต จิตฺตสฺส เอกคฺคตา อวิเกฺขโป สมาธิ นิโรธโคจโร, อวิชฺชาสหคตกิเลเส จ ขเนฺธ จ ตรโต อนุปสฺสนเฎฺฐน วิปสฺสนา นิโรธโคจราฯ อิติ ตรณเฎฺฐน สมถวิปสฺสนา เอกรสา โหนฺติ, ยุคนทฺธา โหนฺติ, อญฺญมญฺญํ นาติวตฺตนฺตีติฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘ตรณเฎฺฐน สมถวิปสฺสนํ ยุคนทฺธํ ภาเวตี’’ติฯ
Kathaṃ taraṇaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti? Uddhaccasahagatakilese ca khandhe ca tarato cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi nirodhagocaro, avijjāsahagatakilese ca khandhe ca tarato anupassanaṭṭhena vipassanā nirodhagocarā. Iti taraṇaṭṭhena samathavipassanā ekarasā honti, yuganaddhā honti, aññamaññaṃ nātivattantīti. Tena vuccati – ‘‘taraṇaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāvetī’’ti.
กถํ อนิมิตฺตเฎฺฐน สมถวิปสฺสนํ ยุคนทฺธํ ภาเวติ? อุทฺธจฺจํ ปชหโต จิตฺตสฺส เอกคฺคตา อวิเกฺขโป สมาธิ สพฺพนิมิเตฺตหิ อนิมิโตฺต โหติ นิโรธโคจโร, อวิชฺชํ ปชหโต อนุปสฺสนเฎฺฐน วิปสฺสนา สพฺพนิมิเตฺตหิ อนิมิตฺตา โหติ นิโรธโคจราฯ อิติ อนิมิตฺตเฎฺฐน สมถวิปสฺสนา เอกรสา โหนฺติ, ยุคนทฺธา โหนฺติ, อญฺญมญฺญํ นาติวตฺตนฺตีติฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘อนิมิตฺตเฎฺฐน สมถวิปสฺสนํ ยุคนทฺธํ ภาเวตี’’ติฯ
Kathaṃ animittaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃbhāveti? Uddhaccaṃ pajahato cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi sabbanimittehi animitto hoti nirodhagocaro, avijjaṃ pajahato anupassanaṭṭhena vipassanā sabbanimittehi animittā hoti nirodhagocarā. Iti animittaṭṭhena samathavipassanā ekarasā honti, yuganaddhā honti, aññamaññaṃ nātivattantīti. Tena vuccati – ‘‘animittaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāvetī’’ti.
กถํ อปฺปณิหิตเฎฺฐน สมถวิปสฺสนํ ยุคนทฺธํ ภาเวติ? อุทฺธจฺจํ ปชหโต จิตฺตสฺส เอกคฺคตา อวิเกฺขโป สมาธิ สพฺพปณิธีหิ อปฺปณิหิโต โหติ นิโรธโคจโร, อวิชฺชํ ปชหโต อนุปสฺสนเฎฺฐน วิปสฺสนา สพฺพปณิธีหิ อปฺปณิหิตา โหติ นิโรธโคจราฯ อิติ อปฺปณิหิตเฎฺฐน สมถวิปสฺสนา เอกรสา โหนฺติ, ยุคนทฺธา โหนฺติ, อญฺญมญฺญํ นาติวตฺตนฺตีติฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘อปฺปณิหิตเฎฺฐน สมถวิปสฺสนํ ยุคนทฺธํ ภาเวตี’’ติฯ
Kathaṃ appaṇihitaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti? Uddhaccaṃ pajahato cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi sabbapaṇidhīhi appaṇihito hoti nirodhagocaro, avijjaṃ pajahato anupassanaṭṭhena vipassanā sabbapaṇidhīhi appaṇihitā hoti nirodhagocarā. Iti appaṇihitaṭṭhena samathavipassanā ekarasā honti, yuganaddhā honti, aññamaññaṃ nātivattantīti. Tena vuccati – ‘‘appaṇihitaṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāvetī’’ti.
กถํ สุญฺญตเฎฺฐน สมถวิปสฺสนํ ยุคนทฺธํ ภาเวติ? อุทฺธจฺจํ ปชหโต จิตฺตสฺส เอกคฺคตา อวิเกฺขโป สมาธิ สพฺพาภินิเวเสหิ สุโญฺญ โหติ นิโรธโคจโร, อวิชฺชํ ปชหโต อนุปสฺสนเฎฺฐน วิปสฺสนา สพฺพาภินิเวเสหิ สุญฺญา โหติ นิโรธโคจราฯ อิติ สุญฺญตเฎฺฐน สมถวิปสฺสนา เอกรสา โหนฺติ, ยุคนทฺธา โหนฺติ, อญฺญมญฺญํ นาติวตฺตนฺตีติฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘สุญฺญตเฎฺฐน สมถวิปสฺสนํ ยุคนทฺธํ ภาเวตี’’ติฯ ภาเวตีติ จตโสฺส ภาวนา – อาเสวนเฎฺฐน ภาวนา…เป.… มโคฺค สญฺชายตีติ กถํ มโคฺค สญฺชายติ…เป.… เอวํ มโคฺค สญฺชายติฯ เอวํ สโญฺญชนานิ ปหียนฺติ, อนุสยา พฺยนฺตีโหนฺติฯ เอวํ สุญฺญตเฎฺฐน สมถวิปสฺสนํ ยุคนทฺธํ ภาเวติฯ อิเมหิ โสฬสหิ อากาเรหิ สมถวิปสฺสนํ ยุคนทฺธํ ภาเวติ, เอวํ สมถวิปสฺสนํ ยุคนทฺธํ ภาเวติฯ
Kathaṃ suññataṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti? Uddhaccaṃ pajahato cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi sabbābhinivesehi suñño hoti nirodhagocaro, avijjaṃ pajahato anupassanaṭṭhena vipassanā sabbābhinivesehi suññā hoti nirodhagocarā. Iti suññataṭṭhena samathavipassanā ekarasā honti, yuganaddhā honti, aññamaññaṃ nātivattantīti. Tena vuccati – ‘‘suññataṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāvetī’’ti. Bhāvetīti catasso bhāvanā – āsevanaṭṭhena bhāvanā…pe… maggo sañjāyatīti kathaṃ maggo sañjāyati…pe… evaṃ maggo sañjāyati. Evaṃ saññojanāni pahīyanti, anusayā byantīhonti. Evaṃ suññataṭṭhena samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti. Imehi soḷasahi ākārehi samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti, evaṃ samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāveti.
สุตฺตนฺตนิเทฺทโสฯ
Suttantaniddeso.
Footnotes:
Related texts:
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ขุทฺทกนิกาย (อฎฺฐกถา) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ปฎิสมฺภิทามคฺค-อฎฺฐกถา • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā / ๑. สุตฺตนฺตนิเทฺทสวณฺณนา • 1. Suttantaniddesavaṇṇanā
