| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ធម្មសង្គណី-មូលដីកា • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā |
សុត្តន្តិកទុកមាតិកាបទវណ្ណនា
Suttantikadukamātikāpadavaṇṇanā
១០១-១០៨. វិជ្ជារាសន្តោគធធម្មា វិជ្ជាសភាគតាយ តទេកទេសេ វិជ្ជាកោដ្ឋាសេ វត្តន្តីតិ វុត្តា។ វជិរស្ស យត្ថ តំ បតតិ, តត្ថ អភេជ្ជំ នាម កិញ្ចិ មណិបាសាណាទិ នត្ថិ, ន ច តេន គមនមគ្គោ វិរុហតិ, ឯវមេវ អរហត្តមគ្គេន យត្ថ សោ ឧប្បជ្ជតិ, តស្មិំ សន្តានេ អភេជ្ជោ កិលេសោ នាម នត្ថិ, ន ច ភិន្នោ បុន វិរុហតីតិ វជិរុបមតា វេទិតព្ពា។ តទុបចារេន ពាលា យថា ‘‘មញ្ចា ឃោសន្តី’’តិ។ កណ្ហាភិជាតីតិ អបាយា វុច្ចន្តិ មនុស្សេសុ ច ទោភគ្គិយំ។ តបនស្ស វា ទុក្ខស្ស ហិតាតិ តបនិយា។
101-108. Vijjārāsantogadhadhammā vijjāsabhāgatāya tadekadese vijjākoṭṭhāse vattantīti vuttā. Vajirassa yattha taṃ patati, tattha abhejjaṃ nāma kiñci maṇipāsāṇādi natthi, na ca tena gamanamaggo viruhati, evameva arahattamaggena yattha so uppajjati, tasmiṃ santāne abhejjo kileso nāma natthi, na ca bhinno puna viruhatīti vajirupamatā veditabbā. Tadupacārena bālā yathā ‘‘mañcā ghosantī’’ti. Kaṇhābhijātīti apāyā vuccanti manussesu ca dobhaggiyaṃ. Tapanassa vā dukkhassa hitāti tapaniyā.
ទាសាទីសុបិ សិរិវឌ្ឍកាទិសទ្ទា វិយ អតថត្តា វចនមត្តមេវ អធិការំ កត្វា បវត្តា អធិវចនា។ យស្មា បន អធិវចននិរុត្តិបញ្ញត្តិបទានិ សមានត្ថានិ, សព្ពញ្ច វចនំ អធិវចនាទិភាវំ ភជតិ, តស្មា តេសុបិ វចនវិសេសេសុ វិសេសេន បវត្តេហិ អធិវចនាទិសទ្ទេហិ សព្ពានិ វចនានិ អត្ថប្បកាសនសាមញ្ញេន វុត្តានីតិ ឯតេនាធិប្បាយេន អយំ អត្ថយោជនា កតាតិ វេទិតព្ពា។ អថ វា អធិ-សទ្ទោ ឧបរិភាគេ, ឧបរិ វចនំ អធិវចនំ។ កស្ស ឧបរិ? បកាសេតព្ពស្ស អត្ថស្សាតិ វិទិតោវាយមត្ថោ។ អធីនំ វា វចនំ អធិវចនំ។ កេន អធីនំ? អត្ថេន។ តថា តំតំអត្ថប្បកាសនេ និច្ឆិតំ, និយតំ វា វចនំ និរុត្តិ។ បថវីធាតុបុរិសាទិតំតំបការេន ញាបនតោ បញ្ញត្តីតិ ឯវំ អធិវចនាទិបទានំ សព្ពវចនេសុ បវត្តិ វេទិតព្ពា។ អញ្ញថា សិរិវឌ្ឍកធនវឌ្ឍកប្បការានមេវ អភិលាបានំ អធិវចនតា, អភិសង្ខរោន្តីតិ ឯវំបការានមេវ និទ្ធារណវចនានំ និរុត្តិតា, តក្កោ វិតក្កោតិ ឯវំបការានមេវ ឯកមេវត្ថំ តេន តេន បការេន ញាបេន្តានំ បញ្ញត្តិតា ច អាបជ្ជេយ្យាតិ។
Dāsādīsupi sirivaḍḍhakādisaddā viya atathattā vacanamattameva adhikāraṃ katvā pavattā adhivacanā. Yasmā pana adhivacananiruttipaññattipadāni samānatthāni, sabbañca vacanaṃ adhivacanādibhāvaṃ bhajati, tasmā tesupi vacanavisesesu visesena pavattehi adhivacanādisaddehi sabbāni vacanāni atthappakāsanasāmaññena vuttānīti etenādhippāyena ayaṃ atthayojanā katāti veditabbā. Atha vā adhi-saddo uparibhāge, upari vacanaṃ adhivacanaṃ. Kassa upari? Pakāsetabbassa atthassāti viditovāyamattho. Adhīnaṃ vā vacanaṃ adhivacanaṃ. Kena adhīnaṃ? Atthena. Tathā taṃtaṃatthappakāsane nicchitaṃ, niyataṃ vā vacanaṃ nirutti. Pathavīdhātupurisāditaṃtaṃpakārena ñāpanato paññattīti evaṃ adhivacanādipadānaṃ sabbavacanesu pavatti veditabbā. Aññathā sirivaḍḍhakadhanavaḍḍhakappakārānameva abhilāpānaṃ adhivacanatā, abhisaṅkharontīti evaṃpakārānameva niddhāraṇavacanānaṃ niruttitā, takko vitakkoti evaṃpakārānameva ekamevatthaṃ tena tena pakārena ñāpentānaṃ paññattitā ca āpajjeyyāti.
១០៩-១១៨. ផស្សោ វេទនាតិ សព្ពទាបិ អរូបធម្មានំ ផស្សាទិនាមកត្តា បថវិយាទីនំ កេសកុម្ភាទិនាមន្តរាបត្តិ វិយ នាមន្តរានាបជ្ជនតោ ច សទា អត្តនាវ កតនាមតាយ ចតុក្ខន្ធនិព្ពានានិ នាមករណដ្ឋេន នាមំ។ នមនំ អវិនាភាវតោ អារម្មណាភិមុខតា, នមនហេតុភូតតា នាមនំ។ អថ វា អធិវចនសម្ផស្សោ វិយ អធិវចនំ នាមមន្តរេន យេ អនុបចិតពោធិសម្ភារានំ គហណំ ន គច្ឆន្តិ, តេ នាមាយត្តគ្គហណា នាមំ។ រូបំ បន វិនាបិ នាមសាធនំ អត្តនោ រុប្បនសភាវេន គហណំ ឧបយាតីតិ រូបំ។
109-118. Phasso vedanāti sabbadāpi arūpadhammānaṃ phassādināmakattā pathaviyādīnaṃ kesakumbhādināmantarāpatti viya nāmantarānāpajjanato ca sadā attanāva katanāmatāya catukkhandhanibbānāni nāmakaraṇaṭṭhena nāmaṃ. Namanaṃ avinābhāvato ārammaṇābhimukhatā, namanahetubhūtatā nāmanaṃ. Atha vā adhivacanasamphasso viya adhivacanaṃ nāmamantarena ye anupacitabodhisambhārānaṃ gahaṇaṃ na gacchanti, te nāmāyattaggahaṇā nāmaṃ. Rūpaṃ pana vināpi nāmasādhanaṃ attano ruppanasabhāvena gahaṇaṃ upayātīti rūpaṃ.
១១៩-១២៣. ឥតោ បុព្ពេ បរិកម្មំ បវត្តំ, ឥតោ បរំ ភវង្គំ, មជ្ឈេ សមាបត្តីតិ ឯវំ សមាបត្តីនំ អប្បនាបរិច្ឆេទបញ្ញា សមាបត្តិកុសលតា។ វុដ្ឋានេ កុសលភាវោ បុព្ពេ វុដ្ឋានេ បរិច្ឆេទករណញាណំ។ លក្ខណាទិវសេន អនិច្ចាទិវសេន ច មនសិ ករណំ មនសិការោ។
119-123. Ito pubbe parikammaṃ pavattaṃ, ito paraṃ bhavaṅgaṃ, majjhe samāpattīti evaṃ samāpattīnaṃ appanāparicchedapaññā samāpattikusalatā. Vuṭṭhāne kusalabhāvo pubbe vuṭṭhāne paricchedakaraṇañāṇaṃ. Lakkhaṇādivasena aniccādivasena ca manasi karaṇaṃ manasikāro.
១២៤-១៣៤. សុចិសីលតា សោរច្ចំ។ សា ហិ សោភនកម្មរតតាតិ។ សម្មោទកស្ស, សម្មោទកោ វា មុទុភាវោ សម្មោទកមុទុភាវោ, សណ្ហវាចតា។ ‘‘អគុត្តទ្វារតា’’តិ វុត្តេ កេសុ ទ្វារេសូតិ ន បញ្ញាយតីតិ ‘‘ឥន្ទ្រិយេសូ’’តិ វុត្តំ។ សម្បជានាតីតិ សម្បជានោ, តស្ស ភាវោ សម្បជញ្ញំ។ តទបិ ញាណំ យស្មា សម្បជានាតិ, តស្មា ‘‘សម្បជានាតីតិ សម្បជញ្ញ’’ន្តិ អាហ។ អប្បដិសង្ខានេ និមិត្តេ វិសយេ វា។ វីរិយសីសេនាតិ វីរិយបាមោក្ខេន។ ឧប្បន្នំ ពលន្តិ វីរិយោបត្ថម្ភេន ហិ កុសលភាវនា ពលវតី ថិរា ឧប្បជ្ជតីតិ តថា ឧប្បន្នា ពលវតី កុសលភាវនា ពលវន្តោ សត្ត ពោជ្ឈង្គាតិបិ វុច្ចន្តិ។ កសិណនិមិត្តំ វិយ សញ្ញាណំ វិយ សវិគ្គហំ វិយ ច សុដ្ឋុ ឧបលក្ខេតព្ពាការំ ‘‘និមិត្ត’’ន្តិ វុច្ចតិ។ សមថោ ច ឯវំ អាការោតិ ‘‘និមិត្ត’’ន្តិ វុត្តោ។ តថា ហិ សោ បច្ចវេក្ខន្តេន បច្ចវេក្ខណតោ គយ្ហតីតិ។ ឧទ្ធច្ចមិវ ចិត្តំ ន វិក្ខិបតីតិ, វិក្ខេបបដិក្ខេបោ វា អវិក្ខេបោ។
124-134. Sucisīlatā soraccaṃ. Sā hi sobhanakammaratatāti. Sammodakassa, sammodako vā mudubhāvo sammodakamudubhāvo, saṇhavācatā. ‘‘Aguttadvāratā’’ti vutte kesu dvāresūti na paññāyatīti ‘‘indriyesū’’ti vuttaṃ. Sampajānātīti sampajāno, tassa bhāvo sampajaññaṃ. Tadapi ñāṇaṃ yasmā sampajānāti, tasmā ‘‘sampajānātīti sampajañña’’nti āha. Appaṭisaṅkhāne nimitte visaye vā. Vīriyasīsenāti vīriyapāmokkhena. Uppannaṃ balanti vīriyopatthambhena hi kusalabhāvanā balavatī thirā uppajjatīti tathā uppannā balavatī kusalabhāvanā balavanto satta bojjhaṅgātipi vuccanti. Kasiṇanimittaṃ viya saññāṇaṃ viya saviggahaṃ viya ca suṭṭhu upalakkhetabbākāraṃ ‘‘nimitta’’nti vuccati. Samatho ca evaṃ ākāroti ‘‘nimitta’’nti vutto. Tathā hi so paccavekkhantena paccavekkhaṇato gayhatīti. Uddhaccamiva cittaṃ na vikkhipatīti, vikkhepapaṭikkhepo vā avikkhepo.
១៣៥-១៤២. សីលមេវ បុនប្បុនំ អាសេវិយមានំ លោកិយំ លោកុត្តរម្បិ សីលំ បរិបូរេតីតិ ‘‘សីលបរិបូរណតោ’’តិ វុត្តំ។ សីលស្ស សម្បទាតិ ការណសីលម្បិ ផលសីលម្បិ សម្បន្នសមុទាយស្ស ឯកទេសវសេន វុត្តំ។ អថ វា ‘‘កតមេ ច ថបតិ អកុសលា សីលា? អកុសលំ កាយកម្មំ អកុសលំ វចីកម្មំ បាបកោ អាជីវោ’’តិ (ម. និ. ២.២៦៤) វុត្តត្តា សព្ពម្បិ កុសលាកុសលំ ‘‘សីល’’ន្តិ គហេត្វា តត្ថ កុសលសីលំ និទ្ធារេត្វា ‘‘សីលសម្បទា’’តិ វុត្តំ។ ឯវំ ទិដ្ឋិសម្បទាបិ វេទិតព្ពា។
135-142. Sīlameva punappunaṃ āseviyamānaṃ lokiyaṃ lokuttarampi sīlaṃ paripūretīti ‘‘sīlaparipūraṇato’’ti vuttaṃ. Sīlassa sampadāti kāraṇasīlampi phalasīlampi sampannasamudāyassa ekadesavasena vuttaṃ. Atha vā ‘‘katame ca thapati akusalā sīlā? Akusalaṃ kāyakammaṃ akusalaṃ vacīkammaṃ pāpako ājīvo’’ti (ma. ni. 2.264) vuttattā sabbampi kusalākusalaṃ ‘‘sīla’’nti gahetvā tattha kusalasīlaṃ niddhāretvā ‘‘sīlasampadā’’ti vuttaṃ. Evaṃ diṭṭhisampadāpi veditabbā.
ទិដ្ឋិវិសុទ្ធិ ខោ បន យថាទិដ្ឋិស្ស ច បធានន្តិ កម្មស្សកតញាណាទិសង្ខាតា ទិដ្ឋិវិសុទ្ធិ ចេវាតិ បដិបាដិយា ទិដ្ឋិវិសុទ្ធិ ទិដ្ឋិវិសុទ្ធិ ខោ បនាតិ ច បទទ្វយស្ស សមានត្តា បញ្ញា។ យថាទិដ្ឋិស្សាតិ និព្ពត្តិតប្បការទិដ្ឋិស្ស និព្ពត្តេតព្ពបធានានុរូបទិដ្ឋិស្ស វា យថាទិដ្ឋិបវត្តកិរិយស្ស វា។ សំវេគោតិ សហោត្តប្បំ ញាណំ, ឱត្តប្បមេវ វា។ សមត្តំ តុស្សនំ តិត្តិ សន្តុដ្ឋិ, នត្ថិ ឯតស្ស សន្តុដ្ឋីតិ អសន្តុដ្ឋិ, អសន្តុដ្ឋិស្ស ភាវោ អសន្តុដ្ឋិតា។ វីរិយប្បវាហេ បវត្តមានេ អន្តរា ឯវ បដិគមនំ និវត្តនំ បដិវានំ, តំ អស្ស អត្ថីតិ បដិវានី , ន បដិវានី អប្បដិវានី, តស្ស ភាវោ អប្បដិវានិតា។ វិមុច្ចនំ នាម អារម្មណេ អធិមុត្តតា កិលេសេហិ សព្ពសង្ខារេហិ ច និស្សដតា ច។ បដិសន្ធិវសេនាតិ កិលេសានំ តំតំមគ្គវជ្ឈានំ ឧប្បន្នមគ្គេ ខន្ធសន្តានេ បុន សំទហនវសេន។ អនុប្បាទភូតេតិ តំតំផលេ។ អនុប្បាទបរិយោសានេតិ អនុប្បាទករោ មគ្គោ អនុប្បាទោ, តស្ស បរិយោសានេ។
Diṭṭhivisuddhi kho pana yathādiṭṭhissa ca padhānanti kammassakatañāṇādisaṅkhātā diṭṭhivisuddhi cevāti paṭipāṭiyā diṭṭhivisuddhi diṭṭhivisuddhi kho panāti ca padadvayassa samānattā paññā. Yathādiṭṭhissāti nibbattitappakāradiṭṭhissa nibbattetabbapadhānānurūpadiṭṭhissa vā yathādiṭṭhipavattakiriyassa vā. Saṃvegoti sahottappaṃ ñāṇaṃ, ottappameva vā. Samattaṃ tussanaṃ titti santuṭṭhi, natthi etassa santuṭṭhīti asantuṭṭhi, asantuṭṭhissa bhāvo asantuṭṭhitā. Vīriyappavāhe pavattamāne antarā eva paṭigamanaṃ nivattanaṃ paṭivānaṃ, taṃ assa atthīti paṭivānī , na paṭivānī appaṭivānī, tassa bhāvo appaṭivānitā. Vimuccanaṃ nāma ārammaṇe adhimuttatā kilesehi sabbasaṅkhārehi ca nissaṭatā ca. Paṭisandhivasenāti kilesānaṃ taṃtaṃmaggavajjhānaṃ uppannamagge khandhasantāne puna saṃdahanavasena. Anuppādabhūteti taṃtaṃphale. Anuppādapariyosāneti anuppādakaro maggo anuppādo, tassa pariyosāne.
សុត្តន្តិកទុកមាតិកាបទវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Suttantikadukamātikāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
ទុកមាតិកាបទវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Dukamātikāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / ធម្មសង្គណីបាឡិ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / សុត្តន្តិកទុកមាតិកា • Suttantikadukamātikā
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / អភិធម្មបិដក (អដ្ឋកថា) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ធម្មសង្គណិ-អដ្ឋកថា • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / សុត្តន្តិកទុកមាតិកាបទវណ្ណនា • Suttantikadukamātikāpadavaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ធម្មសង្គណី-អនុដីកា • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / សុត្តន្តិកទុកមាតិកាបទវណ្ណនា • Suttantikadukamātikāpadavaṇṇanā
