| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ធម្មសង្គណី-អនុដីកា • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā |
សុត្តន្តិកទុកមាតិកាបទវណ្ណនា
Suttantikadukamātikāpadavaṇṇanā
១០១-១០៨. វិជ្ជាសភាគតាយ , ន សង្កប្បាទយោ វិយ វិជ្ជាយ ឧបការកភាវតោ។ ‘‘អភេជ្ជំ…បេ.… រុហតី’’តិ ឧភយម្បិ អនវសេសប្បហានមេវ សន្ធាយ វុត្តំ។ កិញ្ចាបិ ហិ ហេដ្ឋិមមគ្គេហិបិ បហីយមានា កិលេសា តេន តេន ឱធិនា អនវសេសមេវ បហីយន្តិ, យេ បន អវសិដ្ឋា ភិន្ទិតព្ពា, តេ លោភាទិកិលេសភាវសាមញ្ញតោ បុន វិរុឡ្ហា វិយ ហោន្តិ។ អរហត្តមគ្គេ បន ឧប្បន្នេ ន ឯវំ អវសិដ្ឋាភាវតោ។ តទុបចារេន និស្សយវោហារេន។ កុសលេហិ តាបេតព្ពាតិ វា តបនិយា, តទង្គាទិវសេន ពាធិតព្ពា បហាតព្ពាតិ អត្ថោ។ សមានត្ថានិ អធិវចនាទីនំ សង្ខាទិភាវតោ។ ‘‘សព្ពេវ ធម្មា អធិវចនបថា’’តិអាទិនា អធិវចនាទីនំ វិសយភាវេ ន កោចិ ធម្មោ វជ្ជិតោ, វចនភាវោ ឯវ ច អធិវចនាទីនំ វក្ខមានេន នយេន យុជ្ជតីតិ អធិប្បាយេនាហ ‘‘សព្ពញ្ច វចនំ អធិវចនាទិភាវំ ភជតី’’តិ។
101-108. Vijjāsabhāgatāya, na saṅkappādayo viya vijjāya upakārakabhāvato. ‘‘Abhejjaṃ…pe… ruhatī’’ti ubhayampi anavasesappahānameva sandhāya vuttaṃ. Kiñcāpi hi heṭṭhimamaggehipi pahīyamānā kilesā tena tena odhinā anavasesameva pahīyanti, ye pana avasiṭṭhā bhinditabbā, te lobhādikilesabhāvasāmaññato puna viruḷhā viya honti. Arahattamagge pana uppanne na evaṃ avasiṭṭhābhāvato. Tadupacārena nissayavohārena. Kusalehi tāpetabbāti vā tapaniyā, tadaṅgādivasena bādhitabbā pahātabbāti attho. Samānatthāni adhivacanādīnaṃ saṅkhādibhāvato. ‘‘Sabbeva dhammā adhivacanapathā’’tiādinā adhivacanādīnaṃ visayabhāve na koci dhammo vajjito, vacanabhāvo eva ca adhivacanādīnaṃ vakkhamānena nayena yujjatīti adhippāyenāha ‘‘sabbañca vacanaṃ adhivacanādibhāvaṃ bhajatī’’ti.
១០៩-១១៨. អញ្ញំ អនបេក្ខិត្វា សយមេវ អត្តនោ នាមករណសភាវោ នាមករណដ្ឋោតិ, តេន អរូបធម្មានំ វិយ ឱបបាតិកនាមតាយ បថវីអាទីនម្បិ នាមភាវោ សិយាតិ អាសង្កាយ និវត្តនត្ថំ ‘‘នាមន្តរានាបជ្ជនតោ’’តិ អាហ។ ន ហិ វិនា បថវីអាទិនាមេនបិ រូបធម្មា វិយ កេសាទិនាមេហិ វិនា វេទនាទិនាមេហិ អញ្ញេន នាមេន អរូបធម្មា បិណ្ឌាការតោ វោហរីយន្តីតិ។ យំ បន បរស្ស នាមំ ករោតិ, តស្ស អញ្ញាបេក្ខំ នាមករណន្តិ នាមករណសភាវតា នត្ថីតិ សាមញ្ញនាមាទិករណានំ នាមភាវោ នាបជ្ជតិ។ យស្ស ចញ្ញេហិ នាមំ ករីយតិ, តស្ស នាមករណសភាវតាយ អភាវោយេវាតិ នត្ថិ នាមភាវោ។ យេ បន អនាបន្ននាមន្តរា សភាវសិទ្ធនាមា ច, តេ វេទនាទយោវ នាមំ នាមាតិ ទស្សេន្តោ ‘‘អត្តនាវា’’តិអាទិមាហ។ ផស្សាទីនំ អារម្មណាភិមុខតា តំ អគ្គហេត្វា អប្បវត្តិយេវាតិ ទស្សេតុំ ‘‘អវិនាភាវតោ’’តិ វុត្តំ។ អធិវចនសម្ផស្សោ មនោសម្ផស្សោ, សោ នាមមន្តរេន គហេតុំ អសក្កុណេយ្យតាយ បាកដោតិ និទស្សនភាវេន វុត្តោ។ រុប្បនសភាវេនាតិ និទស្សនមត្តំ ទដ្ឋព្ពំ។ បកាសកបកាសិតព្ពភាវេនបិ ហិ វិនាបិ នាមេន រូបធម្មា បាកដា ហោន្តីតិ។ អថ វា បកាសកបកាសិតព្ពភាវោ វិសយិវិសយភាវោ ចក្ខុរូបាទីនំ សភាវោ, សោ រុប្បនសភាវេ សាមញ្ញេ អន្តោគធោតិ ទដ្ឋព្ពំ។
109-118. Aññaṃ anapekkhitvā sayameva attano nāmakaraṇasabhāvo nāmakaraṇaṭṭhoti, tena arūpadhammānaṃ viya opapātikanāmatāya pathavīādīnampi nāmabhāvo siyāti āsaṅkāya nivattanatthaṃ ‘‘nāmantarānāpajjanato’’ti āha. Na hi vinā pathavīādināmenapi rūpadhammā viya kesādināmehi vinā vedanādināmehi aññena nāmena arūpadhammā piṇḍākārato voharīyantīti. Yaṃ pana parassa nāmaṃ karoti, tassa aññāpekkhaṃ nāmakaraṇanti nāmakaraṇasabhāvatā natthīti sāmaññanāmādikaraṇānaṃ nāmabhāvo nāpajjati. Yassa caññehi nāmaṃ karīyati, tassa nāmakaraṇasabhāvatāya abhāvoyevāti natthi nāmabhāvo. Ye pana anāpannanāmantarā sabhāvasiddhanāmā ca, te vedanādayova nāmaṃ nāmāti dassento ‘‘attanāvā’’tiādimāha. Phassādīnaṃ ārammaṇābhimukhatā taṃ aggahetvā appavattiyevāti dassetuṃ ‘‘avinābhāvato’’ti vuttaṃ. Adhivacanasamphasso manosamphasso, so nāmamantarena gahetuṃ asakkuṇeyyatāya pākaṭoti nidassanabhāvena vutto. Ruppanasabhāvenāti nidassanamattaṃ daṭṭhabbaṃ. Pakāsakapakāsitabbabhāvenapi hi vināpi nāmena rūpadhammā pākaṭā hontīti. Atha vā pakāsakapakāsitabbabhāvo visayivisayabhāvo cakkhurūpādīnaṃ sabhāvo, so ruppanasabhāve sāmaññe antogadhoti daṭṭhabbaṃ.
១១៩-១២៣. ឥតោ បុព្ពេ បរិកម្មន្តិអាទិនា សមាបត្តិវុដ្ឋានកុសលតា វិយ សមាបត្តិកុសលតាបិ ឈានលាភីនំយេវ ហោតីតិ វុត្តំ វិយ ទិស្សតិ។ ‘‘ឥតរេសម្បិ អនុស្សវវសេន សមាបត្តីនំ អប្បនាបរិច្ឆេទបញ្ញា លព្ភតី’’តិ វទន្តិ។ ‘‘ឯវំ សីលវិសោធនាទិនា សមាបត្តិំ អប្បេតីតិ ជាននកបញ្ញា សហ បរិកម្មេន អប្បនាបរិច្ឆេទជាននកបញ្ញា’’តិ កេចិ។ វុដ្ឋានេ កុសលភាវោ វុដ្ឋានវសិតា។ បុព្ពេតិ សមាបជ្ជនតោ បុព្ពេ។
119-123. Ito pubbe parikammantiādinā samāpattivuṭṭhānakusalatā viya samāpattikusalatāpi jhānalābhīnaṃyeva hotīti vuttaṃ viya dissati. ‘‘Itaresampi anussavavasena samāpattīnaṃ appanāparicchedapaññā labbhatī’’ti vadanti. ‘‘Evaṃ sīlavisodhanādinā samāpattiṃ appetīti jānanakapaññā saha parikammena appanāparicchedajānanakapaññā’’ti keci. Vuṭṭhāne kusalabhāvo vuṭṭhānavasitā. Pubbeti samāpajjanato pubbe.
១២៤-១៣៤. សោភនេ រតោ សុរតោ, តស្ស ភាវោ សោរច្ចន្តិ អាហ ‘‘សោភនកម្មរតតា’’តិ។ សុដ្ឋុ វា ឱរតោ វិរតោ សោរតោ , តស្ស ភាវោ សោរច្ចន្តិ។ អយំ បនត្ថោ អដ្ឋកថាយំ វុត្តោ ឯវ។ អប្បដិសង្ខានំ មោហោ។ កុសលភាវនា ពោធិបក្ខិយធម្មានំ វឌ្ឍនា។ សញ្ញាណំ ឧបលក្ខណំ។ សវិគ្គហំ សពិម្ពកំ។ ឧបលក្ខេតព្ពាការំ ធម្មជាតំ, អារម្មណំ វា។ អវិក្ខេបោតិ ចិត្តវិក្ខេបបដិបក្ខោ។ ឧជុវិបច្ចនីកតាយ ហិ បហានវុដ្ឋានេន ច អវិក្ខេបោ វិក្ខេបំ បដិក្ខិបតិ, បវត្តិតុំ ន ទេតីតិ។
124-134. Sobhane rato surato, tassa bhāvo soraccanti āha ‘‘sobhanakammaratatā’’ti. Suṭṭhu vā orato virato sorato , tassa bhāvo soraccanti. Ayaṃ panattho aṭṭhakathāyaṃ vutto eva. Appaṭisaṅkhānaṃ moho. Kusalabhāvanā bodhipakkhiyadhammānaṃ vaḍḍhanā. Saññāṇaṃ upalakkhaṇaṃ. Saviggahaṃ sabimbakaṃ. Upalakkhetabbākāraṃ dhammajātaṃ, ārammaṇaṃ vā. Avikkhepoti cittavikkhepapaṭipakkho. Ujuvipaccanīkatāya hi pahānavuṭṭhānena ca avikkhepo vikkhepaṃ paṭikkhipati, pavattituṃ na detīti.
១៣៥-១៤២. ការណសីលំ លោកិយំ។ ផលសីលំ លោកុត្តរំ តេន សិជ្ឈតីតិ កត្វា, លោកិយស្សបិ វា សីលស្ស ការណផលភាវោ បុព្ពាបរភាវេន ទដ្ឋព្ពោ។ សម្បន្នសមុទាយស្ស បរិបុណ្ណសមូហស្ស។ អកុសលា សីលា អកុសលា សមាចារា។ សីលសម្បទា សីលសម្បត្តិ សីលគុណាតិ អត្ថោ។ សហោត្តប្បំ ញាណន្តិ ឱត្តប្បស្ស ញាណប្បធានតំ អាហ, ន បន ញាណស្ស ឱត្តប្បសហិតតាមត្តំ។ ន ហិ ឱត្តប្បរហិតំ ញាណំ អត្ថីតិ។ អធិមុត្តតា អភិរតិវសេន និរាសង្កាបវត្តិ។ និស្សដតា វិសំយុត្តតា។ ឯត្ថ ច អធិមុត្តតានិស្សដតាវចនេហិ តទុភយបរិយាយា ទ្វេ វិមុត្តិយោ ឯកសេសនយេន ឥធ ‘‘វិមុត្តី’’តិ វុត្តាតិ ទស្សេតិ។ តថា ហិ វុត្តំ ‘‘ចិត្តស្ស ច អធិមុត្តិ និព្ពានញ្ចា’’តិ។ ឧប្បជ្ជតិ ឯតេនាតិ ឧប្បាទោ, ន ឧប្បាទោតិ អនុប្បាទោ, តព្ភូតេ អនុប្បាទបរិយោសានេ វិមោក្ខន្តេ អនុប្បាទស្ស អរិយមគ្គស្ស កិលេសានំ វា អនុប្បជ្ជនស្ស បរិយោសានេតិ ឋានផលេហិ អរិយផលមេវ ឧបលក្ខីយតីតិ ទដ្ឋព្ពំ។
135-142. Kāraṇasīlaṃ lokiyaṃ. Phalasīlaṃ lokuttaraṃ tena sijjhatīti katvā, lokiyassapi vā sīlassa kāraṇaphalabhāvo pubbāparabhāvena daṭṭhabbo. Sampannasamudāyassa paripuṇṇasamūhassa. Akusalā sīlā akusalā samācārā. Sīlasampadā sīlasampatti sīlaguṇāti attho. Sahottappaṃ ñāṇanti ottappassa ñāṇappadhānataṃ āha, na pana ñāṇassa ottappasahitatāmattaṃ. Na hi ottapparahitaṃ ñāṇaṃ atthīti. Adhimuttatā abhirativasena nirāsaṅkāpavatti. Nissaṭatā visaṃyuttatā. Ettha ca adhimuttatānissaṭatāvacanehi tadubhayapariyāyā dve vimuttiyo ekasesanayena idha ‘‘vimuttī’’ti vuttāti dasseti. Tathā hi vuttaṃ ‘‘cittassa ca adhimutti nibbānañcā’’ti. Uppajjati etenāti uppādo, na uppādoti anuppādo, tabbhūte anuppādapariyosāne vimokkhante anuppādassa ariyamaggassa kilesānaṃ vā anuppajjanassa pariyosāneti ṭhānaphalehi ariyaphalameva upalakkhīyatīti daṭṭhabbaṃ.
មាតិកាបទវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Mātikāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / ធម្មសង្គណីបាឡិ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / សុត្តន្តិកទុកមាតិកា • Suttantikadukamātikā
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / អភិធម្មបិដក (អដ្ឋកថា) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ធម្មសង្គណិ-អដ្ឋកថា • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / សុត្តន្តិកទុកមាតិកាបទវណ្ណនា • Suttantikadukamātikāpadavaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ធម្មសង្គណី-មូលដីកា • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / សុត្តន្តិកទុកមាតិកាបទវណ្ណនា • Suttantikadukamātikāpadavaṇṇanā
