| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣੀ-ਅਨੁਟੀਕਾ • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā |
ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿਕਦੁਕਮਾਤਿਕਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ
Suttantikadukamātikāpadavaṇṇanā
੧੦੧-੧੦੮. વਿਜ੍ਜਾਸਭਾਗਤਾਯ , ਨ ਸਙ੍ਕਪ੍ਪਾਦਯੋ વਿਯ વਿਜ੍ਜਾਯ ਉਪਕਾਰਕਭਾવਤੋ। ‘‘ਅਭੇਜ੍ਜਂ…ਪੇ॰… ਰੁਹਤੀ’’ਤਿ ਉਭਯਮ੍ਪਿ ਅਨવਸੇਸਪ੍ਪਹਾਨਮੇવ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਹਿ ਹੇਟ੍ਠਿਮਮਗ੍ਗੇਹਿਪਿ ਪਹੀਯਮਾਨਾ ਕਿਲੇਸਾ ਤੇਨ ਤੇਨ ਓਧਿਨਾ ਅਨવਸੇਸਮੇવ ਪਹੀਯਨ੍ਤਿ, ਯੇ ਪਨ ਅવਸਿਟ੍ਠਾ ਭਿਨ੍ਦਿਤਬ੍ਬਾ, ਤੇ ਲੋਭਾਦਿਕਿਲੇਸਭਾવਸਾਮਞ੍ਞਤੋ ਪੁਨ વਿਰੁਲ਼੍ਹਾ વਿਯ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੇ ਪਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਨ ਏવਂ ਅવਸਿਟ੍ਠਾਭਾવਤੋ। ਤਦੁਪਚਾਰੇਨ ਨਿਸ੍ਸਯવੋਹਾਰੇਨ। ਕੁਸਲੇਹਿ ਤਾਪੇਤਬ੍ਬਾਤਿ વਾ ਤਪਨਿਯਾ, ਤਦਙ੍ਗਾਦਿવਸੇਨ ਬਾਧਿਤਬ੍ਬਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਮਾਨਤ੍ਥਾਨਿ ਅਧਿવਚਨਾਦੀਨਂ ਸਙ੍ਖਾਦਿਭਾવਤੋ। ‘‘ਸਬ੍ਬੇવ ਧਮ੍ਮਾ ਅਧਿવਚਨਪਥਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਅਧਿવਚਨਾਦੀਨਂ વਿਸਯਭਾવੇ ਨ ਕੋਚਿ ਧਮ੍ਮੋ વਜ੍ਜਿਤੋ, વਚਨਭਾવੋ ਏવ ਚ ਅਧਿવਚਨਾਦੀਨਂ વਕ੍ਖਮਾਨੇਨ ਨਯੇਨ ਯੁਜ੍ਜਤੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨਾਹ ‘‘ਸਬ੍ਬਞ੍ਚ વਚਨਂ ਅਧਿવਚਨਾਦਿਭਾવਂ ਭਜਤੀ’’ਤਿ।
101-108. Vijjāsabhāgatāya, na saṅkappādayo viya vijjāya upakārakabhāvato. ‘‘Abhejjaṃ…pe… ruhatī’’ti ubhayampi anavasesappahānameva sandhāya vuttaṃ. Kiñcāpi hi heṭṭhimamaggehipi pahīyamānā kilesā tena tena odhinā anavasesameva pahīyanti, ye pana avasiṭṭhā bhinditabbā, te lobhādikilesabhāvasāmaññato puna viruḷhā viya honti. Arahattamagge pana uppanne na evaṃ avasiṭṭhābhāvato. Tadupacārena nissayavohārena. Kusalehi tāpetabbāti vā tapaniyā, tadaṅgādivasena bādhitabbā pahātabbāti attho. Samānatthāni adhivacanādīnaṃ saṅkhādibhāvato. ‘‘Sabbeva dhammā adhivacanapathā’’tiādinā adhivacanādīnaṃ visayabhāve na koci dhammo vajjito, vacanabhāvo eva ca adhivacanādīnaṃ vakkhamānena nayena yujjatīti adhippāyenāha ‘‘sabbañca vacanaṃ adhivacanādibhāvaṃ bhajatī’’ti.
੧੦੯-੧੧੮. ਅਞ੍ਞਂ ਅਨਪੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਸਯਮੇવ ਅਤ੍ਤਨੋ ਨਾਮਕਰਣਸਭਾવੋ ਨਾਮਕਰਣਟ੍ਠੋਤਿ, ਤੇਨ ਅਰੂਪਧਮ੍ਮਾਨਂ વਿਯ ਓਪਪਾਤਿਕਨਾਮਤਾਯ ਪਥવੀਆਦੀਨਮ੍ਪਿ ਨਾਮਭਾવੋ ਸਿਯਾਤਿ ਆਸਙ੍ਕਾਯ ਨਿવਤ੍ਤਨਤ੍ਥਂ ‘‘ਨਾਮਨ੍ਤਰਾਨਾਪਜ੍ਜਨਤੋ’’ਤਿ ਆਹ। ਨ ਹਿ વਿਨਾ ਪਥવੀਆਦਿਨਾਮੇਨਪਿ ਰੂਪਧਮ੍ਮਾ વਿਯ ਕੇਸਾਦਿਨਾਮੇਹਿ વਿਨਾ વੇਦਨਾਦਿਨਾਮੇਹਿ ਅਞ੍ਞੇਨ ਨਾਮੇਨ ਅਰੂਪਧਮ੍ਮਾ ਪਿਣ੍ਡਾਕਾਰਤੋ વੋਹਰੀਯਨ੍ਤੀਤਿ। ਯਂ ਪਨ ਪਰਸ੍ਸ ਨਾਮਂ ਕਰੋਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞਾਪੇਕ੍ਖਂ ਨਾਮਕਰਣਨ੍ਤਿ ਨਾਮਕਰਣਸਭਾવਤਾ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਸਾਮਞ੍ਞਨਾਮਾਦਿਕਰਣਾਨਂ ਨਾਮਭਾવੋ ਨਾਪਜ੍ਜਤਿ। ਯਸ੍ਸ ਚਞ੍ਞੇਹਿ ਨਾਮਂ ਕਰੀਯਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਨਾਮਕਰਣਸਭਾવਤਾਯ ਅਭਾવੋਯੇવਾਤਿ ਨਤ੍ਥਿ ਨਾਮਭਾવੋ। ਯੇ ਪਨ ਅਨਾਪਨ੍ਨਨਾਮਨ੍ਤਰਾ ਸਭਾવਸਿਦ੍ਧਨਾਮਾ ਚ, ਤੇ વੇਦਨਾਦਯੋવ ਨਾਮਂ ਨਾਮਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਅਤ੍ਤਨਾવਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਫਸ੍ਸਾਦੀਨਂ ਆਰਮ੍ਮਣਾਭਿਮੁਖਤਾ ਤਂ ਅਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਯੇવਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਅવਿਨਾਭਾવਤੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਧਿવਚਨਸਮ੍ਫਸ੍ਸੋ ਮਨੋਸਮ੍ਫਸ੍ਸੋ, ਸੋ ਨਾਮਮਨ੍ਤਰੇਨ ਗਹੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯਤਾਯ ਪਾਕਟੋਤਿ ਨਿਦਸ੍ਸਨਭਾવੇਨ વੁਤ੍ਤੋ। ਰੁਪ੍ਪਨਸਭਾવੇਨਾਤਿ ਨਿਦਸ੍ਸਨਮਤ੍ਤਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਪਕਾਸਕਪਕਾਸਿਤਬ੍ਬਭਾવੇਨਪਿ ਹਿ વਿਨਾਪਿ ਨਾਮੇਨ ਰੂਪਧਮ੍ਮਾ ਪਾਕਟਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ। ਅਥ વਾ ਪਕਾਸਕਪਕਾਸਿਤਬ੍ਬਭਾવੋ વਿਸਯਿવਿਸਯਭਾવੋ ਚਕ੍ਖੁਰੂਪਾਦੀਨਂ ਸਭਾવੋ, ਸੋ ਰੁਪ੍ਪਨਸਭਾવੇ ਸਾਮਞ੍ਞੇ ਅਨ੍ਤੋਗਧੋਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ।
109-118. Aññaṃ anapekkhitvā sayameva attano nāmakaraṇasabhāvo nāmakaraṇaṭṭhoti, tena arūpadhammānaṃ viya opapātikanāmatāya pathavīādīnampi nāmabhāvo siyāti āsaṅkāya nivattanatthaṃ ‘‘nāmantarānāpajjanato’’ti āha. Na hi vinā pathavīādināmenapi rūpadhammā viya kesādināmehi vinā vedanādināmehi aññena nāmena arūpadhammā piṇḍākārato voharīyantīti. Yaṃ pana parassa nāmaṃ karoti, tassa aññāpekkhaṃ nāmakaraṇanti nāmakaraṇasabhāvatā natthīti sāmaññanāmādikaraṇānaṃ nāmabhāvo nāpajjati. Yassa caññehi nāmaṃ karīyati, tassa nāmakaraṇasabhāvatāya abhāvoyevāti natthi nāmabhāvo. Ye pana anāpannanāmantarā sabhāvasiddhanāmā ca, te vedanādayova nāmaṃ nāmāti dassento ‘‘attanāvā’’tiādimāha. Phassādīnaṃ ārammaṇābhimukhatā taṃ aggahetvā appavattiyevāti dassetuṃ ‘‘avinābhāvato’’ti vuttaṃ. Adhivacanasamphasso manosamphasso, so nāmamantarena gahetuṃ asakkuṇeyyatāya pākaṭoti nidassanabhāvena vutto. Ruppanasabhāvenāti nidassanamattaṃ daṭṭhabbaṃ. Pakāsakapakāsitabbabhāvenapi hi vināpi nāmena rūpadhammā pākaṭā hontīti. Atha vā pakāsakapakāsitabbabhāvo visayivisayabhāvo cakkhurūpādīnaṃ sabhāvo, so ruppanasabhāve sāmaññe antogadhoti daṭṭhabbaṃ.
੧੧੯-੧੨੩. ਇਤੋ ਪੁਬ੍ਬੇ ਪਰਿਕਮ੍ਮਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿવੁਟ੍ਠਾਨਕੁਸਲਤਾ વਿਯ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਕੁਸਲਤਾਪਿ ਝਾਨਲਾਭੀਨਂਯੇવ ਹੋਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ વਿਯ ਦਿਸ੍ਸਤਿ। ‘‘ਇਤਰੇਸਮ੍ਪਿ ਅਨੁਸ੍ਸવવਸੇਨ ਸਮਾਪਤ੍ਤੀਨਂ ਅਪ੍ਪਨਾਪਰਿਚ੍ਛੇਦਪਞ੍ਞਾ ਲਬ੍ਭਤੀ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ‘‘ਏવਂ ਸੀਲવਿਸੋਧਨਾਦਿਨਾ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਅਪ੍ਪੇਤੀਤਿ ਜਾਨਨਕਪਞ੍ਞਾ ਸਹ ਪਰਿਕਮ੍ਮੇਨ ਅਪ੍ਪਨਾਪਰਿਚ੍ਛੇਦਜਾਨਨਕਪਞ੍ਞਾ’’ਤਿ ਕੇਚਿ। વੁਟ੍ਠਾਨੇ ਕੁਸਲਭਾવੋ વੁਟ੍ਠਾਨવਸਿਤਾ। ਪੁਬ੍ਬੇਤਿ ਸਮਾਪਜ੍ਜਨਤੋ ਪੁਬ੍ਬੇ।
119-123. Ito pubbe parikammantiādinā samāpattivuṭṭhānakusalatā viya samāpattikusalatāpi jhānalābhīnaṃyeva hotīti vuttaṃ viya dissati. ‘‘Itaresampi anussavavasena samāpattīnaṃ appanāparicchedapaññā labbhatī’’ti vadanti. ‘‘Evaṃ sīlavisodhanādinā samāpattiṃ appetīti jānanakapaññā saha parikammena appanāparicchedajānanakapaññā’’ti keci. Vuṭṭhāne kusalabhāvo vuṭṭhānavasitā. Pubbeti samāpajjanato pubbe.
੧੨੪-੧੩੪. ਸੋਭਨੇ ਰਤੋ ਸੁਰਤੋ, ਤਸ੍ਸ ਭਾવੋ ਸੋਰਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਸੋਭਨਕਮ੍ਮਰਤਤਾ’’ਤਿ। ਸੁਟ੍ਠੁ વਾ ਓਰਤੋ વਿਰਤੋ ਸੋਰਤੋ , ਤਸ੍ਸ ਭਾવੋ ਸੋਰਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਅਯਂ ਪਨਤ੍ਥੋ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ વੁਤ੍ਤੋ ਏવ। ਅਪ੍ਪਟਿਸਙ੍ਖਾਨਂ ਮੋਹੋ। ਕੁਸਲਭਾવਨਾ ਬੋਧਿਪਕ੍ਖਿਯਧਮ੍ਮਾਨਂ વਡ੍ਢਨਾ। ਸਞ੍ਞਾਣਂ ਉਪਲਕ੍ਖਣਂ। ਸવਿਗ੍ਗਹਂ ਸਬਿਮ੍ਬਕਂ। ਉਪਲਕ੍ਖੇਤਬ੍ਬਾਕਾਰਂ ਧਮ੍ਮਜਾਤਂ, ਆਰਮ੍ਮਣਂ વਾ। ਅવਿਕ੍ਖੇਪੋਤਿ ਚਿਤ੍ਤવਿਕ੍ਖੇਪਪਟਿਪਕ੍ਖੋ। ਉਜੁવਿਪਚ੍ਚਨੀਕਤਾਯ ਹਿ ਪਹਾਨવੁਟ੍ਠਾਨੇਨ ਚ ਅવਿਕ੍ਖੇਪੋ વਿਕ੍ਖੇਪਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਤਿ, ਪવਤ੍ਤਿਤੁਂ ਨ ਦੇਤੀਤਿ।
124-134. Sobhane rato surato, tassa bhāvo soraccanti āha ‘‘sobhanakammaratatā’’ti. Suṭṭhu vā orato virato sorato , tassa bhāvo soraccanti. Ayaṃ panattho aṭṭhakathāyaṃ vutto eva. Appaṭisaṅkhānaṃ moho. Kusalabhāvanā bodhipakkhiyadhammānaṃ vaḍḍhanā. Saññāṇaṃ upalakkhaṇaṃ. Saviggahaṃ sabimbakaṃ. Upalakkhetabbākāraṃ dhammajātaṃ, ārammaṇaṃ vā. Avikkhepoti cittavikkhepapaṭipakkho. Ujuvipaccanīkatāya hi pahānavuṭṭhānena ca avikkhepo vikkhepaṃ paṭikkhipati, pavattituṃ na detīti.
੧੩੫-੧੪੨. ਕਾਰਣਸੀਲਂ ਲੋਕਿਯਂ। ਫਲਸੀਲਂ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਂ ਤੇਨ ਸਿਜ੍ਝਤੀਤਿ ਕਤ੍વਾ, ਲੋਕਿਯਸ੍ਸਪਿ વਾ ਸੀਲਸ੍ਸ ਕਾਰਣਫਲਭਾવੋ ਪੁਬ੍ਬਾਪਰਭਾવੇਨ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸਮੁਦਾਯਸ੍ਸ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਸਮੂਹਸ੍ਸ। ਅਕੁਸਲਾ ਸੀਲਾ ਅਕੁਸਲਾ ਸਮਾਚਾਰਾ। ਸੀਲਸਮ੍ਪਦਾ ਸੀਲਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ ਸੀਲਗੁਣਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਹੋਤ੍ਤਪ੍ਪਂ ਞਾਣਨ੍ਤਿ ਓਤ੍ਤਪ੍ਪਸ੍ਸ ਞਾਣਪ੍ਪਧਾਨਤਂ ਆਹ, ਨ ਪਨ ਞਾਣਸ੍ਸ ਓਤ੍ਤਪ੍ਪਸਹਿਤਤਾਮਤ੍ਤਂ। ਨ ਹਿ ਓਤ੍ਤਪ੍ਪਰਹਿਤਂ ਞਾਣਂ ਅਤ੍ਥੀਤਿ। ਅਧਿਮੁਤ੍ਤਤਾ ਅਭਿਰਤਿવਸੇਨ ਨਿਰਾਸਙ੍ਕਾਪવਤ੍ਤਿ। ਨਿਸ੍ਸਟਤਾ વਿਸਂਯੁਤ੍ਤਤਾ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਅਧਿਮੁਤ੍ਤਤਾਨਿਸ੍ਸਟਤਾવਚਨੇਹਿ ਤਦੁਭਯਪਰਿਯਾਯਾ ਦ੍વੇ વਿਮੁਤ੍ਤਿਯੋ ਏਕਸੇਸਨਯੇਨ ਇਧ ‘‘વਿਮੁਤ੍ਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤਥਾ ਹਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਚ ਅਧਿਮੁਤ੍ਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਞ੍ਚਾ’’ਤਿ। ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਏਤੇਨਾਤਿ ਉਪ੍ਪਾਦੋ, ਨ ਉਪ੍ਪਾਦੋਤਿ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦੋ, ਤਬ੍ਭੂਤੇ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਪਰਿਯੋਸਾਨੇ વਿਮੋਕ੍ਖਨ੍ਤੇ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਸ੍ਸ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਕਿਲੇਸਾਨਂ વਾ ਅਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨਸ੍ਸ ਪਰਿਯੋਸਾਨੇਤਿ ਠਾਨਫਲੇਹਿ ਅਰਿਯਫਲਮੇવ ਉਪਲਕ੍ਖੀਯਤੀਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ।
135-142. Kāraṇasīlaṃ lokiyaṃ. Phalasīlaṃ lokuttaraṃ tena sijjhatīti katvā, lokiyassapi vā sīlassa kāraṇaphalabhāvo pubbāparabhāvena daṭṭhabbo. Sampannasamudāyassa paripuṇṇasamūhassa. Akusalā sīlā akusalā samācārā. Sīlasampadā sīlasampatti sīlaguṇāti attho. Sahottappaṃ ñāṇanti ottappassa ñāṇappadhānataṃ āha, na pana ñāṇassa ottappasahitatāmattaṃ. Na hi ottapparahitaṃ ñāṇaṃ atthīti. Adhimuttatā abhirativasena nirāsaṅkāpavatti. Nissaṭatā visaṃyuttatā. Ettha ca adhimuttatānissaṭatāvacanehi tadubhayapariyāyā dve vimuttiyo ekasesanayena idha ‘‘vimuttī’’ti vuttāti dasseti. Tathā hi vuttaṃ ‘‘cittassa ca adhimutti nibbānañcā’’ti. Uppajjati etenāti uppādo, na uppādoti anuppādo, tabbhūte anuppādapariyosāne vimokkhante anuppādassa ariyamaggassa kilesānaṃ vā anuppajjanassa pariyosāneti ṭhānaphalehi ariyaphalameva upalakkhīyatīti daṭṭhabbaṃ.
ਮਾਤਿਕਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Mātikāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ • Abhidhammapiṭaka / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣੀਪਾਲ਼ਿ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿਕਦੁਕਮਾਤਿਕਾ • Suttantikadukamātikā
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣਿ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿਕਦੁਕਮਾਤਿਕਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ • Suttantikadukamātikāpadavaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣੀ-ਮੂਲਟੀਕਾ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿਕਦੁਕਮਾਤਿਕਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ • Suttantikadukamātikāpadavaṇṇanā
