Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ധമ്മസങ്ഗണീ-അനുടീകാ • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā |
സുത്തന്തികദുകമാതികാപദവണ്ണനാ
Suttantikadukamātikāpadavaṇṇanā
൧൦൧-൧൦൮. വിജ്ജാസഭാഗതായ , ന സങ്കപ്പാദയോ വിയ വിജ്ജായ ഉപകാരകഭാവതോ. ‘‘അഭേജ്ജം…പേ॰… രുഹതീ’’തി ഉഭയമ്പി അനവസേസപ്പഹാനമേവ സന്ധായ വുത്തം. കിഞ്ചാപി ഹി ഹേട്ഠിമമഗ്ഗേഹിപി പഹീയമാനാ കിലേസാ തേന തേന ഓധിനാ അനവസേസമേവ പഹീയന്തി, യേ പന അവസിട്ഠാ ഭിന്ദിതബ്ബാ, തേ ലോഭാദികിലേസഭാവസാമഞ്ഞതോ പുന വിരുള്ഹാ വിയ ഹോന്തി. അരഹത്തമഗ്ഗേ പന ഉപ്പന്നേ ന ഏവം അവസിട്ഠാഭാവതോ. തദുപചാരേന നിസ്സയവോഹാരേന. കുസലേഹി താപേതബ്ബാതി വാ തപനിയാ, തദങ്ഗാദിവസേന ബാധിതബ്ബാ പഹാതബ്ബാതി അത്ഥോ. സമാനത്ഥാനി അധിവചനാദീനം സങ്ഖാദിഭാവതോ. ‘‘സബ്ബേവ ധമ്മാ അധിവചനപഥാ’’തിആദിനാ അധിവചനാദീനം വിസയഭാവേ ന കോചി ധമ്മോ വജ്ജിതോ, വചനഭാവോ ഏവ ച അധിവചനാദീനം വക്ഖമാനേന നയേന യുജ്ജതീതി അധിപ്പായേനാഹ ‘‘സബ്ബഞ്ച വചനം അധിവചനാദിഭാവം ഭജതീ’’തി.
101-108. Vijjāsabhāgatāya, na saṅkappādayo viya vijjāya upakārakabhāvato. ‘‘Abhejjaṃ…pe… ruhatī’’ti ubhayampi anavasesappahānameva sandhāya vuttaṃ. Kiñcāpi hi heṭṭhimamaggehipi pahīyamānā kilesā tena tena odhinā anavasesameva pahīyanti, ye pana avasiṭṭhā bhinditabbā, te lobhādikilesabhāvasāmaññato puna viruḷhā viya honti. Arahattamagge pana uppanne na evaṃ avasiṭṭhābhāvato. Tadupacārena nissayavohārena. Kusalehi tāpetabbāti vā tapaniyā, tadaṅgādivasena bādhitabbā pahātabbāti attho. Samānatthāni adhivacanādīnaṃ saṅkhādibhāvato. ‘‘Sabbeva dhammā adhivacanapathā’’tiādinā adhivacanādīnaṃ visayabhāve na koci dhammo vajjito, vacanabhāvo eva ca adhivacanādīnaṃ vakkhamānena nayena yujjatīti adhippāyenāha ‘‘sabbañca vacanaṃ adhivacanādibhāvaṃ bhajatī’’ti.
൧൦൯-൧൧൮. അഞ്ഞം അനപേക്ഖിത്വാ സയമേവ അത്തനോ നാമകരണസഭാവോ നാമകരണട്ഠോതി, തേന അരൂപധമ്മാനം വിയ ഓപപാതികനാമതായ പഥവീആദീനമ്പി നാമഭാവോ സിയാതി ആസങ്കായ നിവത്തനത്ഥം ‘‘നാമന്തരാനാപജ്ജനതോ’’തി ആഹ. ന ഹി വിനാ പഥവീആദിനാമേനപി രൂപധമ്മാ വിയ കേസാദിനാമേഹി വിനാ വേദനാദിനാമേഹി അഞ്ഞേന നാമേന അരൂപധമ്മാ പിണ്ഡാകാരതോ വോഹരീയന്തീതി. യം പന പരസ്സ നാമം കരോതി, തസ്സ അഞ്ഞാപേക്ഖം നാമകരണന്തി നാമകരണസഭാവതാ നത്ഥീതി സാമഞ്ഞനാമാദികരണാനം നാമഭാവോ നാപജ്ജതി. യസ്സ ചഞ്ഞേഹി നാമം കരീയതി, തസ്സ നാമകരണസഭാവതായ അഭാവോയേവാതി നത്ഥി നാമഭാവോ. യേ പന അനാപന്നനാമന്തരാ സഭാവസിദ്ധനാമാ ച, തേ വേദനാദയോവ നാമം നാമാതി ദസ്സേന്തോ ‘‘അത്തനാവാ’’തിആദിമാഹ. ഫസ്സാദീനം ആരമ്മണാഭിമുഖതാ തം അഗ്ഗഹേത്വാ അപ്പവത്തിയേവാതി ദസ്സേതും ‘‘അവിനാഭാവതോ’’തി വുത്തം. അധിവചനസമ്ഫസ്സോ മനോസമ്ഫസ്സോ, സോ നാമമന്തരേന ഗഹേതും അസക്കുണേയ്യതായ പാകടോതി നിദസ്സനഭാവേന വുത്തോ. രുപ്പനസഭാവേനാതി നിദസ്സനമത്തം ദട്ഠബ്ബം. പകാസകപകാസിതബ്ബഭാവേനപി ഹി വിനാപി നാമേന രൂപധമ്മാ പാകടാ ഹോന്തീതി. അഥ വാ പകാസകപകാസിതബ്ബഭാവോ വിസയിവിസയഭാവോ ചക്ഖുരൂപാദീനം സഭാവോ, സോ രുപ്പനസഭാവേ സാമഞ്ഞേ അന്തോഗധോതി ദട്ഠബ്ബം.
109-118. Aññaṃ anapekkhitvā sayameva attano nāmakaraṇasabhāvo nāmakaraṇaṭṭhoti, tena arūpadhammānaṃ viya opapātikanāmatāya pathavīādīnampi nāmabhāvo siyāti āsaṅkāya nivattanatthaṃ ‘‘nāmantarānāpajjanato’’ti āha. Na hi vinā pathavīādināmenapi rūpadhammā viya kesādināmehi vinā vedanādināmehi aññena nāmena arūpadhammā piṇḍākārato voharīyantīti. Yaṃ pana parassa nāmaṃ karoti, tassa aññāpekkhaṃ nāmakaraṇanti nāmakaraṇasabhāvatā natthīti sāmaññanāmādikaraṇānaṃ nāmabhāvo nāpajjati. Yassa caññehi nāmaṃ karīyati, tassa nāmakaraṇasabhāvatāya abhāvoyevāti natthi nāmabhāvo. Ye pana anāpannanāmantarā sabhāvasiddhanāmā ca, te vedanādayova nāmaṃ nāmāti dassento ‘‘attanāvā’’tiādimāha. Phassādīnaṃ ārammaṇābhimukhatā taṃ aggahetvā appavattiyevāti dassetuṃ ‘‘avinābhāvato’’ti vuttaṃ. Adhivacanasamphasso manosamphasso, so nāmamantarena gahetuṃ asakkuṇeyyatāya pākaṭoti nidassanabhāvena vutto. Ruppanasabhāvenāti nidassanamattaṃ daṭṭhabbaṃ. Pakāsakapakāsitabbabhāvenapi hi vināpi nāmena rūpadhammā pākaṭā hontīti. Atha vā pakāsakapakāsitabbabhāvo visayivisayabhāvo cakkhurūpādīnaṃ sabhāvo, so ruppanasabhāve sāmaññe antogadhoti daṭṭhabbaṃ.
൧൧൯-൧൨൩. ഇതോ പുബ്ബേ പരികമ്മന്തിആദിനാ സമാപത്തിവുട്ഠാനകുസലതാ വിയ സമാപത്തികുസലതാപി ഝാനലാഭീനംയേവ ഹോതീതി വുത്തം വിയ ദിസ്സതി. ‘‘ഇതരേസമ്പി അനുസ്സവവസേന സമാപത്തീനം അപ്പനാപരിച്ഛേദപഞ്ഞാ ലബ്ഭതീ’’തി വദന്തി. ‘‘ഏവം സീലവിസോധനാദിനാ സമാപത്തിം അപ്പേതീതി ജാനനകപഞ്ഞാ സഹ പരികമ്മേന അപ്പനാപരിച്ഛേദജാനനകപഞ്ഞാ’’തി കേചി. വുട്ഠാനേ കുസലഭാവോ വുട്ഠാനവസിതാ. പുബ്ബേതി സമാപജ്ജനതോ പുബ്ബേ.
119-123. Ito pubbe parikammantiādinā samāpattivuṭṭhānakusalatā viya samāpattikusalatāpi jhānalābhīnaṃyeva hotīti vuttaṃ viya dissati. ‘‘Itaresampi anussavavasena samāpattīnaṃ appanāparicchedapaññā labbhatī’’ti vadanti. ‘‘Evaṃ sīlavisodhanādinā samāpattiṃ appetīti jānanakapaññā saha parikammena appanāparicchedajānanakapaññā’’ti keci. Vuṭṭhāne kusalabhāvo vuṭṭhānavasitā. Pubbeti samāpajjanato pubbe.
൧൨൪-൧൩൪. സോഭനേ രതോ സുരതോ, തസ്സ ഭാവോ സോരച്ചന്തി ആഹ ‘‘സോഭനകമ്മരതതാ’’തി. സുട്ഠു വാ ഓരതോ വിരതോ സോരതോ , തസ്സ ഭാവോ സോരച്ചന്തി. അയം പനത്ഥോ അട്ഠകഥായം വുത്തോ ഏവ. അപ്പടിസങ്ഖാനം മോഹോ. കുസലഭാവനാ ബോധിപക്ഖിയധമ്മാനം വഡ്ഢനാ. സഞ്ഞാണം ഉപലക്ഖണം. സവിഗ്ഗഹം സബിമ്ബകം. ഉപലക്ഖേതബ്ബാകാരം ധമ്മജാതം, ആരമ്മണം വാ. അവിക്ഖേപോതി ചിത്തവിക്ഖേപപടിപക്ഖോ. ഉജുവിപച്ചനീകതായ ഹി പഹാനവുട്ഠാനേന ച അവിക്ഖേപോ വിക്ഖേപം പടിക്ഖിപതി, പവത്തിതും ന ദേതീതി.
124-134. Sobhane rato surato, tassa bhāvo soraccanti āha ‘‘sobhanakammaratatā’’ti. Suṭṭhu vā orato virato sorato , tassa bhāvo soraccanti. Ayaṃ panattho aṭṭhakathāyaṃ vutto eva. Appaṭisaṅkhānaṃ moho. Kusalabhāvanā bodhipakkhiyadhammānaṃ vaḍḍhanā. Saññāṇaṃ upalakkhaṇaṃ. Saviggahaṃ sabimbakaṃ. Upalakkhetabbākāraṃ dhammajātaṃ, ārammaṇaṃ vā. Avikkhepoti cittavikkhepapaṭipakkho. Ujuvipaccanīkatāya hi pahānavuṭṭhānena ca avikkhepo vikkhepaṃ paṭikkhipati, pavattituṃ na detīti.
൧൩൫-൧൪൨. കാരണസീലം ലോകിയം. ഫലസീലം ലോകുത്തരം തേന സിജ്ഝതീതി കത്വാ, ലോകിയസ്സപി വാ സീലസ്സ കാരണഫലഭാവോ പുബ്ബാപരഭാവേന ദട്ഠബ്ബോ. സമ്പന്നസമുദായസ്സ പരിപുണ്ണസമൂഹസ്സ. അകുസലാ സീലാ അകുസലാ സമാചാരാ. സീലസമ്പദാ സീലസമ്പത്തി സീലഗുണാതി അത്ഥോ. സഹോത്തപ്പം ഞാണന്തി ഓത്തപ്പസ്സ ഞാണപ്പധാനതം ആഹ, ന പന ഞാണസ്സ ഓത്തപ്പസഹിതതാമത്തം. ന ഹി ഓത്തപ്പരഹിതം ഞാണം അത്ഥീതി. അധിമുത്തതാ അഭിരതിവസേന നിരാസങ്കാപവത്തി. നിസ്സടതാ വിസംയുത്തതാ. ഏത്ഥ ച അധിമുത്തതാനിസ്സടതാവചനേഹി തദുഭയപരിയായാ ദ്വേ വിമുത്തിയോ ഏകസേസനയേന ഇധ ‘‘വിമുത്തീ’’തി വുത്താതി ദസ്സേതി. തഥാ ഹി വുത്തം ‘‘ചിത്തസ്സ ച അധിമുത്തി നിബ്ബാനഞ്ചാ’’തി. ഉപ്പജ്ജതി ഏതേനാതി ഉപ്പാദോ, ന ഉപ്പാദോതി അനുപ്പാദോ, തബ്ഭൂതേ അനുപ്പാദപരിയോസാനേ വിമോക്ഖന്തേ അനുപ്പാദസ്സ അരിയമഗ്ഗസ്സ കിലേസാനം വാ അനുപ്പജ്ജനസ്സ പരിയോസാനേതി ഠാനഫലേഹി അരിയഫലമേവ ഉപലക്ഖീയതീതി ദട്ഠബ്ബം.
135-142. Kāraṇasīlaṃ lokiyaṃ. Phalasīlaṃ lokuttaraṃ tena sijjhatīti katvā, lokiyassapi vā sīlassa kāraṇaphalabhāvo pubbāparabhāvena daṭṭhabbo. Sampannasamudāyassa paripuṇṇasamūhassa. Akusalā sīlā akusalā samācārā. Sīlasampadā sīlasampatti sīlaguṇāti attho. Sahottappaṃ ñāṇanti ottappassa ñāṇappadhānataṃ āha, na pana ñāṇassa ottappasahitatāmattaṃ. Na hi ottapparahitaṃ ñāṇaṃ atthīti. Adhimuttatā abhirativasena nirāsaṅkāpavatti. Nissaṭatā visaṃyuttatā. Ettha ca adhimuttatānissaṭatāvacanehi tadubhayapariyāyā dve vimuttiyo ekasesanayena idha ‘‘vimuttī’’ti vuttāti dasseti. Tathā hi vuttaṃ ‘‘cittassa ca adhimutti nibbānañcā’’ti. Uppajjati etenāti uppādo, na uppādoti anuppādo, tabbhūte anuppādapariyosāne vimokkhante anuppādassa ariyamaggassa kilesānaṃ vā anuppajjanassa pariyosāneti ṭhānaphalehi ariyaphalameva upalakkhīyatīti daṭṭhabbaṃ.
മാതികാപദവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Mātikāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / അഭിധമ്മപിടക • Abhidhammapiṭaka / ധമ്മസങ്ഗണീപാളി • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / സുത്തന്തികദുകമാതികാ • Suttantikadukamātikā
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / അഭിധമ്മപിടക (അട്ഠകഥാ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ധമ്മസങ്ഗണി-അട്ഠകഥാ • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / സുത്തന്തികദുകമാതികാപദവണ്ണനാ • Suttantikadukamātikāpadavaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / അഭിധമ്മപിടക (ടീകാ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ധമ്മസങ്ഗണീ-മൂലടീകാ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / സുത്തന്തികദുകമാതികാപദവണ്ണനാ • Suttantikadukamātikāpadavaṇṇanā