| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣಿ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
ಸುತ್ತನ್ತಿಕದುಕನಿಕ್ಖೇಪಕಥಾ
Suttantikadukanikkhepakathā
೧೩೦೩. ಸುತ್ತನ್ತಿಕದುಕೇಸು ಮಾತಿಕಾಕಥಾಯಂ ಅತ್ಥತೋ ವಿವೇಚಿತತ್ತಾ ಯಾನಿ ಚ ನೇಸಂ ನಿದ್ದೇಸಪದಾನಿ ತೇಸಮ್ಪಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯತ್ತಾ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಉತ್ತಾನತ್ಥಾನಿ ಏವ। ಇದಂ ಪನೇತ್ಥ ವಿಸೇಸಮತ್ತಂ – ವಿಜ್ಜೂಪಮದುಕೇ ತಾವ ಚಕ್ಖುಮಾ ಕಿರ ಪುರಿಸೋ ಮೇಘನ್ಧಕಾರೇ ರತ್ತಿಂ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ। ತಸ್ಸ ಅನ್ಧಕಾರತಾಯ ಮಗ್ಗೋ ನ ಪಞ್ಞಾಯಿ। ವಿಜ್ಜು ನಿಚ್ಛರಿತ್ವಾ ಅನ್ಧಕಾರಂ ವಿದ್ಧಂಸೇಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ಅನ್ಧಕಾರವಿಗಮಾ ಮಗ್ಗೋ ಪಾಕಟೋ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ದುತಿಯಮ್ಪಿ ಗಮನಂ ಅಭಿನೀಹರಿ। ದುತಿಯಮ್ಪಿ ಅನ್ಧಕಾರೋ ಓತ್ಥರಿ। ಮಗ್ಗೋ ನ ಪಞ್ಞಾಯಿ। ವಿಜ್ಜು ನಿಚ್ಛರಿತ್ವಾ ತಂ ವಿದ್ಧಂಸೇಸಿ। ವಿಗತೇ ಅನ್ಧಕಾರೇ ಮಗ್ಗೋ ಪಾಕಟೋ ಅಹೋಸಿ। ತತಿಯಮ್ಪಿ ಗಮನಂ ಅಭಿನೀಹರಿ। ಅನ್ಧಕಾರೋ ಓತ್ಥರಿ। ಮಗ್ಗೋ ನ ಪಞ್ಞಾಯಿ। ವಿಜ್ಜು ನಿಚ್ಛರಿತ್ವಾ ಅನ್ಧಕಾರಂ ವಿದ್ಧಂಸೇಸಿ।
1303. Suttantikadukesu mātikākathāyaṃ atthato vivecitattā yāni ca nesaṃ niddesapadāni tesampi heṭṭhā vuttanayeneva suviññeyyattā yebhuyyena uttānatthāni eva. Idaṃ panettha visesamattaṃ – vijjūpamaduke tāva cakkhumā kira puriso meghandhakāre rattiṃ maggaṃ paṭipajji. Tassa andhakāratāya maggo na paññāyi. Vijju niccharitvā andhakāraṃ viddhaṃsesi. Athassa andhakāravigamā maggo pākaṭo ahosi. So dutiyampi gamanaṃ abhinīhari. Dutiyampi andhakāro otthari. Maggo na paññāyi. Vijju niccharitvā taṃ viddhaṃsesi. Vigate andhakāre maggo pākaṭo ahosi. Tatiyampi gamanaṃ abhinīhari. Andhakāro otthari. Maggo na paññāyi. Vijju niccharitvā andhakāraṃ viddhaṃsesi.
ತತ್ಥ ಚಕ್ಖುಮತೋ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಅನ್ಧಕಾರೇ ಮಗ್ಗಪಟಿಪಜ್ಜನಂ ವಿಯ ಅರಿಯಸಾವಕಸ್ಸ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗತ್ಥಾಯ ವಿಪಸ್ಸನಾರಮ್ಭೋ। ಅನ್ಧಕಾರೇ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಅಪಞ್ಞಾಯನಕಾಲೋ ವಿಯ ಸಚ್ಚಚ್ಛಾದಕತಮಂ। ವಿಜ್ಜುಯಾ ನಿಚ್ಛರಿತ್ವಾ ಅನ್ಧಕಾರಸ್ಸ ವಿದ್ಧಂಸಿತಕಾಲೋ ವಿಯ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗೋಭಾಸೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಚ್ಛಾದಕತಮಸ್ಸ ವಿನೋದಿತಕಾಲೋ। ವಿಗತೇ ಅನ್ಧಕಾರೇ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಪಾಕಟಕಾಲೋ ವಿಯ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಸ್ಸ ಚತುನ್ನಂ ಸಚ್ಚಾನಂ ಪಾಕಟಕಾಲೋ। ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಪಾಕಟಂ ಪನ ಮಗ್ಗಸಮಙ್ಗಿಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಪಾಕಟಮೇವ। ದುತಿಯಗಮನಾಭಿನೀಹಾರೋ ವಿಯ ಸಕದಾಗಾಮಿಮಗ್ಗತ್ಥಾಯ ವಿಪಸ್ಸನಾರಮ್ಭೋ। ಅನ್ಧಕಾರೇ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಅಪಞ್ಞಾಯನಕಾಲೋ ವಿಯ ಸಚ್ಚಚ್ಛಾದಕತಮಂ। ದುತಿಯಂ ವಿಜ್ಜುಯಾ ನಿಚ್ಛರಿತ್ವಾ ಅನ್ಧಕಾರಸ್ಸ ವಿದ್ಧಂಸಿತಕಾಲೋ ವಿಯ ಸಕದಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೋಭಾಸೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಚ್ಛಾದಕತಮಸ್ಸ ವಿನೋದಿತಕಾಲೋ। ವಿಗತೇ ಅನ್ಧಕಾರೇ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಪಾಕಟಕಾಲೋ ವಿಯ ಸಕದಾಗಾಮಿಮಗ್ಗಸ್ಸ ಚತುನ್ನಂ ಸಚ್ಚಾನಂ ಪಾಕಟಕಾಲೋ। ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಪಾಕಟಂ ಪನ ಮಗ್ಗಸಮಙ್ಗಿಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಪಾಕಟಮೇವ। ತತಿಯಗಮನಾಭಿನೀಹಾರೋ ವಿಯ ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗತ್ಥಾಯ ವಿಪಸ್ಸನಾರಮ್ಭೋ। ಅನ್ಧಕಾರೇ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಅಪಞ್ಞಾಯನಕಾಲೋ ವಿಯ ಸಚ್ಚಚ್ಛಾದಕತಮಂ। ತತಿಯಂ ವಿಜ್ಜುಯಾ ನಿಚ್ಛರಿತ್ವಾ ಅನ್ಧಕಾರಸ್ಸ ವಿದ್ಧಂಸಿತಕಾಲೋ ವಿಯ ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೋಭಾಸೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಸಚ್ಚಚ್ಛಾದಕತಮಸ್ಸ ವಿನೋದಿತಕಾಲೋ। ವಿಗತೇ ಅನ್ಧಕಾರೇ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಪಾಕಟಕಾಲೋ ವಿಯ ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗಸ್ಸ ಚತುನ್ನಂ ಸಚ್ಚಾನಂ ಪಾಕಟಕಾಲೋ। ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಪಾಕಟಂ ಪನ ಮಗ್ಗಸಮಙ್ಗಿಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಪಾಕಟಮೇವ।
Tattha cakkhumato purisassa andhakāre maggapaṭipajjanaṃ viya ariyasāvakassa sotāpattimaggatthāya vipassanārambho. Andhakāre maggassa apaññāyanakālo viya saccacchādakatamaṃ. Vijjuyā niccharitvā andhakārassa viddhaṃsitakālo viya sotāpattimaggobhāsena uppajjitvā saccacchādakatamassa vinoditakālo. Vigate andhakāre maggassa pākaṭakālo viya sotāpattimaggassa catunnaṃ saccānaṃ pākaṭakālo. Maggassa pākaṭaṃ pana maggasamaṅgipuggalassa pākaṭameva. Dutiyagamanābhinīhāro viya sakadāgāmimaggatthāya vipassanārambho. Andhakāre maggassa apaññāyanakālo viya saccacchādakatamaṃ. Dutiyaṃ vijjuyā niccharitvā andhakārassa viddhaṃsitakālo viya sakadāgāmimaggobhāsena uppajjitvā saccacchādakatamassa vinoditakālo. Vigate andhakāre maggassa pākaṭakālo viya sakadāgāmimaggassa catunnaṃ saccānaṃ pākaṭakālo. Maggassa pākaṭaṃ pana maggasamaṅgipuggalassa pākaṭameva. Tatiyagamanābhinīhāro viya anāgāmimaggatthāya vipassanārambho. Andhakāre maggassa apaññāyanakālo viya saccacchādakatamaṃ. Tatiyaṃ vijjuyā niccharitvā andhakārassa viddhaṃsitakālo viya anāgāmimaggobhāsena uppajjitvā saccacchādakatamassa vinoditakālo. Vigate andhakāre maggassa pākaṭakālo viya anāgāmimaggassa catunnaṃ saccānaṃ pākaṭakālo. Maggassa pākaṭaṃ pana maggasamaṅgipuggalassa pākaṭameva.
ವಜಿರಸ್ಸ ಪನ ಪಾಸಾಣೋ ವಾ ಮಣಿ ವಾ ಅಭೇಜ್ಜೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಯತ್ಥ ಪತತಿ ತಂ ವಿನಿವಿದ್ಧಮೇವ ಹೋತಿ। ವಜಿರಂ ಖೇಪೇನ್ತಂ ಅಸೇಸೇತ್ವಾ ಖೇಪೇತಿ। ವಜಿರೇನ ಗತಮಗ್ಗೋ ನಾಮ ಪುನ ಪಾಕತಿಕೋ ನ ಹೋತಿ। ಏವಮೇವ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಸ್ಸ ಅವಜ್ಝಕಿಲೇಸೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸೇ ವಿನಿವಿಜ್ಝತಿ ವಜಿರಂ ವಿಯ। ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೋಪಿ ಕಿಲೇಸೇ ಖೇಪೇನ್ತೋ ಅಸೇಸೇತ್ವಾ ಖೇಪೇತಿ। ವಜಿರೇನ ಗತಮಗ್ಗಸ್ಸ ಪುನ ಪಾಕತಿಕತ್ತಾಭಾವೋ ವಿಯ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ ಪಹೀನಕಿಲೇಸಾನಂ ಪುನ ಪಚ್ಚುದಾವತ್ತನಂ ನಾಮ ನತ್ಥೀತಿ।
Vajirassa pana pāsāṇo vā maṇi vā abhejjo nāma natthi. Yattha patati taṃ vinividdhameva hoti. Vajiraṃ khepentaṃ asesetvā khepeti. Vajirena gatamaggo nāma puna pākatiko na hoti. Evameva arahattamaggassa avajjhakileso nāma natthi. Sabbakilese vinivijjhati vajiraṃ viya. Arahattamaggopi kilese khepento asesetvā khepeti. Vajirena gatamaggassa puna pākatikattābhāvo viya arahattamaggena pahīnakilesānaṃ puna paccudāvattanaṃ nāma natthīti.
೧೩೦೭. ಬಾಲದುಕನಿದ್ದೇಸೇ ಬಾಲೇಸು ಅಹಿರಿಕಾನೋತ್ತಪ್ಪಾನಿ ಪಾಕಟಾನಿ, ಮೂಲಾನಿ ಚ ಸೇಸಾನಂ ಬಾಲಧಮ್ಮಾನಂ। ಅಹಿರಿಕೋ ಹಿ ಅನೋತ್ತಪ್ಪೀ ಚ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಕುಸಲಂ ನ ಕರೋತಿ ನಾಮಾತಿ। ಏತಾನಿ ದ್ವೇ ಪಠಮಂಯೇವ ವಿಸುಂ ವುತ್ತಾನಿ। ಸುಕ್ಕಪಕ್ಖೇಪಿ ಅಯಮೇವ ನಯೋ। ತಥಾ ಕಣ್ಹದುಕೇ।
1307. Bāladukaniddese bālesu ahirikānottappāni pākaṭāni, mūlāni ca sesānaṃ bāladhammānaṃ. Ahiriko hi anottappī ca na kiñci akusalaṃ na karoti nāmāti. Etāni dve paṭhamaṃyeva visuṃ vuttāni. Sukkapakkhepi ayameva nayo. Tathā kaṇhaduke.
೧೩೧೧. ತಪನೀಯದುಕನಿದ್ದೇಸೇ ಕತತ್ತಾ ಚ ಅಕತತ್ತಾ ಚ ತಪನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಾದೀನಿ ಹಿ ಕತತ್ತಾ ತಪನ್ತಿ, ಕಾಯಸುಚರಿತಾದೀನಿ ಅಕತತ್ತಾ। ತಥಾ ಹಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ‘ಕತಂ ಮೇ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತ’ನ್ತಿ ತಪ್ಪತಿ, ‘ಅಕತಂ ಮೇ ಕಾಯಸುಚರಿತ’ನ್ತಿ ತಪ್ಪತಿ। ‘ಕತಂ ಮೇ ವಚೀದುಚ್ಚರಿತ’ನ್ತಿ ತಪ್ಪತಿ…ಪೇ॰… ‘ಅಕತಂ ಮೇ ಮನೋಸುಚರಿತ’ನ್ತಿ ತಪ್ಪತಿ। ಅತಪನೀಯೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಕಲ್ಯಾಣಕಾರೀ ಹಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ‘ಕತಂ ಮೇ ಕಾಯಸುಚರಿತ’ನ್ತಿ ನ ತಪ್ಪತಿ, ‘ಅಕತಂ ಮೇ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತ’ನ್ತಿ ನ ತಪ್ಪತಿ…ಪೇ॰… ‘ಅಕತಂ ಮೇ ಮನೋದುಚ್ಚರಿತ’ನ್ತಿ ನ ತಪ್ಪತೀತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೨.೩)।
1311. Tapanīyadukaniddese katattā ca akatattā ca tapanaṃ veditabbaṃ. Kāyaduccaritādīni hi katattā tapanti, kāyasucaritādīni akatattā. Tathā hi puggalo ‘kataṃ me kāyaduccarita’nti tappati, ‘akataṃ me kāyasucarita’nti tappati. ‘Kataṃ me vacīduccarita’nti tappati…pe… ‘akataṃ me manosucarita’nti tappati. Atapanīyepi eseva nayo. Kalyāṇakārī hi puggalo ‘kataṃ me kāyasucarita’nti na tappati, ‘akataṃ me kāyaduccarita’nti na tappati…pe… ‘akataṃ me manoduccarita’nti na tappatīti (a. ni. 2.3).
೧೩೧೩. ಅಧಿವಚನದುಕನಿದ್ದೇಸೇ ಯಾ ತೇಸಂ ತೇಸಂ ಧಮ್ಮಾನನ್ತಿ ಸಬ್ಬಧಮ್ಮಗ್ಗಹಣಂ। ಸಙ್ಖಾಯತೀತಿ ಸಙ್ಖಾ, ಸಂಕಥಿಯತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಿನ್ತಿ ಸಂಕಥಿಯತಿ? ಅಹನ್ತಿ ಮಮನ್ತಿ ಪರೋತಿ ಪರಸ್ಸಾತಿ ಸತ್ತೋತಿ ಭಾವೋತಿ ಪೋಸೋತಿ ಪುಗ್ಗಲೋತಿ ನರೋತಿ ಮಾಣವೋತಿ ತಿಸ್ಸೋತಿ ದತ್ತೋತಿ, ‘ಮಞ್ಚೋ ಪೀಠಂ ಭಿಸಿ ಬಿಮ್ಬೋಹನಂ’ ‘ವಿಹಾರೋ ಪರಿವೇಣಂ ದ್ವಾರಂ ವಾತಪಾನ’ನ್ತಿ ಏವಂ ಅನೇಕೇಹಿ ಆಕಾರೇಹಿ ಸಂಕಥಿಯತೀತಿ ‘ಸಙ್ಖಾ’। ಸಮಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಸಮಞ್ಞಾ। ಕಿನ್ತಿ ಸಮಞ್ಞಾಯತಿ? ‘ಅಹನ್ತಿ…ಪೇ॰… ವಾತಪಾನ’ನ್ತಿ ಸಮಞ್ಞಾಯತೀತಿ ‘ಸಮಞ್ಞಾ’। ಪಞ್ಞಾಪಿಯತೀತಿ ಪಞ್ಞತ್ತಿ। ವೋಹರಿಯತೀತಿ ವೋಹಾರೋ। ಕಿನ್ತಿ ವೋಹರಿಯತಿ? ‘ಅಹ’ನ್ತಿ…ಪೇ॰… ‘ವಾತಪಾನ’ನ್ತಿ ವೋಹರಿಯತೀತಿ ವೋಹಾರೋ।
1313. Adhivacanadukaniddese yā tesaṃ tesaṃ dhammānanti sabbadhammaggahaṇaṃ. Saṅkhāyatīti saṅkhā, saṃkathiyatīti attho. Kinti saṃkathiyati? Ahanti mamanti paroti parassāti sattoti bhāvoti posoti puggaloti naroti māṇavoti tissoti dattoti, ‘mañco pīṭhaṃ bhisi bimbohanaṃ’ ‘vihāro pariveṇaṃ dvāraṃ vātapāna’nti evaṃ anekehi ākārehi saṃkathiyatīti ‘saṅkhā’. Samaññāyatīti samaññā. Kinti samaññāyati? ‘Ahanti…pe… vātapāna’nti samaññāyatīti ‘samaññā’. Paññāpiyatīti paññatti. Vohariyatīti vohāro. Kinti vohariyati? ‘Aha’nti…pe… ‘vātapāna’nti vohariyatīti vohāro.
ನಾಮನ್ತಿ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ನಾಮಂ – ಸಾಮಞ್ಞನಾಮಂ ಗುಣನಾಮಂ ಕಿತ್ತಿಮನಾಮಂ ಓಪಪಾತಿಕನಾಮನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಪಠಮಕಪ್ಪಿಕೇಸು ಮಹಾಜನೇನ ಸಮ್ಮನ್ನಿತ್ವಾ ಠಪಿತತ್ತಾ ಮಹಾಸಮ್ಮತೋತಿ ರಞ್ಞೋ ನಾಮಂ ‘ಸಾಮಞ್ಞನಾಮಂ’ ನಾಮ। ಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಮಹಾಜನಸಮ್ಮತೋತಿ ಖೋ, ವಾಸೇಟ್ಠ, ಮಹಾಸಮ್ಮತೋ ತ್ವೇವ ಪಠಮಂ ಅಕ್ಖರಂ ಉಪನಿಬ್ಬತ್ತ’’ನ್ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೧೩೧)। ಧಮ್ಮಕಥಿಕೋ ಪಂಸುಕೂಲಿಕೋ ವಿನಯಧರೋ ತೇಪಿಟಕೋ ಸದ್ಧೋ ಪಸನ್ನೋತಿ ಏವರೂಪಂ ಗುಣತೋ ಆಗತನಾಮಂ ‘ಗುಣನಾಮಂ’ ನಾಮ। ಭಗವಾ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋತಿಆದೀನಿಪಿ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಅನೇಕಾನಿ ನಾಮಸತಾನಿ ಗುಣನಾಮಾನೇವ। ತೇನ ವುತ್ತಂ –
Nāmanti catubbidhaṃ nāmaṃ – sāmaññanāmaṃ guṇanāmaṃ kittimanāmaṃ opapātikanāmanti. Tattha paṭhamakappikesu mahājanena sammannitvā ṭhapitattā mahāsammatoti rañño nāmaṃ ‘sāmaññanāmaṃ’ nāma. Yaṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘mahājanasammatoti kho, vāseṭṭha, mahāsammato tveva paṭhamaṃ akkharaṃ upanibbatta’’nti (dī. ni. 3.131). Dhammakathiko paṃsukūliko vinayadharo tepiṭako saddho pasannoti evarūpaṃ guṇato āgatanāmaṃ ‘guṇanāmaṃ’ nāma. Bhagavā arahaṃ sammāsambuddhotiādīnipi tathāgatassa anekāni nāmasatāni guṇanāmāneva. Tena vuttaṃ –
‘‘ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಿ ನಾಮಾನಿ, ಸಗುಣೇನ ಮಹೇಸಿನೋ।
‘‘Asaṅkhyeyyāni nāmāni, saguṇena mahesino;
ಗುಣೇನ ನಾಮಮುದ್ಧೇಯ್ಯಂ, ಅಪಿ ನಾಮಸಹಸ್ಸತೋ’’ತಿ॥
Guṇena nāmamuddheyyaṃ, api nāmasahassato’’ti.
ಯಂ ಪನ ಜಾತಸ್ಸ ಕುಮಾರಕಸ್ಸ ನಾಮಗ್ಗಹಣದಿವಸೇ ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯಾನಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ಸಮೀಪೇ ಠಿತಾ ಞಾತಕಾ ಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಪಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ‘ಅಯಂ ಅಸುಕೋನಾಮಾ’ತಿ ನಾಮಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಇದಂ ‘ಕಿತ್ತಿಮನಾಮ’ ನಾಮ। ಯಾ ಪನ ಪುರಿಮಪಞ್ಞತ್ತಿ ಪಚ್ಛಿಮಪಞ್ಞತ್ತಿಯಂ ಪತತಿ, ಪುರಿಮವೋಹಾರೋ ಪಚ್ಛಿಮವೋಹಾರೇ ಪತತಿ, ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ಪುರಿಮಕಪ್ಪೇಪಿ ಚನ್ದೋ ಚನ್ದೋಯೇವ ನಾಮ, ಏತರಹಿಪಿ ಚನ್ದೋವ। ಅತೀತೇ ಸೂರಿಯೋ… ಸಮುದ್ದೋ… ಪಥವೀ… ಪಬ್ಬತೋ ಪಬ್ಬತೋಯೇವ, ನಾಮ, ಏತರಹಿಪಿ ಪಬ್ಬತೋಯೇವಾತಿ ಇದಂ ‘ಓಪಪಾತಿಕನಾಮಂ’ ನಾಮ। ಇದಂ ಚತುಬ್ಬಿಧಮ್ಪಿ ನಾಮಂ ಏತ್ಥ ನಾಮಮೇವ ಹೋತಿ।
Yaṃ pana jātassa kumārakassa nāmaggahaṇadivase dakkhiṇeyyānaṃ sakkāraṃ katvā samīpe ṭhitā ñātakā kappetvā pakappetvā ‘ayaṃ asukonāmā’ti nāmaṃ karonti, idaṃ ‘kittimanāma’ nāma. Yā pana purimapaññatti pacchimapaññattiyaṃ patati, purimavohāro pacchimavohāre patati, seyyathidaṃ – purimakappepi cando candoyeva nāma, etarahipi candova. Atīte sūriyo… samuddo… pathavī… pabbato pabbatoyeva, nāma, etarahipi pabbatoyevāti idaṃ ‘opapātikanāmaṃ’ nāma. Idaṃ catubbidhampi nāmaṃ ettha nāmameva hoti.
ನಾಮಕಮ್ಮನ್ತಿ ನಾಮಕರಣಂ। ನಾಮಧೇಯ್ಯನ್ತಿ ನಾಮಟ್ಠಪನಂ। ನಿರುತ್ತೀತಿ ನಾಮನಿರುತ್ತಿ। ಬ್ಯಞ್ಜನನ್ತಿ ನಾಮಬ್ಯಞ್ಜನಂ। ಯಸ್ಮಾ ಪನೇತಂ ಅತ್ಥಂ ಬ್ಯಞ್ಜೇತಿ ತಸ್ಮಾ ಏವಂ ವುತ್ತಂ। ಅಭಿಲಾಪೋತಿ ನಾಮಾಭಿಲಾಪೋವ। ಸಬ್ಬೇವ ಧಮ್ಮಾ ಅಧಿವಚನಪಥಾತಿ ಅಧಿವಚನಸ್ಸ ನೋಪಥಧಮ್ಮೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಏಕಧಮ್ಮೋ ಸಬ್ಬಧಮ್ಮೇಸು ನಿಪತತಿ, ಸಬ್ಬಧಮ್ಮಾ ಏಕಧಮ್ಮಸ್ಮಿಂ ನಿಪತನ್ತಿ। ಕಥಂ? ಅಯಞ್ಹಿ ನಾಮಪಞ್ಞತ್ತಿ ಏಕಧಮ್ಮೋ, ಸೋ ಸಬ್ಬೇಸು ಚತುಭೂಮಕಧಮ್ಮೇಸು ನಿಪತತಿ। ಸತ್ತೋಪಿ ಸಙ್ಖಾರೋಪಿ ನಾಮತೋ ಮುತ್ತಕೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ।
Nāmakammanti nāmakaraṇaṃ. Nāmadheyyanti nāmaṭṭhapanaṃ. Niruttīti nāmanirutti. Byañjananti nāmabyañjanaṃ. Yasmā panetaṃ atthaṃ byañjeti tasmā evaṃ vuttaṃ. Abhilāpoti nāmābhilāpova. Sabbeva dhammā adhivacanapathāti adhivacanassa nopathadhammo nāma natthi. Ekadhammo sabbadhammesu nipatati, sabbadhammā ekadhammasmiṃ nipatanti. Kathaṃ? Ayañhi nāmapaññatti ekadhammo, so sabbesu catubhūmakadhammesu nipatati. Sattopi saṅkhāropi nāmato muttako nāma natthi.
ಅಟವೀಪಬ್ಬತಾದೀಸು ರುಕ್ಖೋಪಿ ಜಾನಪದಾನಂ ಭಾರೋ। ತೇ ಹಿ ‘ಅಯಂ ಕಿಂ ರುಕ್ಖೋ ನಾಮಾ’ತಿ ಪುಟ್ಠಾ ‘ಖದಿರೋ’ ‘ಪಲಾಸೋ’ತಿ ಅತ್ತನಾ ಜಾನನಕನಾಮಂ ಕಥೇನ್ತಿ। ಯಸ್ಸ ನಾಮಂ ನ ಜಾನನ್ತಿ ತಮ್ಪಿ ‘ಅನಾಮಕೋ’ ನಾಮಾತಿ ವದನ್ತಿ। ತಮ್ಪಿ ತಸ್ಸ ನಾಮಧೇಯ್ಯಮೇವ ಹುತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ। ಸಮುದ್ದೇ ಮಚ್ಛಕಚ್ಛಪಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಇತರೇ ದ್ವೇ ದುಕಾ ಇಮಿನಾ ಸಮಾನತ್ಥಾ ಏವ।
Aṭavīpabbatādīsu rukkhopi jānapadānaṃ bhāro. Te hi ‘ayaṃ kiṃ rukkho nāmā’ti puṭṭhā ‘khadiro’ ‘palāso’ti attanā jānanakanāmaṃ kathenti. Yassa nāmaṃ na jānanti tampi ‘anāmako’ nāmāti vadanti. Tampi tassa nāmadheyyameva hutvā tiṭṭhati. Samudde macchakacchapādīsupi eseva nayo. Itare dve dukā iminā samānatthā eva.
೧೩೧೬. ನಾಮರೂಪದುಕೇ ನಾಮಕರಣಟ್ಠೇನ ಚ ನಮನಟ್ಠೇನ ಚ ನಾಮನಟ್ಠೇನ ಚ ನಾಮಂ। ತತ್ಥ ಚತ್ತಾರೋ ಖನ್ಧಾ ತಾವ ನಾಮಕರಣಟ್ಠೇನ ‘ನಾಮಂ’। ಯಥಾ ಹಿ ಮಹಾಜನಸಮ್ಮತತ್ತಾ ಮಹಾಸಮ್ಮತಸ್ಸ ಮಹಾಸಮ್ಮತೋತಿ ನಾಮಂ ಅಹೋಸಿ, ಯಥಾ ವಾ ಮಾತಾಪಿತರೋ ‘ಅಯಂ ತಿಸ್ಸೋ ನಾಮ ಹೋತು, ಫುಸ್ಸೋ ನಾಮ ಹೋತೂ’ತಿ ಏವಂ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಕಿತ್ತಿಮನಾಮಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಯಥಾ ವಾ ‘ಧಮ್ಮಕಥಿಕೋ’ ‘ವಿನಯಧರೋ’ತಿ ಗುಣತೋ ನಾಮಂ ಆಗಚ್ಛತಿ, ನ ಏವಂ ವೇದನಾದೀನಂ। ವೇದನಾದಯೋ ಹಿ ಮಹಾಪಥವೀಆದಯೋ ವಿಯ ಅತ್ತನೋ ನಾಮಂ ಕರೋನ್ತಾವ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ತೇಸು ಉಪ್ಪನ್ನೇಸು ತೇಸಂ ನಾಮಂ ಉಪ್ಪನ್ನಮೇವ ಹೋತಿ। ನ ಹಿ ವೇದನಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ‘ತ್ವಂ ವೇದನಾ ನಾಮ ಹೋಹೀ’ತಿ ಕೋಚಿ ಭಣತಿ। ನ ಚ ತಸ್ಸಾ ನಾಮಗ್ಗಹಣಕಿಚ್ಚಂ ಅತ್ಥಿ। ಯಥಾ ಪಥವಿಯಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾಯ ‘ತ್ವಂ ಪಥವೀ ನಾಮ ಹೋಹೀ’ತಿ ನಾಮಗ್ಗಹಣಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ಚಕ್ಕವಾಳಸಿನೇರುಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯನಕ್ಖತ್ತೇಸು ಉಪ್ಪನ್ನೇಸು ‘ತ್ವಂ ಚಕ್ಕವಾಳಂ ನಾಮ ಹೋಹಿ ತ್ವಂ ನಕ್ಖತ್ತಂ ನಾಮ ಹೋಹೀ’ತಿ ನಾಮಗ್ಗಹಣಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ನಾಮಂ ಉಪ್ಪನ್ನಮೇವ ಹೋತಿ, ಓಪಪಾತಿಕಪಞ್ಞತ್ತಿಯಂ ನಿಪತತಿ, ಏವಂ ವೇದನಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನಾಯ ‘ತ್ವಂ ವೇದನಾ ನಾಮ ಹೋಹೀ’ತಿ ನಾಮಗ್ಗಹಣಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ। ತಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನಾಯ ವೇದನಾತಿ ನಾಮಂ ಉಪ್ಪನ್ನಮೇವ ಹೋತಿ। ಓಪಪಾತಿಕಪಞ್ಞತ್ತಿಯಂ ನಿಪತತಿ। ಸಞ್ಞಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಅತೀತೇಪಿ ಹಿ ವೇದನಾ ವೇದನಾಯೇವ, ಸಞ್ಞಾ… ಸಙ್ಖಾರಾ… ವಿಞ್ಞಾಣಂ ವಿಞ್ಞಾಣಮೇವ। ಅನಾಗತೇಪಿ, ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೇಪಿ। ನಿಬ್ಬಾನಂ ಪನ ಸದಾಪಿ ನಿಬ್ಬಾನಮೇವಾತಿ। ‘ನಾಮಕರಣಟ್ಠೇನ’ ನಾಮಂ।
1316. Nāmarūpaduke nāmakaraṇaṭṭhena ca namanaṭṭhena ca nāmanaṭṭhena ca nāmaṃ. Tattha cattāro khandhā tāva nāmakaraṇaṭṭhena ‘nāmaṃ’. Yathā hi mahājanasammatattā mahāsammatassa mahāsammatoti nāmaṃ ahosi, yathā vā mātāpitaro ‘ayaṃ tisso nāma hotu, phusso nāma hotū’ti evaṃ puttassa kittimanāmaṃ karonti, yathā vā ‘dhammakathiko’ ‘vinayadharo’ti guṇato nāmaṃ āgacchati, na evaṃ vedanādīnaṃ. Vedanādayo hi mahāpathavīādayo viya attano nāmaṃ karontāva uppajjanti. Tesu uppannesu tesaṃ nāmaṃ uppannameva hoti. Na hi vedanaṃ uppannaṃ ‘tvaṃ vedanā nāma hohī’ti koci bhaṇati. Na ca tassā nāmaggahaṇakiccaṃ atthi. Yathā pathaviyā uppannāya ‘tvaṃ pathavī nāma hohī’ti nāmaggahaṇakiccaṃ natthi, cakkavāḷasinerucandimasūriyanakkhattesu uppannesu ‘tvaṃ cakkavāḷaṃ nāma hohi tvaṃ nakkhattaṃ nāma hohī’ti nāmaggahaṇakiccaṃ natthi, nāmaṃ uppannameva hoti, opapātikapaññattiyaṃ nipatati, evaṃ vedanāya uppannāya ‘tvaṃ vedanā nāma hohī’ti nāmaggahaṇakiccaṃ natthi. Tāya uppannāya vedanāti nāmaṃ uppannameva hoti. Opapātikapaññattiyaṃ nipatati. Saññādīsupi eseva nayo. Atītepi hi vedanā vedanāyeva, saññā… saṅkhārā… viññāṇaṃ viññāṇameva. Anāgatepi, paccuppannepi. Nibbānaṃ pana sadāpi nibbānamevāti. ‘Nāmakaraṇaṭṭhena’ nāmaṃ.
‘ನಮನಟ್ಠೇನಾ’ಪಿ ಚೇತ್ಥ ಚತ್ತಾರೋ ಖನ್ಧಾ ನಾಮಂ। ತೇ ಹಿ ಆರಮ್ಮಣಾಭಿಮುಖಾ ನಮನ್ತಿ। ‘ನಾಮನಟ್ಠೇನ’ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ನಾಮಂ। ಚತ್ತಾರೋ ಹಿ ಖನ್ಧಾ ಆರಮ್ಮಣೇ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ನಾಮೇನ್ತಿ। ನಿಬ್ಬಾನಂ ಆರಮ್ಮಣಾಧಿಪತಿಪಚ್ಚಯತಾಯ ಅತ್ತನಿ ಅನವಜ್ಜಧಮ್ಮೇ ನಾಮೇತಿ।
‘Namanaṭṭhenā’pi cettha cattāro khandhā nāmaṃ. Te hi ārammaṇābhimukhā namanti. ‘Nāmanaṭṭhena’ sabbampi nāmaṃ. Cattāro hi khandhā ārammaṇe aññamaññaṃ nāmenti. Nibbānaṃ ārammaṇādhipatipaccayatāya attani anavajjadhamme nāmeti.
೧೩೧೮. ಅವಿಜ್ಜಾಭವತಣ್ಹಾ ವಟ್ಟಮೂಲಸಮುದಾಚಾರದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಗಹಿತಾ।
1318. Avijjābhavataṇhā vaṭṭamūlasamudācāradassanatthaṃ gahitā.
೧೩೨೦. ಭವಿಸ್ಸತಿ ಅತ್ತಾ ಚ ಲೋಕೋ ಚಾತಿ ಖನ್ಧಪಞ್ಚಕಂ ಅತ್ತಾ ಚ ಲೋಕೋ ಚಾತಿ ಗಹೇತ್ವಾ ‘ತಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ಗಹಣಾಕಾರೇನ ನಿವಿಟ್ಠಾ ಸಸ್ಸತದಿಟ್ಠಿ। ದುತಿಯಾ ‘ನ ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ಆಕಾರೇನ ನಿವಿಟ್ಠಾ ಉಚ್ಛೇದದಿಟ್ಠಿ।
1320. Bhavissati attā ca loko cāti khandhapañcakaṃ attā ca loko cāti gahetvā ‘taṃ bhavissatī’ti gahaṇākārena niviṭṭhā sassatadiṭṭhi. Dutiyā ‘na bhavissatī’ti ākārena niviṭṭhā ucchedadiṭṭhi.
೧೩೨೬. ಪುಬ್ಬನ್ತಂ ಆರಬ್ಭಾತಿ ಅತೀತಕೋಟ್ಠಾಸಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕರಿತ್ವಾ। ಇಮಿನಾ ಬ್ರಹ್ಮಜಾಲೇ ಆಗತಾ ಅಟ್ಠಾರಸ ಪುಬ್ಬನ್ತಾನುದಿಟ್ಠಿಯೋ ಗಹಿತಾ। ಅಪರನ್ತಂ ಆರಬ್ಭಾತಿ ಅನಾಗತಕೋಟ್ಠಾಸಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕರಿತ್ವಾ। ಇಮಿನಾ ತತ್ಥೇವ ಆಗತಾ ಚತುಚತ್ತಾಲೀಸ ಅಪರನ್ತಾನುದಿಟ್ಠಿಯೋ ಗಹಿತಾ।
1326. Pubbantaṃārabbhāti atītakoṭṭhāsaṃ ārammaṇaṃ karitvā. Iminā brahmajāle āgatā aṭṭhārasa pubbantānudiṭṭhiyo gahitā. Aparantaṃ ārabbhāti anāgatakoṭṭhāsaṃ ārammaṇaṃ karitvā. Iminā tattheva āgatā catucattālīsa aparantānudiṭṭhiyo gahitā.
೧೩೩೨. ದೋವಚಸ್ಸತಾನಿದ್ದೇಸೇ ಸಹಧಮ್ಮಿಕೇ ವುಚ್ಚಮಾನೇತಿ ಸಹಧಮ್ಮಿಕಂ ನಾಮ ಯಂ ಭಗವತಾ ಪಞ್ಞತ್ತಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ, ತಸ್ಮಿಂ ವತ್ಥುಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಆಪತ್ತಿಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ‘ಇದಂ ನಾಮ ತ್ವಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪನ್ನೋ, ಇಙ್ಘ ದೇಸೇಹಿ ವುಟ್ಠಾಹಿ ಪಟಿಕರೋಹೀ’ತಿ ವುಚ್ಚಮಾನೇ। ದೋವಚಸ್ಸಾಯನ್ತಿಆದೀಸು ಏವಂ ಚೋದಿಯಮಾನಸ್ಸ ಪಟಿಚೋದನಾಯ ವಾ ಅಪ್ಪದಕ್ಖಿಣಗಾಹಿತಾಯ ವಾ ದುಬ್ಬಚಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ ದೋವಚಸ್ಸಾಯಂ। ತದೇವ ದೋವಚಸ್ಸನ್ತಿಪಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ದೋವಚಸ್ಸಿಯಂ। ಇತರಂ ತಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ। ವಿಪ್ಪಟಿಕೂಲಗಾಹಿತಾತಿ ವಿಲೋಮಗಾಹಿತಾ। ವಿಲೋಮಗಹಣಸಙ್ಖಾತೇನ ವಿಪಚ್ಚನೀಕೇನ ಸಾತಂ ಅಸ್ಸಾತಿ ವಿಪಚ್ಚನೀಕಸಾತೋ। ‘ಪಟಾಣಿಕಗಹಣಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಏಕಪದೇನೇವ ತಂ ನಿಸ್ಸದ್ದಮಕಾಸಿ’ನ್ತಿ ಸುಖಂ ಪಟಿಲಭನ್ತಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ವಿಪಚ್ಚನೀಕಸಾತತಾ। ಓವಾದಂ ಅನಾದಿಯನವಸೇನ ಅನಾದರಸ್ಸ ಭಾವೋ ಅನಾದರಿಯಂ। ಇತರಂ ತಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ। ಅನಾದಿಯನಾಕಾರೋ ವಾ ಅನಾದರತಾ। ಗರುವಾಸಂ ಅವಸನವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಅಗಾರವಭಾವೋ ಅಗಾರವತಾ। ಸಜೇಟ್ಠಕವಾಸಂ ಅವಸನವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಅಪ್ಪಟಿಸ್ಸವಭಾವೋ ಅಪ್ಪಟಿಸ್ಸವತಾ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಅಯಂ ಏವರೂಪಾ ದೋವಚಸ್ಸತಾ ನಾಮ ವುಚ್ಚತಿ। ಅತ್ಥತೋ ಪನೇಸಾ ತೇನಾಕಾರೇನ ಪವತ್ತಾ ಚತ್ತಾರೋ ಖನ್ಧಾ, ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೋಯೇವ ವಾತಿ। ಪಾಪಮಿತ್ತತಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ದೋವಚಸ್ಸತಾ ಪಾಪಮಿತ್ತತಾದಯೋ ಹಿ ವಿಸುಂ ಚೇತಸಿಕಧಮ್ಮಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ।
1332. Dovacassatāniddese sahadhammike vuccamāneti sahadhammikaṃ nāma yaṃ bhagavatā paññattaṃ sikkhāpadaṃ, tasmiṃ vatthuṃ dassetvā āpattiṃ āropetvā ‘idaṃ nāma tvaṃ āpattiṃ āpanno, iṅgha desehi vuṭṭhāhi paṭikarohī’ti vuccamāne. Dovacassāyantiādīsu evaṃ codiyamānassa paṭicodanāya vā appadakkhiṇagāhitāya vā dubbacassa kammaṃ dovacassāyaṃ. Tadeva dovacassantipi vuccati. Tassa bhāvo dovacassiyaṃ. Itaraṃ tasseva vevacanaṃ. Vippaṭikūlagāhitāti vilomagāhitā. Vilomagahaṇasaṅkhātena vipaccanīkena sātaṃ assāti vipaccanīkasāto. ‘Paṭāṇikagahaṇaṃ gahetvā ekapadeneva taṃ nissaddamakāsi’nti sukhaṃ paṭilabhantassetaṃ adhivacanaṃ. Tassa bhāvo vipaccanīkasātatā. Ovādaṃ anādiyanavasena anādarassa bhāvo anādariyaṃ. Itaraṃ tasseva vevacanaṃ. Anādiyanākāro vā anādaratā. Garuvāsaṃ avasanavasena uppanno agāravabhāvo agāravatā. Sajeṭṭhakavāsaṃ avasanavasena uppanno appaṭissavabhāvo appaṭissavatā. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ evarūpā dovacassatā nāma vuccati. Atthato panesā tenākārena pavattā cattāro khandhā, saṅkhārakkhandhoyeva vāti. Pāpamittatādīsupi eseva nayo. Dovacassatā pāpamittatādayo hi visuṃ cetasikadhammā nāma natthi.
೧೩೩೩. ನತ್ಥಿ ಏತೇಸಂ ಸದ್ಧಾತಿ ಅಸ್ಸದ್ಧಾ; ಬುದ್ಧಾದೀನಿ ವತ್ಥೂನಿ ನ ಸದ್ದಹನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ದುಸ್ಸೀಲಾತಿ ಸೀಲಸ್ಸ ದುನ್ನಾಮಂ ನತ್ಥಿ, ನಿಸ್ಸೀಲಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಪ್ಪಸ್ಸುತಾತಿ ಸುತರಹಿತಾ। ಪಞ್ಚ ಮಚ್ಛರಿಯಾನಿ ಏತೇಸಂ ಅತ್ಥೀತಿ ಮಚ್ಛರಿನೋ। ದುಪ್ಪಞ್ಞಾತಿ ನಿಪ್ಪಞ್ಞಾ। ಸೇವನಕವಸೇನ ಸೇವನಾ। ಬಲವಸೇವನಾ ನಿಸೇವನಾ। ಸಬ್ಬತೋಭಾಗೇನ ಸೇವನಾ ಸಂಸೇವನಾ। ಉಪಸಗ್ಗವಸೇನ ವಾ ಪದಂ ವಡ್ಢಿತಂ। ತೀಹಿಪಿ ಸೇವನಾವ ಕಥಿತಾ। ಭಜನಾತಿ ಉಪಸಙ್ಕಮನಾ। ಸಮ್ಭಜನಾತಿ ಸಬ್ಬತೋಭಾಗೇನ ಭಜನಾ। ಉಪಸಗ್ಗವಸೇನ ವಾ ಪದಂ ವಡ್ಢಿತಂ। ಭತ್ತೀತಿ ದಳ್ಹಭತ್ತಿ। ಸಮ್ಭತ್ತೀತಿ ಸಬ್ಬತೋಭಾಗೇನ ಭತ್ತಿ। ಉಪಸಗ್ಗವಸೇನ ವಾ ಪದಂ ವಡ್ಢಿತಂ। ದ್ವೀಹಿಪಿ ದಳ್ಹಭತ್ತಿ ಏವ ಕಥಿತಾ। ತಂಸಮ್ಪವಙ್ಕತಾತಿ ತೇಸು ಪುಗ್ಗಲೇಸು ಕಾಯೇನ ಚೇವ ಚಿತ್ತೇನ ಚ ಸಮ್ಪವಙ್ಕಭಾವೋ; ತನ್ನಿನ್ನತಾ ತಪ್ಪೋಣತಾ ತಪ್ಪಬ್ಭಾರತಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
1333. Natthi etesaṃ saddhāti assaddhā; buddhādīni vatthūni na saddahantīti attho. Dussīlāti sīlassa dunnāmaṃ natthi, nissīlāti attho. Appassutāti sutarahitā. Pañca macchariyāni etesaṃ atthīti maccharino. Duppaññāti nippaññā. Sevanakavasena sevanā. Balavasevanā nisevanā. Sabbatobhāgena sevanā saṃsevanā. Upasaggavasena vā padaṃ vaḍḍhitaṃ. Tīhipi sevanāva kathitā. Bhajanāti upasaṅkamanā. Sambhajanāti sabbatobhāgena bhajanā. Upasaggavasena vā padaṃ vaḍḍhitaṃ. Bhattīti daḷhabhatti. Sambhattīti sabbatobhāgena bhatti. Upasaggavasena vā padaṃ vaḍḍhitaṃ. Dvīhipi daḷhabhatti eva kathitā. Taṃsampavaṅkatāti tesu puggalesu kāyena ceva cittena ca sampavaṅkabhāvo; tanninnatā tappoṇatā tappabbhāratāti attho.
೧೩೩೪. ಸೋವಚಸ್ಸತಾದುಕನಿದ್ದೇಸೋಪಿ ವುತ್ತಪಟಿಪಕ್ಖನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
1334. Sovacassatādukaniddesopi vuttapaṭipakkhanayena veditabbo.
೧೩೩೬. ಪಞ್ಚಪಿ ಆಪತ್ತಿಕ್ಖನ್ಧಾತಿ ಮಾತಿಕಾನಿದ್ದೇಸೇನ ‘ಪಾರಾಜಿಕಂ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಪಾಟಿದೇಸನೀಯಂ ದುಕ್ಕಟ’ನ್ತಿ ಇಮಾ ಪಞ್ಚ ಆಪತ್ತಿಯೋ। ಸತ್ತಪಿ ಆಪತ್ತಿಕ್ಖನ್ಧಾತಿ ವಿನಯನಿದ್ದೇಸೇನ ‘ಪಾರಾಜಿಕಂ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಪಾಟಿದೇಸನೀಯಂ ದುಕ್ಕಟಂ ದುಬ್ಭಾಸಿತ’ನ್ತಿ ಇಮಾ ಸತ್ತ ಆಪತ್ತಿಯೋ। ತತ್ಥ ಸಹ ವತ್ಥುನಾ ತಾಸಂ ಆಪತ್ತೀನಂ ಪರಿಚ್ಛೇದಜಾನನಕಪಞ್ಞಾ ಆಪತ್ತಿಕುಸಲತಾ ನಾಮ। ಸಹ ಕಮ್ಮವಾಚಾಯ ಆಪತ್ತಿವುಟ್ಠಾನಪರಿಚ್ಛೇದಜಾನನಕಪಞ್ಞಾ ಪನ ಆಪತ್ತಿವುಟ್ಠಾನಕುಸಲತಾ ನಾಮ।
1336. Pañcapiāpattikkhandhāti mātikāniddesena ‘pārājikaṃ saṅghādisesaṃ pācittiyaṃ pāṭidesanīyaṃ dukkaṭa’nti imā pañca āpattiyo. Sattapi āpattikkhandhāti vinayaniddesena ‘pārājikaṃ saṅghādisesaṃ thullaccayaṃ pācittiyaṃ pāṭidesanīyaṃ dukkaṭaṃ dubbhāsita’nti imā satta āpattiyo. Tattha saha vatthunā tāsaṃ āpattīnaṃ paricchedajānanakapaññā āpattikusalatā nāma. Saha kammavācāya āpattivuṭṭhānaparicchedajānanakapaññā pana āpattivuṭṭhānakusalatā nāma.
೧೩೩೮. ಸಮಾಪಜ್ಜಿತಬ್ಬತೋ ಸಮಾಪತ್ತಿ। ಸಹ ಪರಿಕಮ್ಮೇನ ಅಪ್ಪನಾಪರಿಚ್ಛೇದಜಾನನಕಪಞ್ಞಾ ಪನ ಸಮಾಪತ್ತಿಕುಸಲತಾ ನಾಮ। ‘ಚನ್ದೇ ವಾ ಸೂರಿಯೇ ವಾ ನಕ್ಖತ್ತೇ ವಾ ಏತ್ತಕಂ ಠಾನಂ ಗತೇ ವುಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಅವಿರಜ್ಝಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಸಮಯೇ ವುಟ್ಠಾನಕಪಞ್ಞಾಯ ಅತ್ಥಿತಾಯ ಸಮಾಪತ್ತಿವುಟ್ಠಾನಕುಸಲತಾ ನಾಮ।
1338. Samāpajjitabbato samāpatti. Saha parikammena appanāparicchedajānanakapaññā pana samāpattikusalatā nāma. ‘Cande vā sūriye vā nakkhatte vā ettakaṃ ṭhānaṃ gate vuṭṭhahissāmī’ti avirajjhitvā tasmiṃyeva samaye vuṭṭhānakapaññāya atthitāya samāpattivuṭṭhānakusalatā nāma.
೧೩೪೦. ಅಟ್ಠಾರಸನ್ನಂ ಧಾತೂನಂ ಉಗ್ಗಹಮನಸಿಕಾರಸವನಧಾರಣಪರಿಚ್ಛೇದಜಾನನಕಪಞ್ಞಾ ಧಾತುಕುಸಲತಾ ನಾಮ। ತಾಸಂಯೇವ ಉಗ್ಗಹಮನಸಿಕಾರಜಾನನಕಪಞ್ಞಾ ಮನಸಿಕಾರಕುಸಲತಾ ನಾಮ।
1340. Aṭṭhārasannaṃ dhātūnaṃ uggahamanasikārasavanadhāraṇaparicchedajānanakapaññā dhātukusalatā nāma. Tāsaṃyeva uggahamanasikārajānanakapaññā manasikārakusalatā nāma.
೧೩೪೨. ದ್ವಾದಸನ್ನಂ ಆಯತನಾನಂ ಉಗ್ಗಹಮನಸಿಕಾರಸವನಧಾರಣಪರಿಚ್ಛೇದಜಾನನಕಪಞ್ಞಾ ಲತಾ ನಾಮ। ತೀಸುಪಿ ವಾ ಏತಾಸು ಕುಸಲತಾಸು ಉಗ್ಗಹೋ ಮನಸಿಕಾರೋ ಸವನಂ ಸಮ್ಮಸನಂ ಪಟಿವೇಧೋ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾತಿ ಸಬ್ಬಂ ವಟ್ಟತಿ। ತತ್ಥ ಸವನಉಗ್ಗಹಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾ ಲೋಕಿಯಾ, ಪಟಿವೇಧೋ ಲೋಕುತ್ತರೋ। ಸಮ್ಮಸನಮನಸಿಕಾರಾ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಮಿಸ್ಸಕಾ। ‘ಅವಿಜ್ಜಾಪಚ್ಚಯಾ ಸಙ್ಖಾರಾ’ತಿಆದೀನಿ (ವಿಭ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨೨೫) ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದವಿಭಙ್ಗೇ ಆವಿಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ। ‘ಇಮಿನಾ ಪನ ಪಚ್ಚಯೇನ ಇದಂ ಹೋತೀ’ತಿ ಜಾನನಕಪಞ್ಞಾ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದಕುಸಲತಾ ನಾಮ।
1342. Dvādasannaṃ āyatanānaṃ uggahamanasikārasavanadhāraṇaparicchedajānanakapaññā latā nāma. Tīsupi vā etāsu kusalatāsu uggaho manasikāro savanaṃ sammasanaṃ paṭivedho paccavekkhaṇāti sabbaṃ vaṭṭati. Tattha savanauggahapaccavekkhaṇā lokiyā, paṭivedho lokuttaro. Sammasanamanasikārā lokiyalokuttaramissakā. ‘Avijjāpaccayā saṅkhārā’tiādīni (vibha. aṭṭha. 225) paṭiccasamuppādavibhaṅge āvibhavissanti. ‘Iminā pana paccayena idaṃ hotī’ti jānanakapaññā paṭiccasamuppādakusalatā nāma.
೧೩೪೪. ಠಾನಾಟ್ಠಾನಕುಸಲತಾದುಕನಿದ್ದೇಸೇ ಹೇತೂ ಪಚ್ಚಯಾತಿ ಉಭಯಮ್ಪೇತಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞವೇವಚನಂ। ಚಕ್ಖುಪಸಾದೋ ಹಿ ರೂಪಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕಸ್ಸ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಹೇತು ಚೇವ ಪಚ್ಚಯೋ ಚ। ತಥಾ ಸೋತಪಸಾದಾದಯೋ ಸೋತವಿಞ್ಞಾಣಾದೀನಂ, ಅಮ್ಬಬೀಜಾದೀನಿ ಚ ಅಮ್ಬಫಲಾದೀನಂ। ದುತಿಯನಯೇ ಯೇ ಯೇ ಧಮ್ಮಾತಿ ವಿಸಭಾಗಪಚ್ಚಯಧಮ್ಮಾನಂ ನಿದಸ್ಸನಂ। ಯೇಸಂ ಯೇಸನ್ತಿ ವಿಸಭಾಗಪಚ್ಚಯಸಮುಪ್ಪನ್ನಧಮ್ಮನಿದಸ್ಸನಂ। ನ ಹೇತೂ ನ ಪಚ್ಚಯಾತಿ ಚಕ್ಖುಪಸಾದೋ ಸದ್ದಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕಸ್ಸ ಸೋತವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ನ ಹೇತು ನ ಪಚ್ಚಯೋ। ತಥಾ ಸೋತಪಸಾದಾದಯೋ ಅವಸೇಸವಿಞ್ಞಾಣಾದೀನಂ। ಅಮ್ಬಾದಯೋ ಚ ತಾಲಾದೀನಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿಯಾತಿ ಏವಮತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
1344. Ṭhānāṭṭhānakusalatādukaniddese hetū paccayāti ubhayampetaṃ aññamaññavevacanaṃ. Cakkhupasādo hi rūpaṃ ārammaṇaṃ katvā uppajjanakassa cakkhuviññāṇassa hetu ceva paccayo ca. Tathā sotapasādādayo sotaviññāṇādīnaṃ, ambabījādīni ca ambaphalādīnaṃ. Dutiyanaye ye ye dhammāti visabhāgapaccayadhammānaṃ nidassanaṃ. Yesaṃ yesanti visabhāgapaccayasamuppannadhammanidassanaṃ. Na hetū na paccayāti cakkhupasādo saddaṃ ārammaṇaṃ katvā uppajjanakassa sotaviññāṇassa na hetu na paccayo. Tathā sotapasādādayo avasesaviññāṇādīnaṃ. Ambādayo ca tālādīnaṃ uppattiyāti evamattho veditabbo.
೧೩೪೬. ಅಜ್ಜವಮದ್ದವನಿದ್ದೇಸೇ ನೀಚಚಿತ್ತತಾತಿ ಪದಮತ್ತಮೇವ ವಿಸೇಸೋ। ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಮಾನಾಭಾವೇನ ನೀಚಂ ಚಿತ್ತಂ ಅಸ್ಸಾತಿ ನೀಚಚಿತ್ತೋ। ನೀಚಚಿತ್ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ನೀಚಚಿತ್ತತಾ। ಸೇಸಂ ಚಿತ್ತುಜುಕತಾಚಿತ್ತಮುದುತಾನಂ ಪದಭಾಜನೀಯೇ ಆಗತಮೇವ।
1346. Ajjavamaddavaniddese nīcacittatāti padamattameva viseso. Tassattho – mānābhāvena nīcaṃ cittaṃ assāti nīcacitto. Nīcacittassa bhāvo nīcacittatā. Sesaṃ cittujukatācittamudutānaṃ padabhājanīye āgatameva.
೧೩೪೮. ಖನ್ತಿನಿದ್ದೇಸೇ ಖಮನಕವಸೇನ ಖನ್ತಿ। ಖಮನಾಕಾರೋ ಖಮನತಾ। ಅಧಿವಾಸೇನ್ತಿ ಏತಾಯ, ಅತ್ತನೋ ಉಪರಿ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ವಾಸೇನ್ತಿ, ನ ಪಟಿಬಾಹನ್ತಿ, ನ ಪಚ್ಚನೀಕತಾಯ ತಿಟ್ಠನ್ತೀತಿ ಅಧಿವಾಸನತಾ । ಅಚಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ಭಾವೋ ಅಚಣ್ಡಿಕ್ಕಂ। ಅನಸುರೋಪೋತಿ ಅಸುರೋಪೋ ವುಚ್ಚತಿ ನ ಸಮ್ಮಾರೋಪಿತತ್ತಾ ದುರುತ್ತವಚನಂ। ತಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖತೋ ಅನಸುರೋಪೋ ಸುರುತ್ತವಾಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏವಮೇತ್ಥ ಫಲೂಪಚಾರೇನ ಕಾರಣಂ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಂ। ಅತ್ತಮನತಾ ಚಿತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಸೋಮನಸ್ಸವಸೇನ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಸಕಮನತಾ, ಅತ್ತನೋ ಚಿತ್ತಸಭಾವೋಯೇವ, ನ ಬ್ಯಾಪನ್ನಚಿತ್ತತಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
1348. Khantiniddese khamanakavasena khanti. Khamanākāro khamanatā. Adhivāsenti etāya, attano upari āropetvā vāsenti, na paṭibāhanti, na paccanīkatāya tiṭṭhantīti adhivāsanatā. Acaṇḍikassa bhāvo acaṇḍikkaṃ. Anasuropoti asuropo vuccati na sammāropitattā duruttavacanaṃ. Tappaṭipakkhato anasuropo suruttavācāti attho. Evamettha phalūpacārena kāraṇaṃ niddiṭṭhaṃ. Attamanatā cittassāti somanassavasena cittassa sakamanatā, attano cittasabhāvoyeva, na byāpannacittatāti attho.
೧೩೪೯. ಸೋರಚ್ಚನಿದ್ದೇಸೇ ಕಾಯಿಕೋ ಅವೀತಿಕ್ಕಮೋತಿ ತಿವಿಧಂ ಕಾಯಸುಚರಿತಂ। ವಾಚಸಿಕೋ ಅವೀತಿಕ್ಕಮೋತಿ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ವಚೀಸುಚರಿತಂ। ಕಾಯಿಕವಾಚಸಿಕೋತಿ ಇಮಿನಾ ಕಾಯವಚೀದ್ವಾರಸಮುಟ್ಠಿತಂ ಆಜೀವಟ್ಠಮಕಸೀಲಂ ಪರಿಯಾದಿಯತಿ। ಇದಂ ವುಚ್ಚತಿ ಸೋರಚ್ಚನ್ತಿ ಇದಂ ಪಾಪತೋ ಸುಟ್ಠು ಓರತತ್ತಾ ಸೋರಚ್ಚಂ ನಾಮ ವುಚ್ಚತಿ। ಸಬ್ಬೋಪಿ ಸೀಲಸಂವರೋತಿ ಇದಂ ಯಸ್ಮಾ ನ ಕೇವಲಂ ಕಾಯವಾಚಾಹೇವ ಅನಾಚಾರಂ ಆಚರತಿ ಮನಸಾಪಿ ಆಚರತಿ ಏವ, ತಸ್ಮಾ ಮಾನಸಿಕಸೀಲಂ ಪರಿಯಾದಾಯ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ।
1349. Soraccaniddese kāyiko avītikkamoti tividhaṃ kāyasucaritaṃ. Vācasiko avītikkamoti catubbidhaṃ vacīsucaritaṃ. Kāyikavācasikoti iminā kāyavacīdvārasamuṭṭhitaṃ ājīvaṭṭhamakasīlaṃ pariyādiyati. Idaṃ vuccati soraccanti idaṃ pāpato suṭṭhu oratattā soraccaṃ nāma vuccati. Sabbopi sīlasaṃvaroti idaṃ yasmā na kevalaṃ kāyavācāheva anācāraṃ ācarati manasāpi ācarati eva, tasmā mānasikasīlaṃ pariyādāya dassetuṃ vuttaṃ.
೧೩೫೦. ಸಾಖಲ್ಯನಿದ್ದೇಸೇ ಅಣ್ಡಕಾತಿ ಯಥಾ ಸದೋಸೇ ರುಕ್ಖೇ ಅಣ್ಡಕಾನಿ ಉಟ್ಠಹನ್ತಿ, ಏವಂ ಸದೋಸತಾಯ ಖುಂಸನವಮ್ಭನಾದಿವಚನೇಹಿ ಅಣ್ಡಕಾ ಜಾತಾ। ಕಕ್ಕಸಾತಿ ಪೂತಿಕಾ ಸಾ ಯಥಾ ನಾಮ ಪೂತಿರುಕ್ಖೋ ಕಕ್ಕಸೋ ಹೋತಿ ಪಗ್ಘರಿತಚುಣ್ಣೋ ಏವಂ ಕಕ್ಕಸಾ ಹೋತಿ। ಸೋತಂ ಘಂಸಯಮಾನಾ ವಿಯ ಪವಿಸತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘ಕಕ್ಕಸಾ’ತಿ। ಪರಕಟುಕಾತಿ ಪರೇಸಂ ಕಟುಕಾ ಅಮನಾಪಾ ದೋಸಜನನೀ। ಪರಾಭಿಸಜ್ಜನೀತಿ ಕುಟಿಲಕಣ್ಟಕಸಾಖಾ ವಿಯ ಚಮ್ಮೇಸು ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಪರೇಸಂ ಅಭಿಸಜ್ಜನೀ, ಗನ್ತುಕಾಮಾನಮ್ಪಿ ಗನ್ತುಂ ಅದತ್ವಾ ಲಗ್ಗನಕಾರೀ। ಕೋಧಸಾಮನ್ತಾತಿ ಕೋಧಸ್ಸ ಆಸನ್ನಾ। ಅಸಮಾಧಿಸಂವತ್ತನಿಕಾತಿ ಅಪ್ಪನಾಸಮಾಧಿಸ್ಸ ವಾ ಉಪಚಾರಸಮಾಧಿಸ್ಸ ವಾ ಅಸಂವತ್ತನಿಕಾ। ಇತಿ ಸಬ್ಬಾನೇವೇತಾನಿ ಸದೋಸವಾಚಾಯ ವೇವಚನಾನಿ। ತಥಾರೂಪಿಂ ವಾಚಂ ಪಹಾಯಾತಿ ಇದಂ ಫರುಸವಾಚಂ ಅಪ್ಪಜಹಿತ್ವಾ ಠಿತಸ್ಸ ಅನ್ತರನ್ತರೇ ಪವತ್ತಾಪಿ ಸಣ್ಹವಾಚಾ ಅಸಣ್ಹವಾಚಾ ಏವ ನಾಮಾತಿ ದೀಪನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ।
1350. Sākhalyaniddese aṇḍakāti yathā sadose rukkhe aṇḍakāni uṭṭhahanti, evaṃ sadosatāya khuṃsanavambhanādivacanehi aṇḍakā jātā. Kakkasāti pūtikā sā yathā nāma pūtirukkho kakkaso hoti paggharitacuṇṇo evaṃ kakkasā hoti. Sotaṃ ghaṃsayamānā viya pavisati. Tena vuttaṃ ‘kakkasā’ti. Parakaṭukāti paresaṃ kaṭukā amanāpā dosajananī. Parābhisajjanīti kuṭilakaṇṭakasākhā viya cammesu vijjhitvā paresaṃ abhisajjanī, gantukāmānampi gantuṃ adatvā lagganakārī. Kodhasāmantāti kodhassa āsannā. Asamādhisaṃvattanikāti appanāsamādhissa vā upacārasamādhissa vā asaṃvattanikā. Iti sabbānevetāni sadosavācāya vevacanāni. Tathārūpiṃ vācaṃ pahāyāti idaṃ pharusavācaṃ appajahitvā ṭhitassa antarantare pavattāpi saṇhavācā asaṇhavācā eva nāmāti dīpanatthaṃ vuttaṃ.
ನೇಳಾತಿ ಏಳಂ ವುಚ್ಚತಿ ದೋಸೋ। ನಾಸ್ಸಾ ಏಳನ್ತಿ ನೇಳಾ; ನಿದ್ದೋಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ನೇಳಙ್ಗೋ ಸೇತಪಚ್ಛಾದೋ’’ತಿ (ಉದಾ॰ ೬೫; ಸಂ॰ ನಿ॰ ೪.೩೪೭; ಪೇಟಕೋ॰ ೨೫) ಏತ್ಥ ವುತ್ತನೇಳಂ ವಿಯ। ಕಣ್ಣಸುಖಾತಿ ಬ್ಯಞ್ಜನಮಧುರತಾಯ ಕಣ್ಣಾನಂ ಸುಖಾ, ಸೂಚಿವಿಜ್ಝನಂ ವಿಯ ಕಣ್ಣಸೂಲಂ ನ ಜನೇತಿ। ಅತ್ಥಮಧುರತಾಯ ಸರೀರೇ ಕೋಪಂ ಅಜನೇತ್ವಾ ಪೇಮಂ ಜನೇತೀತಿ ಪೇಮನೀಯಾ। ಹದಯಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಅಪ್ಪಟಿಹಞ್ಞಮಾನಾ ಸುಖೇನ ಚಿತ್ತಂ ಪವಿಸತೀತಿ ಹದಯಙ್ಗಮಾ। ಗುಣಪರಿಪುಣ್ಣತಾಯ ಪುರೇ ಭವಾತಿ ಪೋರೀ। ಪುರೇ ಸಂವಡ್ಢನಾರೀ ವಿಯ ಸುಕುಮಾರಾತಿಪಿ ಪೋರೀ। ಪುರಸ್ಸ ಏಸಾತಿಪಿ ಪೋರೀ; ನಗರವಾಸೀನಂ ಕಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ನಗರವಾಸಿನೋ ಹಿ ಯುತ್ತಕಥಾ ಹೋನ್ತಿ। ಪಿತಿಮತ್ತಂ ಪಿತಾತಿ ಭಾತಿಮತ್ತಂ ಭಾತಾತಿ ವದನ್ತಿ। ಏವರೂಪೀ ಕಥಾ ಬಹುನೋ ಜನಸ್ಸ ಕನ್ತಾ ಹೋತೀತಿ ಬಹುಜನಕನ್ತಾ। ಕನ್ತಭಾವೇನೇವ ಬಹುನೋ ಜನಸ್ಸ ಮನಾಪಾ ಚಿತ್ತವುಡ್ಢಿಕರಾತಿ ಬಹುಜನಮನಾಪಾ। ಯಾ ತತ್ಥಾತಿ ಯಾ ತಸ್ಮಿಂ ಪುಗ್ಗಲೇ। ಸಣ್ಹವಾಚತಾತಿ ಮಟ್ಠವಾಚತಾ। ಸಖಿಲವಾಚತಾತಿ ಮುದುವಾಚತಾ। ಅಫರುಸವಾಚತಾತಿ ಅಕಕ್ಖಳವಾಚತಾ।
Neḷāti eḷaṃ vuccati doso. Nāssā eḷanti neḷā; niddosāti attho. ‘‘Neḷaṅgo setapacchādo’’ti (udā. 65; saṃ. ni. 4.347; peṭako. 25) ettha vuttaneḷaṃ viya. Kaṇṇasukhāti byañjanamadhuratāya kaṇṇānaṃ sukhā, sūcivijjhanaṃ viya kaṇṇasūlaṃ na janeti. Atthamadhuratāya sarīre kopaṃ ajanetvā pemaṃ janetīti pemanīyā. Hadayaṃ gacchati, appaṭihaññamānā sukhena cittaṃ pavisatīti hadayaṅgamā. Guṇaparipuṇṇatāya pure bhavāti porī. Pure saṃvaḍḍhanārī viya sukumārātipi porī. Purassa esātipi porī; nagaravāsīnaṃ kathāti attho. Nagaravāsino hi yuttakathā honti. Pitimattaṃ pitāti bhātimattaṃ bhātāti vadanti. Evarūpī kathā bahuno janassa kantā hotīti bahujanakantā. Kantabhāveneva bahuno janassa manāpā cittavuḍḍhikarāti bahujanamanāpā. Yā tatthāti yā tasmiṃ puggale. Saṇhavācatāti maṭṭhavācatā. Sakhilavācatāti muduvācatā. Apharusavācatāti akakkhaḷavācatā.
೧೩೫೧. ಪಟಿಸನ್ಥಾರನಿದ್ದೇಸೇ ಆಮಿಸಪಟಿಸನ್ಥಾರೋತಿ ಆಮಿಸಅಲಾಭೇನ ಅತ್ತನಾ ಸಹ ಪರೇಸಂ ಛಿದ್ದಂ ಯಥಾ ಪಿಹಿತಂ ಹೋತಿ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ ಏವಂ ಆಮಿಸೇನ ಪಟಿಸನ್ಥರಣಂ। ಧಮ್ಮಪಟಿಸನ್ಥಾರೋತಿ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಅಪ್ಪಟಿಲಾಭೇನ ಅತ್ತನಾ ಸಹ ಪರೇಸಂ ಛಿದ್ದಂ ಯಥಾ ಪಿಹಿತಂ ಹೋತಿ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ, ಏವಂ ಧಮ್ಮೇನ ಪಟಿಸನ್ಥರಣಂ। ಪಟಿಸನ್ಥಾರಕೋ ಹೋತೀತಿ ದ್ವೇಯೇವ ಹಿ ಲೋಕಸನ್ನಿವಾಸಸ್ಸ ಛಿದ್ದಾನಿ, ತೇಸಂ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಕೋ ಹೋತಿ। ಆಮಿಸಪಟಿಸನ್ಥಾರೇನ ವಾ ಧಮ್ಮಪಟಿಸನ್ಥಾರೇನ ವಾತಿ ಇಮಿನಾ ದುವಿಧೇನ ಪಟಿಸನ್ಥಾರೇನ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಕೋ ಹೋತಿ, ಪಟಿಸನ್ಥರತಿ, ನಿರನ್ತರಂ ಕರೋತಿ।
1351. Paṭisanthāraniddese āmisapaṭisanthāroti āmisaalābhena attanā saha paresaṃ chiddaṃ yathā pihitaṃ hoti paṭicchannaṃ evaṃ āmisena paṭisantharaṇaṃ. Dhammapaṭisanthāroti dhammassa appaṭilābhena attanā saha paresaṃ chiddaṃ yathā pihitaṃ hoti paṭicchannaṃ, evaṃ dhammena paṭisantharaṇaṃ. Paṭisanthārako hotīti dveyeva hi lokasannivāsassa chiddāni, tesaṃ paṭisanthārako hoti. Āmisapaṭisanthārena vā dhammapaṭisanthārena vāti iminā duvidhena paṭisanthārena paṭisanthārako hoti, paṭisantharati, nirantaraṃ karoti.
ತತ್ರಾಯಂ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಕಥಾ – ಪಟಿಸನ್ಥಾರಕೇನ ಹಿ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಆಗನ್ತುಕಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾವ ಪಚ್ಚುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ಆಸನಂ ದಾತಬ್ಬಂ, ತಾಲವಣ್ಟೇನ ಬೀಜಿತಬ್ಬಂ, ಪಾದಾ ಧೋವಿತ್ವಾ ಮಕ್ಖೇತಬ್ಬಾ, ಸಪ್ಪಿಫಾಣಿತೇ ಸತಿ ಭೇಸಜ್ಜಂ ದಾತಬ್ಬಂ, ಪಾನೀಯೇನ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ, ಆವಾಸೋ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತಬ್ಬೋ। ಏವಂ ಏಕದೇಸೇನ ಆಮಿಸಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ ಕತೋ ನಾಮ ಹೋತಿ।
Tatrāyaṃ ādito paṭṭhāya kathā – paṭisanthārakena hi bhikkhunā āgantukaṃ āgacchantaṃ disvāva paccuggantvā pattacīvaraṃ gahetabbaṃ, āsanaṃ dātabbaṃ, tālavaṇṭena bījitabbaṃ, pādā dhovitvā makkhetabbā, sappiphāṇite sati bhesajjaṃ dātabbaṃ, pānīyena pucchitabbo, āvāso paṭijaggitabbo. Evaṃ ekadesena āmisapaṭisanthāro kato nāma hoti.
ಸಾಯಂ ಪನ ನವಕತರೇಪಿ ಅತ್ತನೋ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಅನಾಗತೇಯೇವ, ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಅವಿಸಯೇ ಅಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ವಿಸಯೇ ಪಞ್ಹೋ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ। ‘ತುಮ್ಹೇ ಕತರಭಾಣಕಾ’ತಿ ಅಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ‘ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾ ಕತರಂ ಗನ್ಥಂ ವಳಞ್ಜೇನ್ತೀ’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಪಹೋನಕಟ್ಠಾನೇ ಪಞ್ಹೋ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ। ಸಚೇ ಕಥೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ ಇಚ್ಚೇತಂ ಕುಸಲಂ। ನೋ ಚೇ ಸಕ್ಕೋತಿ ಸಯಂ ಕಥೇತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಂ। ಏವಂ ಏಕದೇಸೇನ ಧಮ್ಮಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ ಕತೋ ನಾಮ ಹೋತಿ।
Sāyaṃ pana navakatarepi attano upaṭṭhānaṃ anāgateyeva, tassa santikaṃ gantvā nisīditvā avisaye apucchitvā tassa visaye pañho pucchitabbo. ‘Tumhe katarabhāṇakā’ti apucchitvā tumhākaṃ ‘ācariyupajjhāyā kataraṃ ganthaṃ vaḷañjentī’ti pucchitvā pahonakaṭṭhāne pañho pucchitabbo. Sace kathetuṃ sakkoti iccetaṃ kusalaṃ. No ce sakkoti sayaṃ kathetvā dātabbaṃ. Evaṃ ekadesena dhammapaṭisanthāro kato nāma hoti.
ಸಚೇ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಿಕೇ ವಸತಿ ತಂ ಆದಾಯ ನಿಬದ್ಧಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತಬ್ಬಂ। ಸಚೇ ಗನ್ತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ ಪುನದಿವಸೇ ಗಮನಸಭಾಗೇನ ತಂ ಆದಾಯ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಗಾಮೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಉಯ್ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ। ಸಚೇ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ದಿಸಾಭಾಗೇ ಭಿಕ್ಖೂ ನಿಮನ್ತಿತಾ ಹೋನ್ತಿ ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಇಚ್ಛಮಾನಂ ಆದಾಯ ಗನ್ತಬ್ಬಂ। ‘ನ ಮಯ್ಹಂ ಏಸಾ ದಿಸಾ ಸಭಾಗಾ’ತಿ ಗನ್ತುಂ ಅನಿಚ್ಛನ್ತೇ ಸೇಸಭಿಕ್ಖೂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ತಂ ಆದಾಯ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತಬ್ಬಂ। ಅತ್ತನಾ ಲದ್ಧಾಮಿಸಂ ತಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬಂ। ಏವಂ ‘ಆಮಿಸಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ’ ಕತೋ ನಾಮ ಹೋತಿ।
Sace attano santike vasati taṃ ādāya nibaddhaṃ piṇḍāya caritabbaṃ. Sace gantukāmo hoti punadivase gamanasabhāgena taṃ ādāya ekasmiṃ gāme piṇḍāya caritvā uyyojetabbo. Sace aññasmiṃ disābhāge bhikkhū nimantitā honti taṃ bhikkhuṃ icchamānaṃ ādāya gantabbaṃ. ‘Na mayhaṃ esā disā sabhāgā’ti gantuṃ anicchante sesabhikkhū pesetvā taṃ ādāya piṇḍāya caritabbaṃ. Attanā laddhāmisaṃ tassa dātabbaṃ. Evaṃ ‘āmisapaṭisanthāro’ kato nāma hoti.
ಆಮಿಸಪಟಿಸನ್ಥಾರಕೇನ ಪನ ಅತ್ತನಾ ಲದ್ಧಂ ಕಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ? ಆಗನ್ತುಕಸ್ಸ ತಾವ ದಾತಬ್ಬಂ। ಸಚೇ ಗಿಲಾನೋ ವಾ ಅವಸ್ಸಿಕೋ ವಾ ಅತ್ಥಿ, ತೇಸಮ್ಪಿ ದಾತಬ್ಬಂ। ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾನಂ ದಾತಬ್ಬಂ। ಭಣ್ಡಗಾಹಕಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬಂ। ಸಾರಾಣೀಯಧಮ್ಮಪೂರಕೇನ ಪನ ಸತವಾರಮ್ಪಿ ಸಹಸ್ಸವಾರಮ್ಪಿ ಆಗತಾಗತಾನಂ ಥೇರಾಸನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ದಾತಬ್ಬಂ। ಪಟಿಸನ್ಥಾರಕೇನ ಪನ ಯೇನ ಯೇನ ನ ಲದ್ಧಂ, ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬಂ। ಬಹಿಗಾಮಂ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಜಿಣ್ಣಕಂ ವಾ ಅನಾಥಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ವಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಂ ವಾ ದಿಸ್ವಾ ತೇಸಮ್ಪಿ ದಾತಬ್ಬಂ।
Āmisapaṭisanthārakena pana attanā laddhaṃ kassa dātabbanti? Āgantukassa tāva dātabbaṃ. Sace gilāno vā avassiko vā atthi, tesampi dātabbaṃ. Ācariyupajjhāyānaṃ dātabbaṃ. Bhaṇḍagāhakassa dātabbaṃ. Sārāṇīyadhammapūrakena pana satavārampi sahassavārampi āgatāgatānaṃ therāsanato paṭṭhāya dātabbaṃ. Paṭisanthārakena pana yena yena na laddhaṃ, tassa tassa dātabbaṃ. Bahigāmaṃ nikkhamitvā jiṇṇakaṃ vā anāthaṃ bhikkhuṃ vā bhikkhuniṃ vā disvā tesampi dātabbaṃ.
ತತ್ರಿದಂ ವತ್ಥು – ಚೋರೇಹಿ ಕಿರ ಗುತ್ತಸಾಲಗಾಮೇ ಪಹತೇ ತಙ್ಖಣಞ್ಞೇವ ಏಕಾ ನಿರೋಧತೋ ವುಟ್ಠಿತಾ ಖೀಣಾಸವತ್ಥೇರೀ ದಹರಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಭಣ್ಡಕಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಮಹಾಜನೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಠಿತಮಜ್ಝನ್ಹಿಕೇ ನಕುಲನಗರಗಾಮದ್ವಾರಂ ಪತ್ವಾ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ನಿಸೀದಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಕಾಳವಲ್ಲಿಮಣ್ಡಪವಾಸೀ ಮಹಾನಾಗತ್ಥೇರೋ ನಕುಲನಗರಗಾಮೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ಥೇರಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಭತ್ತೇನ ಆಪುಚ್ಛಿ। ಸಾ ‘ಪತ್ತೋ ಮೇ ನತ್ಥೀ’ತಿ ಆಹ। ಥೇರೋ ‘ಇಮಿನಾವ ಭುಞ್ಜಥಾ’ತಿ ಸಹ ಪತ್ತೇನ ಅದಾಸಿ। ಥೇರೀ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ಧೋವಿತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ದತ್ವಾ ಆಹ – ‘ಅಜ್ಜ ತಾವ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರೇನ ಕಿಲಮಿಸ್ಸಥ, ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪನ ವೋ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರಪರಿತ್ತಾಸೋ ನಾಮ ನ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ತಾತಾ’ತಿ। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಥೇರಸ್ಸ ಊನಕಹಾಪಣಗ್ಘನಕೋ ಪಿಣ್ಡಪಾತೋ ನಾಮ ನ ಉಪ್ಪನ್ನಪುಬ್ಬೋ। ಅಯಂ ‘ಆಮಿಸಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ’ ನಾಮ।
Tatridaṃ vatthu – corehi kira guttasālagāme pahate taṅkhaṇaññeva ekā nirodhato vuṭṭhitā khīṇāsavattherī daharabhikkhuniyā bhaṇḍakaṃ gāhāpetvā mahājanena saddhiṃ maggaṃ paṭipajjitvā ṭhitamajjhanhike nakulanagaragāmadvāraṃ patvā rukkhamūle nisīdi. Tasmiṃ samaye kāḷavallimaṇḍapavāsī mahānāgatthero nakulanagaragāme piṇḍāya caritvā nikkhanto theriṃ disvā bhattena āpucchi. Sā ‘patto me natthī’ti āha. Thero ‘imināva bhuñjathā’ti saha pattena adāsi. Therī bhattakiccaṃ katvā pattaṃ dhovitvā therassa datvā āha – ‘ajja tāva bhikkhācārena kilamissatha, ito paṭṭhāya pana vo bhikkhācāraparittāso nāma na bhavissati, tātā’ti. Tato paṭṭhāya therassa ūnakahāpaṇagghanako piṇḍapāto nāma na uppannapubbo. Ayaṃ ‘āmisapaṭisanthāro’ nāma.
ಇಮಂ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಸಙ್ಗಹಪಕ್ಖೇ ಠತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥೇತಬ್ಬಂ, ಧಮ್ಮೋ ವಾಚೇತಬ್ಬೋ, ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ವಿನೋದೇತಬ್ಬಂ, ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಕಿಚ್ಚಂ ಕರಣೀಯಂ ಕಾತಬ್ಬಂ, ಅಬ್ಭಾನವುಟ್ಠಾನಮಾನತ್ತಪರಿವಾಸಾ ದಾತಬ್ಬಾ। ಪಬ್ಬಜ್ಜಾರಹೋ ಪಬ್ಬಾಜೇತಬ್ಬೋ ಉಪಸಮ್ಪದಾರಹೋ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತಬ್ಬೋ। ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾಪಿ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಿಕೇ ಉಪಸಮ್ಪದಂ ಆಕಙ್ಖಮಾನಾಯ ಕಮ್ಮವಾಚಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಅಯಂ ‘ಧಮ್ಮಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ’ ನಾಮ।
Imaṃ paṭisanthāraṃ katvā bhikkhunā saṅgahapakkhe ṭhatvā tassa bhikkhuno kammaṭṭhānaṃ kathetabbaṃ, dhammo vācetabbo, kukkuccaṃ vinodetabbaṃ, uppannaṃ kiccaṃ karaṇīyaṃ kātabbaṃ, abbhānavuṭṭhānamānattaparivāsā dātabbā. Pabbajjāraho pabbājetabbo upasampadāraho upasampādetabbo. Bhikkhuniyāpi attano santike upasampadaṃ ākaṅkhamānāya kammavācaṃ kātuṃ vaṭṭati. Ayaṃ ‘dhammapaṭisanthāro’ nāma.
ಇಮೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ ಪಟಿಸನ್ಥಾರೇಹಿ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಅನುಪ್ಪನ್ನಂ ಲಾಭಂ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ, ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಥಾವರಂ ಕರೋತಿ, ಸಭಯಟ್ಠಾನೇ ಅತ್ತನೋ ಜೀವಿತಂ ರಕ್ಖತಿ ಚೋರನಾಗರಞ್ಞೋ ಪತ್ತಗ್ಗಹಣಹತ್ಥೇನೇವ ಅಗ್ಗಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪತ್ತೇನೇವ ಭತ್ತಂ ಆಕಿರನ್ತೋ ಥೇರೋ ವಿಯ। ಅಲದ್ಧಲಾಭುಪ್ಪಾದನೇ ಪನ ಇತೋ ಪಲಾಯಿತ್ವಾ ಪರತೀರಂ ಗತೇನ ಮಹಾನಾಗರಞ್ಞಾ ಏಕಸ್ಸ ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಸಙ್ಗಹಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಪುನ ಆಗನ್ತ್ವಾ ರಜ್ಜೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ಸೇತಮ್ಬಙ್ಗಣೇ ಯಾವಜೀವಂ ಪವತ್ತಿತಂ ಮಹಾಭೇಸಜ್ಜದಾನವತ್ಥು ಕಥೇತಬ್ಬಂ। ಉಪ್ಪನ್ನಲಾಭಥಾವರಕರಣೇ ದೀಘಭಾಣಕಅಭಯತ್ಥೇರಸ್ಸ ಹತ್ಥತೋ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಚೇತಿಯಪಬ್ಬತೇ ಚೋರೇಹಿ ಭಣ್ಡಕಸ್ಸ ಅವಿಲುತ್ತಭಾವೇ ವತ್ಥು ಕಥೇತಬ್ಬಂ।
Imehi dvīhi paṭisanthārehi paṭisanthārako bhikkhu anuppannaṃ lābhaṃ uppādeti, uppannaṃ thāvaraṃ karoti, sabhayaṭṭhāne attano jīvitaṃ rakkhati coranāgarañño pattaggahaṇahattheneva aggaṃ gahetvā patteneva bhattaṃ ākiranto thero viya. Aladdhalābhuppādane pana ito palāyitvā paratīraṃ gatena mahānāgaraññā ekassa therassa santike saṅgahaṃ labhitvā puna āgantvā rajje patiṭṭhitena setambaṅgaṇe yāvajīvaṃ pavattitaṃ mahābhesajjadānavatthu kathetabbaṃ. Uppannalābhathāvarakaraṇe dīghabhāṇakaabhayattherassa hatthato paṭisanthāraṃ labhitvā cetiyapabbate corehi bhaṇḍakassa aviluttabhāve vatthu kathetabbaṃ.
೧೩೫೨. ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಅಗುತ್ತದ್ವಾರತಾನಿದ್ದೇಸೇ ಚಕ್ಖುನಾ ರೂಪಂ ದಿಸ್ವಾತಿ ಕಾರಣವಸೇನ ಚಕ್ಖೂತಿ ಲದ್ಧವೋಹಾರೇನ ರೂಪದಸ್ಸನಸಮತ್ಥೇನ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣೇನ ರೂಪಂ ದಿಸ್ವಾ। ಪೋರಾಣಾ ಪನಾಹು – ‘‘ಚಕ್ಖು ರೂಪಂ ನ ಪಸ್ಸತಿ, ಅಚಿತ್ತಕತ್ತಾ; ಚಿತ್ತಂ ನ ಪಸ್ಸತಿ, ಅಚಕ್ಖುಕತ್ತಾ; ದ್ವಾರಾರಮ್ಮಣಸಙ್ಘಟ್ಟನೇನ ಪನ ಪಸಾದವತ್ಥುಕೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಪಸ್ಸತಿ। ಈದಿಸೀ ಪನೇಸಾ ‘ಧನುನಾ ವಿಜ್ಜತೀ’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ ಸಸಮ್ಭಾರಕಥಾ ನಾಮ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣೇನ ರೂಪಂ ದಿಸ್ವಾ’’ತಿ ಅಯಮೇವೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋತಿ। ನಿಮಿತ್ತಗ್ಗಾಹೀತಿ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸನಿಮಿತ್ತಂ ವಾ ಸುಭನಿಮಿತ್ತಾದಿಕಂ ವಾ ಕಿಲೇಸವತ್ಥುಭೂತಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಛನ್ದರಾಗವಸೇನ ಗಣ್ಹಾತಿ, ದಿಟ್ಠಮತ್ತೇಯೇವ ನ ಸಣ್ಠಾತಿ। ಅನುಬ್ಯಞ್ಜನಗ್ಗಾಹೀತಿ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಅನುಬ್ಯಞ್ಜನತೋ ಪಾಕಟಭಾವಕರಣತೋ ಅನುಬ್ಯಞ್ಜನನ್ತಿ ಲದ್ಧವೋಹಾರಂ ಹತ್ಥಪಾದಸಿತಹಸಿತಕಥಿತಆಲೋಕಿತವಿಲೋಕಿತಾದಿಭೇದಂ ಆಕಾರಂ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಯತ್ವಾಧಿಕರಣಮೇನನ್ತಿಆದಿಮ್ಹಿ ಯಂಕಾರಣಾ ಯಸ್ಸ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಾಸಂವರಸ್ಸ ಹೇತು, ಏತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಸತಿಕವಾಟೇನ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ ಅಸಂವುತಂ ಅಪಿಹಿತಚಕ್ಖುದ್ವಾರಂ ಹುತ್ವಾ ವಿಹರನ್ತಂ ಏತೇ ಅಭಿಜ್ಝಾದಯೋ ಧಮ್ಮಾ ಅನ್ವಾಸ್ಸವೇಯ್ಯುಂ ಅನುಬನ್ಧೇಯ್ಯುಂ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರೇಯ್ಯುಂ। ತಸ್ಸ ಸಂವರಾಯ ನ ಪಟಿಪಜ್ಜತೀತಿ ತಸ್ಸ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ ಸತಿಕವಾಟೇನ ಪಿದಹನತ್ಥಾಯ ನ ಪಟಿಪಜ್ಜತಿ। ಏವಂಭೂತೋಯೇವ ಚ ನ ರಕ್ಖತಿ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ, ನ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯೇ ಸಂವರಂ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ।
1352. Indriyesu aguttadvāratāniddese cakkhunā rūpaṃ disvāti kāraṇavasena cakkhūti laddhavohārena rūpadassanasamatthena cakkhuviññāṇena rūpaṃ disvā. Porāṇā panāhu – ‘‘cakkhu rūpaṃ na passati, acittakattā; cittaṃ na passati, acakkhukattā; dvārārammaṇasaṅghaṭṭanena pana pasādavatthukena cittena passati. Īdisī panesā ‘dhanunā vijjatī’tiādīsu viya sasambhārakathā nāma hoti. Tasmā cakkhuviññāṇena rūpaṃ disvā’’ti ayamevettha atthoti. Nimittaggāhīti itthipurisanimittaṃ vā subhanimittādikaṃ vā kilesavatthubhūtaṃ nimittaṃ chandarāgavasena gaṇhāti, diṭṭhamatteyeva na saṇṭhāti. Anubyañjanaggāhīti kilesānaṃ anubyañjanato pākaṭabhāvakaraṇato anubyañjananti laddhavohāraṃ hatthapādasitahasitakathitaālokitavilokitādibhedaṃ ākāraṃ gaṇhāti. Yatvādhikaraṇamenantiādimhi yaṃkāraṇā yassa cakkhundriyāsaṃvarassa hetu, etaṃ puggalaṃ satikavāṭena cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ apihitacakkhudvāraṃ hutvā viharantaṃ ete abhijjhādayo dhammā anvāssaveyyuṃ anubandheyyuṃ ajjhotthareyyuṃ. Tassa saṃvarāya na paṭipajjatīti tassa cakkhundriyassa satikavāṭena pidahanatthāya na paṭipajjati. Evaṃbhūtoyeva ca na rakkhati cakkhundriyaṃ, na cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjatīti vuccati.
ತತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯೇ ಸಂವರೋ ವಾ ಅಸಂವರೋ ವಾ ನತ್ಥಿ, ನ ಹಿ ಚಕ್ಖುಪಸಾದಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಸತಿ ವಾ ಮುಟ್ಠಸ್ಸಚ್ಚಂ ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಅಪಿಚ ಯದಾ ರೂಪಾರಮ್ಮಣಂ ಚಕ್ಖುಸ್ಸ ಆಪಾಥಮಾಗಚ್ಛತಿ ತದಾ ಭವಙ್ಗೇ ದ್ವಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ನಿರುದ್ಧೇ ಕಿರಿಯಮನೋಧಾತು ಆವಜ್ಜನಕಿಚ್ಚಂ ಸಾಧಯಮಾನಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ನಿರುಜ್ಝತಿ। ತತೋ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಂ ದಸ್ಸನಕಿಚ್ಚಂ, ತತೋ ವಿಪಾಕಮನೋಧಾತು ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಕಿಚ್ಚಂ, ತತೋ ವಿಪಾಕಾಹೇತುಕಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು ಸನ್ತೀರಣಕಿಚ್ಚಂ, ತತೋ ಕಿರಿಯಾಹೇತುಕಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು ವೋಟ್ಠಬ್ಬನಕಿಚ್ಚಂ ಸಾಧಯಮಾನಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ನಿರುಜ್ಝತಿ। ತದನನ್ತರಂ ಜವನಂ ಜವತಿ। ತತ್ರಾಪಿ ನೇವ ಭವಙ್ಗಸಮಯೇ ನ ಆವಜ್ಜನಾದೀನಂ ಅಞ್ಞತರಸಮಯೇ ಸಂವರೋ ವಾ ಅಸಂವರೋ ವಾ ಅತ್ಥಿ। ಜವನಕ್ಖಣೇ ಪನ ದುಸ್ಸೀಲ್ಯಂ ವಾ ಮುಟ್ಠಸ್ಸಚ್ಚಂ ವಾ ಅಞ್ಞಾಣಂ ವಾ ಅಕ್ಖನ್ತಿ ವಾ ಕೋಸಜ್ಜಂ ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಅಸಂವರೋ ಹೋತಿ।
Tattha kiñcāpi cakkhundriye saṃvaro vā asaṃvaro vā natthi, na hi cakkhupasādaṃ nissāya sati vā muṭṭhassaccaṃ vā uppajjati. Apica yadā rūpārammaṇaṃ cakkhussa āpāthamāgacchati tadā bhavaṅge dvikkhattuṃ uppajjitvā niruddhe kiriyamanodhātu āvajjanakiccaṃ sādhayamānā uppajjitvā nirujjhati. Tato cakkhuviññāṇaṃ dassanakiccaṃ, tato vipākamanodhātu sampaṭicchanakiccaṃ, tato vipākāhetukamanoviññāṇadhātu santīraṇakiccaṃ, tato kiriyāhetukamanoviññāṇadhātu voṭṭhabbanakiccaṃ sādhayamānā uppajjitvā nirujjhati. Tadanantaraṃ javanaṃ javati. Tatrāpi neva bhavaṅgasamaye na āvajjanādīnaṃ aññatarasamaye saṃvaro vā asaṃvaro vā atthi. Javanakkhaṇe pana dussīlyaṃ vā muṭṭhassaccaṃ vā aññāṇaṃ vā akkhanti vā kosajjaṃ vā uppajjati, asaṃvaro hoti.
ಏವಂ ಹೋನ್ತೋ ಪನ ಸೋ ‘ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯೇ ಅಸಂವರೋ’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಯಸ್ಮಾ ತಸ್ಮಿಂ ಅಸಂವರೇ ಸತಿ ದ್ವಾರಮ್ಪಿ ಅಗುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಭವಙ್ಗಮ್ಪಿ, ಆವಜ್ಜನಾದೀನಿಪಿ ವೀಥಿಚಿತ್ತಾನಿ। ಯಥಾ ಕಿಂ? ಯಥಾ ನಗರೇ ಚತೂಸು ದ್ವಾರೇಸು ಅಸಂವುತೇಸು ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಅನ್ತೋಘರದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕಗಬ್ಭಾದಯೋ ಸುಸಂವುತಾ, ತಥಾಪಿ ಅನ್ತೋನಗರೇ ಸಬ್ಬಂ ಭಣ್ಡಂ ಅರಕ್ಖಿತಂ ಅಗೋಪಿತಮೇವ ಹೋತಿ। ನಗರದ್ವಾರೇನ ಹಿ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಚೋರಾ ಯದಿಚ್ಛಕಂ ಕರೇಯ್ಯುಂ। ಏವಮೇವ ಜವನೇ ದುಸ್ಸೀಲ್ಯಾದೀಸು ಉಪ್ಪನ್ನೇಸು ತಸ್ಮಿಂ ಅಸಂವರೇ ಸತಿ ದ್ವಾರಮ್ಪಿ ಅಗುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಭವಙ್ಗಮ್ಪಿ, ಆವಜ್ಜನಾದೀನಿಪಿ ವೀಥಿಚಿತ್ತಾನೀತಿ।
Evaṃ honto pana so ‘cakkhundriye asaṃvaro’ti vuccati. Kasmā? Yasmā tasmiṃ asaṃvare sati dvārampi aguttaṃ hoti, bhavaṅgampi, āvajjanādīnipi vīthicittāni. Yathā kiṃ? Yathā nagare catūsu dvāresu asaṃvutesu kiñcāpi antogharadvārakoṭṭhakagabbhādayo susaṃvutā, tathāpi antonagare sabbaṃ bhaṇḍaṃ arakkhitaṃ agopitameva hoti. Nagaradvārena hi pavisitvā corā yadicchakaṃ kareyyuṃ. Evameva javane dussīlyādīsu uppannesu tasmiṃ asaṃvare sati dvārampi aguttaṃ hoti, bhavaṅgampi, āvajjanādīnipi vīthicittānīti.
ಸೋತೇನ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾತಿಆದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಯಾ ಇಮೇಸನ್ತಿ ಏವಂ ಸಂವರಂ ಅನಾಪಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಇಮೇಸಂ ಛನ್ನಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಯಾ ಅಗುತ್ತಿ ಯಾ ಅಗೋಪನಾ ಯೋ ಅನಾರಕ್ಖೋ ಯೋ ಅಸಂವರೋ, ಅಥಕನಂ, ಅಪಿದಹನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
Sotena saddaṃ sutvātiādīsupi eseva nayo. Yā imesanti evaṃ saṃvaraṃ anāpajjantassa imesaṃ channaṃ indriyānaṃ yā agutti yā agopanā yo anārakkho yo asaṃvaro, athakanaṃ, apidahananti attho.
೧೩೫೩. ಭೋಜನೇ ಅಮತ್ತಞ್ಞುತಾನಿದ್ದೇಸೇ ಇಧೇಕಚ್ಚೋತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸತ್ತಲೋಕೇ ಏಕಚ್ಚೋ। ಅಪ್ಪಟಿಸಙ್ಖಾತಿ ಪಟಿಸಙ್ಖಾನಪಞ್ಞಾಯ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಅನುಪಧಾರೇತ್ವಾ। ಅಯೋನಿಸೋತಿ ಅನುಪಾಯೇನ। ಆಹಾರನ್ತಿ ಅಸಿತಪೀತಾದಿಅಜ್ಝೋಹರಣೀಯಂ। ಆಹಾರೇತೀತಿ ಪರಿಭುಞ್ಜತಿ ಅಜ್ಝೋಹರತಿ। ದವಾಯಾತಿಆದಿ ಅನುಪಾಯದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ। ಅನುಪಾಯೇನ ಹಿ ಆಹಾರೇನ್ತೋ ದವತ್ಥಾಯ ಮದತ್ಥಾಯ ಮಣ್ಡನತ್ಥಾಯ ವಿಭೂಸನತ್ಥಾಯ ವಾ ಆಹಾರೇತಿ, ನೋ ಇದಮತ್ಥಿತಂ ಪಟಿಚ್ಚ। ಯಾ ತತ್ಥ ಅಸನ್ತುಟ್ಠಿತಾತಿ ಯಾ ತಸ್ಮಿಂ ಅಯೋನಿಸೋ ಆಹಾರಪರಿಭೋಗೇ ಅಸನ್ತುಸ್ಸನಾ ಅಸನ್ತುಟ್ಠಿಭಾವೋ। ಅಮತ್ತಞ್ಞುತಾತಿ ಅಮತ್ತಞ್ಞುಭಾವೋ, ಪಮಾಣಸಙ್ಖಾತಾಯ ಮತ್ತಾಯ ಅಜಾನನಂ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಅಯಂ ಅಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತಪರಿಭೋಗವಸೇನ ಪವತ್ತಾ ಭೋಜನೇ ಅಮತ್ತಞ್ಞುತಾ ನಾಮ ವುಚ್ಚತಿ।
1353. Bhojane amattaññutāniddese idhekaccoti imasmiṃ sattaloke ekacco. Appaṭisaṅkhāti paṭisaṅkhānapaññāya ajānitvā anupadhāretvā. Ayonisoti anupāyena. Āhāranti asitapītādiajjhoharaṇīyaṃ. Āhāretīti paribhuñjati ajjhoharati. Davāyātiādi anupāyadassanatthaṃ vuttaṃ. Anupāyena hi āhārento davatthāya madatthāya maṇḍanatthāya vibhūsanatthāya vā āhāreti, no idamatthitaṃ paṭicca. Yā tattha asantuṭṭhitāti yā tasmiṃ ayoniso āhāraparibhoge asantussanā asantuṭṭhibhāvo. Amattaññutāti amattaññubhāvo, pamāṇasaṅkhātāya mattāya ajānanaṃ. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ apaccavekkhitaparibhogavasena pavattā bhojane amattaññutā nāma vuccati.
೧೩೫೪. ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಗುತ್ತದ್ವಾರತಾನಿದ್ದೇಸೇ ಚಕ್ಖುನಾತಿಆದಿ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ನ ನಿಮಿತ್ತಗ್ಗಾಹೀ ಹೋತೀತಿ ಛನ್ದರಾಗವಸೇನ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ನ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಏವಂ ಸೇಸಪದಾನಿಪಿ ವುತ್ತಪಟಿಪಕ್ಖನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ಯಥಾ ಚ ಹೇಟ್ಠಾ ‘ಜವನೇ ದುಸ್ಸೀಲ್ಯಾದೀಸು ಉಪ್ಪನ್ನೇಸು ತಸ್ಮಿಂ ಅಸಂವರೇ ಸತಿ, ದ್ವಾರಮ್ಪಿ ಅಗುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಭವಙ್ಗಮ್ಪಿ, ಆವಜ್ಜನಾದೀನಿಪಿ ವೀಥಿಚಿತ್ತಾನೀ’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಏವಮಿಧ ತಸ್ಮಿಂ ಸೀಲಾದೀಸು ಉಪ್ಪನ್ನೇಸು ದ್ವಾರಮ್ಪಿ ಗುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಭವಙ್ಗಮ್ಪಿ, ಆವಜ್ಜನಾದೀನಿಪಿ ವೀಥಿಚಿತ್ತಾನಿ। ಯಥಾ ಕಿಂ? ಯಥಾ ನಗರದ್ವಾರೇಸು ಸುಸಂವುತೇಸು, ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಅನ್ತೋಘರಾದಯೋ ಅಸಂವುತಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಥಾಪಿ ಅನ್ತೋನಗರೇ ಸಬ್ಬಂ ಭಣ್ಡಂ ಸುರಕ್ಖಿತಂ ಸುಗೋಪಿತಮೇವ ಹೋತಿ – ನಗರದ್ವಾರೇಸು ಪಿಹಿತೇಸು ಚೋರಾನಂ ಪವೇಸೋ ನತ್ಥಿ – ಏವಮೇವ ಜವನೇ ಸೀಲಾದೀಸು ಉಪ್ಪನ್ನೇಸು ದ್ವಾರಮ್ಪಿ ಗುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಭವಙ್ಗಮ್ಪಿ, ಆವಜ್ಜನಾದೀನಿಪಿ ವೀಥಿಚಿತ್ತಾನಿ। ತಸ್ಮಾ ಜವನಕ್ಖಣೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೋಪಿ ‘ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯೇ ಸಂವರೋ’ತಿ ವುತ್ತೋ। ಸೋತೇನ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾತಿಆದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।
1354. Indriyesu guttadvāratāniddese cakkhunātiādi vuttanayeneva veditabbaṃ. Na nimittaggāhī hotīti chandarāgavasena vuttappakāraṃ nimittaṃ na gaṇhāti. Evaṃ sesapadānipi vuttapaṭipakkhanayeneva veditabbāni. Yathā ca heṭṭhā ‘javane dussīlyādīsu uppannesu tasmiṃ asaṃvare sati, dvārampi aguttaṃ hoti, bhavaṅgampi, āvajjanādīnipi vīthicittānī’ti vuttaṃ, evamidha tasmiṃ sīlādīsu uppannesu dvārampi guttaṃ hoti, bhavaṅgampi, āvajjanādīnipi vīthicittāni. Yathā kiṃ? Yathā nagaradvāresu susaṃvutesu, kiñcāpi antogharādayo asaṃvutā honti, tathāpi antonagare sabbaṃ bhaṇḍaṃ surakkhitaṃ sugopitameva hoti – nagaradvāresu pihitesu corānaṃ paveso natthi – evameva javane sīlādīsu uppannesu dvārampi guttaṃ hoti, bhavaṅgampi, āvajjanādīnipi vīthicittāni. Tasmā javanakkhaṇe uppajjamānopi ‘cakkhundriye saṃvaro’ti vutto. Sotena saddaṃ sutvātiādīsupi eseva nayo.
೧೩೫೫. ಭೋಜನೇ ಮತ್ತಞ್ಞುತಾನಿದ್ದೇಸೇ ಪಟಿಸಙ್ಖಾ ಯೋನಿಸೋ ಆಹಾರಂ ಆಹಾರೇತೀತಿ ಪಟಿಸಙ್ಖಾನಪಞ್ಞಾಯ ಜಾನಿತ್ವಾ ಉಪಾಯೇನ ಆಹಾರಂ ಪರಿಭುಞ್ಜತಿ। ಇದಾನಿ ತಂ ಉಪಾಯಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ನೇವ ದವಾಯಾತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ।
1355. Bhojane mattaññutāniddese paṭisaṅkhā yoniso āhāraṃ āhāretīti paṭisaṅkhānapaññāya jānitvā upāyena āhāraṃ paribhuñjati. Idāni taṃ upāyaṃ dassetuṃ neva davāyātiādi vuttaṃ.
ತತ್ಥ ‘ನೇವ ದವಾಯಾ’ತಿ ದವತ್ಥಾಯ ನ ಆಹಾರೇತಿ। ತತ್ಥ ನಟಲಙ್ಘಕಾದಯೋ ದವತ್ಥಾಯ ಆಹಾರೇನ್ತಿ ನಾಮ। ಯಞ್ಹಿ ಭೋಜನಂ ಭುತ್ತಸ್ಸ ನಚ್ಚಗೀತಕಬ್ಯಸಿಲೋಕಸಙ್ಖಾತೋ ದವೋ ಅತಿರೇಕತರೇನ ಪಟಿಭಾತಿ, ತಂ ಭೋಜನಂ ಅಧಮ್ಮೇನ ವಿಸಮೇನ ಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾ ತೇ ಆಹಾರೇನ್ತಿ। ಅಯಂ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಏವಂ ನ ಆಹಾರೇತಿ।
Tattha ‘neva davāyā’ti davatthāya na āhāreti. Tattha naṭalaṅghakādayo davatthāya āhārenti nāma. Yañhi bhojanaṃ bhuttassa naccagītakabyasilokasaṅkhāto davo atirekatarena paṭibhāti, taṃ bhojanaṃ adhammena visamena pariyesitvā te āhārenti. Ayaṃ pana bhikkhu evaṃ na āhāreti.
ನ ಮದಾಯಾತಿ ಮಾನಮದಪುರಿಸಮದಾನಂ ವಡ್ಢನತ್ಥಾಯ ನ ಆಹಾರೇತಿ। ತತ್ಥ ರಾಜರಾಜಮಹಾಮತ್ತಾ ಮದತ್ಥಾಯ ಆಹಾರೇನ್ತಿ ನಾಮ। ತೇ ಹಿ ಅತ್ತನೋ ಮಾನಮದಪುರಿಸಮದಾನಂ ವಡ್ಢನತ್ಥಾಯ ಪಿಣ್ಡರಸಭೋಜನಾದೀನಿ ಪಣೀತಭೋಜನಾನಿ ಭುಞ್ಜನ್ತಿ। ಅಯಂ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಏವಂ ನ ಆಹಾರೇತಿ।
Namadāyāti mānamadapurisamadānaṃ vaḍḍhanatthāya na āhāreti. Tattha rājarājamahāmattā madatthāya āhārenti nāma. Te hi attano mānamadapurisamadānaṃ vaḍḍhanatthāya piṇḍarasabhojanādīni paṇītabhojanāni bhuñjanti. Ayaṃ pana bhikkhu evaṃ na āhāreti.
ನ ಮಣ್ಡನಾಯಾತಿ ಸರೀರಮಣ್ಡನತ್ಥಾಯ ನ ಆಹಾರೇತಿ। ತತ್ಥ ರೂಪೂಪಜೀವಿನಿಯೋ ಮಾತುಗಾಮಾ ಅನ್ತೇಪುರಿಕಾದಯೋ ಚ ಸಪ್ಪಿಫಾಣಿತಂ ನಾಮ ಪಿವನ್ತಿ, ತೇ ಹಿ ಸಿನಿದ್ಧಂ ಮುದುಂ ಮನ್ದಂ ಭೋಜನಂ ಆಹಾರೇನ್ತಿ ‘ಏವಂ ನೋ ಅಙ್ಗಲಟ್ಠಿ ಸುಸಣ್ಠಿತಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಸರೀರೇ ಛವಿವಣ್ಣೋ ಪಸನ್ನೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ। ಅಯಂ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಏವಂ ನ ಆಹಾರೇತಿ।
Na maṇḍanāyāti sarīramaṇḍanatthāya na āhāreti. Tattha rūpūpajīviniyo mātugāmā antepurikādayo ca sappiphāṇitaṃ nāma pivanti, te hi siniddhaṃ muduṃ mandaṃ bhojanaṃ āhārenti ‘evaṃ no aṅgalaṭṭhi susaṇṭhitā bhavissati, sarīre chavivaṇṇo pasanno bhavissatī’ti. Ayaṃ pana bhikkhu evaṃ na āhāreti.
ನ ವಿಭೂಸನಾಯಾತಿ ಸರೀರೇ ಮಂಸವಿಭೂಸನತ್ಥಾಯ ನ ಆಹಾರೇತಿ। ತತ್ಥ ನಿಬ್ಬುದ್ಧಮಲ್ಲಮುಟ್ಠಿಕಮಲ್ಲಾದಯೋ ಸುಸಿನಿದ್ಧೇಹಿ ಮಚ್ಛಮಂಸಾದೀಹಿ ಸರೀರಮಂಸಂ ಪೀಣೇನ್ತಿ ‘ಏವಂ ನೋ ಮಂಸಂ ಉಸ್ಸದಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಪಹಾರಸಹನತ್ಥಾಯಾ’ತಿ। ಅಯಂ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಏವಂ ಸರೀರೇ ಮಂಸವಿಭೂಸನತ್ಥಾಯ ನ ಆಹಾರೇತಿ।
Na vibhūsanāyāti sarīre maṃsavibhūsanatthāya na āhāreti. Tattha nibbuddhamallamuṭṭhikamallādayo susiniddhehi macchamaṃsādīhi sarīramaṃsaṃ pīṇenti ‘evaṃ no maṃsaṃ ussadaṃ bhavissati pahārasahanatthāyā’ti. Ayaṃ pana bhikkhu evaṃ sarīre maṃsavibhūsanatthāya na āhāreti.
ಯಾವದೇವಾತಿ ಆಹಾರಾಹರಣೇ ಪಯೋಜನಸ್ಸ ಪರಿಚ್ಛೇದನಿಯಮದಸ್ಸನಂ। ಇಮಸ್ಸ ಕಾಯಸ್ಸ ಠಿತಿಯಾತಿ ಇಮಸ್ಸ ಚತುಮಹಾಭೂತಿಕಕರಜಕಾಯಸ್ಸ ಠಪನತ್ಥಾಯ ಆಹಾರೇತಿ। ಇದಮಸ್ಸ ಆಹಾರಾಹರಣೇ ಪಯೋಜನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಾಪನಾಯಾತಿ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಯಾಪನತ್ಥಾಯ ಆಹಾರೇತಿ। ವಿಹಿಂಸೂಪರತಿಯಾತಿ ವಿಹಿಂಸಾ ನಾಮ ಅಭುತ್ತಪಚ್ಚಯಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕಾ ಖುದ್ದಾ। ತಸ್ಸಾ ಉಪರತಿಯಾ ವೂಪಸಮನತ್ಥಾಯ ಆಹಾರೇತಿ। ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಾನುಗ್ಗಹಾಯಾತಿ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ನಾಮ ತಿಸ್ಸೋ ಸಿಕ್ಖಾ, ಸಕಲಂ ಸಾಸನಂ, ತಸ್ಸ ಅನುಗ್ಗಣ್ಹನತ್ಥಾಯ ಆಹಾರೇತಿ।
Yāvadevāti āhārāharaṇe payojanassa paricchedaniyamadassanaṃ. Imassa kāyassa ṭhitiyāti imassa catumahābhūtikakarajakāyassa ṭhapanatthāya āhāreti. Idamassa āhārāharaṇe payojananti attho. Yāpanāyāti jīvitindriyayāpanatthāya āhāreti. Vihiṃsūparatiyāti vihiṃsā nāma abhuttapaccayā uppajjanakā khuddā. Tassā uparatiyā vūpasamanatthāya āhāreti. Brahmacariyānuggahāyāti brahmacariyaṃ nāma tisso sikkhā, sakalaṃ sāsanaṃ, tassa anuggaṇhanatthāya āhāreti.
ಇತೀತಿ ಉಪಾಯನಿದಸ್ಸನಂ; ಇಮಿನಾ ಉಪಾಯೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪುರಾಣಞ್ಚ ವೇದನಂ ಪಟಿಹಙ್ಖಾಮೀತಿ ಪುರಾಣವೇದನಾ ನಾಮ ಅಭುತ್ತಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕವೇದನಾ। ತಂ ಪಟಿಹನಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಆಹಾರೇತಿ। ನವಞ್ಚ ವೇದನಂ ನ ಉಪ್ಪಾದೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ನವವೇದನಾ ನಾಮ ಅತಿಭುತ್ತಪ್ಪಚ್ಚಯೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕವೇದನಾ। ತಂ ನ ಉಪ್ಪಾದೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ಆಹಾರೇತಿ। ಅಥ ವಾ, ‘ನವವೇದನಾ’ ನಾಮ ಭುತ್ತಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ನಉಪ್ಪಜ್ಜನಕವೇದನಾ। ತಸ್ಸಾ ಅನುಪ್ಪನ್ನಾಯ ಅನುಪ್ಪಜ್ಜನತ್ಥಮೇವ ಆಹಾರೇತಿ। ಯಾತ್ರಾ ಚ ಮೇ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಯಾಪನಾ ಚ ಮೇ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಅನವಜ್ಜತಾ ಚಾತಿ ಏತ್ಥ ಅತ್ಥಿ ಸಾವಜ್ಜಂ ಅತ್ಥಿ ಅನವಜ್ಜಂ। ತತ್ಥ ಅಧಮ್ಮಿಕಪರಿಯೇಸನಾ ಅಧಮ್ಮಿಕಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ಅಧಮ್ಮೇನ ಪರಿಭೋಗೋತಿ ಇದಂ ‘ಸಾವಜ್ಜಂ’ ನಾಮ। ಧಮ್ಮೇನ ಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜನಂ ‘ಅನವಜ್ಜಂ’ ನಾಮ। ಏಕಚ್ಚೋ ಅನವಜ್ಜೇಯೇವ ಸಾವಜ್ಜಂ ಕರೋತಿ, ‘ಲದ್ಧಂ ಮೇ’ತಿ ಕತ್ವಾ ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕನ್ತಂ ಭುಞ್ಜತಿ। ತಂ ಜೀರಾಪೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಉದ್ಧಂವಿರೇಚನಅಧೋವಿರೇಚನಾದೀಹಿ ಕಿಲಮತಿ। ಸಕಲವಿಹಾರೇ ಭಿಕ್ಖೂ ತಸ್ಸ ಸರೀರಪಟಿಜಗ್ಗನಭೇಸಜ್ಜಪರಿಯೇಸನಾದೀಸು ಉಸ್ಸುಕ್ಕಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತಿ। ‘ಕಿಂ ಇದ’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ‘ಅಸುಕಸ್ಸ ನಾಮ ಉದರಂ ಉದ್ಧುಮಾತ’ನ್ತಿಆದೀನಿ ವದನ್ತಿ। ‘ಏಸ ನಿಚ್ಚಕಾಲಮ್ಪಿ ಏವಂಪಕತಿಕೋಯೇವ, ಅತ್ತನೋ ಕುಚ್ಛಿಪಮಾಣಂ ನಾಮ ನ ಜಾನಾತೀ’ತಿ ನಿನ್ದನ್ತಿ ಗರಹನ್ತಿ। ಅಯಂ ಅನವಜ್ಜೇಯೇವ ಸಾವಜ್ಜಂ ಕರೋತಿ ನಾಮ। ಏವಂ ಅಕತ್ವಾ ‘ಅನವಜ್ಜತಾ ಚ ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ಆಹಾರೇತಿ।
Itīti upāyanidassanaṃ; iminā upāyenāti attho. Purāṇañca vedanaṃ paṭihaṅkhāmīti purāṇavedanā nāma abhuttappaccayā uppajjanakavedanā. Taṃ paṭihanissāmīti āhāreti. Navañca vedanaṃ na uppādessāmīti navavedanā nāma atibhuttappaccayena uppajjanakavedanā. Taṃ na uppādessāmīti āhāreti. Atha vā, ‘navavedanā’ nāma bhuttappaccayā nauppajjanakavedanā. Tassā anuppannāya anuppajjanatthameva āhāreti. Yātrā ca me bhavissatīti yāpanā ca me bhavissati. Anavajjatā cāti ettha atthi sāvajjaṃ atthi anavajjaṃ. Tattha adhammikapariyesanā adhammikapaṭiggahaṇaṃ adhammena paribhogoti idaṃ ‘sāvajjaṃ’ nāma. Dhammena pariyesitvā dhammena paṭiggahetvā paccavekkhitvā paribhuñjanaṃ ‘anavajjaṃ’ nāma. Ekacco anavajjeyeva sāvajjaṃ karoti, ‘laddhaṃ me’ti katvā pamāṇātikkantaṃ bhuñjati. Taṃ jīrāpetuṃ asakkonto uddhaṃvirecanaadhovirecanādīhi kilamati. Sakalavihāre bhikkhū tassa sarīrapaṭijagganabhesajjapariyesanādīsu ussukkaṃ āpajjanti. ‘Kiṃ ida’nti vutte ‘asukassa nāma udaraṃ uddhumāta’ntiādīni vadanti. ‘Esa niccakālampi evaṃpakatikoyeva, attano kucchipamāṇaṃ nāma na jānātī’ti nindanti garahanti. Ayaṃ anavajjeyeva sāvajjaṃ karoti nāma. Evaṃ akatvā ‘anavajjatā ca bhavissatī’ti āhāreti.
ಫಾಸುವಿಹಾರೋ ಚಾತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಅತ್ಥಿ ಫಾಸುವಿಹಾರೋ ಅತ್ಥಿ ನ ಫಾಸುವಿಹಾರೋ। ತತ್ಥ ‘ಆಹರಹತ್ಥಕೋ ಅಲಂಸಾಟಕೋ ತತ್ಥವಟ್ಟಕೋ ಕಾಕಮಾಸಕೋ ಭುತ್ತವಮಿತಕೋ’ತಿ ಇಮೇಸಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ಭೋಜನಂ ನ ಫಾಸುವಿಹಾರೋ ನಾಮ। ಏತೇಸು ಹಿ ‘ಆಹರಹತ್ಥಕೋ’ ನಾಮ ಬಹುಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಧಮ್ಮತಾಯ ಉಟ್ಠಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ‘ಆಹರ ಹತ್ಥ’ನ್ತಿ ವದತಿ। ‘ಅಲಂಸಾಟಕೋ’ ನಾಮ ಅಚ್ಚುದ್ಧುಮಾತಕುಚ್ಛಿತಾಯ ಉಟ್ಠಿತೋಪಿ ಸಾಟಕಂ ನಿವಾಸೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ। ‘ತತ್ಥವಟ್ಟಕೋ’ ನಾಮ ಉಟ್ಠಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ತತ್ಥೇವ ಪರಿವಟ್ಟತಿ। ‘ಕಾಕಮಾಸಕೋ’ ನಾಮ ಯಥಾ ಕಾಕೇಹಿ ಆಮಸಿತುಂ ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಯಾವ ಮುಖದ್ವಾರಾ ಆಹಾರೇತಿ। ‘ಭುತ್ತವಮಿತಕೋ’ ನಾಮ ಮುಖೇನ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ತತ್ಥೇವ ವಮತಿ। ಏವಂ ಅಕತ್ವಾ ‘ಫಾಸುವಿಹಾರೋ ಚ ಮೇ ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ಆಹಾರೇತಿ। ಫಾಸುವಿಹಾರೋ ನಾಮ ಚತೂಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಆಲೋಪೇಹಿ ಊನೂದರತಾ। ಏತ್ತಕಞ್ಹಿ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಪಾನೀಯಂ ಪಿವತೋ ಚತ್ತಾರೋ ಇರಿಯಾಪಥಾ ಸುಖೇನ ಪವತ್ತನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿ ಏವಮಾಹ –
Phāsuvihāro cāti etthāpi atthi phāsuvihāro atthi na phāsuvihāro. Tattha ‘āharahatthako alaṃsāṭako tatthavaṭṭako kākamāsako bhuttavamitako’ti imesaṃ pañcannaṃ brāhmaṇānaṃ bhojanaṃ na phāsuvihāro nāma. Etesu hi ‘āharahatthako’ nāma bahuṃ bhuñjitvā attano dhammatāya uṭṭhātuṃ asakkonto ‘āhara hattha’nti vadati. ‘Alaṃsāṭako’ nāma accuddhumātakucchitāya uṭṭhitopi sāṭakaṃ nivāsetuṃ na sakkoti. ‘Tatthavaṭṭako’ nāma uṭṭhātuṃ asakkonto tattheva parivaṭṭati. ‘Kākamāsako’ nāma yathā kākehi āmasituṃ sakkā hoti, evaṃ yāva mukhadvārā āhāreti. ‘Bhuttavamitako’ nāma mukhena sandhāretuṃ asakkonto tattheva vamati. Evaṃ akatvā ‘phāsuvihāro ca me bhavissatī’ti āhāreti. Phāsuvihāro nāma catūhi pañcahi ālopehi ūnūdaratā. Ettakañhi bhuñjitvā pānīyaṃ pivato cattāro iriyāpathā sukhena pavattanti. Tasmā dhammasenāpati evamāha –
‘‘ಚತ್ತಾರೋ ಪಞ್ಚ ಆಲೋಪೇ, ಅಭುತ್ವಾ ಉದಕಂ ಪಿವೇ।
‘‘Cattāro pañca ālope, abhutvā udakaṃ pive;
ಅಲಂ ಫಾಸುವಿಹಾರಾಯ, ಪಹಿತತ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ’’ತಿ॥ (ಥೇರಗಾ॰ ೯೮೩)।
Alaṃ phāsuvihārāya, pahitattassa bhikkhuno’’ti. (theragā. 983);
ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಠಾನೇ ಅಙ್ಗಾನಿ ಸಮೋಧಾನೇತಬ್ಬಾನಿ। ‘ನೇವ ದವಾಯಾ’ತಿಹಿ ಏಕಂ ಅಙ್ಗಂ, ‘ನ ಮದಾಯಾ’ತಿ ಏಕಂ, ‘ನ ಮಣ್ಡನಾಯಾ’ತಿ ಏಕಂ, ‘ನ ವಿಭೂಸನಾಯಾ’ತಿ ಏಕಂ, ‘ಯಾವದೇವ ಇಮಸ್ಸ ಕಾಯಸ್ಸ ಠಿತಿಯಾ ಯಾಪನಾಯಾ’ತಿ ಏಕಂ, ‘ವಿಹಿಂಸೂಪರತಿಯಾ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಾನುಗ್ಗಹಾಯಾ’ತಿ ಏಕಂ, ‘ಇತಿ ಪುರಾಣಞ್ಚ ವೇದನಂ ಪಟಿಹಙ್ಖಾಮಿ ನವಞ್ಚ ವೇದನಂ ನ ಉಪ್ಪಾದೇಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಏಕಂ, ‘ಯಾತ್ರಾ ಚ ಮೇ ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ಏಕಂ ಅಙ್ಗಂ। ಅನವಜ್ಜತಾ ಚ ಫಾಸುವಿಹಾರೋ ಚಾತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಭೋಜನಾನಿಸಂಸೋ। ಮಹಾಸೀವತ್ಥೇರೋ ಪನಾಹ – ಹೇಟ್ಠಾ ಚತ್ತಾರಿ ಅಙ್ಗಾನಿ ಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ ನಾಮ। ಉಪರಿ ಪನ ಅಟ್ಠಙ್ಗಾನಿ ಸಮೋಧಾನೇತಬ್ಬಾನೀತಿ – ತತ್ಥ ‘ಯಾವದೇವ ಇಮಸ್ಸ ಕಾಯಸ್ಸ ಠಿತಿಯಾ’ತಿ ಏಕಂ ಅಙ್ಗಂ, ‘ಯಾಪನಾಯಾ’ತಿ ಏಕಂ, ‘ವಿಹಿಂಸೂಪರತಿಯಾತಿ’ ಏಕಂ, ‘ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಾನುಗ್ಗಹಾಯಾ’ತಿ ಏಕಂ, ‘ಇತಿ ಪುರಾಣಞ್ಚ ವೇದನಂ ಪಟಿಹಙ್ಖಾಮೀ’ತಿ ಏಕಂ, ‘ನವಞ್ಚ ವೇದನಂ ನ ಉಪ್ಪಾದೇಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಏಕಂ, ‘ಯಾತ್ರಾ ಚ ಮೇ ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ಏಕಂ, ‘ಅನವಜ್ಜತಾ’ ಚಾತಿ ಏಕಂ। ಫಾಸುವಿಹಾರೋ ಪನ ಭೋಜನಾನಿಸಂಸೋತಿ। ಏವಂ ಅಟ್ಠಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತಂ ಆಹಾರಂ ಆಹಾರೇನ್ತೋ ಭೋಜನೇ ಮತ್ತಞ್ಞೂ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಅಯಂ ಪರಿಯೇಸನಪಟಿಗ್ಗಹಣಪರಿಭೋಗೇಸು ಯುತ್ತಪ್ಪಮಾಣಜಾನನವಸೇನ ಪವತ್ತೋ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತಪರಿಭೋಗೋ ಭೋಜನೇ ಮತ್ತಞ್ಞುತಾ ನಾಮ ವುಚ್ಚತಿ।
Imasmiṃ pana ṭhāne aṅgāni samodhānetabbāni. ‘Neva davāyā’tihi ekaṃ aṅgaṃ, ‘na madāyā’ti ekaṃ, ‘na maṇḍanāyā’ti ekaṃ, ‘na vibhūsanāyā’ti ekaṃ, ‘yāvadeva imassa kāyassa ṭhitiyā yāpanāyā’ti ekaṃ, ‘vihiṃsūparatiyā brahmacariyānuggahāyā’ti ekaṃ, ‘iti purāṇañca vedanaṃ paṭihaṅkhāmi navañca vedanaṃ na uppādessāmī’ti ekaṃ, ‘yātrā ca me bhavissatī’ti ekaṃ aṅgaṃ. Anavajjatā ca phāsuvihāro cāti ayamettha bhojanānisaṃso. Mahāsīvatthero panāha – heṭṭhā cattāri aṅgāni paṭikkhepo nāma. Upari pana aṭṭhaṅgāni samodhānetabbānīti – tattha ‘yāvadeva imassa kāyassa ṭhitiyā’ti ekaṃ aṅgaṃ, ‘yāpanāyā’ti ekaṃ, ‘vihiṃsūparatiyāti’ ekaṃ, ‘brahmacariyānuggahāyā’ti ekaṃ, ‘iti purāṇañca vedanaṃ paṭihaṅkhāmī’ti ekaṃ, ‘navañca vedanaṃ na uppādessāmī’ti ekaṃ, ‘yātrā ca me bhavissatī’ti ekaṃ, ‘anavajjatā’ cāti ekaṃ. Phāsuvihāro pana bhojanānisaṃsoti. Evaṃ aṭṭhaṅgasamannāgataṃ āhāraṃ āhārento bhojane mattaññū nāma hoti. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ pariyesanapaṭiggahaṇaparibhogesu yuttappamāṇajānanavasena pavatto paccavekkhitaparibhogo bhojane mattaññutā nāma vuccati.
೧೩೫೬. ಮುಟ್ಠಸ್ಸಚ್ಚನಿದ್ದೇಸೇ ಅಸತೀತಿ ಸತಿವಿರಹಿತಾ ಚತ್ತಾರೋ ಖನ್ಧಾ। ಅನನುಸ್ಸತಿ ಅಪ್ಪಟಿಸ್ಸತೀತಿ ಉಪಸಗ್ಗವಸೇನ ಪದಂ ವಡ್ಢಿತಂ। ಅಸರಣತಾತಿ ಅಸರಣಾಕಾರೋ। ಅಧಾರಣತಾತಿ ಧಾರೇತುಂ ಅಸಮತ್ಥತಾ। ತಾಯ ಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಆಧಾನಪ್ಪತ್ತೋ ನಿಧಾನಕ್ಖಮೋ ನ ಹೋತಿ। ಉದಕೇ ಅಲಾಬುಕಟಾಹಂ ವಿಯ ಆರಮ್ಮಣೇ ಪಿಲವತೀತಿ ಪಿಲಾಪನತಾ। ಸಂಮುಸನತಾತಿ ನಟ್ಠಮುಟ್ಠಸ್ಸತಿತಾ। ತಾಯ ಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಭತ್ತೋ ವಿಯ ಕಾಕೋ, ನಿಕ್ಖಿತ್ತಮಂಸೋ ವಿಯ ಚ ಸಿಙ್ಗಾಲೋ ಹೋತಿ।
1356. Muṭṭhassaccaniddese asatīti sativirahitā cattāro khandhā. Ananussati appaṭissatīti upasaggavasena padaṃ vaḍḍhitaṃ. Asaraṇatāti asaraṇākāro. Adhāraṇatāti dhāretuṃ asamatthatā. Tāya hi samannāgato puggalo ādhānappatto nidhānakkhamo na hoti. Udake alābukaṭāhaṃ viya ārammaṇe pilavatīti pilāpanatā. Saṃmusanatāti naṭṭhamuṭṭhassatitā. Tāya hi samannāgato puggalo nikkhittabhatto viya kāko, nikkhittamaṃso viya ca siṅgālo hoti.
೧೩೬೧. ಭಾವನಾಬಲನಿದ್ದೇಸೇ ಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನನ್ತಿ ಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಧಮ್ಮಾನಂ ಆಸೇವನಾತಿ ಆದಿಸೇವನಾ। ಭಾವನಾತಿ ವಡ್ಢನಾ। ಬಹುಲೀಕಮ್ಮನ್ತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಕರಣಂ।
1361. Bhāvanābalaniddese kusalānaṃ dhammānanti bodhipakkhiyadhammānaṃ āsevanāti ādisevanā. Bhāvanāti vaḍḍhanā. Bahulīkammanti punappunaṃ karaṇaṃ.
೧೩೬೮. ಸೀಲವಿಪತ್ತಿನಿದ್ದೇಸೋ ಸೀಲಸಮ್ಪದಾನಿದ್ದೇಸಪಟಿಪಕ್ಖತೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ದಿಟ್ಠಿವಿಪತ್ತಿನಿದ್ದೇಸೋ ಚ ದಿಟ್ಠಿಸಮ್ಪದಾನಿದ್ದೇಸಪಟಿಪಕ್ಖತೋ ದಿಟ್ಠಿಸಮ್ಪದಾನಿದ್ದೇಸೋ ಚ ದಿಟ್ಠುಪಾದಾನನಿದ್ದೇಸಪಟಿಪಕ್ಖತೋ। ಸೀಲವಿಸುದ್ಧಿನಿದ್ದೇಸೋ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಸೀಲಸಮ್ಪದಾನಿದ್ದೇಸೇನ ಸಮಾನೋ, ತತ್ಥ ಪನ ವಿಸುದ್ಧಿಸಮ್ಪಾಪಕಂ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರಸೀಲಂ ಕಥಿತಂ, ಇಧ ವಿಸುದ್ಧಿಪ್ಪತ್ತಂ ಸೀಲಂ। ಸತಿ ಚ ಸಮ್ಪಜಞ್ಞಞ್ಚ, ಪಟಿಸಙ್ಖಾನಬಲಞ್ಚ ಭಾವನಾಬಲಞ್ಚ, ಸಮಥೋ ಚ ವಿಪಸ್ಸನಾ ಚ, ಸಮಥನಿಮಿತ್ತಞ್ಚ ಪಗ್ಗಹನಿಮಿತ್ತಞ್ಚ, ಪಗ್ಗಾಹೋ ಚ ಅವಿಕ್ಖೇಪೋ ಚ, ಸೀಲಸಮ್ಪದಾ ಚ ದಿಟ್ಠಿಸಮ್ಪದಾ ಚಾತಿ ಇಮೇಹಿ ಪನ ಛಹಿ ದುಕೇಹಿ ಚತುಭೂಮಕಾಪಿ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಾವ ಕಥಿತಾ।
1368. Sīlavipattiniddeso sīlasampadāniddesapaṭipakkhato veditabbo. Diṭṭhivipattiniddeso ca diṭṭhisampadāniddesapaṭipakkhato diṭṭhisampadāniddeso ca diṭṭhupādānaniddesapaṭipakkhato. Sīlavisuddhiniddeso kiñcāpi sīlasampadāniddesena samāno, tattha pana visuddhisampāpakaṃ pātimokkhasaṃvarasīlaṃ kathitaṃ, idha visuddhippattaṃ sīlaṃ. Sati ca sampajaññañca, paṭisaṅkhānabalañca bhāvanābalañca, samatho ca vipassanā ca, samathanimittañca paggahanimittañca, paggāho ca avikkhepo ca, sīlasampadā ca diṭṭhisampadā cāti imehi pana chahi dukehi catubhūmakāpi lokiyalokuttaradhammāva kathitā.
೧೩೭೩. ದಿಟ್ಠಿವಿಸುದ್ಧಿನಿದ್ದೇಸೇ ಕಮ್ಮಸ್ಸಕತಞ್ಞಾಣನ್ತಿ ‘ಇದಂ ಕಮ್ಮಂ ಸಕಂ, ಇದಂ ನೋ ಸಕ’ನ್ತಿ ಜಾನನಪಞ್ಞಾ। ತತ್ಥ ಅತ್ತನಾ ವಾ ಕತಂ ಹೋತು ಪರೇನ ವಾ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಅಕುಸಲಕಮ್ಮಂ ನೋ ಸಕಂ। ಕಸ್ಮಾ? ಅತ್ಥಭಞ್ಜನತೋ ಅನತ್ಥಜನನತೋ ಚ। ಕುಸಲಕಮ್ಮಂ ಪನ ಅನತ್ಥಭಞ್ಜನತೋ ಅತ್ಥಜನನತೋ ಚ ‘ಸಕಂ’ ನಾಮ। ತತ್ಥ ಯಥಾ ನಾಮ ಸಧನೋ ಸಭೋಗೋ ಪುರಿಸೋ ಅದ್ಧಾನಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಗಾಮನಿಗಮಾದೀಸು ನಕ್ಖತ್ತೇ ಸಙ್ಘುಟ್ಠೇ ‘ಅಹಂ ಆಗನ್ತುಕೋ, ಕಂ ನು ಖೋ ನಿಸ್ಸಾಯ ನಕ್ಖತ್ತಂ ಕೀಳೇಯ್ಯ’ನ್ತಿ ಅಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಯಥಾ ಯಥಾ ಇಚ್ಛತಿ ತೇನ ತೇನ ನೀಹಾರೇನ ನಕ್ಖತ್ತಂ ಕೀಳನ್ತೋ ಸುಖೇನ ಕನ್ತಾರಂ ಅತಿಕ್ಕಮತಿ, ಏವಮೇವ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಮ್ಮಸ್ಸಕತಞ್ಞಾಣೇ ಠತ್ವಾ ಇಮೇ ಸತ್ತಾ ಬಹುಂ ವಟ್ಟಗಾಮಿಕಮ್ಮಂ ಆಯೂಹಿತ್ವಾ ಸುಖೇನ ಸುಖಂ ಅನುಭವನ್ತಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತಾ ಗಣನಪಥಂ ವೀತಿವತ್ತಾ। ಸಚ್ಚಾನುಲೋಮಿಕಞಾಣನ್ತಿ ಚತುನ್ನಂ ಸಚ್ಚಾನಂ ಅನುಲೋಮಂ ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣಂ। ಮಗ್ಗಸಮಙ್ಗಿಸ್ಸ ಞಾಣಂ ಫಲಸಮಙ್ಗಿಸ್ಸ ಞಾಣನ್ತಿ ಮಗ್ಗಞಾಣಫಲಞಾಣಾನಿಯೇವ।
1373. Diṭṭhivisuddhiniddese kammassakataññāṇanti ‘idaṃ kammaṃ sakaṃ, idaṃ no saka’nti jānanapaññā. Tattha attanā vā kataṃ hotu parena vā sabbampi akusalakammaṃ no sakaṃ. Kasmā? Atthabhañjanato anatthajananato ca. Kusalakammaṃ pana anatthabhañjanato atthajananato ca ‘sakaṃ’ nāma. Tattha yathā nāma sadhano sabhogo puriso addhānamaggaṃ paṭipajjitvā antarāmagge gāmanigamādīsu nakkhatte saṅghuṭṭhe ‘ahaṃ āgantuko, kaṃ nu kho nissāya nakkhattaṃ kīḷeyya’nti acintetvā yathā yathā icchati tena tena nīhārena nakkhattaṃ kīḷanto sukhena kantāraṃ atikkamati, evameva imasmiṃ kammassakataññāṇe ṭhatvā ime sattā bahuṃ vaṭṭagāmikammaṃ āyūhitvā sukhena sukhaṃ anubhavantā arahattaṃ pattā gaṇanapathaṃ vītivattā. Saccānulomikañāṇanti catunnaṃ saccānaṃ anulomaṃ vipassanāñāṇaṃ. Maggasamaṅgissa ñāṇaṃ phalasamaṅgissa ñāṇanti maggañāṇaphalañāṇāniyeva.
೧೩೭೪. ‘ದಿಟ್ಠಿವಿಸುದ್ಧಿ ಖೋ ಪನಾ’ತಿಪದಸ್ಸ ನಿದ್ದೇಸೇ ಯಾ ಪಞ್ಞಾ ಪಜಾನನಾತಿಆದೀಹಿ ಪದೇಹಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಾನಿ ಕಮ್ಮಸ್ಸಕತಞ್ಞಾಣಾದೀನೇವ ಚತ್ತಾರಿ ಞಾಣಾನಿ ವಿಭತ್ತಾನಿ।
1374. ‘Diṭṭhivisuddhi kho panā’tipadassa niddese yā paññā pajānanātiādīhi padehi heṭṭhā vuttāni kammassakataññāṇādīneva cattāri ñāṇāni vibhattāni.
೧೩೭೫. ‘ಯಥಾದಿಟ್ಠಿಸ್ಸ ಚ ಪಧಾನ’ನ್ತಿ ಪದಸ್ಸ ನಿದ್ದೇಸೇ ಯೋ ಚೇತಸಿಕೋ ವೀರಿಯಾರಮ್ಭೋತಿಆದೀಹಿ ಪದೇಹಿ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಂ ವೀರಿಯಂ ಪಞ್ಞಾಗತಿಕಮೇವ; ಪಞ್ಞಾಯ ಹಿ ಲೋಕಿಯಟ್ಠಾನೇ ಲೋಕಿಯಂ ಲೋಕುತ್ತರಟ್ಠಾನೇ ಲೋಕುತ್ತರನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
1375. ‘Yathādiṭṭhissaca padhāna’nti padassa niddese yo cetasiko vīriyārambhotiādīhi padehi niddiṭṭhaṃ vīriyaṃ paññāgatikameva; paññāya hi lokiyaṭṭhāne lokiyaṃ lokuttaraṭṭhāne lokuttaranti veditabbaṃ.
೧೩೭೬. ಸಂವೇಗದುಕನಿದ್ದೇಸೇ ಜಾತಿಭಯನ್ತಿ ಜಾತಿಂ ಭಯತೋ ದಿಸ್ವಾ ಠಿತಞಾಣಂ। ಜರಾಮರಣಭಯಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।
1376. Saṃvegadukaniddese jātibhayanti jātiṃ bhayato disvā ṭhitañāṇaṃ. Jarāmaraṇabhayādīsupi eseva nayo.
೧೩೭೭. ಅನುಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಪಾಪಕಾನನ್ತಿಆದೀಹಿ ಜಾತಿಆದೀನಿ ಭಯತೋ ದಿಸ್ವಾ ಜಾತಿಜರಾಬ್ಯಾಧಿಮರಣೇಹಿ ಮುಚ್ಚಿತುಕಾಮಸ್ಸ ಉಪಾಯಪಧಾನಂ ಕಥಿತಂ। ಪದಭಾಜನೀಯಸ್ಸ ಪನತ್ಥೋ ವಿಭಙ್ಗಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ವಿಭ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩೬೭ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಪಬ್ಬವಣ್ಣನಾ) ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ।
1377. Anuppannānaṃ pāpakānantiādīhi jātiādīni bhayato disvā jātijarābyādhimaraṇehi muccitukāmassa upāyapadhānaṃ kathitaṃ. Padabhājanīyassa panattho vibhaṅgaṭṭhakathāyaṃ (vibha. aṭṭha. 367 bojjhaṅgapabbavaṇṇanā) āvi bhavissati.
೧೩೭೮. ‘ಅಸನ್ತುಟ್ಠಿತಾ ಚ ಕುಸಲೇಸು ಧಮ್ಮೇಸೂ’ತಿ ಪದನಿದ್ದೇಸೇ ಭಿಯ್ಯೋಕಮ್ಯತಾತಿ ವಿಸೇಸಕಾಮತಾ। ಇಧೇಕಚ್ಚೋ ಹಿ ಆದಿತೋವ ಪಕ್ಖಿಕಭತ್ತಂ ವಾ ಸಲಾಕಭತ್ತಂ ವಾ ಉಪೋಸಥಿಕಂ ವಾ ಪಾಟಿಪದಿಕಂ ವಾ ದೇತಿ, ಸೋ ತೇನ ಅಸನ್ತುಟ್ಠೋ ಹುತ್ವಾ ಪುನ ಧುರಭತ್ತಂ ಸಙ್ಘಭತ್ತಂ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಂ ದೇತಿ, ಆವಾಸಂ ಕಾರೇತಿ, ಚತ್ತಾರೋಪಿ ಪಚ್ಚಯೇ ದೇತಿ। ತತ್ರಾಪಿ ಅಸನ್ತುಟ್ಠೋ ಹುತ್ವಾ ಸರಣಾನಿ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಪಞ್ಚ ಸೀಲಾನಿ ಸಮಾದಿಯತಿ। ತತ್ರಾಪಿ ಅಸನ್ತುಟ್ಠೋ ಹುತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜತಿ। ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಏಕಂ ನಿಕಾಯಂ ದ್ವೇ ನಿಕಾಯೇತಿ ತೇಪಿಟಕಂ ಬುದ್ಧವಚನಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಅಟ್ಠ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಭಾವೇತಿ, ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಗಣ್ಹಾತಿ । ಅರಹತ್ತಪ್ಪತ್ತಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಹಾಸನ್ತುಟ್ಠೋ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಏವಂ ಯಾವ ಅರಹತ್ತಾ ವಿಸೇಸಕಾಮತಾ ‘ಭಿಯ್ಯೋಕಮ್ಯತಾ’ ನಾಮ।
1378. ‘Asantuṭṭhitā ca kusalesu dhammesū’ti padaniddese bhiyyokamyatāti visesakāmatā. Idhekacco hi āditova pakkhikabhattaṃ vā salākabhattaṃ vā uposathikaṃ vā pāṭipadikaṃ vā deti, so tena asantuṭṭho hutvā puna dhurabhattaṃ saṅghabhattaṃ vassāvāsikaṃ deti, āvāsaṃ kāreti, cattāropi paccaye deti. Tatrāpi asantuṭṭho hutvā saraṇāni gaṇhāti, pañca sīlāni samādiyati. Tatrāpi asantuṭṭho hutvā pabbajati. Pabbajitvā ekaṃ nikāyaṃ dve nikāyeti tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ gaṇhāti, aṭṭha samāpattiyo bhāveti, vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ gaṇhāti . Arahattappattito paṭṭhāya mahāsantuṭṭho nāma hoti. Evaṃ yāva arahattā visesakāmatā ‘bhiyyokamyatā’ nāma.
೧೩೭೯. ‘ಅಪ್ಪಟಿವಾನಿತಾ ಚ ಪಧಾನಸ್ಮಿ’ನ್ತಿ ಪದಸ್ಸ ನಿದ್ದೇಸೇ ಯಸ್ಮಾ ಪನ್ತಸೇನಾಸನೇಸು ಅಧಿಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಭಾವನಾಯ ಉಕ್ಕಣ್ಠಮಾನೋ ಪಧಾನಂ ಪಟಿವಾಸೇತಿ ನಾಮ , ಅನುಕ್ಕಣ್ಠಮಾನೋ ನೋ ಪಟಿವಾಸೇತಿ ನಾಮ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ನಯಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಯಾ ಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಸಕ್ಕಚ್ಚಕಿರಿಯತಾತಿ ಕುಸಲಾನಂ ಕರಣೇ ಸಕ್ಕಚ್ಚಕಾರಿತಾ। ಸಾತಚ್ಚಕಿರಿಯತಾತಿ ಸತತಮೇವ ಕರಣಂ। ಅಟ್ಠಿತಕಿರಿಯತಾತಿ ಖಣ್ಡಂ ಅಕತ್ವಾ ಅಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಕರಣಂ। ಅನೋಲೀನವುತ್ತಿತಾತಿ ಅಲೀನಜೀವಿತಾ, ಅಲೀನಪವತ್ತಿತಾ ವಾ। ಅನಿಕ್ಖಿತ್ತಛನ್ದತಾತಿ ಕುಸಲಚ್ಛನ್ದಸ್ಸ ಅನಿಕ್ಖಿಪನಂ। ಅನಿಕ್ಖಿತ್ತಧುರತಾತಿ ಕುಸಲಕರಣೇ ವೀರಿಯಧುರಸ್ಸ ಅನಿಕ್ಖಿಪನಂ।
1379. ‘Appaṭivānitā ca padhānasmi’nti padassa niddese yasmā pantasenāsanesu adhikusalānaṃ dhammānaṃ bhāvanāya ukkaṇṭhamāno padhānaṃ paṭivāseti nāma , anukkaṇṭhamāno no paṭivāseti nāma, tasmā taṃ nayaṃ dassetuṃ yā kusalānaṃ dhammānantiādi vuttaṃ. Tattha sakkaccakiriyatāti kusalānaṃ karaṇe sakkaccakāritā. Sātaccakiriyatāti satatameva karaṇaṃ. Aṭṭhitakiriyatāti khaṇḍaṃ akatvā aṭṭhapetvā karaṇaṃ. Anolīnavuttitāti alīnajīvitā, alīnapavattitā vā. Anikkhittachandatāti kusalacchandassa anikkhipanaṃ. Anikkhittadhuratāti kusalakaraṇe vīriyadhurassa anikkhipanaṃ.
೧೩೮೦. ‘ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಾನುಸ್ಸತಿಞಾಣಂ ವಿಜ್ಜಾ’ತಿ ಏತ್ಥ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸೋತಿ ಪುಬ್ಬೇ ನಿವುತ್ಥಕ್ಖನ್ಧಾ ಚ ಖನ್ಧಪಟಿಬದ್ಧಞ್ಚ। ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಸ್ಸ ಅನುಸ್ಸತಿ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಾನುಸ್ಸತಿ। ತಾಯ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಞಾಣಂ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಾನುಸ್ಸತಿಞಾಣಂ। ತಯಿದಂ ಪುಬ್ಬೇ ನಿವುತ್ಥಕ್ಖನ್ಧಪಟಿಚ್ಛಾದಕಂ ತಮಂ ವಿಜ್ಝತೀತಿ ವಿಜ್ಜಾ। ತಂ ತಮಂ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ತೇ ಖನ್ಧೇ ವಿದಿತೇ ಪಾಕಟೇ ಕರೋತೀತಿ ವಿದಿತಕರಣಟ್ಠೇನಾಪಿ ವಿಜ್ಜಾ।
1380. ‘Pubbenivāsānussatiñāṇaṃvijjā’ti ettha pubbenivāsoti pubbe nivutthakkhandhā ca khandhapaṭibaddhañca. Pubbenivāsassa anussati pubbenivāsānussati. Tāya sampayuttaṃ ñāṇaṃ pubbenivāsānussatiñāṇaṃ. Tayidaṃ pubbe nivutthakkhandhapaṭicchādakaṃ tamaṃ vijjhatīti vijjā. Taṃ tamaṃ vijjhitvā te khandhe vidite pākaṭe karotīti viditakaraṇaṭṭhenāpi vijjā.
ಚುತೂಪಪಾತೇ ಞಾಣನ್ತಿ ಚುತಿಯಞ್ಚ ಉಪಪಾತೇ ಚ ಞಾಣಂ। ಇದಮ್ಪಿ ಸತ್ತಾನಂ ಚುತಿಪಟಿಸನ್ಧಿಚ್ಛಾದಕಂ ತಮಂ ವಿಜ್ಝತೀತಿ ವಿಜ್ಜಾ। ತಂ ತಮಂ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಸತ್ತಾನಂ ಚುತಿಪಟಿಸನ್ಧಿಯೋ ವಿದಿತಾ ಪಾಕಟಾ ಕರೋತೀತಿ ವಿದಿತಕರಣಟ್ಠೇನಾಪಿ ವಿಜ್ಜಾ। ಆಸವಾನಂ ಖಯೇ ಞಾಣನ್ತಿ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸಾನಂ ಖಯಸಮಯೇ ಞಾಣಂ। ತಯಿದಂ ಚತುಸಚ್ಚಚ್ಛಾದಕತಮಂ ವಿಜ್ಝತೀತಿ ವಿಜ್ಜಾ। ತಂ ತಮಂ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಚತ್ತಾರಿ ಸಚ್ಚಾನಿ ವಿದಿತಾನಿ ಪಾಕಟಾನಿ ಕರೋತೀತಿ ವಿದಿತಕರಣಟ್ಠೇನಾಪಿ ವಿಜ್ಜಾ।
Cutūpapāte ñāṇanti cutiyañca upapāte ca ñāṇaṃ. Idampi sattānaṃ cutipaṭisandhicchādakaṃ tamaṃ vijjhatīti vijjā. Taṃ tamaṃ vijjhitvā sattānaṃ cutipaṭisandhiyo viditā pākaṭā karotīti viditakaraṇaṭṭhenāpi vijjā. Āsavānaṃ khaye ñāṇanti sabbakilesānaṃ khayasamaye ñāṇaṃ. Tayidaṃ catusaccacchādakatamaṃ vijjhatīti vijjā. Taṃ tamaṃ vijjhitvā cattāri saccāni viditāni pākaṭāni karotīti viditakaraṇaṭṭhenāpi vijjā.
೧೩೮೧. ‘ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಚ ಅಧಿಮುತ್ತಿ ನಿಬ್ಬಾನಞ್ಚಾ’ತಿ ಏತ್ಥ ಆರಮ್ಮಣೇ ಅಧಿಮುಚ್ಚನಟ್ಠೇನ, ಪಚ್ಚನೀಕಧಮ್ಮೇಹಿ ಚ ಸುಟ್ಠುಮುತ್ತಟ್ಠೇನ ಅಟ್ಠ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅಧಿಮುತ್ತಿ ನಾಮ। ಇತರಂ ಪನ ‘ನತ್ಥಿ ಏತ್ಥ ತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಾತಂ ವಾನಂ’, ‘ನಿಗ್ಗತಂ ವಾ ತಸ್ಮಾ ವಾನಾ’ತಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ। ತತ್ಥ ಅಟ್ಠ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಸಯಂ ವಿಕ್ಖಮ್ಭಿತಕಿಲೇಸೇಹಿ ವಿಮುತ್ತತ್ತಾ ವಿಮುತ್ತೀತಿ ವುತ್ತಾ, ನಿಬ್ಬಾನಂ ಪನ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸೇಹಿ ಅಚ್ಚನ್ತಂ ವಿಮುತ್ತತ್ತಾ ವಿಮುತ್ತೀತಿ।
1381. ‘Cittassaca adhimutti nibbānañcā’ti ettha ārammaṇe adhimuccanaṭṭhena, paccanīkadhammehi ca suṭṭhumuttaṭṭhena aṭṭha samāpattiyo cittassa adhimutti nāma. Itaraṃ pana ‘natthi ettha taṇhāsaṅkhātaṃ vānaṃ’, ‘niggataṃ vā tasmā vānā’ti nibbānaṃ. Tattha aṭṭha samāpattiyo sayaṃ vikkhambhitakilesehi vimuttattā vimuttīti vuttā, nibbānaṃ pana sabbakilesehi accantaṃ vimuttattā vimuttīti.
೧೩೮೨. ಮಗ್ಗಸಮಙ್ಗಿಸ್ಸ ಞಾಣನ್ತಿ ಚತ್ತಾರಿ ಮಗ್ಗಞಾಣಾನಿ। ಫಲಸಮಙ್ಗಿಸ್ಸ ಞಾಣನ್ತಿ ಚತ್ತಾರಿ ಫಲಞಾಣಾನಿ। ತತ್ಥ ಪಠಮಮಗ್ಗಞಾಣಂ ಪಞ್ಚ ಕಿಲೇಸೇ ಖೇಪೇನ್ತಂ ನಿರೋಧೇನ್ತಂ ವೂಪಸಮೇನ್ತಂ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭೇನ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಖಯೇ ಞಾಣಂ ನಾಮ ಜಾತಂ। ದುತಿಯಮಗ್ಗಞಾಣಂ ಚತ್ತಾರೋ ಕಿಲೇಸೇ। ತಥಾ ತತಿಯಮಗ್ಗಞಾಣಂ। ಚತುತ್ಥಮಗ್ಗಞಾಣಂ ಪನ ಅಟ್ಠ ಕಿಲೇಸೇ ಖೇಪೇನ್ತಂ ನಿರೋಧೇನ್ತಂ ವೂಪಸಮೇನ್ತಂ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭೇನ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ‘ಖಯೇ ಞಾಣಂ’ ನಾಮ ಜಾತಂ। ತಂ ತಂ ಮಗ್ಗಫಲಞಾಣಂ ಪನ ತೇಸಂ ತೇಸಂ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಖೀಣನ್ತೇ ನಿರುದ್ಧನ್ತೇ ವೂಪಸಮನ್ತೇ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭನ್ತೇ ಅನುಪ್ಪಾದನ್ತೇ ಅಪ್ಪವತ್ತನ್ತೇ ಉಪ್ಪನ್ನನ್ತಿ ಅನುಪ್ಪಾದೇ ಞಾಣಂ ನಾಮ ಜಾತನ್ತಿ।
1382. Maggasamaṅgissañāṇanti cattāri maggañāṇāni. Phalasamaṅgissa ñāṇanti cattāri phalañāṇāni. Tattha paṭhamamaggañāṇaṃ pañca kilese khepentaṃ nirodhentaṃ vūpasamentaṃ paṭippassambhentaṃ uppajjatīti khaye ñāṇaṃ nāma jātaṃ. Dutiyamaggañāṇaṃ cattāro kilese. Tathā tatiyamaggañāṇaṃ. Catutthamaggañāṇaṃ pana aṭṭha kilese khepentaṃ nirodhentaṃ vūpasamentaṃ paṭippassambhentaṃ uppajjatīti ‘khaye ñāṇaṃ’ nāma jātaṃ. Taṃ taṃ maggaphalañāṇaṃ pana tesaṃ tesaṃ kilesānaṃ khīṇante niruddhante vūpasamante paṭippassambhante anuppādante appavattante uppannanti anuppāde ñāṇaṃ nāma jātanti.
ಅಟ್ಠಸಾಲಿನಿಯಾ ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಹಅಟ್ಠಕಥಾಯ
Aṭṭhasāliniyā dhammasaṅgahaaṭṭhakathāya
ನಿಕ್ಖೇಪಕಣ್ಡವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Nikkhepakaṇḍavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ • Abhidhammapiṭaka / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀಪಾಳಿ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / ಸುತ್ತನ್ತಿಕದುಕನಿಕ್ಖೇಪಂ • Suttantikadukanikkhepaṃ
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ-ಮೂಲಟೀಕಾ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / ಸುತ್ತನ್ತಿಕದುಕನಿಕ್ಖೇಪಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Suttantikadukanikkhepakathāvaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ-ಅನುಟೀಕಾ • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / ಸುತ್ತನ್ತಿಕದುಕನಿಕ್ಖೇಪಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Suttantikadukanikkhepakathāvaṇṇanā
