Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / పేటకోపదేసపాళి • Peṭakopadesapāḷi |
౬. సుత్తత్థసముచ్చయభూమి
6. Suttatthasamuccayabhūmi
౬౦. బుద్ధానం భగవన్తానం సాసనం తివిధేన సఙ్గహం గచ్ఛతి, ఖన్ధేసు ధాతూసు ఆయతనేసు చ. తత్థ పఞ్చక్ఖన్ధా రూపక్ఖన్ధో యావ విఞ్ఞాణక్ఖన్ధో. దస రూపఆయతనాని చక్ఖు రూపా చ యావ కాయో ఫోట్ఠబ్బా చ, అయం రూపక్ఖన్ధో. తత్థ ఛ వేదనాకాయా వేదనాక్ఖన్ధో చక్ఖుసమ్ఫస్సజా వేదనా యావ మనోసమ్ఫస్సజా వేదనా, అయం వేదనాక్ఖన్ధో. తత్థ ఛ సఞ్ఞాకాయా సఞ్ఞాక్ఖన్ధో, రూపసఞ్ఞా యావ ధమ్మసఞ్ఞా ఇమే ఛ సఞ్ఞాకాయా, అయం సఞ్ఞాక్ఖన్ధో. తత్థ ఛ చేతనాకాయా సఙ్ఖారక్ఖన్ధో, రూపసఞ్చేతనా యావ ధమ్మసఞ్చేతనా ఇమే ఛ చేతనాకాయా, అయం సఙ్ఖారక్ఖన్ధో. తత్థ ఛ విఞ్ఞాణకాయా విఞ్ఞాణక్ఖన్ధో, చక్ఖువిఞ్ఞాణం యావ మనోవిఞ్ఞాణం ఇమే ఛ విఞ్ఞాణకాయా, అయం విఞ్ఞాణక్ఖన్ధో. ఇమే పఞ్చక్ఖన్ధా.
60. Buddhānaṃ bhagavantānaṃ sāsanaṃ tividhena saṅgahaṃ gacchati, khandhesu dhātūsu āyatanesu ca. Tattha pañcakkhandhā rūpakkhandho yāva viññāṇakkhandho. Dasa rūpaāyatanāni cakkhu rūpā ca yāva kāyo phoṭṭhabbā ca, ayaṃ rūpakkhandho. Tattha cha vedanākāyā vedanākkhandho cakkhusamphassajā vedanā yāva manosamphassajā vedanā, ayaṃ vedanākkhandho. Tattha cha saññākāyā saññākkhandho, rūpasaññā yāva dhammasaññā ime cha saññākāyā, ayaṃ saññākkhandho. Tattha cha cetanākāyā saṅkhārakkhandho, rūpasañcetanā yāva dhammasañcetanā ime cha cetanākāyā, ayaṃ saṅkhārakkhandho. Tattha cha viññāṇakāyā viññāṇakkhandho, cakkhuviññāṇaṃ yāva manoviññāṇaṃ ime cha viññāṇakāyā, ayaṃ viññāṇakkhandho. Ime pañcakkhandhā.
తేసం కా పరిఞ్ఞా? అనిచ్చం దుక్ఖం సఞ్ఞా అనత్తాతి ఏసా ఏతేసం పరిఞ్ఞా. తత్థ కతమో ఖన్ధత్థో? సమూహత్థో ఖన్ధత్థో, పుఞ్జత్థో ఖన్ధత్థో, రాసత్థో ఖన్ధత్థో. తం యథా దబ్బక్ఖన్ధో వనక్ఖన్ధో దారుక్ఖన్ధో అగ్గిక్ఖన్ధో ఉదకక్ఖన్ధో వాయుక్ఖన్ధో ఇతి ఏవం ఖన్ధేసు సబ్బసఙ్గహోవ ఏవం ఖన్ధత్థో.
Tesaṃ kā pariññā? Aniccaṃ dukkhaṃ saññā anattāti esā etesaṃ pariññā. Tattha katamo khandhattho? Samūhattho khandhattho, puñjattho khandhattho, rāsattho khandhattho. Taṃ yathā dabbakkhandho vanakkhandho dārukkhandho aggikkhandho udakakkhandho vāyukkhandho iti evaṃ khandhesu sabbasaṅgahova evaṃ khandhattho.
తత్థ అట్ఠారస ధాతుయో చక్ఖుధాతు రూపధాతు చక్ఖువిఞ్ఞాణధాతు…పే॰… మనోధాతు ధమ్మధాతు మనోవిఞ్ఞాణధాతు. ఏతాయో అట్ఠారస ధాతుయో. తాసం పరిఞ్ఞా అనిచ్చం దుక్ఖం సఞ్ఞా అనత్తాతి ఏసా ఏతాసం పరిఞ్ఞా. తత్థ కో ధాతుఅత్థో? వుచ్చతే అవయవత్థో ధాతుఅత్థో. అవయవోతి చక్ఖు నో పసాదో చక్ఖుధాతు. ఏవం పఞ్చసు ధాతూసు పున రాగవవచ్ఛేదత్థో ధాతుఅత్థో. వవచ్ఛిన్నా హి చక్ఖుధాతు. ఏవం పఞ్చసు పునరాహ ఏకన్తిపకత్యత్థేన ధాతుఅత్థోతి వుచ్చతే. తం యథా, పకతియా అయం పురిసో పిత్తికో సేమ్హికో వాతికో సన్నిపాతికోతి ఏవం పకతిచక్ఖుధాతు దసన్నం పియా చ సబ్బేసు ఇన్ద్రియేసు…పే॰… విసభాగత్థో ధాతుఅత్థో.
Tattha aṭṭhārasa dhātuyo cakkhudhātu rūpadhātu cakkhuviññāṇadhātu…pe… manodhātu dhammadhātu manoviññāṇadhātu. Etāyo aṭṭhārasa dhātuyo. Tāsaṃ pariññā aniccaṃ dukkhaṃ saññā anattāti esā etāsaṃ pariññā. Tattha ko dhātuattho? Vuccate avayavattho dhātuattho. Avayavoti cakkhu no pasādo cakkhudhātu. Evaṃ pañcasu dhātūsu puna rāgavavacchedattho dhātuattho. Vavacchinnā hi cakkhudhātu. Evaṃ pañcasu punarāha ekantipakatyatthena dhātuatthoti vuccate. Taṃ yathā, pakatiyā ayaṃ puriso pittiko semhiko vātiko sannipātikoti evaṃ pakaticakkhudhātu dasannaṃ piyā ca sabbesu indriyesu…pe… visabhāgattho dhātuattho.
తత్థ ద్వాదసాయతనాని కతమాని? ఛ అజ్ఝత్తికాని ఛ బాహిరాని. చక్ఖాయతనం యావ మనాయతనన్తి అజ్ఝత్తికం, రూపాయతనం యావ ధమ్మాయతనన్తి బాహిరం. ఏతాని ద్వాదస ఆయతనాని. ఏతేసం కా పరిఞ్ఞా? అనిచ్చం దుక్ఖం సఞ్ఞా అనత్తాతి, ఏసా ఏతేసం పరిఞ్ఞా. అపి చ ద్విధా పరిఞ్ఞా ఞాతపరిఞ్ఞా చ పహానపరిఞ్ఞా చ. తత్థ ఞాతపరిఞ్ఞా నామ అనిచ్చం దుక్ఖం సఞ్ఞా అనత్తాతి, ఏసా ఞాతపరిఞ్ఞా. పహానపరిఞ్ఞా పన ఛన్దరాగప్పహానా, ఏసా పహానపరిఞ్ఞా. తత్థ కతమో ఆయతనత్థో? వుచ్చతే ఆకారత్థో ఆయతనత్థో. యథా సువణ్ణాకరో దుబ్బణ్ణాకరో, యథా ద్వీహి తేహి ఆకారేహి తే తే గావా ఉత్తిట్ఠన్తి. ఏవం ఏతేహి చిత్తచేతసికా గావా ఉత్తిట్ఠన్తి కమ్మకిలేసా దుక్ఖధమ్మా చ. పునరాహ ఆయదానత్థో ఆయతనత్థో. యథా రఞ్ఞో ఆయదానేహి ఆయో భవతి, ఏవం ఆయదానత్థో ఆయతనత్థో.
Tattha dvādasāyatanāni katamāni? Cha ajjhattikāni cha bāhirāni. Cakkhāyatanaṃ yāva manāyatananti ajjhattikaṃ, rūpāyatanaṃ yāva dhammāyatananti bāhiraṃ. Etāni dvādasa āyatanāni. Etesaṃ kā pariññā? Aniccaṃ dukkhaṃ saññā anattāti, esā etesaṃ pariññā. Api ca dvidhā pariññā ñātapariññā ca pahānapariññā ca. Tattha ñātapariññā nāma aniccaṃ dukkhaṃ saññā anattāti, esā ñātapariññā. Pahānapariññā pana chandarāgappahānā, esā pahānapariññā. Tattha katamo āyatanattho? Vuccate ākārattho āyatanattho. Yathā suvaṇṇākaro dubbaṇṇākaro, yathā dvīhi tehi ākārehi te te gāvā uttiṭṭhanti. Evaṃ etehi cittacetasikā gāvā uttiṭṭhanti kammakilesā dukkhadhammā ca. Punarāha āyadānattho āyatanattho. Yathā rañño āyadānehi āyo bhavati, evaṃ āyadānattho āyatanattho.
౬౧. చత్తారి అరియసచ్చాని దుక్ఖం సముదయో నిరోధో మగ్గో చ. దుక్ఖం యథా సమాసేన ధమ్మాచరియం మానసఞ్చ, సముదయో సమాసేన అవిజ్జా చ తణ్హా చ, నిరోధో సమాసేన విజ్జా చ విముత్తి చ, మగ్గో సమాసేన సమథో చ విపస్సనా చ.
61. Cattāri ariyasaccāni dukkhaṃ samudayo nirodho maggo ca. Dukkhaṃ yathā samāsena dhammācariyaṃ mānasañca, samudayo samāsena avijjā ca taṇhā ca, nirodho samāsena vijjā ca vimutti ca, maggo samāsena samatho ca vipassanā ca.
తత్థ సత్తతింస బోధిపక్ఖికా ధమ్మా కతమే? చత్తారో సతిపట్ఠానా యావ అరియో అట్ఠఙ్గికో మగ్గో, ఏవమేతే సత్తతింస బోధిపక్ఖికా ధమ్మా. యే ధమ్మా అతీతానాగతపచ్చుప్పన్నానం బుద్ధానం భగవన్తానం పచ్చేకబుద్ధానం సావకానం చ నిబ్బానాయ సంవత్తన్తీతి, సో మగ్గో చత్తారో సతిపట్ఠానా. కతమే చత్తారో? ఇధ భిక్ఖు కాయే కాయానుపస్సీ విహరతి, సమ్మప్పధానం…పే॰… ఇద్ధిపాదం…పే॰… ఇన్ద్రియాని…పే॰… బలాని…పే॰… తత్థ కో ఇన్ద్రియత్థో? ఇన్దత్థో ఇన్ద్రియత్థో, ఆధిపతేయ్యత్థో ఇన్ద్రియత్థో, పసాదత్థో ఇన్ద్రియత్థో, అసాధారణం కస్స కిరియత్థో ఇన్ద్రియత్థో అనవపరియత్థో బలత్థో, థామత్థో బలత్థో, ఉపాదాయత్థో బలత్థో, ఉపత్థమ్భనత్థో బలత్థో.
Tattha sattatiṃsa bodhipakkhikā dhammā katame? Cattāro satipaṭṭhānā yāva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, evamete sattatiṃsa bodhipakkhikā dhammā. Ye dhammā atītānāgatapaccuppannānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ paccekabuddhānaṃ sāvakānaṃ ca nibbānāya saṃvattantīti, so maggo cattāro satipaṭṭhānā. Katame cattāro? Idha bhikkhu kāye kāyānupassī viharati, sammappadhānaṃ…pe… iddhipādaṃ…pe… indriyāni…pe… balāni…pe… tattha ko indriyattho? Indattho indriyattho, ādhipateyyattho indriyattho, pasādattho indriyattho, asādhāraṇaṃ kassa kiriyattho indriyattho anavapariyattho balattho, thāmattho balattho, upādāyattho balattho, upatthambhanattho balattho.
తత్థ కతమే సత్త బోజ్ఝఙ్గా? సతిసమ్బోజ్ఝఙ్గో యావ ఉపేక్ఖాసమ్బోజ్ఝఙ్గో. తత్థ కతమో అట్ఠఙ్గికో మగ్గో? సమ్మాదిట్ఠి యావ సమ్మాసమాధి. తత్థ అట్ఠఙ్గికో మగ్గోతి ఖన్ధో సీలక్ఖన్ధో చ సమాధిక్ఖన్ధో చ పఞ్ఞాక్ఖన్ధో చ. తత్థ యా చ సమ్మావాచా యో చ సమ్మాకమ్మన్తో యో చ సమ్మాఆజీవో, అయం సీలక్ఖన్ధో. యా చ సమ్మాసతి యో చ సమ్మావాయామో యో చ సమ్మాసమాధి, అయం సమాధిక్ఖన్ధో. యో చ సమ్మాసఙ్కప్పో యా చ సమ్మాదిట్ఠి, అయం పఞ్ఞాక్ఖన్ధో. ఏవం తాయో తిస్సో సిక్ఖా. ఏవం తీహాకారేహి దస పదాని…పే॰….
Tattha katame satta bojjhaṅgā? Satisambojjhaṅgo yāva upekkhāsambojjhaṅgo. Tattha katamo aṭṭhaṅgiko maggo? Sammādiṭṭhi yāva sammāsamādhi. Tattha aṭṭhaṅgiko maggoti khandho sīlakkhandho ca samādhikkhandho ca paññākkhandho ca. Tattha yā ca sammāvācā yo ca sammākammanto yo ca sammāājīvo, ayaṃ sīlakkhandho. Yā ca sammāsati yo ca sammāvāyāmo yo ca sammāsamādhi, ayaṃ samādhikkhandho. Yo ca sammāsaṅkappo yā ca sammādiṭṭhi, ayaṃ paññākkhandho. Evaṃ tāyo tisso sikkhā. Evaṃ tīhākārehi dasa padāni…pe….
తత్థ యోగావచరో సీలక్ఖన్ధే ఠితో దోసం అకుసలం న ఉపాదియతి, దోసానుసయం సమూహనతి, దోససల్లం ఉద్ధరతి, దుక్ఖవేదనం పరిజానాతి, కామధాతుం సమతిక్కమతి. సమాధిక్ఖన్ధే ఠితో లోభం అకుసలం న ఉపాదియతి, రాగానుసయం సమూహనతి, లోభసల్లం ఉద్ధరతి, సుఖవేదనం పరిజానాతి, రూపధాతుం సమతిక్కమతి. పఞ్ఞాక్ఖన్ధే ఠితో మోహం అకుసలం న ఉపాదియతి, అవిజ్జానుసయం సమూహనతి, మోహసల్లం దిట్ఠిసల్లఞ్చ ఉద్ధరతి, అదుక్ఖమసుఖవేదనం పరిజానాతి, అరూపధాతుం సమతిక్కమతి. ఇతి తీహి ఖన్ధేహి తీణి అకుసలమూలాని న ఉపాదియతి, చత్తారి సల్లాని ఉద్ధరతి, తిస్సో వేదనా పరిజానాతి, తేధాతుకం సమతిక్కమతి.
Tattha yogāvacaro sīlakkhandhe ṭhito dosaṃ akusalaṃ na upādiyati, dosānusayaṃ samūhanati, dosasallaṃ uddharati, dukkhavedanaṃ parijānāti, kāmadhātuṃ samatikkamati. Samādhikkhandhe ṭhito lobhaṃ akusalaṃ na upādiyati, rāgānusayaṃ samūhanati, lobhasallaṃ uddharati, sukhavedanaṃ parijānāti, rūpadhātuṃ samatikkamati. Paññākkhandhe ṭhito mohaṃ akusalaṃ na upādiyati, avijjānusayaṃ samūhanati, mohasallaṃ diṭṭhisallañca uddharati, adukkhamasukhavedanaṃ parijānāti, arūpadhātuṃ samatikkamati. Iti tīhi khandhehi tīṇi akusalamūlāni na upādiyati, cattāri sallāni uddharati, tisso vedanā parijānāti, tedhātukaṃ samatikkamati.
౬౨. తత్థ కతమా అవిజ్జా? యం చతూసు అరియసచ్చేసు అఞ్ఞాణన్తి విత్థారేన యథా సో పాణసజ్జేసు కథంకథా కాతబ్బం. తత్థ కతమం విఞ్ఞాణం? ఛ విఞ్ఞాణకాయా వేదనా సఞ్ఞా చేతనా ఫస్సో మనసికారో, ఇదం నామం. తత్థ కతమం రూపం? చాతుమహాభూతికం చతున్నం మహాభూతానం ఉపాదాయరూపస్స పఞ్ఞత్తిం. ఇతి పురిమకఞ్చ నామం ఇదఞ్చ రూపం తదుభయం నామరూపన్తి వుచ్చతి. తత్థ ఛళాయతనన్తి ఛ అజ్ఝత్తికాని ఆయతనాని, చక్ఖు అజ్ఝత్తికం ఆయతనం యావ మనో అజ్ఝత్తికం ఆయతనం. ఫస్సోతి ఛ ఫస్సకాయా చక్ఖుసమ్ఫస్సో యావ మనోసమ్ఫస్సోతి ఫస్సో. ఛ వేదనాకాయా వేదనా. తణ్హాతి ఛ తణ్హాకాయా తణ్హా. ఉపాదానన్తి చత్తారి ఉపాదానాని కాముపాదానం దిట్ఠుపాదానం సీలబ్బతుపాదానం అత్తవాదుపాదానన్తి ఉపాదానం. భవోతి తయో భవా కామభవో రూపభవో అరూపభవో. తత్థ కతమా జాతి? యా పఠమం ఖన్ధానం పఠమం ధాతూనం పఠమం ఆయతనానం ఉప్పత్తి జాతి సఞ్జాతి ఓక్కన్తి అభినిబ్బత్తి ఖన్ధానం పాతుభావో, అయం జాతి. తత్థ కతమా జరా? జరా నామ యం తం ఖణ్డిచ్చం పాలిచ్చం వలిత్తచతా పవివిత్తం చతున్నం మహాభూతానం వివణ్ణతం భగ్గో తం జరా హీయనా పహీయనా ఆయునో హాని సంహాని ఇన్ద్రియానం పరిభేదో ఉపనాహో పరిపాకో, అయం జరా. తత్థ కతమం మరణం? మరణం నామ యం తస్మిం తస్మిం సత్తనికాయే తేసం తేసం సత్తానం చుతి చవనతా మరణం కాలఙ్కిరియా ఉద్ధుమాతకానం భేదో కాయస్స జీవితిన్ద్రియస్స ఉపచ్ఛేదో, ఇదం మరణం. ఇతి పురిమికా చ జరా ఇదఞ్చ మరణం తదుభయం జరామరణం.
62. Tattha katamā avijjā? Yaṃ catūsu ariyasaccesu aññāṇanti vitthārena yathā so pāṇasajjesu kathaṃkathā kātabbaṃ. Tattha katamaṃ viññāṇaṃ? Cha viññāṇakāyā vedanā saññā cetanā phasso manasikāro, idaṃ nāmaṃ. Tattha katamaṃ rūpaṃ? Cātumahābhūtikaṃ catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāyarūpassa paññattiṃ. Iti purimakañca nāmaṃ idañca rūpaṃ tadubhayaṃ nāmarūpanti vuccati. Tattha chaḷāyatananti cha ajjhattikāni āyatanāni, cakkhu ajjhattikaṃ āyatanaṃ yāva mano ajjhattikaṃ āyatanaṃ. Phassoti cha phassakāyā cakkhusamphasso yāva manosamphassoti phasso. Cha vedanākāyā vedanā. Taṇhāti cha taṇhākāyā taṇhā. Upādānanti cattāri upādānāni kāmupādānaṃ diṭṭhupādānaṃ sīlabbatupādānaṃ attavādupādānanti upādānaṃ. Bhavoti tayo bhavā kāmabhavo rūpabhavo arūpabhavo. Tattha katamā jāti? Yā paṭhamaṃ khandhānaṃ paṭhamaṃ dhātūnaṃ paṭhamaṃ āyatanānaṃ uppatti jāti sañjāti okkanti abhinibbatti khandhānaṃ pātubhāvo, ayaṃ jāti. Tattha katamā jarā? Jarā nāma yaṃ taṃ khaṇḍiccaṃ pāliccaṃ valittacatā pavivittaṃ catunnaṃ mahābhūtānaṃ vivaṇṇataṃ bhaggo taṃ jarā hīyanā pahīyanā āyuno hāni saṃhāni indriyānaṃ paribhedo upanāho paripāko, ayaṃ jarā. Tattha katamaṃ maraṇaṃ? Maraṇaṃ nāma yaṃ tasmiṃ tasmiṃ sattanikāye tesaṃ tesaṃ sattānaṃ cuti cavanatā maraṇaṃ kālaṅkiriyā uddhumātakānaṃ bhedo kāyassa jīvitindriyassa upacchedo, idaṃ maraṇaṃ. Iti purimikā ca jarā idañca maraṇaṃ tadubhayaṃ jarāmaraṇaṃ.
తత్థ అన్ధకారతిమిసా యథాభూతం అప్పజాననలక్ఖణా అవిజ్జా సఙ్ఖారానం పదట్ఠానం హ. అభిసఙ్ఖరణలక్ఖణా సఙ్ఖారా, ఉపచయపునబ్భవాభిరోపనపచ్చుపట్ఠానా. తే విఞ్ఞాణస్స పదట్ఠానం. వత్థు సవిఞ్ఞత్తిలక్ఖణం విఞ్ఞాణం, తం నామరూపస్స పదట్ఠానం. అనేకసన్నిస్సయలక్ఖణం నామరూపం, తం సళాయతనస్స పదట్ఠానం. ఇన్ద్రియవవత్థాపనలక్ఖణం సళాయతనం, తం ఫస్సస్స పదట్ఠానం . సన్నిపాతలక్ఖణో ఫస్సో, సో వేదనాయ పదట్ఠానం. అనుభవనలక్ఖణా వేదనా, సా తణ్హాయ పదట్ఠానం. అజ్ఝోసానలక్ఖణా తణ్హా, సా ఉపాదానస్స పదట్ఠానం. ఆదానపరిహననలక్ఖణం ఉపాదానం, తం భవస్స పదట్ఠానం . నానాగతివిక్ఖేపలక్ఖణో భవో, సో జాతియా పదట్ఠానం. ఖన్ధానం పాతుభావలక్ఖణా జాతి, సా జరాయ పదట్ఠానం. ఉపనయపరిపాకలక్ఖణా జరా, సా మరణస్స పదట్ఠానం. ఆయుక్ఖయజీవితఉపరోధలక్ఖణం మరణం, తం దుక్ఖస్స పదట్ఠానం. కాయసమ్పీళనలక్ఖణం దుక్ఖం, తం దోమనస్సస్స పదట్ఠానం. చిత్తసమ్పీళనలక్ఖణం దోమనస్సం, తం సోకస్స పదట్ఠానం. సోచనలక్ఖణో సోకో, సో పరిదేవస్స పదట్ఠానం. వచీనిచ్ఛారణలక్ఖణో పరిదేవో, సో ఉపాయాసస్స పదట్ఠానం. యే ఆయాసా తే ఉపాయాసా.
Tattha andhakāratimisā yathābhūtaṃ appajānanalakkhaṇā avijjā saṅkhārānaṃ padaṭṭhānaṃ ha. Abhisaṅkharaṇalakkhaṇā saṅkhārā, upacayapunabbhavābhiropanapaccupaṭṭhānā. Te viññāṇassa padaṭṭhānaṃ. Vatthu saviññattilakkhaṇaṃ viññāṇaṃ, taṃ nāmarūpassa padaṭṭhānaṃ. Anekasannissayalakkhaṇaṃ nāmarūpaṃ, taṃ saḷāyatanassa padaṭṭhānaṃ. Indriyavavatthāpanalakkhaṇaṃ saḷāyatanaṃ, taṃ phassassa padaṭṭhānaṃ . Sannipātalakkhaṇo phasso, so vedanāya padaṭṭhānaṃ. Anubhavanalakkhaṇā vedanā, sā taṇhāya padaṭṭhānaṃ. Ajjhosānalakkhaṇā taṇhā, sā upādānassa padaṭṭhānaṃ. Ādānaparihananalakkhaṇaṃ upādānaṃ, taṃ bhavassa padaṭṭhānaṃ . Nānāgativikkhepalakkhaṇo bhavo, so jātiyā padaṭṭhānaṃ. Khandhānaṃ pātubhāvalakkhaṇā jāti, sā jarāya padaṭṭhānaṃ. Upanayaparipākalakkhaṇā jarā, sā maraṇassa padaṭṭhānaṃ. Āyukkhayajīvitauparodhalakkhaṇaṃ maraṇaṃ, taṃ dukkhassa padaṭṭhānaṃ. Kāyasampīḷanalakkhaṇaṃ dukkhaṃ, taṃ domanassassa padaṭṭhānaṃ. Cittasampīḷanalakkhaṇaṃ domanassaṃ, taṃ sokassa padaṭṭhānaṃ. Socanalakkhaṇo soko, so paridevassa padaṭṭhānaṃ. Vacīnicchāraṇalakkhaṇo paridevo, so upāyāsassa padaṭṭhānaṃ. Ye āyāsā te upāyāsā.
నవ పదాని యత్థ సబ్బో అకుసలపక్ఖో సఙ్గహం సమోసరణం గచ్ఛతి. కతమాని నవ పదాని? ద్వే మూలకిలేసా, తీణి అకుసలమూలాని, చత్తారో విపల్లాసా. తత్థ ద్వే మూలకిలేసా అవిజ్జా చ భవతణ్హా చ, తీణి అకుసలమూలాని లోభో దోసో మోహో చ. చత్తారో విపల్లాసా 1 – ‘‘అనిచ్చే నిచ్చ’’న్తి సఞ్ఞావిపల్లాసో చిత్తవిపల్లాసో దిట్ఠివిపల్లాసో, ‘‘దుక్ఖే సుఖ’’న్తి సఞ్ఞావిపల్లాసో చిత్తవిపల్లాసో దిట్ఠివిపల్లాసో, ‘‘అనత్తని అత్తా’’తి సఞ్ఞావిపల్లాసో చిత్తవిపల్లాసో దిట్ఠివిపల్లాసో, ‘‘అసుభే సుభ’’న్తి సఞ్ఞావిపల్లాసో చిత్తవిపల్లాసో దిట్ఠివిపల్లాసో.
Nava padāni yattha sabbo akusalapakkho saṅgahaṃ samosaraṇaṃ gacchati. Katamāni nava padāni? Dve mūlakilesā, tīṇi akusalamūlāni, cattāro vipallāsā. Tattha dve mūlakilesā avijjā ca bhavataṇhā ca, tīṇi akusalamūlāni lobho doso moho ca. Cattāro vipallāsā 2 – ‘‘anicce nicca’’nti saññāvipallāso cittavipallāso diṭṭhivipallāso, ‘‘dukkhe sukha’’nti saññāvipallāso cittavipallāso diṭṭhivipallāso, ‘‘anattani attā’’ti saññāvipallāso cittavipallāso diṭṭhivipallāso, ‘‘asubhe subha’’nti saññāvipallāso cittavipallāso diṭṭhivipallāso.
౬౩. తత్థ అవిజ్జా నామ చతూసు అరియసచ్చేసు యథాభూతం అఞ్ఞాణం, అయం అవిజ్జా. భవతణ్హా నామ యో భవేసు రాగో సారాగో ఇచ్ఛా ముచ్ఛా పత్థనా నన్దీ అజ్ఝోసానం అపరిచ్చాగో, అయం భవతణ్హా.
63. Tattha avijjā nāma catūsu ariyasaccesu yathābhūtaṃ aññāṇaṃ, ayaṃ avijjā. Bhavataṇhā nāma yo bhavesu rāgo sārāgo icchā mucchā patthanā nandī ajjhosānaṃ apariccāgo, ayaṃ bhavataṇhā.
తత్థ కతమో లోభో అకుసలమూలం?
Tattha katamo lobho akusalamūlaṃ?
లోభో నామ సో తేసు తేసు పరవత్థూసు పరదబ్బేసు పరట్ఠానేసు పరసాపతేయ్యేసు పరపరిగ్గహితేసు లోభో లుబ్భనా ఇచ్ఛా ముచ్ఛా పత్థనా నన్దీ అజ్ఝోసానం అపరిచ్చాగో, అయం లోభో అకుసలమూలం. కస్సేతం మూలం? లోభో లోభజస్స అకుసలస్స కాయకమ్మస్స వచీకమ్మస్స మనోకమ్మస్స చ, తథా యథా తంసమ్పయుత్తానం చిత్తచేతసికానం ధమ్మానం మూలం.
Lobho nāma so tesu tesu paravatthūsu paradabbesu paraṭṭhānesu parasāpateyyesu parapariggahitesu lobho lubbhanā icchā mucchā patthanā nandī ajjhosānaṃ apariccāgo, ayaṃ lobho akusalamūlaṃ. Kassetaṃ mūlaṃ? Lobho lobhajassa akusalassa kāyakammassa vacīkammassa manokammassa ca, tathā yathā taṃsampayuttānaṃ cittacetasikānaṃ dhammānaṃ mūlaṃ.
తత్థ కతమో దోసో అకుసలమూలం?
Tattha katamo doso akusalamūlaṃ?
సో సత్తేసు ఆఘాతో అక్ఖన్తి అప్పచ్చయో బ్యాపాదో పదోసో అనత్థకామతా చేతసో పటిఘాతో, అయం దోసో అకుసలమూలం.
So sattesu āghāto akkhanti appaccayo byāpādo padoso anatthakāmatā cetaso paṭighāto, ayaṃ doso akusalamūlaṃ.
కస్సేతం మూలం?
Kassetaṃ mūlaṃ?
దోసజస్స కాయకమ్మస్స వచీకమ్మస్స మనోకమ్మస్స సమ్పయుత్తానఞ్చ చిత్తచేతసికానం ధమ్మానం మూలం.
Dosajassa kāyakammassa vacīkammassa manokammassa sampayuttānañca cittacetasikānaṃ dhammānaṃ mūlaṃ.
తత్థ కతమో మోహో అకుసలమూలం?
Tattha katamo moho akusalamūlaṃ?
యం చతూసు అరియసచ్చేసు అనభిసమయో అసమ్పజ్జగ్గాహో అప్పటివేధో మోహో ముయ్హనా సమ్మోహో సమ్ముయ్హనా అవిజ్జా తమో అన్ధకారో ఆవరణం నీవరణం ఛదనం అచ్ఛదనం 3 అపసచ్ఛాగమనం కుసలానం ధమ్మానం, అయం మోహో అకుసలమూలం.
Yaṃ catūsu ariyasaccesu anabhisamayo asampajjaggāho appaṭivedho moho muyhanā sammoho sammuyhanā avijjā tamo andhakāro āvaraṇaṃ nīvaraṇaṃ chadanaṃ acchadanaṃ 4 apasacchāgamanaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ, ayaṃ moho akusalamūlaṃ.
కస్సేతం మూలం?
Kassetaṃ mūlaṃ?
మోహజస్స అకుసలస్స కాయకమ్మస్స వచీకమ్మస్స మనోకమ్మస్స చ తంసమ్పయుత్తకానఞ్చ చిత్తచేతసికానం ధమ్మానం మూలం.
Mohajassa akusalassa kāyakammassa vacīkammassa manokammassa ca taṃsampayuttakānañca cittacetasikānaṃ dhammānaṃ mūlaṃ.
తత్థ విపల్లాసా జానితబ్బా, విపల్లాసానం వత్థు జానితబ్బం. యం విపల్లాసం సియా, తం జానితబ్బం. తత్థ ఏకో విపల్లాసో తీణి విపల్లాసాని చత్తారి విపల్లాసవత్థూని. కతమో ఏకో విపల్లాసో చ, యేన పటిపక్ఖేన విపల్లాసితం గణ్హాతి?
Tattha vipallāsā jānitabbā, vipallāsānaṃ vatthu jānitabbaṃ. Yaṃ vipallāsaṃ siyā, taṃ jānitabbaṃ. Tattha eko vipallāso tīṇi vipallāsāni cattāri vipallāsavatthūni. Katamo eko vipallāso ca, yena paṭipakkhena vipallāsitaṃ gaṇhāti?
‘‘అనిచ్చే నిచ్చ’’న్తి, ‘‘దుక్ఖే సుఖ’’న్తి, ‘‘అనత్తని అత్తా’’తి, ‘‘అసుభే సుభ’’న్తి, అయం ఏకో విపల్లాసో.
‘‘Anicce nicca’’nti, ‘‘dukkhe sukha’’nti, ‘‘anattani attā’’ti, ‘‘asubhe subha’’nti, ayaṃ eko vipallāso.
కతమాని చత్తారి విపల్లాసవత్థూని?
Katamāni cattāri vipallāsavatthūni?
కాయో వేదనా చిత్తం ధమ్మా చ. ఇమాని చత్తారి విపల్లాసవత్థూని.
Kāyo vedanā cittaṃ dhammā ca. Imāni cattāri vipallāsavatthūni.
కతమాని తీణి విపల్లాసాని?
Katamāni tīṇi vipallāsāni?
సఞ్ఞా చిత్తం దిట్ఠి చ. ఇమాని తీణి విపల్లాసాని.
Saññā cittaṃ diṭṭhi ca. Imāni tīṇi vipallāsāni.
తత్థ మనాపికే వత్థుమ్హి ఇన్ద్రియవత్థే వణ్ణాయతనే వా యో నిమిత్తస్స ఉగ్గాహో, అయం సఞ్ఞావిపల్లాసో. తత్థ విపరీతచిత్తస్స వత్థుమ్హి సతి విఞ్ఞత్తి, అయం చిత్తవిపల్లాసో. తత్థ విపరీతచిత్తస్స తమ్హి రూపే ‘‘అసుభే సుభ’’న్తి యా ఖన్తి రుచి ఉపేక్ఖనా నిచ్ఛయో దిట్ఠి నిదస్సనం సన్తీరణా, అయం దిట్ఠివిపల్లాసో. తత్థ వత్థుభేదేన కాయేసు ద్వాదస విపల్లాసా భవన్తి. తయో కాయే తయో వేదనాయ తయో చిత్తే తయో ధమ్మే, చత్తారో సఞ్ఞావిపల్లాసా చత్తారో చిత్తవిపల్లాసా చత్తారో దిట్ఠివిపల్లాసా, ఆయతనూపచయతో చక్ఖువిఞ్ఞాణసఞ్ఞాసమఙ్గిస్స రూపేసు ద్వాదస విపల్లాసా యావ మనో సఞ్ఞాసమఙ్గిస్స, ధమ్మేసు ద్వాదస విపల్లాసా ఛ ద్వాదసకా చత్తారి విపల్లాసా భవన్తి. ఆరమ్మణనానత్తతో హి అపరిమితసఙ్ఖేయ్యానం సత్తానం 5 అపరిమితమసఙ్ఖేయ్యా విపల్లాసా భవన్తి హీనుక్కట్ఠమజ్ఝిమతాయ.
Tattha manāpike vatthumhi indriyavatthe vaṇṇāyatane vā yo nimittassa uggāho, ayaṃ saññāvipallāso. Tattha viparītacittassa vatthumhi sati viññatti, ayaṃ cittavipallāso. Tattha viparītacittassa tamhi rūpe ‘‘asubhe subha’’nti yā khanti ruci upekkhanā nicchayo diṭṭhi nidassanaṃ santīraṇā, ayaṃ diṭṭhivipallāso. Tattha vatthubhedena kāyesu dvādasa vipallāsā bhavanti. Tayo kāye tayo vedanāya tayo citte tayo dhamme, cattāro saññāvipallāsā cattāro cittavipallāsā cattāro diṭṭhivipallāsā, āyatanūpacayato cakkhuviññāṇasaññāsamaṅgissa rūpesu dvādasa vipallāsā yāva mano saññāsamaṅgissa, dhammesu dvādasa vipallāsā cha dvādasakā cattāri vipallāsā bhavanti. Ārammaṇanānattato hi aparimitasaṅkheyyānaṃ sattānaṃ 6 aparimitamasaṅkheyyā vipallāsā bhavanti hīnukkaṭṭhamajjhimatāya.
౬౪. తత్థ పఞ్చక్ఖన్ధా చత్తారి అత్తభావవత్థూని భవన్తి. యో రూపక్ఖన్ధో, సో కాయో అత్తభావవత్థు. యో వేదనాక్ఖన్ధో, సో వేదనా అత్తభావవత్థు. యో సఞ్ఞాక్ఖన్ధో చ సఙ్ఖారక్ఖన్ధో చ, తే ధమ్మా అత్తభావవత్థు. యో విఞ్ఞాణక్ఖన్ధో, సో చిత్తం అత్తభావవత్థు. ఇతి పఞ్చక్ఖన్ధా చత్తారి అత్తభావవత్థూని. తత్థ కాయే ‘‘అసుభే సుభ’’న్తి విపల్లాసో భవతి. ఏవం వేదనాసు…పే॰… చిత్తే…పే॰… ధమ్మేసు చ అత్తవిపల్లాసో భవతి. తత్థ చతున్నం విపల్లాసానం సముగ్ఘాతనత్థం భగవా చత్తారో సతిపట్ఠానే దేసేతి పఞ్ఞపేతి కాయే కాయానుపస్సీ విహరతో ‘‘అసుభే సుభ’’న్తి విపల్లాసం సముగ్ఘాతేతి, ఏవం వేదనాసు, చిత్తే, ధమ్మేసు చ కాతబ్బం.
64. Tattha pañcakkhandhā cattāri attabhāvavatthūni bhavanti. Yo rūpakkhandho, so kāyo attabhāvavatthu. Yo vedanākkhandho, so vedanā attabhāvavatthu. Yo saññākkhandho ca saṅkhārakkhandho ca, te dhammā attabhāvavatthu. Yo viññāṇakkhandho, so cittaṃ attabhāvavatthu. Iti pañcakkhandhā cattāri attabhāvavatthūni. Tattha kāye ‘‘asubhe subha’’nti vipallāso bhavati. Evaṃ vedanāsu…pe… citte…pe… dhammesu ca attavipallāso bhavati. Tattha catunnaṃ vipallāsānaṃ samugghātanatthaṃ bhagavā cattāro satipaṭṭhāne deseti paññapeti kāye kāyānupassī viharato ‘‘asubhe subha’’nti vipallāsaṃ samugghāteti, evaṃ vedanāsu, citte, dhammesu ca kātabbaṃ.
తత్థ అన్ధకారతిమిసా అప్పటివేధలక్ఖణా అవిజ్జా, తస్సా విపల్లాసపదట్ఠానం. అజ్ఝోసానలక్ఖణా తణ్హా, తస్సా పియరూపసాతరూపం పదట్ఠానం. అత్తాసయవఞ్చనాలక్ఖణో లోభో, తస్స అదిన్నాదానం పదట్ఠానం. ఇధ వివాదలక్ఖణో దోసో, తస్స పాణాతిపాతో పదట్ఠానం. వత్థువిప్పటిపత్తిలక్ఖణో మోహో, తస్స మిచ్ఛాపటిపత్తి పదట్ఠానం. సఙ్ఖతానం ధమ్మానం అవినాసగ్గహణలక్ఖణా నిచ్చసఞ్ఞా, తస్సా సబ్బసఙ్ఖారా పదట్ఠానం. సాసవఫస్సోపగమనలక్ఖణా సుఖసఞ్ఞా, తస్సా మమఙ్కారో పదట్ఠానం. ధమ్మేసు ఉపగమనలక్ఖణా అత్తసఞ్ఞా , తస్సా అహఙ్కారో పదట్ఠానం. వణ్ణసఙ్గహణలక్ఖణా సుభసఞ్ఞా, తస్సా ఇన్ద్రియఅసంవరో పదట్ఠానం. ఏతేహి నవహి పదేహి ఉద్దిట్ఠేహి సబ్బో అకుసలపక్ఖో నిద్దిట్ఠో భవతి, సో చ ఖో బహుస్సుతేన సక్కా జానితుం నో అప్పస్సుతేన, పఞ్ఞవతా నో దుప్పఞ్ఞేన, యుత్తేన నో అయుత్తేన.
Tattha andhakāratimisā appaṭivedhalakkhaṇā avijjā, tassā vipallāsapadaṭṭhānaṃ. Ajjhosānalakkhaṇā taṇhā, tassā piyarūpasātarūpaṃ padaṭṭhānaṃ. Attāsayavañcanālakkhaṇo lobho, tassa adinnādānaṃ padaṭṭhānaṃ. Idha vivādalakkhaṇo doso, tassa pāṇātipāto padaṭṭhānaṃ. Vatthuvippaṭipattilakkhaṇo moho, tassa micchāpaṭipatti padaṭṭhānaṃ. Saṅkhatānaṃ dhammānaṃ avināsaggahaṇalakkhaṇā niccasaññā, tassā sabbasaṅkhārā padaṭṭhānaṃ. Sāsavaphassopagamanalakkhaṇā sukhasaññā, tassā mamaṅkāro padaṭṭhānaṃ. Dhammesu upagamanalakkhaṇā attasaññā , tassā ahaṅkāro padaṭṭhānaṃ. Vaṇṇasaṅgahaṇalakkhaṇā subhasaññā, tassā indriyaasaṃvaro padaṭṭhānaṃ. Etehi navahi padehi uddiṭṭhehi sabbo akusalapakkho niddiṭṭho bhavati, so ca kho bahussutena sakkā jānituṃ no appassutena, paññavatā no duppaññena, yuttena no ayuttena.
నవ పదాని కుసలాని యత్థ సబ్బో కుసలపక్ఖో సఙ్గహో సమోసరణం గచ్ఛన్తి. కతమాని నవ పదాని? సమథో విపస్సనా అలోభో అదోసో అమోహో అనిచ్చసఞ్ఞా దుక్ఖసఞ్ఞా అనత్తసఞ్ఞా అసుభసఞ్ఞా చ.
Nava padāni kusalāni yattha sabbo kusalapakkho saṅgaho samosaraṇaṃ gacchanti. Katamāni nava padāni? Samatho vipassanā alobho adoso amoho aniccasaññā dukkhasaññā anattasaññā asubhasaññā ca.
తత్థ కతమో సమథో? యా చిత్తస్స ఠితి సణ్ఠితి అవట్ఠితి ఠానం పట్ఠానం ఉపట్ఠానం సమాధి సమాధానం అవిక్ఖేపో అవిప్పటిసారో వూపసమో మానసో ఏకగ్గం చిత్తస్స, అయం సమథో.
Tattha katamo samatho? Yā cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti ṭhānaṃ paṭṭhānaṃ upaṭṭhānaṃ samādhi samādhānaṃ avikkhepo avippaṭisāro vūpasamo mānaso ekaggaṃ cittassa, ayaṃ samatho.
తత్థ కతమా విపస్సనా? ఖన్ధేసు వా ధాతూసు వా ఆయతనేసు వా నామరూపేసు వా పటిచ్చసముప్పాదేసు వా పటిచ్చసముప్పన్నేసు వా ధమ్మేసు దుక్ఖేసు వా సముదయేసు వా నిరోధే వా మగ్గే వా కుసలాకుసలేసు వా ధమ్మేసు సావజ్జఅనవజ్జేసు వా కణ్హసుక్కేసు వా సేవితబ్బఅసేవితబ్బేసు వా సో యథాభూతం విచయో పవిచయో వీమంసా పరవీమంసా గాహనా అగ్గాహనా పరిగ్గాహనా చిత్తేన పరిచితనా తులనా ఉపపరిక్ఖా ఞాణం విజ్జా వా చక్ఖు బుద్ధి మేధా పఞ్ఞా ఓభాసో ఆలోకో ఆభా పభా ఖగ్గో నారాచో 7 ధమ్మవిచయసమ్బోజ్ఝఙ్గో సమ్మాదిట్ఠి మగ్గఙ్గం, అయం విపస్సనా. తేనేసా విపస్సనా ఇతి వుచ్చతి వివిధా వా ఏసా విపస్సనాతి, తస్మా ఏసా విపస్సనాతి వుచ్చతి. ద్విధా చేసా హి విపస్సనా ధమ్మవిపస్సనాతి వుచ్చతి, ద్విధా ఇమాయ పస్సతి సుభఞ్చ అసుభఞ్చ కణ్హఞ్చ సుక్కఞ్చ సేవితబ్బఞ్చ అసేవితబ్బఞ్చ కమ్మఞ్చ విపాకఞ్చ బన్ధఞ్చ విమోక్ఖఞ్చ ఆచయఞ్చ అపచయఞ్చ పవత్తిఞ్చ నివత్తిఞ్చ సంకిలేసఞ్చ వోదానఞ్చ, ఏవం విపస్సనాతి వుచ్చతి. అథ వా విఇతి ఉపసగ్గో పస్సనాతి అత్థో తస్మా విపస్సనాతి వుచ్చతే, అయం విపస్సనా.
Tattha katamā vipassanā? Khandhesu vā dhātūsu vā āyatanesu vā nāmarūpesu vā paṭiccasamuppādesu vā paṭiccasamuppannesu vā dhammesu dukkhesu vā samudayesu vā nirodhe vā magge vā kusalākusalesu vā dhammesu sāvajjaanavajjesu vā kaṇhasukkesu vā sevitabbaasevitabbesu vā so yathābhūtaṃ vicayo pavicayo vīmaṃsā paravīmaṃsā gāhanā aggāhanā pariggāhanā cittena paricitanā tulanā upaparikkhā ñāṇaṃ vijjā vā cakkhu buddhi medhā paññā obhāso āloko ābhā pabhā khaggo nārāco 8 dhammavicayasambojjhaṅgo sammādiṭṭhi maggaṅgaṃ, ayaṃ vipassanā. Tenesā vipassanā iti vuccati vividhā vā esā vipassanāti, tasmā esā vipassanāti vuccati. Dvidhā cesā hi vipassanā dhammavipassanāti vuccati, dvidhā imāya passati subhañca asubhañca kaṇhañca sukkañca sevitabbañca asevitabbañca kammañca vipākañca bandhañca vimokkhañca ācayañca apacayañca pavattiñca nivattiñca saṃkilesañca vodānañca, evaṃ vipassanāti vuccati. Atha vā viiti upasaggo passanāti attho tasmā vipassanāti vuccate, ayaṃ vipassanā.
౬౫. తత్థ ద్వే రోగా సత్తానం అవిజ్జా చ భవతణ్హా చ, ఏతేసం ద్విన్నం రోగానం నిఘాతాయ భగవతా ద్వే భేసజ్జాని వుత్తాని సమథో చ విపస్సనా చ. ఇమాని ద్వే భేసజ్జాని పటిసేవేన్తో ద్వే అరోగే సచ్ఛికరోతి రాగవిరాగం చేతోవిముత్తిం అవిజ్జావిరాగఞ్చ పఞ్ఞావిముత్తిం. తత్థ తణ్హారోగస్స సమథో భేసజ్జం, రాగవిరాగా చేతోవిముత్తి అరోగం. అవిజ్జారోగస్స విపస్సనాభేసజ్జం అవిజ్జావిరాగా పఞ్ఞావిముత్తి అరోగం. ఏవఞ్హి భగవా చాహ, ‘‘ద్వే ధమ్మా పరిఞ్ఞేయ్యా 9 నామఞ్చ రూపఞ్చ, ద్వే ధమ్మా పహాతబ్బా అవిజ్జా చ భవతణ్హా చ, ద్వే ధమ్మా భావేతబ్బా సమథో చ విపస్సనా చ, ద్వే ధమ్మా సచ్ఛికాతబ్బా విజ్జా చ విముత్తి చా’’తి. తత్థ సమథం భావేన్తో రూపం పరిజానాతి, రూపం పరిజానన్తో తణ్హం పజహతి, తణ్హం పజహన్తో రాగవిరాగా చేతోవిముత్తిం సచ్ఛికరోతి, విపస్సనం భావేన్తో నామం పరిజానాతి, నామం పరిజానన్తో అవిజ్జం పజహతి, అవిజ్జం పజహన్తో అవిజ్జావిరాగా పఞ్ఞావిముత్తిం సచ్ఛికరోతి. యదా భిక్ఖునో ద్వే ధమ్మా పరిఞ్ఞాతా భవన్తి నామఞ్చ రూపఞ్చ, తథాస్స ద్వే ధమ్మా పహీనా భవన్తి అవిజ్జా చ భవతణ్హా చ. ద్వే ధమ్మా భావితా భవన్తి సమథో చ విపస్సనా చ, ద్వే ధమ్మా సచ్ఛికాతబ్బా భవన్తి విజ్జా చ విముత్తి చ. ఏత్తావతా భిక్ఖు కతకిచ్చో భవతి. ఏసా సోపాదిసేసా నిబ్బానధాతు. తస్స ఆయుపరియాదానా జీవితిన్ద్రియస్స ఉపరోధా ఇదఞ్చ దుక్ఖం నిరుజ్ఝతి, అఞ్ఞఞ్చ దుక్ఖం న ఉప్పజ్జతి. తత్థ యో ఇమేసం ఖన్ధానం ధాతుఆయతనానం నిరోధో వూపసమో అఞ్ఞేసఞ్చ ఖన్ధధాతుఆయతనానం అప్పటిసన్ధి అపాతుభావో, అయం అనుపాదిసేసా నిబ్బానధాతు.
65. Tattha dve rogā sattānaṃ avijjā ca bhavataṇhā ca, etesaṃ dvinnaṃ rogānaṃ nighātāya bhagavatā dve bhesajjāni vuttāni samatho ca vipassanā ca. Imāni dve bhesajjāni paṭisevento dve aroge sacchikaroti rāgavirāgaṃ cetovimuttiṃ avijjāvirāgañca paññāvimuttiṃ. Tattha taṇhārogassa samatho bhesajjaṃ, rāgavirāgā cetovimutti arogaṃ. Avijjārogassa vipassanābhesajjaṃ avijjāvirāgā paññāvimutti arogaṃ. Evañhi bhagavā cāha, ‘‘dve dhammā pariññeyyā 10 nāmañca rūpañca, dve dhammā pahātabbā avijjā ca bhavataṇhā ca, dve dhammā bhāvetabbā samatho ca vipassanā ca, dve dhammā sacchikātabbā vijjā ca vimutti cā’’ti. Tattha samathaṃ bhāvento rūpaṃ parijānāti, rūpaṃ parijānanto taṇhaṃ pajahati, taṇhaṃ pajahanto rāgavirāgā cetovimuttiṃ sacchikaroti, vipassanaṃ bhāvento nāmaṃ parijānāti, nāmaṃ parijānanto avijjaṃ pajahati, avijjaṃ pajahanto avijjāvirāgā paññāvimuttiṃ sacchikaroti. Yadā bhikkhuno dve dhammā pariññātā bhavanti nāmañca rūpañca, tathāssa dve dhammā pahīnā bhavanti avijjā ca bhavataṇhā ca. Dve dhammā bhāvitā bhavanti samatho ca vipassanā ca, dve dhammā sacchikātabbā bhavanti vijjā ca vimutti ca. Ettāvatā bhikkhu katakicco bhavati. Esā sopādisesā nibbānadhātu. Tassa āyupariyādānā jīvitindriyassa uparodhā idañca dukkhaṃ nirujjhati, aññañca dukkhaṃ na uppajjati. Tattha yo imesaṃ khandhānaṃ dhātuāyatanānaṃ nirodho vūpasamo aññesañca khandhadhātuāyatanānaṃ appaṭisandhi apātubhāvo, ayaṃ anupādisesā nibbānadhātu.
తత్థ కతమం అలోభో కుసలమూలం? యంధాతుకో అలోభో అలుబ్భనా అలుబ్భితత్తం అనిచ్ఛా అపత్థనా అకన్తా అనజ్ఝోసానం. అయం అలోభో కుసలమూలం. కస్సేతం మూలం? అలోభజస్స కుసలస్స కాయకమ్మస్స వచీకమ్మస్స మనోకమ్మస్స తంసమ్పయుత్తానఞ్చ చిత్తచేతసికానం ధమ్మానం మూలం. అథ వా అరియో అట్ఠఙ్గికో మగ్గో కుసలన్తి వుచ్చతి, సో తిణ్ణం మగ్గఙ్గానం మూలం. కతమేసం తిణ్ణం, సమ్మాసఙ్కప్పస్స సమ్మావాయామస్స సమ్మాసమాధిస్స చ ఇమేసం మూలన్తి, తస్మా కుసలమూలన్తి వుచ్చతి.
Tattha katamaṃ alobho kusalamūlaṃ? Yaṃdhātuko alobho alubbhanā alubbhitattaṃ anicchā apatthanā akantā anajjhosānaṃ. Ayaṃ alobho kusalamūlaṃ. Kassetaṃ mūlaṃ? Alobhajassa kusalassa kāyakammassa vacīkammassa manokammassa taṃsampayuttānañca cittacetasikānaṃ dhammānaṃ mūlaṃ. Atha vā ariyo aṭṭhaṅgiko maggo kusalanti vuccati, so tiṇṇaṃ maggaṅgānaṃ mūlaṃ. Katamesaṃ tiṇṇaṃ, sammāsaṅkappassa sammāvāyāmassa sammāsamādhissa ca imesaṃ mūlanti, tasmā kusalamūlanti vuccati.
తత్థ కతమం అదోసో కుసలమూలం? యా సత్తేసు వా సఙ్ఖారేసు వా అనఘాతో అప్పటిఘాతో అబ్యాపత్తి అబ్యాపాదో అదోసో మేత్తా మేత్తాయనా అత్థకామతా హితకామతా చేతసో పసాదో, అయం అదోసో కుసలమూలం. కస్సేతం మూలం? అదోసజస్స కుసలస్స కాయకమ్మస్స వచీకమ్మస్స మనోకమ్మస్స తంసమ్పయుత్తానఞ్చ చిత్తచేతసికానం ధమ్మానం మూలం. అథ వా తిణ్ణం మగ్గఙ్గానం మూలం. కతమేసం తిణ్ణం? సమ్మావాచాయ సమ్మాకమ్మన్తస్స సమ్మాఆజీవస్స చ ఇమేసం తిణ్ణం మగ్గఙ్గానం మూలం, తస్మా కుసలమూలన్తి వుచ్చతి.
Tattha katamaṃ adoso kusalamūlaṃ? Yā sattesu vā saṅkhāresu vā anaghāto appaṭighāto abyāpatti abyāpādo adoso mettā mettāyanā atthakāmatā hitakāmatā cetaso pasādo, ayaṃ adoso kusalamūlaṃ. Kassetaṃ mūlaṃ? Adosajassa kusalassa kāyakammassa vacīkammassa manokammassa taṃsampayuttānañca cittacetasikānaṃ dhammānaṃ mūlaṃ. Atha vā tiṇṇaṃ maggaṅgānaṃ mūlaṃ. Katamesaṃ tiṇṇaṃ? Sammāvācāya sammākammantassa sammāājīvassa ca imesaṃ tiṇṇaṃ maggaṅgānaṃ mūlaṃ, tasmā kusalamūlanti vuccati.
తత్థ కతమం అమోహో కుసలమూలం? యం చతూసు అరియసచ్చేసు యథాభూతం ఞాణదస్సనం అభిసమయో సమ్మా చ పచ్చాగమో పటివేధో అమోహో అసమ్ముయ్హనా అసమ్మోహో విజ్జాపకాసో ఆలోకో అనావరణం సేక్ఖానం కుసలానం ధమ్మానం, అయం అమోహో కుసలమూలం. కస్సేతం మూలం? అమోహజస్స కుసలస్స కాయకమ్మస్స వచీకమ్మస్స మనోకమ్మస్స తంసమ్పయుత్తానఞ్చ చిత్తచేతసికానం ధమ్మానం మూలం. అథ వా ద్విన్నం మగ్గఙ్గానం ఏతం మూలం. కతమేసం ద్విన్నం? సమ్మాదిట్ఠియా చ సమ్మాసతియా చ ఇమేసం ద్విన్నం మగ్గఙ్గానం మూలం, తస్మా కుసలమూలన్తి వుచ్చతి. ఏవం ఇమేసం తీహి కుసలమూలేహి అట్ఠఙ్గికో మగ్గో యోజేతబ్బో.
Tattha katamaṃ amoho kusalamūlaṃ? Yaṃ catūsu ariyasaccesu yathābhūtaṃ ñāṇadassanaṃ abhisamayo sammā ca paccāgamo paṭivedho amoho asammuyhanā asammoho vijjāpakāso āloko anāvaraṇaṃ sekkhānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ, ayaṃ amoho kusalamūlaṃ. Kassetaṃ mūlaṃ? Amohajassa kusalassa kāyakammassa vacīkammassa manokammassa taṃsampayuttānañca cittacetasikānaṃ dhammānaṃ mūlaṃ. Atha vā dvinnaṃ maggaṅgānaṃ etaṃ mūlaṃ. Katamesaṃ dvinnaṃ? Sammādiṭṭhiyā ca sammāsatiyā ca imesaṃ dvinnaṃ maggaṅgānaṃ mūlaṃ, tasmā kusalamūlanti vuccati. Evaṃ imesaṃ tīhi kusalamūlehi aṭṭhaṅgiko maggo yojetabbo.
౬౬. తత్థ కతమా అనిచ్చసఞ్ఞా? ‘‘సబ్బే సఙ్ఖారా ఉప్పాదవయధమ్మినో’’తి చ యా సఞ్ఞా సఞ్జాననా వవత్థపనా ఉగ్గాహో, అయం అనిచ్చసఞ్ఞా. తస్సా కో నిస్సన్దో? అనిచ్చసఞ్ఞాయ భావితాయ బహులీకతాయ అట్ఠసు లోకధమ్మేసు చిత్తం నానుసన్ధతి న సన్ధతి న సణ్ఠహతి, ఉపేక్ఖా వా పటిక్కూలతా వా సణ్ఠహతి, అయమస్సా నిస్సన్దో.
66. Tattha katamā aniccasaññā? ‘‘Sabbe saṅkhārā uppādavayadhammino’’ti ca yā saññā sañjānanā vavatthapanā uggāho, ayaṃ aniccasaññā. Tassā ko nissando? Aniccasaññāya bhāvitāya bahulīkatāya aṭṭhasu lokadhammesu cittaṃ nānusandhati na sandhati na saṇṭhahati, upekkhā vā paṭikkūlatā vā saṇṭhahati, ayamassā nissando.
తత్థ కతమా దుక్ఖసఞ్ఞా? ‘‘సబ్బే సఙ్ఖారా దుక్ఖా’’తి యా సఞ్ఞా సఞ్జాననా వవత్థపనా ఉగ్గాహో, అయం దుక్ఖసఞ్ఞా. తస్సా కో నిస్సన్దో? దుక్ఖసఞ్ఞాయ భావితాయ బహులీకతాయ ఆలస్సే సంపమాదే విమ్హయే చ చిత్తం నానుసన్ధతి న సన్ధతి న సణ్ఠహతి, ఉపేక్ఖా వా పటిక్కూలతా వా సణ్ఠహతి, అయమస్సా నిస్సన్దో.
Tattha katamā dukkhasaññā? ‘‘Sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti yā saññā sañjānanā vavatthapanā uggāho, ayaṃ dukkhasaññā. Tassā ko nissando? Dukkhasaññāya bhāvitāya bahulīkatāya ālasse saṃpamāde vimhaye ca cittaṃ nānusandhati na sandhati na saṇṭhahati, upekkhā vā paṭikkūlatā vā saṇṭhahati, ayamassā nissando.
తత్థ కతమా అనత్తసఞ్ఞా? ‘‘సబ్బేసు ధమ్మేసు అనత్తా’’తి యా సఞ్ఞా సఞ్జాననా వవత్థపనా ఉగ్గాహో, అయం అనత్తసఞ్ఞా. తస్సా కో నిస్సన్దో, అనత్తసఞ్ఞాయ భావితాయ బహులీకతాయ అహఙ్కారో చిత్తం నానుసన్ధతి న సన్ధతి, మమఙ్కారో న సణ్ఠహతి, ఉపేక్ఖా వా పటిక్కూలతా వా సణ్ఠహతి, అయమస్సా నిస్సన్దో.
Tattha katamā anattasaññā? ‘‘Sabbesu dhammesu anattā’’ti yā saññā sañjānanā vavatthapanā uggāho, ayaṃ anattasaññā. Tassā ko nissando, anattasaññāya bhāvitāya bahulīkatāya ahaṅkāro cittaṃ nānusandhati na sandhati, mamaṅkāro na saṇṭhahati, upekkhā vā paṭikkūlatā vā saṇṭhahati, ayamassā nissando.
తత్థ కతమా అసుభసఞ్ఞా? ‘‘సత్త సఙ్ఖారా అసుభా’’తి యా సఞ్ఞా సఞ్జాననా వవత్థపనా ఉగ్గాహో, అయం అసుభసఞ్ఞా. తస్సా కో నిస్సన్దో? అసుభసఞ్ఞాయ భావితాయ బహులీకతాయ సుభనిమిత్తే చిత్తం నానుసన్ధతి న సన్ధతి న సణ్ఠహతి, ఉపేక్ఖా వా పటిక్కూలతా వా సణ్ఠహతి, అయమస్సా నిస్సన్దో.
Tattha katamā asubhasaññā? ‘‘Satta saṅkhārā asubhā’’ti yā saññā sañjānanā vavatthapanā uggāho, ayaṃ asubhasaññā. Tassā ko nissando? Asubhasaññāya bhāvitāya bahulīkatāya subhanimitte cittaṃ nānusandhati na sandhati na saṇṭhahati, upekkhā vā paṭikkūlatā vā saṇṭhahati, ayamassā nissando.
తత్థ పఞ్చన్నం ఖన్ధానం పరిఞ్ఞా భగవతా దేసితా, యో తత్థ అసుభసఞ్ఞా రూపక్ఖన్ధస్స పరిఞ్ఞత్తం, దుక్ఖసఞ్ఞా వేదనాక్ఖన్ధస్స పరిఞ్ఞత్తం, అనత్తసఞ్ఞా సఞ్ఞాక్ఖన్ధస్స సఙ్ఖారక్ఖన్ధస్స పరిఞ్ఞత్తం, అనిచ్చసఞ్ఞా విఞ్ఞాణక్ఖన్ధస్స పరిఞ్ఞత్తం. తత్థ సమథేన తణ్హం సముగ్ఘాతేతి, విపస్సనా అవిజ్జం సముగ్ఘాతేతి, అదోసేన దోసం సముగ్ఘాతేతి, అమోహేన మోహం సముగ్ఘాతేతి, అనిచ్చసఞ్ఞాయ నిచ్చసఞ్ఞం సముగ్ఘాతేతి, దుక్ఖసఞ్ఞాయ సుఖసఞ్ఞం సముగ్ఘాతేతి, అనత్తసఞ్ఞాయ అత్తసఞ్ఞం సముగ్ఘాతేతి, అసుభసఞ్ఞాయ సుభసఞ్ఞం సముగ్ఘాతేతి.
Tattha pañcannaṃ khandhānaṃ pariññā bhagavatā desitā, yo tattha asubhasaññā rūpakkhandhassa pariññattaṃ, dukkhasaññā vedanākkhandhassa pariññattaṃ, anattasaññā saññākkhandhassa saṅkhārakkhandhassa pariññattaṃ, aniccasaññā viññāṇakkhandhassa pariññattaṃ. Tattha samathena taṇhaṃ samugghāteti, vipassanā avijjaṃ samugghāteti, adosena dosaṃ samugghāteti, amohena mohaṃ samugghāteti, aniccasaññāya niccasaññaṃ samugghāteti, dukkhasaññāya sukhasaññaṃ samugghāteti, anattasaññāya attasaññaṃ samugghāteti, asubhasaññāya subhasaññaṃ samugghāteti.
చిత్తవిక్ఖేపపటిసంహరణలక్ఖణో సమథో, తస్స ఝానాని పదట్ఠానం. సబ్బధమ్మం యథాభూతం పటివేధలక్ఖణా విపస్సనా, తస్సా సబ్బనేయ్యం పదట్ఠానం. ఇచ్ఛాపటిసంహరణలక్ఖణో అలోభో, తస్స అదిన్నాదానా వేరమణీ పదట్ఠానం. అబ్యాపాదలక్ఖణో అదోసో, తస్స పాణాతిపాతా వేరమణీ పదట్ఠానం. వత్థుఅప్పటిహతలక్ఖణో అమోహో, తస్స సమ్మాపటిపత్తి పదట్ఠానం. సఙ్ఖతానం ధమ్మానం వినాసగ్గహణలక్ఖణా అనిచ్చసఞ్ఞా, తస్సా ఉదయబ్బయో పదట్ఠానం. సాసవఫస్ససఞ్జాననలక్ఖణా దుక్ఖసఞ్ఞా, తస్సా వేదనా పదట్ఠానం. సబ్బధమ్మఅనుపగమనలక్ఖణా అనత్తసఞ్ఞా, తస్సా ధమ్మసఞ్ఞా పదట్ఠానం. వినీలకవిపుబ్బకఉద్ధుమాతకసముగ్గహణలక్ఖణా అసుభసఞ్ఞా, తస్సా నిబ్బిదా పదట్ఠానం. ఇమేసు నవసు పదేసు ఉపదిట్ఠేసు సబ్బో కుసలపక్ఖో ఉపదిట్ఠో భవతి, సో చ బహుస్సుతేన సక్కా జానితుం నో అప్పస్సుతేన, పఞ్ఞవతా నో దుప్పఞ్ఞేన, యుత్తేన నో అయుత్తేనాతి.
Cittavikkhepapaṭisaṃharaṇalakkhaṇo samatho, tassa jhānāni padaṭṭhānaṃ. Sabbadhammaṃ yathābhūtaṃ paṭivedhalakkhaṇā vipassanā, tassā sabbaneyyaṃ padaṭṭhānaṃ. Icchāpaṭisaṃharaṇalakkhaṇo alobho, tassa adinnādānā veramaṇī padaṭṭhānaṃ. Abyāpādalakkhaṇo adoso, tassa pāṇātipātā veramaṇī padaṭṭhānaṃ. Vatthuappaṭihatalakkhaṇo amoho, tassa sammāpaṭipatti padaṭṭhānaṃ. Saṅkhatānaṃ dhammānaṃ vināsaggahaṇalakkhaṇā aniccasaññā, tassā udayabbayo padaṭṭhānaṃ. Sāsavaphassasañjānanalakkhaṇā dukkhasaññā, tassā vedanā padaṭṭhānaṃ. Sabbadhammaanupagamanalakkhaṇā anattasaññā, tassā dhammasaññā padaṭṭhānaṃ. Vinīlakavipubbakauddhumātakasamuggahaṇalakkhaṇā asubhasaññā, tassā nibbidā padaṭṭhānaṃ. Imesu navasu padesu upadiṭṭhesu sabbo kusalapakkho upadiṭṭho bhavati, so ca bahussutena sakkā jānituṃ no appassutena, paññavatā no duppaññena, yuttena no ayuttenāti.
౬౭. తత్థ నిచ్చసఞ్ఞాధిముత్తస్స అపరాపరం చిత్తం పణామేన్తో సతిమపచ్చవేక్ఖతో అనిచ్చసఞ్ఞా న ఉపట్ఠాతి, పఞ్చసు కామగుణేసు సుఖస్సాదాధిముత్తస్స ఇరియాపథస్స అగతిమపచ్చవేక్ఖతో దుక్ఖసఞ్ఞా న ఉపట్ఠాతి, ఖన్ధధాతుఆయతనేసు అత్తాధిముత్తస్స నానాధాతుఅనేకధాతువినిబ్భోగమపచ్చవేక్ఖతో అనత్తసఞ్ఞా న ఉపట్ఠాతి, వణ్ణసణ్ఠానాభిరతస్స కాయే సుభాధిముత్తస్స చ విప్పటిచ్ఛన్నా అసుభసఞ్ఞా న ఉపట్ఠాతి.
67. Tattha niccasaññādhimuttassa aparāparaṃ cittaṃ paṇāmento satimapaccavekkhato aniccasaññā na upaṭṭhāti, pañcasu kāmaguṇesu sukhassādādhimuttassa iriyāpathassa agatimapaccavekkhato dukkhasaññā na upaṭṭhāti, khandhadhātuāyatanesu attādhimuttassa nānādhātuanekadhātuvinibbhogamapaccavekkhato anattasaññā na upaṭṭhāti, vaṇṇasaṇṭhānābhiratassa kāye subhādhimuttassa ca vippaṭicchannā asubhasaññā na upaṭṭhāti.
అవిప్పటిసారలక్ఖణా సద్ధా, సద్దహనా పచ్చుపట్ఠానం. తస్స చత్తారి సోతాపత్తియఙ్గాని పదట్ఠానం. ఏవఞ్హి వుత్తం భగవతా 11 సద్ధిన్ద్రియం భిక్ఖవే, కుహిం దట్ఠబ్బం, చతూసు సోతాపత్తియఙ్గేసు కుసలేసు ధమ్మేసు.
Avippaṭisāralakkhaṇā saddhā, saddahanā paccupaṭṭhānaṃ. Tassa cattāri sotāpattiyaṅgāni padaṭṭhānaṃ. Evañhi vuttaṃ bhagavatā 12 saddhindriyaṃ bhikkhave, kuhiṃ daṭṭhabbaṃ, catūsu sotāpattiyaṅgesu kusalesu dhammesu.
సూరాఅపటిక్ఖేపనలక్ఖణం వీరియిన్ద్రియం, వీరియిన్ద్రియారమ్భో పచ్చుపట్ఠానం. తస్స అతీతా చత్తారో సమ్మప్పధానా పదట్ఠానం. యథా వుత్తం భగవతా 13 వీరియిన్ద్రియం, భిక్ఖవే, కుహిం దట్ఠబ్బం, చతూసు సమ్మప్పధానేసు.
Sūrāapaṭikkhepanalakkhaṇaṃ vīriyindriyaṃ, vīriyindriyārambho paccupaṭṭhānaṃ. Tassa atītā cattāro sammappadhānā padaṭṭhānaṃ. Yathā vuttaṃ bhagavatā 14 vīriyindriyaṃ, bhikkhave, kuhiṃ daṭṭhabbaṃ, catūsu sammappadhānesu.
సతి సరణలక్ఖణా, అసమ్మోహపచ్చుపట్ఠానా. తస్స అతీతా చత్తారో సతిపట్ఠానా పదట్ఠానం. యథా వుత్తం భగవతా సతిన్ద్రియం భిక్ఖవే, కుహిం దట్ఠబ్బం, చతూసు సతిపట్ఠానేసు.
Sati saraṇalakkhaṇā, asammohapaccupaṭṭhānā. Tassa atītā cattāro satipaṭṭhānā padaṭṭhānaṃ. Yathā vuttaṃ bhagavatā satindriyaṃ bhikkhave, kuhiṃ daṭṭhabbaṃ, catūsu satipaṭṭhānesu.
ఏకగ్గలక్ఖణో సమాధి, అవిక్ఖేపపచ్చుపట్ఠానో, తస్స చత్తారి ఞాణాని పదట్ఠానం. యథా వుత్తం భగవతా సమాధిన్ద్రియం, భిక్ఖవే, కుహిం దట్ఠబ్బం, చతూసు ఝానేసు.
Ekaggalakkhaṇo samādhi, avikkhepapaccupaṭṭhāno, tassa cattāri ñāṇāni padaṭṭhānaṃ. Yathā vuttaṃ bhagavatā samādhindriyaṃ, bhikkhave, kuhiṃ daṭṭhabbaṃ, catūsu jhānesu.
పజాననలక్ఖణా పఞ్ఞా, భూతత్థసన్తీరణా పచ్చుపట్ఠానా, తస్స చత్తారి అరియసచ్చాని పదట్ఠానం. యథా వుత్తం భగవతా 15 పఞ్ఞిన్ద్రియం, భిక్ఖవే, కుహిం దట్ఠబ్బం, చతూసు అరియసచ్చేసు.
Pajānanalakkhaṇā paññā, bhūtatthasantīraṇā paccupaṭṭhānā, tassa cattāri ariyasaccāni padaṭṭhānaṃ. Yathā vuttaṃ bhagavatā 16 paññindriyaṃ, bhikkhave, kuhiṃ daṭṭhabbaṃ, catūsu ariyasaccesu.
చత్తారి చక్కాని 17 పతిరూపదేసవాసో చక్కం, సప్పురిసూపనిస్సయో చక్కం, అత్తసమ్మాపణిధానం చక్కం, పుబ్బే కతపుఞ్ఞతా చక్కం. తత్థ అరియసన్నిస్సయలక్ఖణో పతిరూపదేసవాసో, సో సప్పురిసూపనిస్సయస్స పదట్ఠానం. అరియసన్నిస్సయలక్ఖణో సప్పురిస్సూపనిస్సయో, సో అత్తసమ్మాపణిధానస్స పదట్ఠానం. సమ్మాపటిపత్తిలక్ఖణం అత్తసమ్మాపణిధానం, తం పుఞ్ఞానం పదట్ఠానం. కుసలధమ్మోపచయలక్ఖణం పుఞ్ఞం, తం సబ్బసమ్పత్తీనం పదట్ఠానం.
Cattāri cakkāni 18 patirūpadesavāso cakkaṃ, sappurisūpanissayo cakkaṃ, attasammāpaṇidhānaṃ cakkaṃ, pubbe katapuññatā cakkaṃ. Tattha ariyasannissayalakkhaṇo patirūpadesavāso, so sappurisūpanissayassa padaṭṭhānaṃ. Ariyasannissayalakkhaṇo sappurissūpanissayo, so attasammāpaṇidhānassa padaṭṭhānaṃ. Sammāpaṭipattilakkhaṇaṃ attasammāpaṇidhānaṃ, taṃ puññānaṃ padaṭṭhānaṃ. Kusaladhammopacayalakkhaṇaṃ puññaṃ, taṃ sabbasampattīnaṃ padaṭṭhānaṃ.
ఏకాదససీలమూలకా ధమ్మా సీలవతో అవిప్పటిసారో భవతి…పే॰… సో విముత్తిఞాణదస్సనం ‘‘నాపరం ఇత్థత్తాయా’’తి పజాననా. తత్థ వేరమణిలక్ఖణం సీలం, తం అవిప్పటిసారస్స పదట్ఠానం. న అత్తానువాదలక్ఖణో అవిప్పటిసారో, సో పామోజ్జస్స పదట్ఠానం. అభిప్పమోదనలక్ఖణం పామోజ్జం, తం పీతియా పదట్ఠానం. అత్తమనలక్ఖణా పీతి , సా పస్సద్ధియా పదట్ఠానం. కమ్మనియలక్ఖణా పస్సద్ధి, సా సుఖస్స పదట్ఠానం. అబ్యాపాదలక్ఖణం సుఖం, తం సమాధినో పదట్ఠానం. అవిక్ఖేపనలక్ఖణో సమాధి, సో యథాభూతఞాణదస్సనస్స పదట్ఠానం. అవిపరీతసన్తీరణలక్ఖణా పఞ్ఞా, సా నిబ్బిదాయ పదట్ఠానం అనాలయనలక్ఖణా నిబ్బిదా, సా విరాగస్స పదట్ఠానం. అసంకిలేసలక్ఖణో విరాగో, సో విముత్తియా పదట్ఠానం. అకుసలధమ్మవివేకలక్ఖణా విముత్తి, సా విముత్తినో వోదానస్స పదట్ఠానం.
Ekādasasīlamūlakā dhammā sīlavato avippaṭisāro bhavati…pe… so vimuttiñāṇadassanaṃ ‘‘nāparaṃ itthattāyā’’ti pajānanā. Tattha veramaṇilakkhaṇaṃ sīlaṃ, taṃ avippaṭisārassa padaṭṭhānaṃ. Na attānuvādalakkhaṇo avippaṭisāro, so pāmojjassa padaṭṭhānaṃ. Abhippamodanalakkhaṇaṃ pāmojjaṃ, taṃ pītiyā padaṭṭhānaṃ. Attamanalakkhaṇā pīti , sā passaddhiyā padaṭṭhānaṃ. Kammaniyalakkhaṇā passaddhi, sā sukhassa padaṭṭhānaṃ. Abyāpādalakkhaṇaṃ sukhaṃ, taṃ samādhino padaṭṭhānaṃ. Avikkhepanalakkhaṇo samādhi, so yathābhūtañāṇadassanassa padaṭṭhānaṃ. Aviparītasantīraṇalakkhaṇā paññā, sā nibbidāya padaṭṭhānaṃ anālayanalakkhaṇā nibbidā, sā virāgassa padaṭṭhānaṃ. Asaṃkilesalakkhaṇo virāgo, so vimuttiyā padaṭṭhānaṃ. Akusaladhammavivekalakkhaṇā vimutti, sā vimuttino vodānassa padaṭṭhānaṃ.
౬౮. చతస్సో అరియభూమియో చత్తారి సామఞ్ఞఫలాని. తత్థ యో యథాభూతం పజానాతి, ఏసా దస్సనభూమి. సోతాపత్తిఫలఞ్చ సో యథాభూతం పజానిత్వా నిబ్బిన్దతి, ఇదం తనుకామరాగస్స పదట్ఠానం బ్యాపాదానం. సకదాగామిఫలఞ్చ సణ్హం విరజ్జతి, అయం రాగవిరాగా చేతోవిముత్తి. అనాగామిఫలఞ్చ యం అవిజ్జావిరాగా విముచ్చతి, అయం కతాభూమి. అరహత్తఞ్చ సామఞ్ఞఫలానీతి కో వచనత్థో, అరియో అట్ఠఙ్గికో మగ్గో సామఞ్ఞం, తస్సేతాని ఫలాని సామఞ్ఞఫలానీతి వుచ్చతి. కిస్స బ్రహ్మఞ్ఞఫలానీతి వుచ్చన్తే? బ్రహ్మఞ్ఞఅరియో అట్ఠఙ్గికో మగ్గో, తస్స తాని ఫలానీతి బ్రహ్మఞ్ఞఫలానీతి వుచ్చన్తే.
68. Catasso ariyabhūmiyo cattāri sāmaññaphalāni. Tattha yo yathābhūtaṃ pajānāti, esā dassanabhūmi. Sotāpattiphalañca so yathābhūtaṃ pajānitvā nibbindati, idaṃ tanukāmarāgassa padaṭṭhānaṃ byāpādānaṃ. Sakadāgāmiphalañca saṇhaṃ virajjati, ayaṃ rāgavirāgā cetovimutti. Anāgāmiphalañca yaṃ avijjāvirāgā vimuccati, ayaṃ katābhūmi. Arahattañca sāmaññaphalānīti ko vacanattho, ariyo aṭṭhaṅgiko maggo sāmaññaṃ, tassetāni phalāni sāmaññaphalānīti vuccati. Kissa brahmaññaphalānīti vuccante? Brahmaññaariyo aṭṭhaṅgiko maggo, tassa tāni phalānīti brahmaññaphalānīti vuccante.
తత్థ సోతాపన్నో కథం హోతి? సహ సచ్చాభిసమయా అరియసావకస్స తీణి సంయోజనాని పహీయన్తి సక్కాయదిట్ఠి విచికిచ్ఛా సీలబ్బతపరామాసో చ, ఇమేసం తిణ్ణం సంయోజనానం పహానా పరిక్ఖయా అరియసావకో హోతి సోతాపన్నో అవినిపాతధమ్మో యావ దుక్ఖస్సన్తం కరోతి.
Tattha sotāpanno kathaṃ hoti? Saha saccābhisamayā ariyasāvakassa tīṇi saṃyojanāni pahīyanti sakkāyadiṭṭhi vicikicchā sīlabbataparāmāso ca, imesaṃ tiṇṇaṃ saṃyojanānaṃ pahānā parikkhayā ariyasāvako hoti sotāpanno avinipātadhammo yāva dukkhassantaṃ karoti.
తత్థ కతమా సక్కాయదిట్ఠి? అస్సుతవా బాలో పుథుజ్జనో యావ అరియధమ్మే అకోవిదో, సో రూపం అత్తతో సమనుపస్సతి యావ విఞ్ఞాణస్మిం అత్తానం, సో ఇమేసు పఞ్చసు ఖన్ధేసు అత్తగ్గాహో వా అత్తనియగ్గాహో వా ఏసోహమస్మి ఏకస్మిం వసవత్తికో 19 పక్ఖిత్తో అనుగ్గహో అనుసయన్తో అఙ్గమఙ్గన్తి పరతి. యా తథాభూతస్స ఖన్తి రుచి పేక్ఖనా ఆకారపరివితక్కో దిట్ఠినిజ్ఝాయనా అభిప్పసన్నా, అయం వుచ్చతే సక్కాయదిట్ఠీతి.
Tattha katamā sakkāyadiṭṭhi? Assutavā bālo puthujjano yāva ariyadhamme akovido, so rūpaṃ attato samanupassati yāva viññāṇasmiṃ attānaṃ, so imesu pañcasu khandhesu attaggāho vā attaniyaggāho vā esohamasmi ekasmiṃ vasavattiko 20 pakkhitto anuggaho anusayanto aṅgamaṅganti parati. Yā tathābhūtassa khanti ruci pekkhanā ākāraparivitakko diṭṭhinijjhāyanā abhippasannā, ayaṃ vuccate sakkāyadiṭṭhīti.
తత్థ పఞ్చ దిట్ఠియో ఉచ్ఛేదం భజన్తి. కతమాయో పఞ్చ? రూపం అత్తతో సమనుపస్సతి, యావ విఞ్ఞాణం అత్తతో సమనుపస్సతి, ఇమాయో పఞ్చ ఉచ్ఛేదం భజన్తి, అవసేసాయో పన్నరస సస్సతం భజన్తి. ఇతి సక్కాయదిట్ఠిపహానా ద్వాసట్ఠిదిట్ఠిగతాని పహీయన్తి. పహానా ఉచ్ఛేదం సస్సతఞ్చ న భజతి. ఇతి ఉచ్ఛేదసస్సతప్పహానా అరియసావకస్స న కిఞ్చి దిట్ఠిగతం భవతి, అఞ్ఞా వా లోకుత్తరాయ సమ్మాదిట్ఠియా. కథం పన సక్కాయదిట్ఠి న భవతి? ఇధ అరియసావకో సుతవా హోతి, సబ్బో సుక్కపక్ఖో కాతబ్బో, యావ అరియధమ్మేసు కోవిదో రూపం అనత్తతో సమనుపస్సతి, యావ విఞ్ఞాణం…పే॰… ఏవమస్స సమనుపస్సన్తస్స సక్కాయదిట్ఠి న భవతి.
Tattha pañca diṭṭhiyo ucchedaṃ bhajanti. Katamāyo pañca? Rūpaṃ attato samanupassati, yāva viññāṇaṃ attato samanupassati, imāyo pañca ucchedaṃ bhajanti, avasesāyo pannarasa sassataṃ bhajanti. Iti sakkāyadiṭṭhipahānā dvāsaṭṭhidiṭṭhigatāni pahīyanti. Pahānā ucchedaṃ sassatañca na bhajati. Iti ucchedasassatappahānā ariyasāvakassa na kiñci diṭṭhigataṃ bhavati, aññā vā lokuttarāya sammādiṭṭhiyā. Kathaṃ pana sakkāyadiṭṭhi na bhavati? Idha ariyasāvako sutavā hoti, sabbo sukkapakkho kātabbo, yāva ariyadhammesu kovido rūpaṃ anattato samanupassati, yāva viññāṇaṃ…pe… evamassa samanupassantassa sakkāyadiṭṭhi na bhavati.
కథం విచికిచ్ఛా న భవతి? ఇధ అరియసావకో బుద్ధే న కఙ్ఖతి, న విచికిచ్ఛతి అభిప్పసీదతి, ఇతిపి సో భగవాతి సబ్బం. ధమ్మే న కఙ్ఖతి న విచికిచ్ఛతి సబ్బం. యావ తణ్హక్ఖయో విరాగో నిరోధో నిబ్బానన్తి, ఇమినా దుతియేన ఆకఙ్ఖియేన ధమ్మేన సమన్నాగతో హోతి. సఙ్ఘే న కఙ్ఖతి…పే॰… యావ పూజా దేవానఞ్చ మనుస్సానఞ్చాతి, ఇమినా తతియేన ఆకఙ్ఖియేన ధమ్మేన సమన్నాగతో హోతి.
Kathaṃ vicikicchā na bhavati? Idha ariyasāvako buddhe na kaṅkhati, na vicikicchati abhippasīdati, itipi so bhagavāti sabbaṃ. Dhamme na kaṅkhati na vicikicchati sabbaṃ. Yāva taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānanti, iminā dutiyena ākaṅkhiyena dhammena samannāgato hoti. Saṅghe na kaṅkhati…pe… yāva pūjā devānañca manussānañcāti, iminā tatiyena ākaṅkhiyena dhammena samannāgato hoti.
సబ్బే సఙ్ఖారా దుక్ఖాతి న కఙ్ఖతి న విచికిచ్ఛతి అధిముచ్చతి అభిప్పసీదతి. తణ్హా దుక్ఖసముదయోతి న కఙ్ఖతి న విచికిచ్ఛతి. తణ్హానిరోధా దుక్ఖనిరోధోతి న కఙ్ఖతి న విచికిచ్ఛతి. అరియో అట్ఠఙ్గికో మగ్గో దుక్ఖనిరోధగామినీ పటిపదాతి న కఙ్ఖతి న విచికిచ్ఛతి అధిముచ్చతి అభిప్పసీదతి. యావ బుద్ధే వా ధమ్మే వా సఙ్ఘే వా దుక్ఖే వా సముదయే వా నిరోధే వా మగ్గే వా కఙ్ఖాయనా విమతి విచికిచ్ఛా ద్వేధాపథా ఆసప్పనా 21 పరిసప్పనా అనవట్ఠానం అధిట్ఠాగమనం 22 అనేకంసో అనేకంసికతా, తే తస్స పహీనా భవన్తి పణున్నా ఉచ్ఛిన్నమూలా తాలావత్థుకతా అనభావంకతా ఆయతిం అనుప్పాదధమ్మా.
Sabbe saṅkhārā dukkhāti na kaṅkhati na vicikicchati adhimuccati abhippasīdati. Taṇhā dukkhasamudayoti na kaṅkhati na vicikicchati. Taṇhānirodhā dukkhanirodhoti na kaṅkhati na vicikicchati. Ariyo aṭṭhaṅgiko maggo dukkhanirodhagāminī paṭipadāti na kaṅkhati na vicikicchati adhimuccati abhippasīdati. Yāva buddhe vā dhamme vā saṅghe vā dukkhe vā samudaye vā nirodhe vā magge vā kaṅkhāyanā vimati vicikicchā dvedhāpathā āsappanā 23 parisappanā anavaṭṭhānaṃ adhiṭṭhāgamanaṃ 24 anekaṃso anekaṃsikatā, te tassa pahīnā bhavanti paṇunnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā.
౬౯. తత్థ సీలబ్బతపరామాసో ద్విధా – సీలస్స వా సుద్ధస్స వా. తత్థ సీలస్స సీలబ్బతపరామాసో ఇమినాహం సీలేన వా వతేన వా తపేన వా బ్రహ్మచరియేన వా దేవో వా భవిస్సామి దేవఞ్ఞతరో వా తత్థ కపోతపాదాహి అచ్ఛరాహి సద్ధిం కీళిస్సామి రమిస్సామి పరిచరిస్సామీతి. యథాభూతదస్సనన్తి రుచివిముత్తి రాగో రాగపరివత్తకా దిట్ఠిరూపనా పస్సనా అసన్తుస్సితస్స సీలబ్బతపరామాసో. తత్థ కతమో సుద్ధస్స సీలబ్బతపరామాసో? ఇధేకచ్చో సీలం పరామసతి, సీలేన సుజ్ఝతి, సీలేన నీయతి, సీలేన ముచ్చతి, సుఖం వీతిక్కమతి, దుక్ఖం వీతిక్కమతి, సుఖదుక్ఖం వీతిక్కమతి అనుపాపుణాతి ఉపరిమేన. తదుభయం సీలవతం పరామసతి తదుభయేన సీలవతేన సుజ్ఝన్తి ముచ్చన్తి నీయన్తి, సుఖం వీతిక్కమన్తి, దుక్ఖం వీతిక్కమన్తి, సుఖదుక్ఖం వీతిక్కమన్తి, అనుపాపుణన్తీతి అవిసుచికరం ధమ్మం అవిముత్తికరం ధమ్మం విసుచితో విముత్తితో పచ్చాగచ్ఛన్తస్స యా తథాభూతస్స ఖన్తి రుచి ముత్తి పేక్ఖనా ఆకారపరివితక్కో దిట్ఠినిజ్ఝాయనా పస్సనా, అయం సుద్ధస్స సీలబ్బతపరామాసో. ఏతే ఉభో పరామాసా అరియసావకస్స పహీనా భవన్తి యావ ఆయతిం అనుప్పాదధమ్మా, సో సీలవా భవతి అరియకన్తేహి సీలేహి సమన్నాగతో అక్ఖణ్డేహి యావ ఉపసమసంవత్తనికేహి. ఇమేసం తిణ్ణం సంయోజనానం పహానా సుతవా అరియసావకో భవతి సోతాపన్నో అవినిపాతధమ్మో, సబ్బం.
69. Tattha sīlabbataparāmāso dvidhā – sīlassa vā suddhassa vā. Tattha sīlassa sīlabbataparāmāso imināhaṃ sīlena vā vatena vā tapena vā brahmacariyena vā devo vā bhavissāmi devaññataro vā tattha kapotapādāhi accharāhi saddhiṃ kīḷissāmi ramissāmi paricarissāmīti. Yathābhūtadassananti rucivimutti rāgo rāgaparivattakā diṭṭhirūpanā passanā asantussitassa sīlabbataparāmāso. Tattha katamo suddhassa sīlabbataparāmāso? Idhekacco sīlaṃ parāmasati, sīlena sujjhati, sīlena nīyati, sīlena muccati, sukhaṃ vītikkamati, dukkhaṃ vītikkamati, sukhadukkhaṃ vītikkamati anupāpuṇāti uparimena. Tadubhayaṃ sīlavataṃ parāmasati tadubhayena sīlavatena sujjhanti muccanti nīyanti, sukhaṃ vītikkamanti, dukkhaṃ vītikkamanti, sukhadukkhaṃ vītikkamanti, anupāpuṇantīti avisucikaraṃ dhammaṃ avimuttikaraṃ dhammaṃ visucito vimuttito paccāgacchantassa yā tathābhūtassa khanti ruci mutti pekkhanā ākāraparivitakko diṭṭhinijjhāyanā passanā, ayaṃ suddhassa sīlabbataparāmāso. Ete ubho parāmāsā ariyasāvakassa pahīnā bhavanti yāva āyatiṃ anuppādadhammā, so sīlavā bhavati ariyakantehi sīlehi samannāgato akkhaṇḍehi yāva upasamasaṃvattanikehi. Imesaṃ tiṇṇaṃ saṃyojanānaṃ pahānā sutavā ariyasāvako bhavati sotāpanno avinipātadhammo, sabbaṃ.
సహసచ్చాభిసమయా, ఇతి కో వచనత్థో? చత్తారో అభిసమయా, పరిఞ్ఞాభిసమయో పహానాభిసమయో సచ్ఛికిరియాభిసమయో భావనాభిసమయో.
Sahasaccābhisamayā, iti ko vacanattho? Cattāro abhisamayā, pariññābhisamayo pahānābhisamayo sacchikiriyābhisamayo bhāvanābhisamayo.
తత్థ అరియసావకో దుక్ఖం పరిఞ్ఞాభిసమయేన అభిసమేతి, సముదయం పహానాభిసమయేన అభిసమేతి, నిరోధం సచ్ఛికిరియాభిసమయేన అభిసమేతి, మగ్గం భావనాభిసమయేన అభిసమేతి. కిం కారణం? దుక్ఖస్స పరిఞ్ఞాభిసమయో, సముదయస్స పహానాభిసమయో, నిరోధస్స సచ్ఛికిరియాభిసమయో, మగ్గస్స భావనాభిసమయో. సమథవిపస్సనాయ కథం అభిసమేతి? ఆరమ్మణే చిత్తం ఉపనిబన్ధేత్వా పఞ్చక్ఖన్ధే దుక్ఖతో పస్సతి. తత్థ యో ఉపనిబన్ధో, అయం సమథో. యా పరియోగాహనా, అయం విపస్సనా. పఞ్చక్ఖన్ధే దుక్ఖాతి పస్సతో యో పఞ్చక్ఖన్ధేసు ఆలయో నికన్తి ఉపగమనం అజ్ఝోసానా ఇచ్ఛా ముచ్ఛా పణిధి పత్థనా పహీయతి. తత్థ పఞ్చక్ఖన్ధా దుక్ఖం. యో తత్థ ఆలయో నికన్తి ఉపగమనం అజ్ఝోసానం ఇచ్ఛా ముచ్ఛా పణిధి పత్థనా, అయం సముదయో. యం తస్స పహానం, సో నిరోధో సమథో విపస్సనా చ మగ్గో, ఏవం తేసం చతున్నం అరియసచ్చానం ఏకకాలే ఏకక్ఖణే ఏకచిత్తే అపుబ్బం అచరిమం అభిసమయో భవతి. తేనాహ భగవా ‘‘సహసచ్చాభిసమయా అరియసావకస్స తీణి సంయోజనాని పహీయన్తీ’’తి.
Tattha ariyasāvako dukkhaṃ pariññābhisamayena abhisameti, samudayaṃ pahānābhisamayena abhisameti, nirodhaṃ sacchikiriyābhisamayena abhisameti, maggaṃ bhāvanābhisamayena abhisameti. Kiṃ kāraṇaṃ? Dukkhassa pariññābhisamayo, samudayassa pahānābhisamayo, nirodhassa sacchikiriyābhisamayo, maggassa bhāvanābhisamayo. Samathavipassanāya kathaṃ abhisameti? Ārammaṇe cittaṃ upanibandhetvā pañcakkhandhe dukkhato passati. Tattha yo upanibandho, ayaṃ samatho. Yā pariyogāhanā, ayaṃ vipassanā. Pañcakkhandhe dukkhāti passato yo pañcakkhandhesu ālayo nikanti upagamanaṃ ajjhosānā icchā mucchā paṇidhi patthanā pahīyati. Tattha pañcakkhandhā dukkhaṃ. Yo tattha ālayo nikanti upagamanaṃ ajjhosānaṃ icchā mucchā paṇidhi patthanā, ayaṃ samudayo. Yaṃ tassa pahānaṃ, so nirodho samatho vipassanā ca maggo, evaṃ tesaṃ catunnaṃ ariyasaccānaṃ ekakāle ekakkhaṇe ekacitte apubbaṃ acarimaṃ abhisamayo bhavati. Tenāha bhagavā ‘‘sahasaccābhisamayā ariyasāvakassa tīṇi saṃyojanāni pahīyantī’’ti.
౭౦. తత్థ సమథవిపస్సనా యుగనద్ధా వత్తమానా ఏకకాలే ఏకక్ఖణే ఏకచిత్తే చత్తారి కిచ్చాని కరోతి, దుక్ఖం పరిఞ్ఞాభిసమయేన అభిసమేతి, యావ మగ్గం భావనాభిసమయేన అభిసమేతి. కిం కారణా? దుక్ఖం పరిఞ్ఞాభిసమయో, యావ మగ్గం భావనాభిసమయో. ఏవం దిట్ఠన్తో యథా నావా జలం గచ్ఛన్తీ చత్తారి కిచ్చాని కరోతి, పారిమం తీరం పాపేతి, ఓరిమం తీరం జహతి, భారం వహతి, సోతం ఛిన్దతి; ఏవమేవ సమథవిపస్సనా యుగనద్ధా వత్తమానా ఏకకాలే ఏకక్ఖణే ఏకచిత్తే చత్తారి కిచ్చాని కరోతి , దుక్ఖం పరిఞ్ఞాభిసమయేన అభిసమేతి, యావ మగ్గం భావనాభిసమయేన అభిసమేతి. యథా వా సూరియో ఉదయన్తో ఏకకాలే అపుబ్బం అచరిమం చత్తారి కిచ్చాని కరోతి, అన్ధకారం విధమతి, ఆలోకం పాతుకరోతి, రూపం నిదస్సీయతి, సీతం పరియాదియతి; ఏవమేవ సమథవిపస్సనా యుగనద్ధా వత్తమానా ఏకకాలే…పే॰… యథా పదీపో జలన్తో ఏకకాలే అపుబ్బం అచరిమం చత్తారి కిచ్చాని కరోతి, అన్ధకారం విధమతి, ఆలోకం పాతుకరోతి, రూపం నిదస్సీయతి, ఉపాదానం పరియాదియతి; ఏవమేవ సమథవిపస్సనా యుగనద్ధా వత్తమానా ఏకకాలే…పే॰….
70. Tattha samathavipassanā yuganaddhā vattamānā ekakāle ekakkhaṇe ekacitte cattāri kiccāni karoti, dukkhaṃ pariññābhisamayena abhisameti, yāva maggaṃ bhāvanābhisamayena abhisameti. Kiṃ kāraṇā? Dukkhaṃ pariññābhisamayo, yāva maggaṃ bhāvanābhisamayo. Evaṃ diṭṭhanto yathā nāvā jalaṃ gacchantī cattāri kiccāni karoti, pārimaṃ tīraṃ pāpeti, orimaṃ tīraṃ jahati, bhāraṃ vahati, sotaṃ chindati; evameva samathavipassanā yuganaddhā vattamānā ekakāle ekakkhaṇe ekacitte cattāri kiccāni karoti , dukkhaṃ pariññābhisamayena abhisameti, yāva maggaṃ bhāvanābhisamayena abhisameti. Yathā vā sūriyo udayanto ekakāle apubbaṃ acarimaṃ cattāri kiccāni karoti, andhakāraṃ vidhamati, ālokaṃ pātukaroti, rūpaṃ nidassīyati, sītaṃ pariyādiyati; evameva samathavipassanā yuganaddhā vattamānā ekakāle…pe… yathā padīpo jalanto ekakāle apubbaṃ acarimaṃ cattāri kiccāni karoti, andhakāraṃ vidhamati, ālokaṃ pātukaroti, rūpaṃ nidassīyati, upādānaṃ pariyādiyati; evameva samathavipassanā yuganaddhā vattamānā ekakāle…pe….
యదా అరియసావకో సోతాపన్నో భవతి అవినిపాతధమ్మో నియతో యావ దుక్ఖస్సన్తం కరోతి, అయం దస్సనభూమి. సోతాపత్తిఫలఞ్చ సోతాపత్తిఫలే ఠితో ఉత్తరి సమథవిపస్సనం భావేన్తో యుగనద్ధా వత్తమానా కామరాగబ్యాపాదానం యేభుయ్యేన పహానా అరియసావకో హోతి. సకదాగామి పరినిట్ఠితత్తా సకిదేవ ఇమం లోకం ఆగన్త్వా దుక్ఖస్సన్తం కరోతి, అయం తనుభూమి.
Yadā ariyasāvako sotāpanno bhavati avinipātadhammo niyato yāva dukkhassantaṃ karoti, ayaṃ dassanabhūmi. Sotāpattiphalañca sotāpattiphale ṭhito uttari samathavipassanaṃ bhāvento yuganaddhā vattamānā kāmarāgabyāpādānaṃ yebhuyyena pahānā ariyasāvako hoti. Sakadāgāmi pariniṭṭhitattā sakideva imaṃ lokaṃ āgantvā dukkhassantaṃ karoti, ayaṃ tanubhūmi.
సకదాగామిఫలఞ్చ యో సకదాగామిఫలే ఠితో విపస్సనం భావేన్తో కామరాగబ్యాపాదే సానుసయే అనవసేసం పజహతి, కామరాగబ్యాపాదేసు అనవసేసం పహీనేసు పఞ్చోరమ్భాగియాని సంయోజనాని పహీనాని భవన్తి సక్కాయదిట్ఠి సీలబ్బతపరామాసో విచికిచ్ఛా కామచ్ఛన్దో బ్యాపాదో చ, ఇమేసం పఞ్చన్నం ఓరమ్భాగియానం సంయోజనానం పహానా 25 అరియసావకో హోతి అనాగామీ తత్థ పరినిబ్బాయీ అనావత్తిధమ్మో తస్మా లోకా, అయం వీతరాగభూమి.
Sakadāgāmiphalañca yo sakadāgāmiphale ṭhito vipassanaṃ bhāvento kāmarāgabyāpāde sānusaye anavasesaṃ pajahati, kāmarāgabyāpādesu anavasesaṃ pahīnesu pañcorambhāgiyāni saṃyojanāni pahīnāni bhavanti sakkāyadiṭṭhi sīlabbataparāmāso vicikicchā kāmacchando byāpādo ca, imesaṃ pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ pahānā 26 ariyasāvako hoti anāgāmī tattha parinibbāyī anāvattidhammo tasmā lokā, ayaṃ vītarāgabhūmi.
అనాగామిఫలఞ్చ అనాగామిఫలే ఠితో ఉత్తరి సమథవిపస్సనం భావేన్తో పఞ్చ ఉద్ధమ్భాగియాని సంయోజనాని పజహతి రూపరాగఅరూపరాగమానఉద్ధచ్చఅవిజ్జఞ్చ. ఇమేసం పఞ్చన్నం ఉద్ధమ్భాగియానం సంయోజనానం పహానా అరియసావకో అరహా భవతి, ఖీణాసవో వుసితవా సమ్మదఞ్ఞా 27 విముత్తో పరిక్ఖీణభవసంయోజనో అనుప్పత్తసదత్థో, అయం కతాభూమి.
Anāgāmiphalañca anāgāmiphale ṭhito uttari samathavipassanaṃ bhāvento pañca uddhambhāgiyāni saṃyojanāni pajahati rūparāgaarūparāgamānauddhaccaavijjañca. Imesaṃ pañcannaṃ uddhambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ pahānā ariyasāvako arahā bhavati, khīṇāsavo vusitavā sammadaññā 28 vimutto parikkhīṇabhavasaṃyojano anuppattasadattho, ayaṃ katābhūmi.
అరహన్తోవ అయం సోపాదిసేసా నిబ్బానధాతు. తస్స ఆయుక్ఖయా జీవితిన్ద్రియాపరోధా ఇదఞ్చ దుక్ఖం నిరుజ్ఝతి, అఞ్ఞఞ్చ దుక్ఖం న ఉప్పజ్జతి. యో ఇమస్స దుక్ఖస్స నిరోధో వూపసమో, అఞ్ఞస్స చ అపాతుభావో, అయం అనుపాదిసేసా నిబ్బానధాతు. ఇమా ద్వే నిబ్బానధాతుయో. ఇతి సచ్చాని వుత్తాని. సచ్చాభిసమయో వుత్తో, కిలేసవవత్థానం వుత్తం, పహానం వుత్తం, భూమియో వుత్తా, ఫలాని వుత్తాని, నిబ్బానధాతుయో వుత్తా. ఏవమిమేసు వుత్తేసు సబ్బబోధి వుత్తా భవతి. ఏత్థ యోగో కరణీయో.
Arahantova ayaṃ sopādisesā nibbānadhātu. Tassa āyukkhayā jīvitindriyāparodhā idañca dukkhaṃ nirujjhati, aññañca dukkhaṃ na uppajjati. Yo imassa dukkhassa nirodho vūpasamo, aññassa ca apātubhāvo, ayaṃ anupādisesā nibbānadhātu. Imā dve nibbānadhātuyo. Iti saccāni vuttāni. Saccābhisamayo vutto, kilesavavatthānaṃ vuttaṃ, pahānaṃ vuttaṃ, bhūmiyo vuttā, phalāni vuttāni, nibbānadhātuyo vuttā. Evamimesu vuttesu sabbabodhi vuttā bhavati. Ettha yogo karaṇīyo.
౭౧. తత్థ కతమాయో నవ అనుపుబ్బసమాపత్తియో? చత్తారి ఝానాని చతస్సో చ అరూపసమాపత్తియో నిరోధసమాపత్తి చ. తత్థ చత్తారి ఝానాని కతమాని? ఇధ, భిక్ఖవే, 29 భిక్ఖు వివిచ్చేవ కామేహీతి విత్థారేన కాతబ్బాని. తత్థ కతమా చత్తారో అరూపసమాపత్తియో? విరాగినో వత వత్తబ్బో, యావ నిరోధసమాపత్తి విత్థారేన కాతబ్బా. ఇమాయో నవ అనుపుబ్బసమాపత్తియో.
71. Tattha katamāyo nava anupubbasamāpattiyo? Cattāri jhānāni catasso ca arūpasamāpattiyo nirodhasamāpatti ca. Tattha cattāri jhānāni katamāni? Idha, bhikkhave, 30 bhikkhu vivicceva kāmehīti vitthārena kātabbāni. Tattha katamā cattāro arūpasamāpattiyo? Virāgino vata vattabbo, yāva nirodhasamāpatti vitthārena kātabbā. Imāyo nava anupubbasamāpattiyo.
తత్థ కతమం పఠమం ఝానం? పఞ్చఙ్గవిప్పయుత్తం పఞ్చఙ్గసమన్నాగతం. కతమేహి పఞ్చహి అఙ్గేహి విప్పయుత్తం? పఞ్చహి నీవరణేహి. తత్థ కతమాని పఞ్చ నీవరణాని? కామచ్ఛన్దోతి విత్థారేతబ్బో. తత్థ కతమో కామచ్ఛన్దో? యో పఞ్చసు కామగుణేసు ఛన్దరాగో పేమం నికన్తి అజ్ఝోసానం ఇచ్ఛా ముచ్ఛా పత్థనా అపరిచ్చాగో అనుసయో పరియుట్ఠానం, అయం కామచ్ఛన్దనీవరణం. తత్థ కతమం బ్యాపాదనీవరణం? యో సత్తేసు సఙ్ఖారేసు చ ఆఘాతో…పే॰… యథా దోసే తథా నిఓట్ఠానా, అయం బ్యాపాదో నీవరణం. తత్థ కతమం మిద్ధం? యా చిత్తస్స జళతా చిత్తస్స గరుత్తం చిత్తస్స అకమ్మనీయతా చిత్తస్స నిక్ఖేపో నిద్దాయనా పచలికతా పచలాయనా పచలాయనం, ఇదం మిద్ధం. తత్థ కతమం థినం 31? యా కాయస్స థినతా జళతా కాయస్స గరుత్తా కాయస్స అప్పస్సద్ధి, ఇదం థినం. ఇతి ఇదఞ్చ థినం పురిమకఞ్చ మిద్ధం తదుభయం థినమిద్ధనీవరణన్తి వుచ్చతి. తత్థ కతమం ఉద్ధచ్చం? యో అవూపసమో చిత్తస్స, ఇదం ఉద్ధచ్చం. తత్థ కతమం కుక్కుచ్చం? యో చేతసో విలేఖో అలఞ్చనా విలఞ్చనా హదయలేఖో విప్పటిసారో, ఇదం కుక్కుచ్చం. ఇతి ఇదఞ్చ కుక్కుచ్చం పురిమకఞ్చ ఉద్ధచ్చం తదుభయం ఉద్ధచ్చకుక్కుచ్చనీవరణన్తి వుచ్చతి. తత్థ కతమం విచికిచ్ఛానీవరణం? యో బుద్ధే వా ధమ్మే వా సఙ్ఘే వా…పే॰… అయం విచికిచ్ఛా. అపి చ ఖో పన పఞ్చ విచికిచ్ఛాయో సమనన్తరాయికా దేసన్తరాయికా సమాపత్తన్తరాయికా మగ్గన్తరాయికా సగ్గన్తరాయికా, ఇమాయో పఞ్చ విచికిచ్ఛాయో . ఇధ పన సమాపత్తన్తరాయికా విచికిచ్ఛా అధిప్పేతా. ఇమే పఞ్చ నీవరణా.
Tattha katamaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ? Pañcaṅgavippayuttaṃ pañcaṅgasamannāgataṃ. Katamehi pañcahi aṅgehi vippayuttaṃ? Pañcahi nīvaraṇehi. Tattha katamāni pañca nīvaraṇāni? Kāmacchandoti vitthāretabbo. Tattha katamo kāmacchando? Yo pañcasu kāmaguṇesu chandarāgo pemaṃ nikanti ajjhosānaṃ icchā mucchā patthanā apariccāgo anusayo pariyuṭṭhānaṃ, ayaṃ kāmacchandanīvaraṇaṃ. Tattha katamaṃ byāpādanīvaraṇaṃ? Yo sattesu saṅkhāresu ca āghāto…pe… yathā dose tathā nioṭṭhānā, ayaṃ byāpādo nīvaraṇaṃ. Tattha katamaṃ middhaṃ? Yā cittassa jaḷatā cittassa garuttaṃ cittassa akammanīyatā cittassa nikkhepo niddāyanā pacalikatā pacalāyanā pacalāyanaṃ, idaṃ middhaṃ. Tattha katamaṃ thinaṃ 32? Yā kāyassa thinatā jaḷatā kāyassa garuttā kāyassa appassaddhi, idaṃ thinaṃ. Iti idañca thinaṃ purimakañca middhaṃ tadubhayaṃ thinamiddhanīvaraṇanti vuccati. Tattha katamaṃ uddhaccaṃ? Yo avūpasamo cittassa, idaṃ uddhaccaṃ. Tattha katamaṃ kukkuccaṃ? Yo cetaso vilekho alañcanā vilañcanā hadayalekho vippaṭisāro, idaṃ kukkuccaṃ. Iti idañca kukkuccaṃ purimakañca uddhaccaṃ tadubhayaṃ uddhaccakukkuccanīvaraṇanti vuccati. Tattha katamaṃ vicikicchānīvaraṇaṃ? Yo buddhe vā dhamme vā saṅghe vā…pe… ayaṃ vicikicchā. Api ca kho pana pañca vicikicchāyo samanantarāyikā desantarāyikā samāpattantarāyikā maggantarāyikā saggantarāyikā, imāyo pañca vicikicchāyo . Idha pana samāpattantarāyikā vicikicchā adhippetā. Ime pañca nīvaraṇā.
తత్థ నీవరణానీతి కో వచనత్థో, కుతో నివారయన్తీతి? సబ్బతో కుసలపక్ఖికా నివారయన్తి. కథం 33 నివారయన్తి? కామచ్ఛన్దో అసుభతో నివారయతి, బ్యాపాదో మేత్తాయ 34 నివారయతి, థినం పస్సద్ధితో నివారయతి, మిద్ధం వీరియారమ్భతో నివారయతి, ఉద్ధచ్చం సమథతో నివారయతి, కుక్కుచ్చం అవిప్పటిసారతో నివారయతి, విచికిచ్ఛా పఞ్ఞాతో పటిచ్చసముప్పాదతో నివారయతి.
Tattha nīvaraṇānīti ko vacanattho, kuto nivārayantīti? Sabbato kusalapakkhikā nivārayanti. Kathaṃ 35 nivārayanti? Kāmacchando asubhato nivārayati, byāpādo mettāya 36 nivārayati, thinaṃ passaddhito nivārayati, middhaṃ vīriyārambhato nivārayati, uddhaccaṃ samathato nivārayati, kukkuccaṃ avippaṭisārato nivārayati, vicikicchā paññāto paṭiccasamuppādato nivārayati.
అపరో పరియాయో. కామచ్ఛన్దో అలోభతో కుసలమూలతో నివారయతి, బ్యాపాదో అదోసతో నివారయతి, థినమిద్ధం సమాధితో నివారయతి, ఉద్ధచ్చకుక్కుచ్చం సతిపట్ఠానేహి నివారయతి, విచికిచ్ఛా అమోహతో కుసలమూలతో నివారయతి.
Aparo pariyāyo. Kāmacchando alobhato kusalamūlato nivārayati, byāpādo adosato nivārayati, thinamiddhaṃ samādhito nivārayati, uddhaccakukkuccaṃ satipaṭṭhānehi nivārayati, vicikicchā amohato kusalamūlato nivārayati.
అపరో పరియాయో. తయో విహారా దిబ్బవిహారో బ్రహ్మవిహారో అరియవిహారో. దిబ్బవిహారో చత్తారి ఝానాని, బ్రహ్మవిహారో చత్తారి అప్పమాణాని, అరియవిహారో సత్తతింస బోధిపక్ఖియా ధమ్మా. తత్థ కామచ్ఛన్దో ఉద్ధచ్చం కుక్కుచ్చఞ్చ దిబ్బవిహారం నివారయతి, బ్యాపాదో బ్రహ్మవిహారం నివారయతి, థినమిద్ధం విచికిచ్ఛా చ అరియవిహారం నివారయతి.
Aparo pariyāyo. Tayo vihārā dibbavihāro brahmavihāro ariyavihāro. Dibbavihāro cattāri jhānāni, brahmavihāro cattāri appamāṇāni, ariyavihāro sattatiṃsa bodhipakkhiyā dhammā. Tattha kāmacchando uddhaccaṃ kukkuccañca dibbavihāraṃ nivārayati, byāpādo brahmavihāraṃ nivārayati, thinamiddhaṃ vicikicchā ca ariyavihāraṃ nivārayati.
అపరో పరియాయో. కామచ్ఛన్దో బ్యాపాదో ఉద్ధచ్చకుక్కుచ్చఞ్చ సమథం నివారయన్తి, థినమిద్ధం విచికిచ్ఛా చ విపస్సనం నివారయన్తి, అతో నీవరణన్తి వుచ్చన్తే. ఇమేహి పఞ్చహి అఙ్గేహి విప్పయుత్తం పఠమం ఝానం.
Aparo pariyāyo. Kāmacchando byāpādo uddhaccakukkuccañca samathaṃ nivārayanti, thinamiddhaṃ vicikicchā ca vipassanaṃ nivārayanti, ato nīvaraṇanti vuccante. Imehi pañcahi aṅgehi vippayuttaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ.
కతమేహి పఞ్చహి అఙ్గేహి సమ్పయుత్తం పఠమం ఝానం? వితక్కవిచారేహి పీతియా సుఖేన చ చిత్తేకగ్గతాయ చ. ఇమేసం పఞ్చన్నం అఙ్గానం ఉప్పాదపటిలాభసమన్నాగమో సచ్ఛికిరియం పఠమం ఝానం పటిలద్ధన్తి వుచ్చతి. ఇమాని పఞ్చ అఙ్గాని ఉప్పాదేత్వా విహరతీతి, తేన వుచ్చతే పఠమం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతీతి దిబ్బేన విహారేన.
Katamehi pañcahi aṅgehi sampayuttaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ? Vitakkavicārehi pītiyā sukhena ca cittekaggatāya ca. Imesaṃ pañcannaṃ aṅgānaṃ uppādapaṭilābhasamannāgamo sacchikiriyaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ paṭiladdhanti vuccati. Imāni pañca aṅgāni uppādetvā viharatīti, tena vuccate paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharatīti dibbena vihārena.
తత్థ దుతియం ఝానం చతురఙ్గసమన్నాగతం పీతిసుఖేన చిత్తేకగ్గతాయ అజ్ఝత్తం సమ్పసాదనేన ఇమాని చత్తారి అఙ్గాని ఉప్పాదేత్వా సమ్పాదేత్వా విహరతి, తేన వుచ్చతి దుతియం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతీతి.
Tattha dutiyaṃ jhānaṃ caturaṅgasamannāgataṃ pītisukhena cittekaggatāya ajjhattaṃ sampasādanena imāni cattāri aṅgāni uppādetvā sampādetvā viharati, tena vuccati dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharatīti.
తత్థ పఞ్చఙ్గసమన్నాగతం తతియం ఝానం సతియా సమ్పజఞ్ఞే సుఖేన చిత్తేకగ్గతాయ ఉపేక్ఖాయ ఇమాని పఞ్చఙ్గాని ఉప్పాదేత్వా సమ్పాదేత్వా విహరతి, తేన వుచ్చతి తతియం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతీతి.
Tattha pañcaṅgasamannāgataṃ tatiyaṃ jhānaṃ satiyā sampajaññe sukhena cittekaggatāya upekkhāya imāni pañcaṅgāni uppādetvā sampādetvā viharati, tena vuccati tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharatīti.
తత్థ చతుత్థం ఝానం చతురఙ్గసమన్నాగతం ఉపేక్ఖాయ సతిపారిసుద్ధియా అదుక్ఖమసుఖాయ వేదనాయ చిత్తేకగ్గతా చ, ఇమేహి చతూహఙ్గేహి సమన్నాగతం చతుత్థం ఝానం. ఇతి ఇమేసం చతున్నం అఙ్గానం ఉప్పాదో పటిలాభో సమన్నాగమో సచ్ఛికిరియా చతుత్థం ఝానం పటిలద్ధన్తి వుచ్చతి. ఇమాని చత్తారి ఝానాని ఉప్పాదేత్వా సమ్పాదేత్వా ఉపసమ్పజ్జ విహరతి, తేన వుచ్చతి దిబ్బేన విహారేన విహరతీతి.
Tattha catutthaṃ jhānaṃ caturaṅgasamannāgataṃ upekkhāya satipārisuddhiyā adukkhamasukhāya vedanāya cittekaggatā ca, imehi catūhaṅgehi samannāgataṃ catutthaṃ jhānaṃ. Iti imesaṃ catunnaṃ aṅgānaṃ uppādo paṭilābho samannāgamo sacchikiriyā catutthaṃ jhānaṃ paṭiladdhanti vuccati. Imāni cattāri jhānāni uppādetvā sampādetvā upasampajja viharati, tena vuccati dibbena vihārena viharatīti.
తత్థ కతమో అనిచ్చట్ఠో? పీళనట్ఠో అనిచ్చట్ఠో పభఙ్గట్ఠో సమ్పాపనట్ఠో వివేకట్ఠో అనిచ్చట్ఠో, అయం అనిచ్చట్ఠో.
Tattha katamo aniccaṭṭho? Pīḷanaṭṭho aniccaṭṭho pabhaṅgaṭṭho sampāpanaṭṭho vivekaṭṭho aniccaṭṭho, ayaṃ aniccaṭṭho.
తత్థ కతమో దుక్ఖట్ఠో? పీళనట్ఠో దుక్ఖట్ఠో సమ్పీళనట్ఠో సంవేగట్ఠో బ్యాధినట్ఠో, అయం దుక్ఖట్ఠో.
Tattha katamo dukkhaṭṭho? Pīḷanaṭṭho dukkhaṭṭho sampīḷanaṭṭho saṃvegaṭṭho byādhinaṭṭho, ayaṃ dukkhaṭṭho.
తత్థ కతమో సుఞ్ఞట్ఠో? అనుపలిత్తో సుఞ్ఞట్ఠో, అసమ్భాజనట్ఠో గతపట్ఠో 37 వివట్టట్ఠో, అయం సుఞ్ఞట్ఠో.
Tattha katamo suññaṭṭho? Anupalitto suññaṭṭho, asambhājanaṭṭho gatapaṭṭho 38 vivaṭṭaṭṭho, ayaṃ suññaṭṭho.
తత్థ కతమో అనత్తట్ఠో? అనిస్సరియట్ఠో అనత్తట్ఠో, అవసవత్తనట్ఠో, అకామకారిట్ఠో పరివిదట్ఠో, అయం అనత్తట్ఠోతి.
Tattha katamo anattaṭṭho? Anissariyaṭṭho anattaṭṭho, avasavattanaṭṭho, akāmakāriṭṭho parividaṭṭho, ayaṃ anattaṭṭhoti.
సుత్తత్థసముచ్చయో నామ సంవత్తిసన్తికా పేటకభూమి సమత్తా.
Suttatthasamuccayo nāma saṃvattisantikā peṭakabhūmi samattā.
Footnotes: