Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ပေဋကောပဒေသပာဠိ • Peṭakopadesapāḷi

    ၆. သုတ္တတ္ထသမုစ္စယဘူမိ

    6. Suttatthasamuccayabhūmi

    ၆၀. ဗုဒ္ဓာနံ ဘဂဝန္တာနံ သာသနံ တိဝိဓေန သင္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ, ခန္ဓေသု ဓာတူသု အာယတနေသု စ။ တတ္ထ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ရူပက္ခန္ဓော ယာဝ ဝိညာဏက္ခန္ဓော။ ဒသ ရူပအာယတနာနိ စက္ခု ရူပာ စ ယာဝ ကာယော ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ စ, အယံ ရူပက္ခန္ဓော။ တတ္ထ ဆ ဝေဒနာကာယာ ဝေဒနာက္ခန္ဓော စက္ခုသမ္ဖသ္သဇာ ဝေဒနာ ယာဝ မနောသမ္ဖသ္သဇာ ဝေဒနာ, အယံ ဝေဒနာက္ခန္ဓော။ တတ္ထ ဆ သညာကာယာ သညာက္ခန္ဓော, ရူပသညာ ယာဝ ဓမ္မသညာ ဣမေ ဆ သညာကာယာ, အယံ သညာက္ခန္ဓော။ တတ္ထ ဆ စေတနာကာယာ သင္ခာရက္ခန္ဓော, ရူပသဉ္စေတနာ ယာဝ ဓမ္မသဉ္စေတနာ ဣမေ ဆ စေတနာကာယာ, အယံ သင္ခာရက္ခန္ဓော။ တတ္ထ ဆ ဝိညာဏကာယာ ဝိညာဏက္ခန္ဓော, စက္ခုဝိညာဏံ ယာဝ မနောဝိညာဏံ ဣမေ ဆ ဝိညာဏကာယာ, အယံ ဝိညာဏက္ခန္ဓော။ ဣမေ ပဉ္စက္ခန္ဓာ။

    60. Buddhānaṃ bhagavantānaṃ sāsanaṃ tividhena saṅgahaṃ gacchati, khandhesu dhātūsu āyatanesu ca. Tattha pañcakkhandhā rūpakkhandho yāva viññāṇakkhandho. Dasa rūpaāyatanāni cakkhu rūpā ca yāva kāyo phoṭṭhabbā ca, ayaṃ rūpakkhandho. Tattha cha vedanākāyā vedanākkhandho cakkhusamphassajā vedanā yāva manosamphassajā vedanā, ayaṃ vedanākkhandho. Tattha cha saññākāyā saññākkhandho, rūpasaññā yāva dhammasaññā ime cha saññākāyā, ayaṃ saññākkhandho. Tattha cha cetanākāyā saṅkhārakkhandho, rūpasañcetanā yāva dhammasañcetanā ime cha cetanākāyā, ayaṃ saṅkhārakkhandho. Tattha cha viññāṇakāyā viññāṇakkhandho, cakkhuviññāṇaṃ yāva manoviññāṇaṃ ime cha viññāṇakāyā, ayaṃ viññāṇakkhandho. Ime pañcakkhandhā.

    တေသံ ကာ ပရိညာ? အနိစ္စံ ဒုက္ခံ သညာ အနတ္တာတိ ဧသာ ဧတေသံ ပရိညာ။ တတ္ထ ကတမော ခန္ဓတ္ထော? သမူဟတ္ထော ခန္ဓတ္ထော, ပုဉ္ဇတ္ထော ခန္ဓတ္ထော, ရာသတ္ထော ခန္ဓတ္ထော။ တံ ယထာ ဒဗ္ဗက္ခန္ဓော ဝနက္ခန္ဓော ဒာရုက္ခန္ဓော အဂ္ဂိက္ခန္ဓော ဥဒကက္ခန္ဓော ဝာယုက္ခန္ဓော ဣတိ ဧဝံ ခန္ဓေသု သဗ္ဗသင္ဂဟောဝ ဧဝံ ခန္ဓတ္ထော။

    Tesaṃ kā pariññā? Aniccaṃ dukkhaṃ saññā anattāti esā etesaṃ pariññā. Tattha katamo khandhattho? Samūhattho khandhattho, puñjattho khandhattho, rāsattho khandhattho. Taṃ yathā dabbakkhandho vanakkhandho dārukkhandho aggikkhandho udakakkhandho vāyukkhandho iti evaṃ khandhesu sabbasaṅgahova evaṃ khandhattho.

    တတ္ထ အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော စက္ခုဓာတု ရူပဓာတု စက္ခုဝိညာဏဓာတု။ပေ.။ မနောဓာတု ဓမ္မဓာတု မနောဝိညာဏဓာတု။ ဧတာယော အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော။ တာသံ ပရိညာ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ သညာ အနတ္တာတိ ဧသာ ဧတာသံ ပရိညာ။ တတ္ထ ကော ဓာတုအတ္ထော? ဝုစ္စတေ အဝယဝတ္ထော ဓာတုအတ္ထော။ အဝယဝောတိ စက္ခု နော ပသာဒော စက္ခုဓာတု။ ဧဝံ ပဉ္စသု ဓာတူသု ပုန ရာဂဝဝစ္ဆေဒတ္ထော ဓာတုအတ္ထော။ ဝဝစ္ဆိန္နာ ဟိ စက္ခုဓာတု။ ဧဝံ ပဉ္စသု ပုနရာဟ ဧကန္တိပကတ္ယတ္ထေန ဓာတုအတ္ထောတိ ဝုစ္စတေ။ တံ ယထာ, ပကတိယာ အယံ ပုရိသော ပိတ္တိကော သေမ္ဟိကော ဝာတိကော သန္နိပာတိကောတိ ဧဝံ ပကတိစက္ခုဓာတု ဒသန္နံ ပိယာ စ သဗ္ဗေသု ဣန္ဒ္ရိယေသု။ပေ.။ ဝိသဘာဂတ္ထော ဓာတုအတ္ထော။

    Tattha aṭṭhārasa dhātuyo cakkhudhātu rūpadhātu cakkhuviññāṇadhātu…pe… manodhātu dhammadhātu manoviññāṇadhātu. Etāyo aṭṭhārasa dhātuyo. Tāsaṃ pariññā aniccaṃ dukkhaṃ saññā anattāti esā etāsaṃ pariññā. Tattha ko dhātuattho? Vuccate avayavattho dhātuattho. Avayavoti cakkhu no pasādo cakkhudhātu. Evaṃ pañcasu dhātūsu puna rāgavavacchedattho dhātuattho. Vavacchinnā hi cakkhudhātu. Evaṃ pañcasu punarāha ekantipakatyatthena dhātuatthoti vuccate. Taṃ yathā, pakatiyā ayaṃ puriso pittiko semhiko vātiko sannipātikoti evaṃ pakaticakkhudhātu dasannaṃ piyā ca sabbesu indriyesu…pe… visabhāgattho dhātuattho.

    တတ္ထ ဒ္ဝာဒသာယတနာနိ ကတမာနိ? ဆ အဇ္ဈတ္တိကာနိ ဆ ဗာဟိရာနိ။ စက္ခာယတနံ ယာဝ မနာယတနန္တိ အဇ္ဈတ္တိကံ, ရူပာယတနံ ယာဝ ဓမ္မာယတနန္တိ ဗာဟိရံ။ ဧတာနိ ဒ္ဝာဒသ အာယတနာနိ။ ဧတေသံ ကာ ပရိညာ? အနိစ္စံ ဒုက္ခံ သညာ အနတ္တာတိ, ဧသာ ဧတေသံ ပရိညာ။ အပိ စ ဒ္ဝိဓာ ပရိညာ ဉာတပရိညာ စ ပဟာနပရိညာ စ။ တတ္ထ ဉာတပရိညာ နာမ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ သညာ အနတ္တာတိ, ဧသာ ဉာတပရိညာ။ ပဟာနပရိညာ ပန ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနာ, ဧသာ ပဟာနပရိညာ။ တတ္ထ ကတမော အာယတနတ္ထော? ဝုစ္စတေ အာကာရတ္ထော အာယတနတ္ထော။ ယထာ သုဝဏ္ဏာကရော ဒုဗ္ဗဏ္ဏာကရော, ယထာ ဒ္ဝီဟိ တေဟိ အာကာရေဟိ တေ တေ ဂာဝာ ဥတ္တိဋ္ဌန္တိ။ ဧဝံ ဧတေဟိ စိတ္တစေတသိကာ ဂာဝာ ဥတ္တိဋ္ဌန္တိ ကမ္မကိလေသာ ဒုက္ခဓမ္မာ စ။ ပုနရာဟ အာယဒာနတ္ထော အာယတနတ္ထော။ ယထာ ရညော အာယဒာနေဟိ အာယော ဘဝတိ, ဧဝံ အာယဒာနတ္ထော အာယတနတ္ထော။

    Tattha dvādasāyatanāni katamāni? Cha ajjhattikāni cha bāhirāni. Cakkhāyatanaṃ yāva manāyatananti ajjhattikaṃ, rūpāyatanaṃ yāva dhammāyatananti bāhiraṃ. Etāni dvādasa āyatanāni. Etesaṃ kā pariññā? Aniccaṃ dukkhaṃ saññā anattāti, esā etesaṃ pariññā. Api ca dvidhā pariññā ñātapariññā ca pahānapariññā ca. Tattha ñātapariññā nāma aniccaṃ dukkhaṃ saññā anattāti, esā ñātapariññā. Pahānapariññā pana chandarāgappahānā, esā pahānapariññā. Tattha katamo āyatanattho? Vuccate ākārattho āyatanattho. Yathā suvaṇṇākaro dubbaṇṇākaro, yathā dvīhi tehi ākārehi te te gāvā uttiṭṭhanti. Evaṃ etehi cittacetasikā gāvā uttiṭṭhanti kammakilesā dukkhadhammā ca. Punarāha āyadānattho āyatanattho. Yathā rañño āyadānehi āyo bhavati, evaṃ āyadānattho āyatanattho.

    ၆၁. စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ ဒုက္ခံ သမုဒယော နိရောဓော မဂ္ဂော စ။ ဒုက္ခံ ယထာ သမာသေန ဓမ္မာစရိယံ မာနသဉ္စ, သမုဒယော သမာသေန အဝိဇ္ဇာ စ တဏ္ဟာ စ, နိရောဓော သမာသေန ဝိဇ္ဇာ စ ဝိမုတ္တိ စ, မဂ္ဂော သမာသေန သမထော စ ဝိပသ္သနာ စ။

    61. Cattāri ariyasaccāni dukkhaṃ samudayo nirodho maggo ca. Dukkhaṃ yathā samāsena dhammācariyaṃ mānasañca, samudayo samāsena avijjā ca taṇhā ca, nirodho samāsena vijjā ca vimutti ca, maggo samāsena samatho ca vipassanā ca.

    တတ္ထ သတ္တတိံသ ဗောဓိပက္ခိကာ ဓမ္မာ ကတမေ? စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ ယာဝ အရိယော အဋ္ဌင္ဂိကော မဂ္ဂော, ဧဝမေတေ သတ္တတိံသ ဗောဓိပက္ခိကာ ဓမ္မာ။ ယေ ဓမ္မာ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာနံ ဗုဒ္ဓာနံ ဘဂဝန္တာနံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓာနံ သာဝကာနံ စ နိဗ္ဗာနာယ သံဝတ္တန္တီတိ, သော မဂ္ဂော စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ ဘိက္ခု ကာယေ ကာယာနုပသ္သီ ဝိဟရတိ, သမ္မပ္ပဓာနံ။ပေ.။ ဣဒ္ဓိပာဒံ။ပေ.။ ဣန္ဒ္ရိယာနိ။ပေ.။ ဗလာနိ။ပေ.။ တတ္ထ ကော ဣန္ဒ္ရိယတ္ထော? ဣန္ဒတ္ထော ဣန္ဒ္ရိယတ္ထော, အာဓိပတေယ္ယတ္ထော ဣန္ဒ္ရိယတ္ထော, ပသာဒတ္ထော ဣန္ဒ္ရိယတ္ထော, အသာဓာရဏံ ကသ္သ ကိရိယတ္ထော ဣန္ဒ္ရိယတ္ထော အနဝပရိယတ္ထော ဗလတ္ထော, ထာမတ္ထော ဗလတ္ထော, ဥပာဒာယတ္ထော ဗလတ္ထော, ဥပတ္ထမ္ဘနတ္ထော ဗလတ္ထော။

    Tattha sattatiṃsa bodhipakkhikā dhammā katame? Cattāro satipaṭṭhānā yāva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, evamete sattatiṃsa bodhipakkhikā dhammā. Ye dhammā atītānāgatapaccuppannānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ paccekabuddhānaṃ sāvakānaṃ ca nibbānāya saṃvattantīti, so maggo cattāro satipaṭṭhānā. Katame cattāro? Idha bhikkhu kāye kāyānupassī viharati, sammappadhānaṃ…pe… iddhipādaṃ…pe… indriyāni…pe… balāni…pe… tattha ko indriyattho? Indattho indriyattho, ādhipateyyattho indriyattho, pasādattho indriyattho, asādhāraṇaṃ kassa kiriyattho indriyattho anavapariyattho balattho, thāmattho balattho, upādāyattho balattho, upatthambhanattho balattho.

    တတ္ထ ကတမေ သတ္တ ဗောဇ္ဈင္ဂာ? သတိသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂော ယာဝ ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂော။ တတ္ထ ကတမော အဋ္ဌင္ဂိကော မဂ္ဂော? သမ္မာဒိဋ္ဌိ ယာဝ သမ္မာသမာဓိ။ တတ္ထ အဋ္ဌင္ဂိကော မဂ္ဂောတိ ခန္ဓော သီလက္ခန္ဓော စ သမာဓိက္ခန္ဓော စ ပညာက္ခန္ဓော စ။ တတ္ထ ယာ စ သမ္မာဝာစာ ယော စ သမ္မာကမ္မန္တော ယော စ သမ္မာအာဇီဝော, အယံ သီလက္ခန္ဓော။ ယာ စ သမ္မာသတိ ယော စ သမ္မာဝာယာမော ယော စ သမ္မာသမာဓိ, အယံ သမာဓိက္ခန္ဓော။ ယော စ သမ္မာသင္ကပ္ပော ယာ စ သမ္မာဒိဋ္ဌိ, အယံ ပညာက္ခန္ဓော။ ဧဝံ တာယော တိသ္သော သိက္ခာ။ ဧဝံ တီဟာကာရေဟိ ဒသ ပဒာနိ။ပေ.။။

    Tattha katame satta bojjhaṅgā? Satisambojjhaṅgo yāva upekkhāsambojjhaṅgo. Tattha katamo aṭṭhaṅgiko maggo? Sammādiṭṭhi yāva sammāsamādhi. Tattha aṭṭhaṅgiko maggoti khandho sīlakkhandho ca samādhikkhandho ca paññākkhandho ca. Tattha yā ca sammāvācā yo ca sammākammanto yo ca sammāājīvo, ayaṃ sīlakkhandho. Yā ca sammāsati yo ca sammāvāyāmo yo ca sammāsamādhi, ayaṃ samādhikkhandho. Yo ca sammāsaṅkappo yā ca sammādiṭṭhi, ayaṃ paññākkhandho. Evaṃ tāyo tisso sikkhā. Evaṃ tīhākārehi dasa padāni…pe….

    တတ္ထ ယောဂာဝစရော သီလက္ခန္ဓေ ဌိတော ဒောသံ အကုသလံ န ဥပာဒိယတိ, ဒောသာနုသယံ သမူဟနတိ, ဒောသသလ္လံ ဥဒ္ဓရတိ, ဒုက္ခဝေဒနံ ပရိဇာနာတိ, ကာမဓာတုံ သမတိက္ကမတိ။ သမာဓိက္ခန္ဓေ ဌိတော လောဘံ အကုသလံ န ဥပာဒိယတိ, ရာဂာနုသယံ သမူဟနတိ, လောဘသလ္လံ ဥဒ္ဓရတိ, သုခဝေဒနံ ပရိဇာနာတိ, ရူပဓာတုံ သမတိက္ကမတိ။ ပညာက္ခန္ဓေ ဌိတော မောဟံ အကုသလံ န ဥပာဒိယတိ, အဝိဇ္ဇာနုသယံ သမူဟနတိ, မောဟသလ္လံ ဒိဋ္ဌိသလ္လဉ္စ ဥဒ္ဓရတိ, အဒုက္ခမသုခဝေဒနံ ပရိဇာနာတိ, အရူပဓာတုံ သမတိက္ကမတိ။ ဣတိ တီဟိ ခန္ဓေဟိ တီဏိ အကုသလမူလာနိ န ဥပာဒိယတိ, စတ္တာရိ သလ္လာနိ ဥဒ္ဓရတိ, တိသ္သော ဝေဒနာ ပရိဇာနာတိ, တေဓာတုကံ သမတိက္ကမတိ။

    Tattha yogāvacaro sīlakkhandhe ṭhito dosaṃ akusalaṃ na upādiyati, dosānusayaṃ samūhanati, dosasallaṃ uddharati, dukkhavedanaṃ parijānāti, kāmadhātuṃ samatikkamati. Samādhikkhandhe ṭhito lobhaṃ akusalaṃ na upādiyati, rāgānusayaṃ samūhanati, lobhasallaṃ uddharati, sukhavedanaṃ parijānāti, rūpadhātuṃ samatikkamati. Paññākkhandhe ṭhito mohaṃ akusalaṃ na upādiyati, avijjānusayaṃ samūhanati, mohasallaṃ diṭṭhisallañca uddharati, adukkhamasukhavedanaṃ parijānāti, arūpadhātuṃ samatikkamati. Iti tīhi khandhehi tīṇi akusalamūlāni na upādiyati, cattāri sallāni uddharati, tisso vedanā parijānāti, tedhātukaṃ samatikkamati.

    ၆၂. တတ္ထ ကတမာ အဝိဇ္ဇာ? ယံ စတူသု အရိယသစ္စေသု အညာဏန္တိ ဝိတ္ထာရေန ယထာ သော ပာဏသဇ္ဇေသု ကထံကထာ ကာတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ကတမံ ဝိညာဏံ? ဆ ဝိညာဏကာယာ ဝေဒနာ သညာ စေတနာ ဖသ္သော မနသိကာရော, ဣဒံ နာမံ။ တတ္ထ ကတမံ ရူပံ? စာတုမဟာဘူတိကံ စတုန္နံ မဟာဘူတာနံ ဥပာဒာယရူပသ္သ ပညတ္တိံ။ ဣတိ ပုရိမကဉ္စ နာမံ ဣဒဉ္စ ရူပံ တဒုဘယံ နာမရူပန္တိ ဝုစ္စတိ။ တတ္ထ ဆဠာယတနန္တိ ဆ အဇ္ဈတ္တိကာနိ အာယတနာနိ, စက္ခု အဇ္ဈတ္တိကံ အာယတနံ ယာဝ မနော အဇ္ဈတ္တိကံ အာယတနံ။ ဖသ္သောတိ ဆ ဖသ္သကာယာ စက္ခုသမ္ဖသ္သော ယာဝ မနောသမ္ဖသ္သောတိ ဖသ္သော။ ဆ ဝေဒနာကာယာ ဝေဒနာ။ တဏ္ဟာတိ ဆ တဏ္ဟာကာယာ တဏ္ဟာ။ ဥပာဒာနန္တိ စတ္တာရိ ဥပာဒာနာနိ ကာမုပာဒာနံ ဒိဋ္ဌုပာဒာနံ သီလဗ္ဗတုပာဒာနံ အတ္တဝာဒုပာဒာနန္တိ ဥပာဒာနံ။ ဘဝောတိ တယော ဘဝာ ကာမဘဝော ရူပဘဝော အရူပဘဝော။ တတ္ထ ကတမာ ဇာတိ? ယာ ပဌမံ ခန္ဓာနံ ပဌမံ ဓာတူနံ ပဌမံ အာယတနာနံ ဥပ္ပတ္တိ ဇာတိ သဉ္ဇာတိ ဩက္ကန္တိ အဘိနိဗ္ဗတ္တိ ခန္ဓာနံ ပာတုဘာဝော, အယံ ဇာတိ။ တတ္ထ ကတမာ ဇရာ? ဇရာ နာမ ယံ တံ ခဏ္ဍိစ္စံ ပာလိစ္စံ ဝလိတ္တစတာ ပဝိဝိတ္တံ စတုန္နံ မဟာဘူတာနံ ဝိဝဏ္ဏတံ ဘဂ္ဂော တံ ဇရာ ဟီယနာ ပဟီယနာ အာယုနော ဟာနိ သံဟာနိ ဣန္ဒ္ရိယာနံ ပရိဘေဒော ဥပနာဟော ပရိပာကော, အယံ ဇရာ။ တတ္ထ ကတမံ မရဏံ? မရဏံ နာမ ယံ တသ္မိံ တသ္မိံ သတ္တနိကာယေ တေသံ တေသံ သတ္တာနံ စုတိ စဝနတာ မရဏံ ကာလင္ကိရိယာ ဥဒ္ဓုမာတကာနံ ဘေဒော ကာယသ္သ ဇီဝိတိန္ဒ္ရိယသ္သ ဥပစ္ဆေဒော, ဣဒံ မရဏံ။ ဣတိ ပုရိမိကာ စ ဇရာ ဣဒဉ္စ မရဏံ တဒုဘယံ ဇရာမရဏံ။

    62. Tattha katamā avijjā? Yaṃ catūsu ariyasaccesu aññāṇanti vitthārena yathā so pāṇasajjesu kathaṃkathā kātabbaṃ. Tattha katamaṃ viññāṇaṃ? Cha viññāṇakāyā vedanā saññā cetanā phasso manasikāro, idaṃ nāmaṃ. Tattha katamaṃ rūpaṃ? Cātumahābhūtikaṃ catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāyarūpassa paññattiṃ. Iti purimakañca nāmaṃ idañca rūpaṃ tadubhayaṃ nāmarūpanti vuccati. Tattha chaḷāyatananti cha ajjhattikāni āyatanāni, cakkhu ajjhattikaṃ āyatanaṃ yāva mano ajjhattikaṃ āyatanaṃ. Phassoti cha phassakāyā cakkhusamphasso yāva manosamphassoti phasso. Cha vedanākāyā vedanā. Taṇhāti cha taṇhākāyā taṇhā. Upādānanti cattāri upādānāni kāmupādānaṃ diṭṭhupādānaṃ sīlabbatupādānaṃ attavādupādānanti upādānaṃ. Bhavoti tayo bhavā kāmabhavo rūpabhavo arūpabhavo. Tattha katamā jāti? Yā paṭhamaṃ khandhānaṃ paṭhamaṃ dhātūnaṃ paṭhamaṃ āyatanānaṃ uppatti jāti sañjāti okkanti abhinibbatti khandhānaṃ pātubhāvo, ayaṃ jāti. Tattha katamā jarā? Jarā nāma yaṃ taṃ khaṇḍiccaṃ pāliccaṃ valittacatā pavivittaṃ catunnaṃ mahābhūtānaṃ vivaṇṇataṃ bhaggo taṃ jarā hīyanā pahīyanā āyuno hāni saṃhāni indriyānaṃ paribhedo upanāho paripāko, ayaṃ jarā. Tattha katamaṃ maraṇaṃ? Maraṇaṃ nāma yaṃ tasmiṃ tasmiṃ sattanikāye tesaṃ tesaṃ sattānaṃ cuti cavanatā maraṇaṃ kālaṅkiriyā uddhumātakānaṃ bhedo kāyassa jīvitindriyassa upacchedo, idaṃ maraṇaṃ. Iti purimikā ca jarā idañca maraṇaṃ tadubhayaṃ jarāmaraṇaṃ.

    တတ္ထ အန္ဓကာရတိမိသာ ယထာဘူတံ အပ္ပဇာနနလက္ခဏာ အဝိဇ္ဇာ သင္ခာရာနံ ပဒဋ္ဌာနံ ဟ။ အဘိသင္ခရဏလက္ခဏာ သင္ခာရာ, ဥပစယပုနဗ္ဘဝာဘိရောပနပစ္စုပဋ္ဌာနာ။ တေ ဝိညာဏသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဝတ္ထု သဝိညတ္တိလက္ခဏံ ဝိညာဏံ, တံ နာမရူပသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ။ အနေကသန္နိသ္သယလက္ခဏံ နာမရူပံ, တံ သဠာယတနသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဣန္ဒ္ရိယဝဝတ္ထာပနလက္ခဏံ သဠာယတနံ, တံ ဖသ္သသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ ။ သန္နိပာတလက္ခဏော ဖသ္သော, သော ဝေဒနာယ ပဒဋ္ဌာနံ။ အနုဘဝနလက္ခဏာ ဝေဒနာ, သာ တဏ္ဟာယ ပဒဋ္ဌာနံ။ အဇ္ဈောသာနလက္ခဏာ တဏ္ဟာ, သာ ဥပာဒာနသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ။ အာဒာနပရိဟနနလက္ခဏံ ဥပာဒာနံ, တံ ဘဝသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ ။ နာနာဂတိဝိက္ခေပလက္ခဏော ဘဝော, သော ဇာတိယာ ပဒဋ္ဌာနံ။ ခန္ဓာနံ ပာတုဘာဝလက္ခဏာ ဇာတိ, သာ ဇရာယ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဥပနယပရိပာကလက္ခဏာ ဇရာ, သာ မရဏသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ။ အာယုက္ခယဇီဝိတဥပရောဓလက္ခဏံ မရဏံ, တံ ဒုက္ခသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ။ ကာယသမ္ပီဠနလက္ခဏံ ဒုက္ခံ, တံ ဒောမနသ္သသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ။ စိတ္တသမ္ပီဠနလက္ခဏံ ဒောမနသ္သံ, တံ သောကသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ။ သောစနလက္ခဏော သောကော, သော ပရိဒေဝသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဝစီနိစ္ဆာရဏလက္ခဏော ပရိဒေဝော, သော ဥပာယာသသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ။ ယေ အာယာသာ တေ ဥပာယာသာ။

    Tattha andhakāratimisā yathābhūtaṃ appajānanalakkhaṇā avijjā saṅkhārānaṃ padaṭṭhānaṃ ha. Abhisaṅkharaṇalakkhaṇā saṅkhārā, upacayapunabbhavābhiropanapaccupaṭṭhānā. Te viññāṇassa padaṭṭhānaṃ. Vatthu saviññattilakkhaṇaṃ viññāṇaṃ, taṃ nāmarūpassa padaṭṭhānaṃ. Anekasannissayalakkhaṇaṃ nāmarūpaṃ, taṃ saḷāyatanassa padaṭṭhānaṃ. Indriyavavatthāpanalakkhaṇaṃ saḷāyatanaṃ, taṃ phassassa padaṭṭhānaṃ . Sannipātalakkhaṇo phasso, so vedanāya padaṭṭhānaṃ. Anubhavanalakkhaṇā vedanā, sā taṇhāya padaṭṭhānaṃ. Ajjhosānalakkhaṇā taṇhā, sā upādānassa padaṭṭhānaṃ. Ādānaparihananalakkhaṇaṃ upādānaṃ, taṃ bhavassa padaṭṭhānaṃ . Nānāgativikkhepalakkhaṇo bhavo, so jātiyā padaṭṭhānaṃ. Khandhānaṃ pātubhāvalakkhaṇā jāti, sā jarāya padaṭṭhānaṃ. Upanayaparipākalakkhaṇā jarā, sā maraṇassa padaṭṭhānaṃ. Āyukkhayajīvitauparodhalakkhaṇaṃ maraṇaṃ, taṃ dukkhassa padaṭṭhānaṃ. Kāyasampīḷanalakkhaṇaṃ dukkhaṃ, taṃ domanassassa padaṭṭhānaṃ. Cittasampīḷanalakkhaṇaṃ domanassaṃ, taṃ sokassa padaṭṭhānaṃ. Socanalakkhaṇo soko, so paridevassa padaṭṭhānaṃ. Vacīnicchāraṇalakkhaṇo paridevo, so upāyāsassa padaṭṭhānaṃ. Ye āyāsā te upāyāsā.

    နဝ ပဒာနိ ယတ္ထ သဗ္ဗော အကုသလပက္ခော သင္ဂဟံ သမောသရဏံ ဂစ္ဆတိ။ ကတမာနိ နဝ ပဒာနိ? ဒ္ဝေ မူလကိလေသာ, တီဏိ အကုသလမူလာနိ, စတ္တာရော ဝိပလ္လာသာ။ တတ္ထ ဒ္ဝေ မူလကိလေသာ အဝိဇ္ဇာ စ ဘဝတဏ္ဟာ စ, တီဏိ အကုသလမူလာနိ လောဘော ဒောသော မောဟော စ။ စတ္တာရော ဝိပလ္လာသာ 1 – ‘‘အနိစ္စေ နိစ္စ’’န္တိ သညာဝိပလ္လာသော စိတ္တဝိပလ္လာသော ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသော, ‘‘ဒုက္ခေ သုခ’’န္တိ သညာဝိပလ္လာသော စိတ္တဝိပလ္လာသော ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသော, ‘‘အနတ္တနိ အတ္တာ’’တိ သညာဝိပလ္လာသော စိတ္တဝိပလ္လာသော ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသော, ‘‘အသုဘေ သုဘ’’န္တိ သညာဝိပလ္လာသော စိတ္တဝိပလ္လာသော ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသော။

    Nava padāni yattha sabbo akusalapakkho saṅgahaṃ samosaraṇaṃ gacchati. Katamāni nava padāni? Dve mūlakilesā, tīṇi akusalamūlāni, cattāro vipallāsā. Tattha dve mūlakilesā avijjā ca bhavataṇhā ca, tīṇi akusalamūlāni lobho doso moho ca. Cattāro vipallāsā 2 – ‘‘anicce nicca’’nti saññāvipallāso cittavipallāso diṭṭhivipallāso, ‘‘dukkhe sukha’’nti saññāvipallāso cittavipallāso diṭṭhivipallāso, ‘‘anattani attā’’ti saññāvipallāso cittavipallāso diṭṭhivipallāso, ‘‘asubhe subha’’nti saññāvipallāso cittavipallāso diṭṭhivipallāso.

    ၆၃. တတ္ထ အဝိဇ္ဇာ နာမ စတူသု အရိယသစ္စေသု ယထာဘူတံ အညာဏံ, အယံ အဝိဇ္ဇာ။ ဘဝတဏ္ဟာ နာမ ယော ဘဝေသု ရာဂော သာရာဂော ဣစ္ဆာ မုစ္ဆာ ပတ္ထနာ နန္ဒီ အဇ္ဈောသာနံ အပရိစ္စာဂော, အယံ ဘဝတဏ္ဟာ။

    63. Tattha avijjā nāma catūsu ariyasaccesu yathābhūtaṃ aññāṇaṃ, ayaṃ avijjā. Bhavataṇhā nāma yo bhavesu rāgo sārāgo icchā mucchā patthanā nandī ajjhosānaṃ apariccāgo, ayaṃ bhavataṇhā.

    တတ္ထ ကတမော လောဘော အကုသလမူလံ?

    Tattha katamo lobho akusalamūlaṃ?

    လောဘော နာမ သော တေသု တေသု ပရဝတ္ထူသု ပရဒဗ္ဗေသု ပရဋ္ဌာနေသု ပရသာပတေယ္ယေသု ပရပရိဂ္ဂဟိတေသု လောဘော လုဗ္ဘနာ ဣစ္ဆာ မုစ္ဆာ ပတ္ထနာ နန္ဒီ အဇ္ဈောသာနံ အပရိစ္စာဂော, အယံ လောဘော အကုသလမူလံ။ ကသ္သေတံ မူလံ? လောဘော လောဘဇသ္သ အကုသလသ္သ ကာယကမ္မသ္သ ဝစီကမ္မသ္သ မနောကမ္မသ္သ စ, တထာ ယထာ တံသမ္ပယုတ္တာနံ စိတ္တစေတသိကာနံ ဓမ္မာနံ မူလံ။

    Lobho nāma so tesu tesu paravatthūsu paradabbesu paraṭṭhānesu parasāpateyyesu parapariggahitesu lobho lubbhanā icchā mucchā patthanā nandī ajjhosānaṃ apariccāgo, ayaṃ lobho akusalamūlaṃ. Kassetaṃ mūlaṃ? Lobho lobhajassa akusalassa kāyakammassa vacīkammassa manokammassa ca, tathā yathā taṃsampayuttānaṃ cittacetasikānaṃ dhammānaṃ mūlaṃ.

    တတ္ထ ကတမော ဒောသော အကုသလမူလံ?

    Tattha katamo doso akusalamūlaṃ?

    သော သတ္တေသု အာဃာတော အက္ခန္တိ အပ္ပစ္စယော ဗ္ယာပာဒော ပဒောသော အနတ္ထကာမတာ စေတသော ပဋိဃာတော, အယံ ဒောသော အကုသလမူလံ။

    So sattesu āghāto akkhanti appaccayo byāpādo padoso anatthakāmatā cetaso paṭighāto, ayaṃ doso akusalamūlaṃ.

    ကသ္သေတံ မူလံ?

    Kassetaṃ mūlaṃ?

    ဒောသဇသ္သ ကာယကမ္မသ္သ ဝစီကမ္မသ္သ မနောကမ္မသ္သ သမ္ပယုတ္တာနဉ္စ စိတ္တစေတသိကာနံ ဓမ္မာနံ မူလံ။

    Dosajassa kāyakammassa vacīkammassa manokammassa sampayuttānañca cittacetasikānaṃ dhammānaṃ mūlaṃ.

    တတ္ထ ကတမော မောဟော အကုသလမူလံ?

    Tattha katamo moho akusalamūlaṃ?

    ယံ စတူသု အရိယသစ္စေသု အနဘိသမယော အသမ္ပဇ္ဇဂ္ဂာဟော အပ္ပဋိဝေဓော မောဟော မုယ္ဟနာ သမ္မောဟော သမ္မုယ္ဟနာ အဝိဇ္ဇာ တမော အန္ဓကာရော အာဝရဏံ နီဝရဏံ ဆဒနံ အစ္ဆဒနံ 3 အပသစ္ဆာဂမနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ, အယံ မောဟော အကုသလမူလံ။

    Yaṃ catūsu ariyasaccesu anabhisamayo asampajjaggāho appaṭivedho moho muyhanā sammoho sammuyhanā avijjā tamo andhakāro āvaraṇaṃ nīvaraṇaṃ chadanaṃ acchadanaṃ 4 apasacchāgamanaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ, ayaṃ moho akusalamūlaṃ.

    ကသ္သေတံ မူလံ?

    Kassetaṃ mūlaṃ?

    မောဟဇသ္သ အကုသလသ္သ ကာယကမ္မသ္သ ဝစီကမ္မသ္သ မနောကမ္မသ္သ စ တံသမ္ပယုတ္တကာနဉ္စ စိတ္တစေတသိကာနံ ဓမ္မာနံ မူလံ။

    Mohajassa akusalassa kāyakammassa vacīkammassa manokammassa ca taṃsampayuttakānañca cittacetasikānaṃ dhammānaṃ mūlaṃ.

    တတ္ထ ဝိပလ္လာသာ ဇာနိတဗ္ဗာ, ဝိပလ္လာသာနံ ဝတ္ထု ဇာနိတဗ္ဗံ။ ယံ ဝိပလ္လာသံ သိယာ, တံ ဇာနိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ဧကော ဝိပလ္လာသော တီဏိ ဝိပလ္လာသာနိ စတ္တာရိ ဝိပလ္လာသဝတ္ထူနိ။ ကတမော ဧကော ဝိပလ္လာသော စ, ယေန ပဋိပက္ခေန ဝိပလ္လာသိတံ ဂဏ္ဟာတိ?

    Tattha vipallāsā jānitabbā, vipallāsānaṃ vatthu jānitabbaṃ. Yaṃ vipallāsaṃ siyā, taṃ jānitabbaṃ. Tattha eko vipallāso tīṇi vipallāsāni cattāri vipallāsavatthūni. Katamo eko vipallāso ca, yena paṭipakkhena vipallāsitaṃ gaṇhāti?

    ‘‘အနိစ္စေ နိစ္စ’’န္တိ, ‘‘ဒုက္ခေ သုခ’’န္တိ, ‘‘အနတ္တနိ အတ္တာ’’တိ, ‘‘အသုဘေ သုဘ’’န္တိ, အယံ ဧကော ဝိပလ္လာသော။

    ‘‘Anicce nicca’’nti, ‘‘dukkhe sukha’’nti, ‘‘anattani attā’’ti, ‘‘asubhe subha’’nti, ayaṃ eko vipallāso.

    ကတမာနိ စတ္တာရိ ဝိပလ္လာသဝတ္ထူနိ?

    Katamāni cattāri vipallāsavatthūni?

    ကာယော ဝေဒနာ စိတ္တံ ဓမ္မာ စ။ ဣမာနိ စတ္တာရိ ဝိပလ္လာသဝတ္ထူနိ။

    Kāyo vedanā cittaṃ dhammā ca. Imāni cattāri vipallāsavatthūni.

    ကတမာနိ တီဏိ ဝိပလ္လာသာနိ?

    Katamāni tīṇi vipallāsāni?

    သညာ စိတ္တံ ဒိဋ္ဌိ စ။ ဣမာနိ တီဏိ ဝိပလ္လာသာနိ။

    Saññā cittaṃ diṭṭhi ca. Imāni tīṇi vipallāsāni.

    တတ္ထ မနာပိကေ ဝတ္ထုမ္ဟိ ဣန္ဒ္ရိယဝတ္ထေ ဝဏ္ဏာယတနေ ဝာ ယော နိမိတ္တသ္သ ဥဂ္ဂာဟော, အယံ သညာဝိပလ္လာသော။ တတ္ထ ဝိပရီတစိတ္တသ္သ ဝတ္ထုမ္ဟိ သတိ ဝိညတ္တိ, အယံ စိတ္တဝိပလ္လာသော။ တတ္ထ ဝိပရီတစိတ္တသ္သ တမ္ဟိ ရူပေ ‘‘အသုဘေ သုဘ’’န္တိ ယာ ခန္တိ ရုစိ ဥပေက္ခနာ နိစ္ဆယော ဒိဋ္ဌိ နိဒသ္သနံ သန္တီရဏာ, အယံ ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသော။ တတ္ထ ဝတ္ထုဘေဒေန ကာယေသု ဒ္ဝာဒသ ဝိပလ္လာသာ ဘဝန္တိ။ တယော ကာယေ တယော ဝေဒနာယ တယော စိတ္တေ တယော ဓမ္မေ, စတ္တာရော သညာဝိပလ္လာသာ စတ္တာရော စိတ္တဝိပလ္လာသာ စတ္တာရော ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသာ, အာယတနူပစယတော စက္ခုဝိညာဏသညာသမင္ဂိသ္သ ရူပေသု ဒ္ဝာဒသ ဝိပလ္လာသာ ယာဝ မနော သညာသမင္ဂိသ္သ, ဓမ္မေသု ဒ္ဝာဒသ ဝိပလ္လာသာ ဆ ဒ္ဝာဒသကာ စတ္တာရိ ဝိပလ္လာသာ ဘဝန္တိ။ အာရမ္မဏနာနတ္တတော ဟိ အပရိမိတသင္ခေယ္ယာနံ သတ္တာနံ 5 အပရိမိတမသင္ခေယ္ယာ ဝိပလ္လာသာ ဘဝန္တိ ဟီနုက္ကဋ္ဌမဇ္ဈိမတာယ။

    Tattha manāpike vatthumhi indriyavatthe vaṇṇāyatane vā yo nimittassa uggāho, ayaṃ saññāvipallāso. Tattha viparītacittassa vatthumhi sati viññatti, ayaṃ cittavipallāso. Tattha viparītacittassa tamhi rūpe ‘‘asubhe subha’’nti yā khanti ruci upekkhanā nicchayo diṭṭhi nidassanaṃ santīraṇā, ayaṃ diṭṭhivipallāso. Tattha vatthubhedena kāyesu dvādasa vipallāsā bhavanti. Tayo kāye tayo vedanāya tayo citte tayo dhamme, cattāro saññāvipallāsā cattāro cittavipallāsā cattāro diṭṭhivipallāsā, āyatanūpacayato cakkhuviññāṇasaññāsamaṅgissa rūpesu dvādasa vipallāsā yāva mano saññāsamaṅgissa, dhammesu dvādasa vipallāsā cha dvādasakā cattāri vipallāsā bhavanti. Ārammaṇanānattato hi aparimitasaṅkheyyānaṃ sattānaṃ 6 aparimitamasaṅkheyyā vipallāsā bhavanti hīnukkaṭṭhamajjhimatāya.

    ၆၄. တတ္ထ ပဉ္စက္ခန္ဓာ စတ္တာရိ အတ္တဘာဝဝတ္ထူနိ ဘဝန္တိ။ ယော ရူပက္ခန္ဓော, သော ကာယော အတ္တဘာဝဝတ္ထု။ ယော ဝေဒနာက္ခန္ဓော, သော ဝေဒနာ အတ္တဘာဝဝတ္ထု။ ယော သညာက္ခန္ဓော စ သင္ခာရက္ခန္ဓော စ, တေ ဓမ္မာ အတ္တဘာဝဝတ္ထု။ ယော ဝိညာဏက္ခန္ဓော, သော စိတ္တံ အတ္တဘာဝဝတ္ထု။ ဣတိ ပဉ္စက္ခန္ဓာ စတ္တာရိ အတ္တဘာဝဝတ္ထူနိ။ တတ္ထ ကာယေ ‘‘အသုဘေ သုဘ’’န္တိ ဝိပလ္လာသော ဘဝတိ။ ဧဝံ ဝေဒနာသု။ပေ.။ စိတ္တေ။ပေ.။ ဓမ္မေသု စ အတ္တဝိပလ္လာသော ဘဝတိ။ တတ္ထ စတုန္နံ ဝိပလ္လာသာနံ သမုဂ္ဃာတနတ္ထံ ဘဂဝာ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ ဒေသေတိ ပညပေတိ ကာယေ ကာယာနုပသ္သီ ဝိဟရတော ‘‘အသုဘေ သုဘ’’န္တိ ဝိပလ္လာသံ သမုဂ္ဃာတေတိ, ဧဝံ ဝေဒနာသု, စိတ္တေ, ဓမ္မေသု စ ကာတဗ္ဗံ။

    64. Tattha pañcakkhandhā cattāri attabhāvavatthūni bhavanti. Yo rūpakkhandho, so kāyo attabhāvavatthu. Yo vedanākkhandho, so vedanā attabhāvavatthu. Yo saññākkhandho ca saṅkhārakkhandho ca, te dhammā attabhāvavatthu. Yo viññāṇakkhandho, so cittaṃ attabhāvavatthu. Iti pañcakkhandhā cattāri attabhāvavatthūni. Tattha kāye ‘‘asubhe subha’’nti vipallāso bhavati. Evaṃ vedanāsu…pe… citte…pe… dhammesu ca attavipallāso bhavati. Tattha catunnaṃ vipallāsānaṃ samugghātanatthaṃ bhagavā cattāro satipaṭṭhāne deseti paññapeti kāye kāyānupassī viharato ‘‘asubhe subha’’nti vipallāsaṃ samugghāteti, evaṃ vedanāsu, citte, dhammesu ca kātabbaṃ.

    တတ္ထ အန္ဓကာရတိမိသာ အပ္ပဋိဝေဓလက္ခဏာ အဝိဇ္ဇာ, တသ္သာ ဝိပလ္လာသပဒဋ္ဌာနံ။ အဇ္ဈောသာနလက္ခဏာ တဏ္ဟာ, တသ္သာ ပိယရူပသာတရူပံ ပဒဋ္ဌာနံ။ အတ္တာသယဝဉ္စနာလက္ခဏော လောဘော, တသ္သ အဒိန္နာဒာနံ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဣဓ ဝိဝာဒလက္ခဏော ဒောသော, တသ္သ ပာဏာတိပာတော ပဒဋ္ဌာနံ။ ဝတ္ထုဝိပ္ပဋိပတ္တိလက္ခဏော မောဟော, တသ္သ မိစ္ဆာပဋိပတ္တိ ပဒဋ္ဌာနံ။ သင္ခတာနံ ဓမ္မာနံ အဝိနာသဂ္ဂဟဏလက္ခဏာ နိစ္စသညာ, တသ္သာ သဗ္ဗသင္ခာရာ ပဒဋ္ဌာနံ။ သာသဝဖသ္သောပဂမနလက္ခဏာ သုခသညာ, တသ္သာ မမင္ကာရော ပဒဋ္ဌာနံ။ ဓမ္မေသု ဥပဂမနလက္ခဏာ အတ္တသညာ , တသ္သာ အဟင္ကာရော ပဒဋ္ဌာနံ။ ဝဏ္ဏသင္ဂဟဏလက္ခဏာ သုဘသညာ, တသ္သာ ဣန္ဒ္ရိယအသံဝရော ပဒဋ္ဌာနံ။ ဧတေဟိ နဝဟိ ပဒေဟိ ဥဒ္ဒိဋ္ဌေဟိ သဗ္ဗော အကုသလပက္ခော နိဒ္ဒိဋ္ဌော ဘဝတိ, သော စ ခော ဗဟုသ္သုတေန သက္ကာ ဇာနိတုံ နော အပ္ပသ္သုတေန, ပညဝတာ နော ဒုပ္ပညေန, ယုတ္တေန နော အယုတ္တေန။

    Tattha andhakāratimisā appaṭivedhalakkhaṇā avijjā, tassā vipallāsapadaṭṭhānaṃ. Ajjhosānalakkhaṇā taṇhā, tassā piyarūpasātarūpaṃ padaṭṭhānaṃ. Attāsayavañcanālakkhaṇo lobho, tassa adinnādānaṃ padaṭṭhānaṃ. Idha vivādalakkhaṇo doso, tassa pāṇātipāto padaṭṭhānaṃ. Vatthuvippaṭipattilakkhaṇo moho, tassa micchāpaṭipatti padaṭṭhānaṃ. Saṅkhatānaṃ dhammānaṃ avināsaggahaṇalakkhaṇā niccasaññā, tassā sabbasaṅkhārā padaṭṭhānaṃ. Sāsavaphassopagamanalakkhaṇā sukhasaññā, tassā mamaṅkāro padaṭṭhānaṃ. Dhammesu upagamanalakkhaṇā attasaññā , tassā ahaṅkāro padaṭṭhānaṃ. Vaṇṇasaṅgahaṇalakkhaṇā subhasaññā, tassā indriyaasaṃvaro padaṭṭhānaṃ. Etehi navahi padehi uddiṭṭhehi sabbo akusalapakkho niddiṭṭho bhavati, so ca kho bahussutena sakkā jānituṃ no appassutena, paññavatā no duppaññena, yuttena no ayuttena.

    နဝ ပဒာနိ ကုသလာနိ ယတ္ထ သဗ္ဗော ကုသလပက္ခော သင္ဂဟော သမောသရဏံ ဂစ္ဆန္တိ။ ကတမာနိ နဝ ပဒာနိ? သမထော ဝိပသ္သနာ အလောဘော အဒောသော အမောဟော အနိစ္စသညာ ဒုက္ခသညာ အနတ္တသညာ အသုဘသညာ စ။

    Nava padāni kusalāni yattha sabbo kusalapakkho saṅgaho samosaraṇaṃ gacchanti. Katamāni nava padāni? Samatho vipassanā alobho adoso amoho aniccasaññā dukkhasaññā anattasaññā asubhasaññā ca.

    တတ္ထ ကတမော သမထော? ယာ စိတ္တသ္သ ဌိတိ သဏ္ဌိတိ အဝဋ္ဌိတိ ဌာနံ ပဋ္ဌာနံ ဥပဋ္ဌာနံ သမာဓိ သမာဓာနံ အဝိက္ခေပော အဝိပ္ပဋိသာရော ဝူပသမော မာနသော ဧကဂ္ဂံ စိတ္တသ္သ, အယံ သမထော။

    Tattha katamo samatho? Yā cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti ṭhānaṃ paṭṭhānaṃ upaṭṭhānaṃ samādhi samādhānaṃ avikkhepo avippaṭisāro vūpasamo mānaso ekaggaṃ cittassa, ayaṃ samatho.

    တတ္ထ ကတမာ ဝိပသ္သနာ? ခန္ဓေသု ဝာ ဓာတူသု ဝာ အာယတနေသု ဝာ နာမရူပေသု ဝာ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေသု ဝာ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နေသု ဝာ ဓမ္မေသု ဒုက္ခေသု ဝာ သမုဒယေသု ဝာ နိရောဓေ ဝာ မဂ္ဂေ ဝာ ကုသလာကုသလေသု ဝာ ဓမ္မေသု သာဝဇ္ဇအနဝဇ္ဇေသု ဝာ ကဏ္ဟသုက္ကေသု ဝာ သေဝိတဗ္ဗအသေဝိတဗ္ဗေသု ဝာ သော ယထာဘူတံ ဝိစယော ပဝိစယော ဝီမံသာ ပရဝီမံသာ ဂာဟနာ အဂ္ဂာဟနာ ပရိဂ္ဂာဟနာ စိတ္တေန ပရိစိတနာ တုလနာ ဥပပရိက္ခာ ဉာဏံ ဝိဇ္ဇာ ဝာ စက္ခု ဗုဒ္ဓိ မေဓာ ပညာ ဩဘာသော အာလောကော အာဘာ ပဘာ ခဂ္ဂော နာရာစော 7 ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂော သမ္မာဒိဋ္ဌိ မဂ္ဂင္ဂံ, အယံ ဝိပသ္သနာ။ တေနေသာ ဝိပသ္သနာ ဣတိ ဝုစ္စတိ ဝိဝိဓာ ဝာ ဧသာ ဝိပသ္သနာတိ, တသ္မာ ဧသာ ဝိပသ္သနာတိ ဝုစ္စတိ။ ဒ္ဝိဓာ စေသာ ဟိ ဝိပသ္သနာ ဓမ္မဝိပသ္သနာတိ ဝုစ္စတိ, ဒ္ဝိဓာ ဣမာယ ပသ္သတိ သုဘဉ္စ အသုဘဉ္စ ကဏ္ဟဉ္စ သုက္ကဉ္စ သေဝိတဗ္ဗဉ္စ အသေဝိတဗ္ဗဉ္စ ကမ္မဉ္စ ဝိပာကဉ္စ ဗန္ဓဉ္စ ဝိမောက္ခဉ္စ အာစယဉ္စ အပစယဉ္စ ပဝတ္တိဉ္စ နိဝတ္တိဉ္စ သံကိလေသဉ္စ ဝောဒာနဉ္စ, ဧဝံ ဝိပသ္သနာတိ ဝုစ္စတိ။ အထ ဝာ ဝိဣတိ ဥပသဂ္ဂော ပသ္သနာတိ အတ္ထော တသ္မာ ဝိပသ္သနာတိ ဝုစ္စတေ, အယံ ဝိပသ္သနာ။

    Tattha katamā vipassanā? Khandhesu vā dhātūsu vā āyatanesu vā nāmarūpesu vā paṭiccasamuppādesu vā paṭiccasamuppannesu vā dhammesu dukkhesu vā samudayesu vā nirodhe vā magge vā kusalākusalesu vā dhammesu sāvajjaanavajjesu vā kaṇhasukkesu vā sevitabbaasevitabbesu vā so yathābhūtaṃ vicayo pavicayo vīmaṃsā paravīmaṃsā gāhanā aggāhanā pariggāhanā cittena paricitanā tulanā upaparikkhā ñāṇaṃ vijjā vā cakkhu buddhi medhā paññā obhāso āloko ābhā pabhā khaggo nārāco 8 dhammavicayasambojjhaṅgo sammādiṭṭhi maggaṅgaṃ, ayaṃ vipassanā. Tenesā vipassanā iti vuccati vividhā vā esā vipassanāti, tasmā esā vipassanāti vuccati. Dvidhā cesā hi vipassanā dhammavipassanāti vuccati, dvidhā imāya passati subhañca asubhañca kaṇhañca sukkañca sevitabbañca asevitabbañca kammañca vipākañca bandhañca vimokkhañca ācayañca apacayañca pavattiñca nivattiñca saṃkilesañca vodānañca, evaṃ vipassanāti vuccati. Atha vā viiti upasaggo passanāti attho tasmā vipassanāti vuccate, ayaṃ vipassanā.

    ၆၅. တတ္ထ ဒ္ဝေ ရောဂာ သတ္တာနံ အဝိဇ္ဇာ စ ဘဝတဏ္ဟာ စ, ဧတေသံ ဒ္ဝိန္နံ ရောဂာနံ နိဃာတာယ ဘဂဝတာ ဒ္ဝေ ဘေသဇ္ဇာနိ ဝုတ္တာနိ သမထော စ ဝိပသ္သနာ စ။ ဣမာနိ ဒ္ဝေ ဘေသဇ္ဇာနိ ပဋိသေဝေန္တော ဒ္ဝေ အရောဂေ သစ္ဆိကရောတိ ရာဂဝိရာဂံ စေတောဝိမုတ္တိံ အဝိဇ္ဇာဝိရာဂဉ္စ ပညာဝိမုတ္တိံ။ တတ္ထ တဏ္ဟာရောဂသ္သ သမထော ဘေသဇ္ဇံ, ရာဂဝိရာဂာ စေတောဝိမုတ္တိ အရောဂံ။ အဝိဇ္ဇာရောဂသ္သ ဝိပသ္သနာဘေသဇ္ဇံ အဝိဇ္ဇာဝိရာဂာ ပညာဝိမုတ္တိ အရောဂံ။ ဧဝဉ္ဟိ ဘဂဝာ စာဟ, ‘‘ဒ္ဝေ ဓမ္မာ ပရိညေယ္ယာ 9 နာမဉ္စ ရူပဉ္စ, ဒ္ဝေ ဓမ္မာ ပဟာတဗ္ဗာ အဝိဇ္ဇာ စ ဘဝတဏ္ဟာ စ, ဒ္ဝေ ဓမ္မာ ဘာဝေတဗ္ဗာ သမထော စ ဝိပသ္သနာ စ, ဒ္ဝေ ဓမ္မာ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ ဝိဇ္ဇာ စ ဝိမုတ္တိ စာ’’တိ။ တတ္ထ သမထံ ဘာဝေန္တော ရူပံ ပရိဇာနာတိ, ရူပံ ပရိဇာနန္တော တဏ္ဟံ ပဇဟတိ, တဏ္ဟံ ပဇဟန္တော ရာဂဝိရာဂာ စေတောဝိမုတ္တိံ သစ္ဆိကရောတိ, ဝိပသ္သနံ ဘာဝေန္တော နာမံ ပရိဇာနာတိ, နာမံ ပရိဇာနန္တော အဝိဇ္ဇံ ပဇဟတိ, အဝိဇ္ဇံ ပဇဟန္တော အဝိဇ္ဇာဝိရာဂာ ပညာဝိမုတ္တိံ သစ္ဆိကရောတိ။ ယဒာ ဘိက္ခုနော ဒ္ဝေ ဓမ္မာ ပရိညာတာ ဘဝန္တိ နာမဉ္စ ရူပဉ္စ, တထာသ္သ ဒ္ဝေ ဓမ္မာ ပဟီနာ ဘဝန္တိ အဝိဇ္ဇာ စ ဘဝတဏ္ဟာ စ။ ဒ္ဝေ ဓမ္မာ ဘာဝိတာ ဘဝန္တိ သမထော စ ဝိပသ္သနာ စ, ဒ္ဝေ ဓမ္မာ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ ဘဝန္တိ ဝိဇ္ဇာ စ ဝိမုတ္တိ စ။ ဧတ္တာဝတာ ဘိက္ခု ကတကိစ္စော ဘဝတိ။ ဧသာ သောပာဒိသေသာ နိဗ္ဗာနဓာတု။ တသ္သ အာယုပရိယာဒာနာ ဇီဝိတိန္ဒ္ရိယသ္သ ဥပရောဓာ ဣဒဉ္စ ဒုက္ခံ နိရုဇ္ဈတိ, အညဉ္စ ဒုက္ခံ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တတ္ထ ယော ဣမေသံ ခန္ဓာနံ ဓာတုအာယတနာနံ နိရောဓော ဝူပသမော အညေသဉ္စ ခန္ဓဓာတုအာယတနာနံ အပ္ပဋိသန္ဓိ အပာတုဘာဝော, အယံ အနုပာဒိသေသာ နိဗ္ဗာနဓာတု။

    65. Tattha dve rogā sattānaṃ avijjā ca bhavataṇhā ca, etesaṃ dvinnaṃ rogānaṃ nighātāya bhagavatā dve bhesajjāni vuttāni samatho ca vipassanā ca. Imāni dve bhesajjāni paṭisevento dve aroge sacchikaroti rāgavirāgaṃ cetovimuttiṃ avijjāvirāgañca paññāvimuttiṃ. Tattha taṇhārogassa samatho bhesajjaṃ, rāgavirāgā cetovimutti arogaṃ. Avijjārogassa vipassanābhesajjaṃ avijjāvirāgā paññāvimutti arogaṃ. Evañhi bhagavā cāha, ‘‘dve dhammā pariññeyyā 10 nāmañca rūpañca, dve dhammā pahātabbā avijjā ca bhavataṇhā ca, dve dhammā bhāvetabbā samatho ca vipassanā ca, dve dhammā sacchikātabbā vijjā ca vimutti cā’’ti. Tattha samathaṃ bhāvento rūpaṃ parijānāti, rūpaṃ parijānanto taṇhaṃ pajahati, taṇhaṃ pajahanto rāgavirāgā cetovimuttiṃ sacchikaroti, vipassanaṃ bhāvento nāmaṃ parijānāti, nāmaṃ parijānanto avijjaṃ pajahati, avijjaṃ pajahanto avijjāvirāgā paññāvimuttiṃ sacchikaroti. Yadā bhikkhuno dve dhammā pariññātā bhavanti nāmañca rūpañca, tathāssa dve dhammā pahīnā bhavanti avijjā ca bhavataṇhā ca. Dve dhammā bhāvitā bhavanti samatho ca vipassanā ca, dve dhammā sacchikātabbā bhavanti vijjā ca vimutti ca. Ettāvatā bhikkhu katakicco bhavati. Esā sopādisesā nibbānadhātu. Tassa āyupariyādānā jīvitindriyassa uparodhā idañca dukkhaṃ nirujjhati, aññañca dukkhaṃ na uppajjati. Tattha yo imesaṃ khandhānaṃ dhātuāyatanānaṃ nirodho vūpasamo aññesañca khandhadhātuāyatanānaṃ appaṭisandhi apātubhāvo, ayaṃ anupādisesā nibbānadhātu.

    တတ္ထ ကတမံ အလောဘော ကုသလမူလံ? ယံဓာတုကော အလောဘော အလုဗ္ဘနာ အလုဗ္ဘိတတ္တံ အနိစ္ဆာ အပတ္ထနာ အကန္တာ အနဇ္ဈောသာနံ။ အယံ အလောဘော ကုသလမူလံ။ ကသ္သေတံ မူလံ? အလောဘဇသ္သ ကုသလသ္သ ကာယကမ္မသ္သ ဝစီကမ္မသ္သ မနောကမ္မသ္သ တံသမ္ပယုတ္တာနဉ္စ စိတ္တစေတသိကာနံ ဓမ္မာနံ မူလံ။ အထ ဝာ အရိယော အဋ္ဌင္ဂိကော မဂ္ဂော ကုသလန္တိ ဝုစ္စတိ, သော တိဏ္ဏံ မဂ္ဂင္ဂာနံ မူလံ။ ကတမေသံ တိဏ္ဏံ, သမ္မာသင္ကပ္ပသ္သ သမ္မာဝာယာမသ္သ သမ္မာသမာဓိသ္သ စ ဣမေသံ မူလန္တိ, တသ္မာ ကုသလမူလန္တိ ဝုစ္စတိ။

    Tattha katamaṃ alobho kusalamūlaṃ? Yaṃdhātuko alobho alubbhanā alubbhitattaṃ anicchā apatthanā akantā anajjhosānaṃ. Ayaṃ alobho kusalamūlaṃ. Kassetaṃ mūlaṃ? Alobhajassa kusalassa kāyakammassa vacīkammassa manokammassa taṃsampayuttānañca cittacetasikānaṃ dhammānaṃ mūlaṃ. Atha vā ariyo aṭṭhaṅgiko maggo kusalanti vuccati, so tiṇṇaṃ maggaṅgānaṃ mūlaṃ. Katamesaṃ tiṇṇaṃ, sammāsaṅkappassa sammāvāyāmassa sammāsamādhissa ca imesaṃ mūlanti, tasmā kusalamūlanti vuccati.

    တတ္ထ ကတမံ အဒောသော ကုသလမူလံ? ယာ သတ္တေသု ဝာ သင္ခာရေသု ဝာ အနဃာတော အပ္ပဋိဃာတော အဗ္ယာပတ္တိ အဗ္ယာပာဒော အဒောသော မေတ္တာ မေတ္တာယနာ အတ္ထကာမတာ ဟိတကာမတာ စေတသော ပသာဒော, အယံ အဒောသော ကုသလမူလံ။ ကသ္သေတံ မူလံ? အဒောသဇသ္သ ကုသလသ္သ ကာယကမ္မသ္သ ဝစီကမ္မသ္သ မနောကမ္မသ္သ တံသမ္ပယုတ္တာနဉ္စ စိတ္တစေတသိကာနံ ဓမ္မာနံ မူလံ။ အထ ဝာ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂင္ဂာနံ မူလံ။ ကတမေသံ တိဏ္ဏံ? သမ္မာဝာစာယ သမ္မာကမ္မန္တသ္သ သမ္မာအာဇီဝသ္သ စ ဣမေသံ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂင္ဂာနံ မူလံ, တသ္မာ ကုသလမူလန္တိ ဝုစ္စတိ။

    Tattha katamaṃ adoso kusalamūlaṃ? Yā sattesu vā saṅkhāresu vā anaghāto appaṭighāto abyāpatti abyāpādo adoso mettā mettāyanā atthakāmatā hitakāmatā cetaso pasādo, ayaṃ adoso kusalamūlaṃ. Kassetaṃ mūlaṃ? Adosajassa kusalassa kāyakammassa vacīkammassa manokammassa taṃsampayuttānañca cittacetasikānaṃ dhammānaṃ mūlaṃ. Atha vā tiṇṇaṃ maggaṅgānaṃ mūlaṃ. Katamesaṃ tiṇṇaṃ? Sammāvācāya sammākammantassa sammāājīvassa ca imesaṃ tiṇṇaṃ maggaṅgānaṃ mūlaṃ, tasmā kusalamūlanti vuccati.

    တတ္ထ ကတမံ အမောဟော ကုသလမူလံ? ယံ စတူသု အရိယသစ္စေသု ယထာဘူတံ ဉာဏဒသ္သနံ အဘိသမယော သမ္မာ စ ပစ္စာဂမော ပဋိဝေဓော အမောဟော အသမ္မုယ္ဟနာ အသမ္မောဟော ဝိဇ္ဇာပကာသော အာလောကော အနာဝရဏံ သေက္ခာနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ, အယံ အမောဟော ကုသလမူလံ။ ကသ္သေတံ မူလံ? အမောဟဇသ္သ ကုသလသ္သ ကာယကမ္မသ္သ ဝစီကမ္မသ္သ မနောကမ္မသ္သ တံသမ္ပယုတ္တာနဉ္စ စိတ္တစေတသိကာနံ ဓမ္မာနံ မူလံ။ အထ ဝာ ဒ္ဝိန္နံ မဂ္ဂင္ဂာနံ ဧတံ မူလံ။ ကတမေသံ ဒ္ဝိန္နံ? သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ စ သမ္မာသတိယာ စ ဣမေသံ ဒ္ဝိန္နံ မဂ္ဂင္ဂာနံ မူလံ, တသ္မာ ကုသလမူလန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝံ ဣမေသံ တီဟိ ကုသလမူလေဟိ အဋ္ဌင္ဂိကော မဂ္ဂော ယောဇေတဗ္ဗော။

    Tattha katamaṃ amoho kusalamūlaṃ? Yaṃ catūsu ariyasaccesu yathābhūtaṃ ñāṇadassanaṃ abhisamayo sammā ca paccāgamo paṭivedho amoho asammuyhanā asammoho vijjāpakāso āloko anāvaraṇaṃ sekkhānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ, ayaṃ amoho kusalamūlaṃ. Kassetaṃ mūlaṃ? Amohajassa kusalassa kāyakammassa vacīkammassa manokammassa taṃsampayuttānañca cittacetasikānaṃ dhammānaṃ mūlaṃ. Atha vā dvinnaṃ maggaṅgānaṃ etaṃ mūlaṃ. Katamesaṃ dvinnaṃ? Sammādiṭṭhiyā ca sammāsatiyā ca imesaṃ dvinnaṃ maggaṅgānaṃ mūlaṃ, tasmā kusalamūlanti vuccati. Evaṃ imesaṃ tīhi kusalamūlehi aṭṭhaṅgiko maggo yojetabbo.

    ၆၆. တတ္ထ ကတမာ အနိစ္စသညာ? ‘‘သဗ္ဗေ သင္ခာရာ ဥပ္ပာဒဝယဓမ္မိနော’’တိ စ ယာ သညာ သဉ္ဇာနနာ ဝဝတ္ထပနာ ဥဂ္ဂာဟော, အယံ အနိစ္စသညာ။ တသ္သာ ကော နိသ္သန္ဒော? အနိစ္စသညာယ ဘာဝိတာယ ဗဟုလီကတာယ အဋ္ဌသု လောကဓမ္မေသု စိတ္တံ နာနုသန္ဓတိ န သန္ဓတိ န သဏ္ဌဟတိ, ဥပေက္ခာ ဝာ ပဋိက္ကူလတာ ဝာ သဏ္ဌဟတိ, အယမသ္သာ နိသ္သန္ဒော။

    66. Tattha katamā aniccasaññā? ‘‘Sabbe saṅkhārā uppādavayadhammino’’ti ca yā saññā sañjānanā vavatthapanā uggāho, ayaṃ aniccasaññā. Tassā ko nissando? Aniccasaññāya bhāvitāya bahulīkatāya aṭṭhasu lokadhammesu cittaṃ nānusandhati na sandhati na saṇṭhahati, upekkhā vā paṭikkūlatā vā saṇṭhahati, ayamassā nissando.

    တတ္ထ ကတမာ ဒုက္ခသညာ? ‘‘သဗ္ဗေ သင္ခာရာ ဒုက္ခာ’’တိ ယာ သညာ သဉ္ဇာနနာ ဝဝတ္ထပနာ ဥဂ္ဂာဟော, အယံ ဒုက္ခသညာ။ တသ္သာ ကော နိသ္သန္ဒော? ဒုက္ခသညာယ ဘာဝိတာယ ဗဟုလီကတာယ အာလသ္သေ သံပမာဒေ ဝိမ္ဟယေ စ စိတ္တံ နာနုသန္ဓတိ န သန္ဓတိ န သဏ္ဌဟတိ, ဥပေက္ခာ ဝာ ပဋိက္ကူလတာ ဝာ သဏ္ဌဟတိ, အယမသ္သာ နိသ္သန္ဒော။

    Tattha katamā dukkhasaññā? ‘‘Sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti yā saññā sañjānanā vavatthapanā uggāho, ayaṃ dukkhasaññā. Tassā ko nissando? Dukkhasaññāya bhāvitāya bahulīkatāya ālasse saṃpamāde vimhaye ca cittaṃ nānusandhati na sandhati na saṇṭhahati, upekkhā vā paṭikkūlatā vā saṇṭhahati, ayamassā nissando.

    တတ္ထ ကတမာ အနတ္တသညာ? ‘‘သဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု အနတ္တာ’’တိ ယာ သညာ သဉ္ဇာနနာ ဝဝတ္ထပနာ ဥဂ္ဂာဟော, အယံ အနတ္တသညာ။ တသ္သာ ကော နိသ္သန္ဒော, အနတ္တသညာယ ဘာဝိတာယ ဗဟုလီကတာယ အဟင္ကာရော စိတ္တံ နာနုသန္ဓတိ န သန္ဓတိ, မမင္ကာရော န သဏ္ဌဟတိ, ဥပေက္ခာ ဝာ ပဋိက္ကူလတာ ဝာ သဏ္ဌဟတိ, အယမသ္သာ နိသ္သန္ဒော။

    Tattha katamā anattasaññā? ‘‘Sabbesu dhammesu anattā’’ti yā saññā sañjānanā vavatthapanā uggāho, ayaṃ anattasaññā. Tassā ko nissando, anattasaññāya bhāvitāya bahulīkatāya ahaṅkāro cittaṃ nānusandhati na sandhati, mamaṅkāro na saṇṭhahati, upekkhā vā paṭikkūlatā vā saṇṭhahati, ayamassā nissando.

    တတ္ထ ကတမာ အသုဘသညာ? ‘‘သတ္တ သင္ခာရာ အသုဘာ’’တိ ယာ သညာ သဉ္ဇာနနာ ဝဝတ္ထပနာ ဥဂ္ဂာဟော, အယံ အသုဘသညာ။ တသ္သာ ကော နိသ္သန္ဒော? အသုဘသညာယ ဘာဝိတာယ ဗဟုလီကတာယ သုဘနိမိတ္တေ စိတ္တံ နာနုသန္ဓတိ န သန္ဓတိ န သဏ္ဌဟတိ, ဥပေက္ခာ ဝာ ပဋိက္ကူလတာ ဝာ သဏ္ဌဟတိ, အယမသ္သာ နိသ္သန္ဒော။

    Tattha katamā asubhasaññā? ‘‘Satta saṅkhārā asubhā’’ti yā saññā sañjānanā vavatthapanā uggāho, ayaṃ asubhasaññā. Tassā ko nissando? Asubhasaññāya bhāvitāya bahulīkatāya subhanimitte cittaṃ nānusandhati na sandhati na saṇṭhahati, upekkhā vā paṭikkūlatā vā saṇṭhahati, ayamassā nissando.

    တတ္ထ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ ပရိညာ ဘဂဝတာ ဒေသိတာ, ယော တတ္ထ အသုဘသညာ ရူပက္ခန္ဓသ္သ ပရိညတ္တံ, ဒုက္ခသညာ ဝေဒနာက္ခန္ဓသ္သ ပရိညတ္တံ, အနတ္တသညာ သညာက္ခန္ဓသ္သ သင္ခာရက္ခန္ဓသ္သ ပရိညတ္တံ, အနိစ္စသညာ ဝိညာဏက္ခန္ဓသ္သ ပရိညတ္တံ။ တတ္ထ သမထေန တဏ္ဟံ သမုဂ္ဃာတေတိ, ဝိပသ္သနာ အဝိဇ္ဇံ သမုဂ္ဃာတေတိ, အဒောသေန ဒောသံ သမုဂ္ဃာတေတိ, အမောဟေန မောဟံ သမုဂ္ဃာတေတိ, အနိစ္စသညာယ နိစ္စသညံ သမုဂ္ဃာတေတိ, ဒုက္ခသညာယ သုခသညံ သမုဂ္ဃာတေတိ, အနတ္တသညာယ အတ္တသညံ သမုဂ္ဃာတေတိ, အသုဘသညာယ သုဘသညံ သမုဂ္ဃာတေတိ။

    Tattha pañcannaṃ khandhānaṃ pariññā bhagavatā desitā, yo tattha asubhasaññā rūpakkhandhassa pariññattaṃ, dukkhasaññā vedanākkhandhassa pariññattaṃ, anattasaññā saññākkhandhassa saṅkhārakkhandhassa pariññattaṃ, aniccasaññā viññāṇakkhandhassa pariññattaṃ. Tattha samathena taṇhaṃ samugghāteti, vipassanā avijjaṃ samugghāteti, adosena dosaṃ samugghāteti, amohena mohaṃ samugghāteti, aniccasaññāya niccasaññaṃ samugghāteti, dukkhasaññāya sukhasaññaṃ samugghāteti, anattasaññāya attasaññaṃ samugghāteti, asubhasaññāya subhasaññaṃ samugghāteti.

    စိတ္တဝိက္ခေပပဋိသံဟရဏလက္ခဏော သမထော, တသ္သ ဈာနာနိ ပဒဋ္ဌာနံ။ သဗ္ဗဓမ္မံ ယထာဘူတံ ပဋိဝေဓလက္ခဏာ ဝိပသ္သနာ, တသ္သာ သဗ္ဗနေယ္ယံ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဣစ္ဆာပဋိသံဟရဏလက္ခဏော အလောဘော, တသ္သ အဒိန္နာဒာနာ ဝေရမဏီ ပဒဋ္ဌာနံ။ အဗ္ယာပာဒလက္ခဏော အဒောသော, တသ္သ ပာဏာတိပာတာ ဝေရမဏီ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဝတ္ထုအပ္ပဋိဟတလက္ခဏော အမောဟော, တသ္သ သမ္မာပဋိပတ္တိ ပဒဋ္ဌာနံ။ သင္ခတာနံ ဓမ္မာနံ ဝိနာသဂ္ဂဟဏလက္ခဏာ အနိစ္စသညာ, တသ္သာ ဥဒယဗ္ဗယော ပဒဋ္ဌာနံ။ သာသဝဖသ္သသဉ္ဇာနနလက္ခဏာ ဒုက္ခသညာ, တသ္သာ ဝေဒနာ ပဒဋ္ဌာနံ။ သဗ္ဗဓမ္မအနုပဂမနလက္ခဏာ အနတ္တသညာ, တသ္သာ ဓမ္မသညာ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဝိနီလကဝိပုဗ္ဗကဥဒ္ဓုမာတကသမုဂ္ဂဟဏလက္ခဏာ အသုဘသညာ, တသ္သာ နိဗ္ဗိဒာ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဣမေသု နဝသု ပဒေသု ဥပဒိဋ္ဌေသု သဗ္ဗော ကုသလပက္ခော ဥပဒိဋ္ဌော ဘဝတိ, သော စ ဗဟုသ္သုတေန သက္ကာ ဇာနိတုံ နော အပ္ပသ္သုတေန, ပညဝတာ နော ဒုပ္ပညေန, ယုတ္တေန နော အယုတ္တေနာတိ။

    Cittavikkhepapaṭisaṃharaṇalakkhaṇo samatho, tassa jhānāni padaṭṭhānaṃ. Sabbadhammaṃ yathābhūtaṃ paṭivedhalakkhaṇā vipassanā, tassā sabbaneyyaṃ padaṭṭhānaṃ. Icchāpaṭisaṃharaṇalakkhaṇo alobho, tassa adinnādānā veramaṇī padaṭṭhānaṃ. Abyāpādalakkhaṇo adoso, tassa pāṇātipātā veramaṇī padaṭṭhānaṃ. Vatthuappaṭihatalakkhaṇo amoho, tassa sammāpaṭipatti padaṭṭhānaṃ. Saṅkhatānaṃ dhammānaṃ vināsaggahaṇalakkhaṇā aniccasaññā, tassā udayabbayo padaṭṭhānaṃ. Sāsavaphassasañjānanalakkhaṇā dukkhasaññā, tassā vedanā padaṭṭhānaṃ. Sabbadhammaanupagamanalakkhaṇā anattasaññā, tassā dhammasaññā padaṭṭhānaṃ. Vinīlakavipubbakauddhumātakasamuggahaṇalakkhaṇā asubhasaññā, tassā nibbidā padaṭṭhānaṃ. Imesu navasu padesu upadiṭṭhesu sabbo kusalapakkho upadiṭṭho bhavati, so ca bahussutena sakkā jānituṃ no appassutena, paññavatā no duppaññena, yuttena no ayuttenāti.

    ၆၇. တတ္ထ နိစ္စသညာဓိမုတ္တသ္သ အပရာပရံ စိတ္တံ ပဏာမေန္တော သတိမပစ္စဝေက္ခတော အနိစ္စသညာ န ဥပဋ္ဌာတိ, ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု သုခသ္သာဒာဓိမုတ္တသ္သ ဣရိယာပထသ္သ အဂတိမပစ္စဝေက္ခတော ဒုက္ခသညာ န ဥပဋ္ဌာတိ, ခန္ဓဓာတုအာယတနေသု အတ္တာဓိမုတ္တသ္သ နာနာဓာတုအနေကဓာတုဝိနိဗ္ဘောဂမပစ္စဝေက္ခတော အနတ္တသညာ န ဥပဋ္ဌာတိ, ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနာဘိရတသ္သ ကာယေ သုဘာဓိမုတ္တသ္သ စ ဝိပ္ပဋိစ္ဆန္နာ အသုဘသညာ န ဥပဋ္ဌာတိ။

    67. Tattha niccasaññādhimuttassa aparāparaṃ cittaṃ paṇāmento satimapaccavekkhato aniccasaññā na upaṭṭhāti, pañcasu kāmaguṇesu sukhassādādhimuttassa iriyāpathassa agatimapaccavekkhato dukkhasaññā na upaṭṭhāti, khandhadhātuāyatanesu attādhimuttassa nānādhātuanekadhātuvinibbhogamapaccavekkhato anattasaññā na upaṭṭhāti, vaṇṇasaṇṭhānābhiratassa kāye subhādhimuttassa ca vippaṭicchannā asubhasaññā na upaṭṭhāti.

    အဝိပ္ပဋိသာရလက္ခဏာ သဒ္ဓာ, သဒ္ဒဟနာ ပစ္စုပဋ္ဌာနံ။ တသ္သ စတ္တာရိ သောတာပတ္တိယင္ဂာနိ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဧဝဉ္ဟိ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ 11 သဒ္ဓိန္ဒ္ရိယံ ဘိက္ခဝေ, ကုဟိံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ, စတူသု သောတာပတ္တိယင္ဂေသု ကုသလေသု ဓမ္မေသု။

    Avippaṭisāralakkhaṇā saddhā, saddahanā paccupaṭṭhānaṃ. Tassa cattāri sotāpattiyaṅgāni padaṭṭhānaṃ. Evañhi vuttaṃ bhagavatā 12 saddhindriyaṃ bhikkhave, kuhiṃ daṭṭhabbaṃ, catūsu sotāpattiyaṅgesu kusalesu dhammesu.

    သူရာအပဋိက္ခေပနလက္ခဏံ ဝီရိယိန္ဒ္ရိယံ, ဝီရိယိန္ဒ္ရိယာရမ္ဘော ပစ္စုပဋ္ဌာနံ။ တသ္သ အတီတာ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာ ပဒဋ္ဌာနံ။ ယထာ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ 13 ဝီရိယိန္ဒ္ရိယံ, ဘိက္ခဝေ, ကုဟိံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ, စတူသု သမ္မပ္ပဓာနေသု။

    Sūrāapaṭikkhepanalakkhaṇaṃ vīriyindriyaṃ, vīriyindriyārambho paccupaṭṭhānaṃ. Tassa atītā cattāro sammappadhānā padaṭṭhānaṃ. Yathā vuttaṃ bhagavatā 14 vīriyindriyaṃ, bhikkhave, kuhiṃ daṭṭhabbaṃ, catūsu sammappadhānesu.

    သတိ သရဏလက္ခဏာ, အသမ္မောဟပစ္စုပဋ္ဌာနာ။ တသ္သ အတီတာ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ ပဒဋ္ဌာနံ။ ယထာ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ သတိန္ဒ္ရိယံ ဘိက္ခဝေ, ကုဟိံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ, စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု။

    Sati saraṇalakkhaṇā, asammohapaccupaṭṭhānā. Tassa atītā cattāro satipaṭṭhānā padaṭṭhānaṃ. Yathā vuttaṃ bhagavatā satindriyaṃ bhikkhave, kuhiṃ daṭṭhabbaṃ, catūsu satipaṭṭhānesu.

    ဧကဂ္ဂလက္ခဏော သမာဓိ, အဝိက္ခေပပစ္စုပဋ္ဌာနော, တသ္သ စတ္တာရိ ဉာဏာနိ ပဒဋ္ဌာနံ။ ယထာ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ သမာဓိန္ဒ္ရိယံ, ဘိက္ခဝေ, ကုဟိံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ, စတူသု ဈာနေသု။

    Ekaggalakkhaṇo samādhi, avikkhepapaccupaṭṭhāno, tassa cattāri ñāṇāni padaṭṭhānaṃ. Yathā vuttaṃ bhagavatā samādhindriyaṃ, bhikkhave, kuhiṃ daṭṭhabbaṃ, catūsu jhānesu.

    ပဇာနနလက္ခဏာ ပညာ, ဘူတတ္ထသန္တီရဏာ ပစ္စုပဋ္ဌာနာ, တသ္သ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ ပဒဋ္ဌာနံ။ ယထာ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ 15 ပညိန္ဒ္ရိယံ, ဘိက္ခဝေ, ကုဟိံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ, စတူသု အရိယသစ္စေသု။

    Pajānanalakkhaṇā paññā, bhūtatthasantīraṇā paccupaṭṭhānā, tassa cattāri ariyasaccāni padaṭṭhānaṃ. Yathā vuttaṃ bhagavatā 16 paññindriyaṃ, bhikkhave, kuhiṃ daṭṭhabbaṃ, catūsu ariyasaccesu.

    စတ္တာရိ စက္ကာနိ 17 ပတိရူပဒေသဝာသော စက္ကံ, သပ္ပုရိသူပနိသ္သယော စက္ကံ, အတ္တသမ္မာပဏိဓာနံ စက္ကံ, ပုဗ္ဗေ ကတပုညတာ စက္ကံ။ တတ္ထ အရိယသန္နိသ္သယလက္ခဏော ပတိရူပဒေသဝာသော, သော သပ္ပုရိသူပနိသ္သယသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ။ အရိယသန္နိသ္သယလက္ခဏော သပ္ပုရိသ္သူပနိသ္သယော, သော အတ္တသမ္မာပဏိဓာနသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ။ သမ္မာပဋိပတ္တိလက္ခဏံ အတ္တသမ္မာပဏိဓာနံ, တံ ပုညာနံ ပဒဋ္ဌာနံ။ ကုသလဓမ္မောပစယလက္ခဏံ ပုညံ, တံ သဗ္ဗသမ္ပတ္တီနံ ပဒဋ္ဌာနံ။

    Cattāri cakkāni 18 patirūpadesavāso cakkaṃ, sappurisūpanissayo cakkaṃ, attasammāpaṇidhānaṃ cakkaṃ, pubbe katapuññatā cakkaṃ. Tattha ariyasannissayalakkhaṇo patirūpadesavāso, so sappurisūpanissayassa padaṭṭhānaṃ. Ariyasannissayalakkhaṇo sappurissūpanissayo, so attasammāpaṇidhānassa padaṭṭhānaṃ. Sammāpaṭipattilakkhaṇaṃ attasammāpaṇidhānaṃ, taṃ puññānaṃ padaṭṭhānaṃ. Kusaladhammopacayalakkhaṇaṃ puññaṃ, taṃ sabbasampattīnaṃ padaṭṭhānaṃ.

    ဧကာဒသသီလမူလကာ ဓမ္မာ သီလဝတော အဝိပ္ပဋိသာရော ဘဝတိ။ပေ.။ သော ဝိမုတ္တိဉာဏဒသ္သနံ ‘‘နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’’တိ ပဇာနနာ။ တတ္ထ ဝေရမဏိလက္ခဏံ သီလံ, တံ အဝိပ္ပဋိသာရသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ။ န အတ္တာနုဝာဒလက္ခဏော အဝိပ္ပဋိသာရော, သော ပာမောဇ္ဇသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ။ အဘိပ္ပမောဒနလက္ခဏံ ပာမောဇ္ဇံ, တံ ပီတိယာ ပဒဋ္ဌာနံ။ အတ္တမနလက္ခဏာ ပီတိ , သာ ပသ္သဒ္ဓိယာ ပဒဋ္ဌာနံ။ ကမ္မနိယလက္ခဏာ ပသ္သဒ္ဓိ, သာ သုခသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ။ အဗ္ယာပာဒလက္ခဏံ သုခံ, တံ သမာဓိနော ပဒဋ္ဌာနံ။ အဝိက္ခေပနလက္ခဏော သမာဓိ, သော ယထာဘူတဉာဏဒသ္သနသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ။ အဝိပရီတသန္တီရဏလက္ခဏာ ပညာ, သာ နိဗ္ဗိဒာယ ပဒဋ္ဌာနံ အနာလယနလက္ခဏာ နိဗ္ဗိဒာ, သာ ဝိရာဂသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ။ အသံကိလေသလက္ခဏော ဝိရာဂော, သော ဝိမုတ္တိယာ ပဒဋ္ဌာနံ။ အကုသလဓမ္မဝိဝေကလက္ခဏာ ဝိမုတ္တိ, သာ ဝိမုတ္တိနော ဝောဒာနသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ။

    Ekādasasīlamūlakā dhammā sīlavato avippaṭisāro bhavati…pe… so vimuttiñāṇadassanaṃ ‘‘nāparaṃ itthattāyā’’ti pajānanā. Tattha veramaṇilakkhaṇaṃ sīlaṃ, taṃ avippaṭisārassa padaṭṭhānaṃ. Na attānuvādalakkhaṇo avippaṭisāro, so pāmojjassa padaṭṭhānaṃ. Abhippamodanalakkhaṇaṃ pāmojjaṃ, taṃ pītiyā padaṭṭhānaṃ. Attamanalakkhaṇā pīti , sā passaddhiyā padaṭṭhānaṃ. Kammaniyalakkhaṇā passaddhi, sā sukhassa padaṭṭhānaṃ. Abyāpādalakkhaṇaṃ sukhaṃ, taṃ samādhino padaṭṭhānaṃ. Avikkhepanalakkhaṇo samādhi, so yathābhūtañāṇadassanassa padaṭṭhānaṃ. Aviparītasantīraṇalakkhaṇā paññā, sā nibbidāya padaṭṭhānaṃ anālayanalakkhaṇā nibbidā, sā virāgassa padaṭṭhānaṃ. Asaṃkilesalakkhaṇo virāgo, so vimuttiyā padaṭṭhānaṃ. Akusaladhammavivekalakkhaṇā vimutti, sā vimuttino vodānassa padaṭṭhānaṃ.

    ၆၈. စတသ္သော အရိယဘူမိယော စတ္တာရိ သာမညဖလာနိ။ တတ္ထ ယော ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, ဧသာ ဒသ္သနဘူမိ။ သောတာပတ္တိဖလဉ္စ သော ယထာဘူတံ ပဇာနိတ္ဝာ နိဗ္ဗိန္ဒတိ, ဣဒံ တနုကာမရာဂသ္သ ပဒဋ္ဌာနံ ဗ္ယာပာဒာနံ။ သကဒာဂာမိဖလဉ္စ သဏ္ဟံ ဝိရဇ္ဇတိ, အယံ ရာဂဝိရာဂာ စေတောဝိမုတ္တိ။ အနာဂာမိဖလဉ္စ ယံ အဝိဇ္ဇာဝိရာဂာ ဝိမုစ္စတိ, အယံ ကတာဘူမိ။ အရဟတ္တဉ္စ သာမညဖလာနီတိ ကော ဝစနတ္ထော, အရိယော အဋ္ဌင္ဂိကော မဂ္ဂော သာမညံ, တသ္သေတာနိ ဖလာနိ သာမညဖလာနီတိ ဝုစ္စတိ။ ကိသ္သ ဗ္ရဟ္မညဖလာနီတိ ဝုစ္စန္တေ? ဗ္ရဟ္မညအရိယော အဋ္ဌင္ဂိကော မဂ္ဂော, တသ္သ တာနိ ဖလာနီတိ ဗ္ရဟ္မညဖလာနီတိ ဝုစ္စန္တေ။

    68. Catasso ariyabhūmiyo cattāri sāmaññaphalāni. Tattha yo yathābhūtaṃ pajānāti, esā dassanabhūmi. Sotāpattiphalañca so yathābhūtaṃ pajānitvā nibbindati, idaṃ tanukāmarāgassa padaṭṭhānaṃ byāpādānaṃ. Sakadāgāmiphalañca saṇhaṃ virajjati, ayaṃ rāgavirāgā cetovimutti. Anāgāmiphalañca yaṃ avijjāvirāgā vimuccati, ayaṃ katābhūmi. Arahattañca sāmaññaphalānīti ko vacanattho, ariyo aṭṭhaṅgiko maggo sāmaññaṃ, tassetāni phalāni sāmaññaphalānīti vuccati. Kissa brahmaññaphalānīti vuccante? Brahmaññaariyo aṭṭhaṅgiko maggo, tassa tāni phalānīti brahmaññaphalānīti vuccante.

    တတ္ထ သောတာပန္နော ကထံ ဟောတိ? သဟ သစ္စာဘိသမယာ အရိယသာဝကသ္သ တီဏိ သံယောဇနာနိ ပဟီယန္တိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ ဝိစိကိစ္ဆာ သီလဗ္ဗတပရာမာသော စ, ဣမေသံ တိဏ္ဏံ သံယောဇနာနံ ပဟာနာ ပရိက္ခယာ အရိယသာဝကော ဟောတိ သောတာပန္နော အဝိနိပာတဓမ္မော ယာဝ ဒုက္ခသ္သန္တံ ကရောတိ။

    Tattha sotāpanno kathaṃ hoti? Saha saccābhisamayā ariyasāvakassa tīṇi saṃyojanāni pahīyanti sakkāyadiṭṭhi vicikicchā sīlabbataparāmāso ca, imesaṃ tiṇṇaṃ saṃyojanānaṃ pahānā parikkhayā ariyasāvako hoti sotāpanno avinipātadhammo yāva dukkhassantaṃ karoti.

    တတ္ထ ကတမာ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ? အသ္သုတဝာ ဗာလော ပုထုဇ္ဇနော ယာဝ အရိယဓမ္မေ အကောဝိဒော, သော ရူပံ အတ္တတော သမနုပသ္သတိ ယာဝ ဝိညာဏသ္မိံ အတ္တာနံ, သော ဣမေသု ပဉ္စသု ခန္ဓေသု အတ္တဂ္ဂာဟော ဝာ အတ္တနိယဂ္ဂာဟော ဝာ ဧသောဟမသ္မိ ဧကသ္မိံ ဝသဝတ္တိကော 19 ပက္ခိတ္တော အနုဂ္ဂဟော အနုသယန္တော အင္ဂမင္ဂန္တိ ပရတိ။ ယာ တထာဘူတသ္သ ခန္တိ ရုစိ ပေက္ခနာ အာကာရပရိဝိတက္ကော ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာယနာ အဘိပ္ပသန္နာ, အယံ ဝုစ္စတေ သက္ကာယဒိဋ္ဌီတိ။

    Tattha katamā sakkāyadiṭṭhi? Assutavā bālo puthujjano yāva ariyadhamme akovido, so rūpaṃ attato samanupassati yāva viññāṇasmiṃ attānaṃ, so imesu pañcasu khandhesu attaggāho vā attaniyaggāho vā esohamasmi ekasmiṃ vasavattiko 20 pakkhitto anuggaho anusayanto aṅgamaṅganti parati. Yā tathābhūtassa khanti ruci pekkhanā ākāraparivitakko diṭṭhinijjhāyanā abhippasannā, ayaṃ vuccate sakkāyadiṭṭhīti.

    တတ္ထ ပဉ္စ ဒိဋ္ဌိယော ဥစ္ဆေဒံ ဘဇန္တိ။ ကတမာယော ပဉ္စ? ရူပံ အတ္တတော သမနုပသ္သတိ, ယာဝ ဝိညာဏံ အတ္တတော သမနုပသ္သတိ, ဣမာယော ပဉ္စ ဥစ္ဆေဒံ ဘဇန္တိ, အဝသေသာယော ပန္နရသ သသ္သတံ ဘဇန္တိ။ ဣတိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိပဟာနာ ဒ္ဝာသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိဂတာနိ ပဟီယန္တိ။ ပဟာနာ ဥစ္ဆေဒံ သသ္သတဉ္စ န ဘဇတိ။ ဣတိ ဥစ္ဆေဒသသ္သတပ္ပဟာနာ အရိယသာဝကသ္သ န ကိဉ္စိ ဒိဋ္ဌိဂတံ ဘဝတိ, အညာ ဝာ လောကုတ္တရာယ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ။ ကထံ ပန သက္ကာယဒိဋ္ဌိ န ဘဝတိ? ဣဓ အရိယသာဝကော သုတဝာ ဟောတိ, သဗ္ဗော သုက္ကပက္ခော ကာတဗ္ဗော, ယာဝ အရိယဓမ္မေသု ကောဝိဒော ရူပံ အနတ္တတော သမနုပသ္သတိ, ယာဝ ဝိညာဏံ။ပေ.။ ဧဝမသ္သ သမနုပသ္သန္တသ္သ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ န ဘဝတိ။

    Tattha pañca diṭṭhiyo ucchedaṃ bhajanti. Katamāyo pañca? Rūpaṃ attato samanupassati, yāva viññāṇaṃ attato samanupassati, imāyo pañca ucchedaṃ bhajanti, avasesāyo pannarasa sassataṃ bhajanti. Iti sakkāyadiṭṭhipahānā dvāsaṭṭhidiṭṭhigatāni pahīyanti. Pahānā ucchedaṃ sassatañca na bhajati. Iti ucchedasassatappahānā ariyasāvakassa na kiñci diṭṭhigataṃ bhavati, aññā vā lokuttarāya sammādiṭṭhiyā. Kathaṃ pana sakkāyadiṭṭhi na bhavati? Idha ariyasāvako sutavā hoti, sabbo sukkapakkho kātabbo, yāva ariyadhammesu kovido rūpaṃ anattato samanupassati, yāva viññāṇaṃ…pe… evamassa samanupassantassa sakkāyadiṭṭhi na bhavati.

    ကထံ ဝိစိကိစ္ဆာ န ဘဝတိ? ဣဓ အရိယသာဝကော ဗုဒ္ဓေ န ကင္ခတိ, န ဝိစိကိစ္ဆတိ အဘိပ္ပသီဒတိ, ဣတိပိ သော ဘဂဝာတိ သဗ္ဗံ။ ဓမ္မေ န ကင္ခတိ န ဝိစိကိစ္ဆတိ သဗ္ဗံ။ ယာဝ တဏ္ဟက္ခယော ဝိရာဂော နိရောဓော နိဗ္ဗာနန္တိ, ဣမိနာ ဒုတိယေန အာကင္ခိယေန ဓမ္မေန သမန္နာဂတော ဟောတိ။ သင္ဃေ န ကင္ခတိ။ပေ.။ ယာဝ ပူဇာ ဒေဝာနဉ္စ မနုသ္သာနဉ္စာတိ, ဣမိနာ တတိယေန အာကင္ခိယေန ဓမ္မေန သမန္နာဂတော ဟောတိ။

    Kathaṃ vicikicchā na bhavati? Idha ariyasāvako buddhe na kaṅkhati, na vicikicchati abhippasīdati, itipi so bhagavāti sabbaṃ. Dhamme na kaṅkhati na vicikicchati sabbaṃ. Yāva taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānanti, iminā dutiyena ākaṅkhiyena dhammena samannāgato hoti. Saṅghe na kaṅkhati…pe… yāva pūjā devānañca manussānañcāti, iminā tatiyena ākaṅkhiyena dhammena samannāgato hoti.

    သဗ္ဗေ သင္ခာရာ ဒုက္ခာတိ န ကင္ခတိ န ဝိစိကိစ္ဆတိ အဓိမုစ္စတိ အဘိပ္ပသီဒတိ။ တဏ္ဟာ ဒုက္ခသမုဒယောတိ န ကင္ခတိ န ဝိစိကိစ္ဆတိ။ တဏ္ဟာနိရောဓာ ဒုက္ခနိရောဓောတိ န ကင္ခတိ န ဝိစိကိစ္ဆတိ။ အရိယော အဋ္ဌင္ဂိကော မဂ္ဂော ဒုက္ခနိရောဓဂာမိနီ ပဋိပဒာတိ န ကင္ခတိ န ဝိစိကိစ္ဆတိ အဓိမုစ္စတိ အဘိပ္ပသီဒတိ။ ယာဝ ဗုဒ္ဓေ ဝာ ဓမ္မေ ဝာ သင္ဃေ ဝာ ဒုက္ခေ ဝာ သမုဒယေ ဝာ နိရောဓေ ဝာ မဂ္ဂေ ဝာ ကင္ခာယနာ ဝိမတိ ဝိစိကိစ္ဆာ ဒ္ဝေဓာပထာ အာသပ္ပနာ 21 ပရိသပ္ပနာ အနဝဋ္ဌာနံ အဓိဋ္ဌာဂမနံ 22 အနေကံသော အနေကံသိကတာ, တေ တသ္သ ပဟီနာ ဘဝန္တိ ပဏုန္နာ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝံကတာ အာယတိံ အနုပ္ပာဒဓမ္မာ။

    Sabbe saṅkhārā dukkhāti na kaṅkhati na vicikicchati adhimuccati abhippasīdati. Taṇhā dukkhasamudayoti na kaṅkhati na vicikicchati. Taṇhānirodhā dukkhanirodhoti na kaṅkhati na vicikicchati. Ariyo aṭṭhaṅgiko maggo dukkhanirodhagāminī paṭipadāti na kaṅkhati na vicikicchati adhimuccati abhippasīdati. Yāva buddhe vā dhamme vā saṅghe vā dukkhe vā samudaye vā nirodhe vā magge vā kaṅkhāyanā vimati vicikicchā dvedhāpathā āsappanā 23 parisappanā anavaṭṭhānaṃ adhiṭṭhāgamanaṃ 24 anekaṃso anekaṃsikatā, te tassa pahīnā bhavanti paṇunnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā.

    ၆၉. တတ္ထ သီလဗ္ဗတပရာမာသော ဒ္ဝိဓာ – သီလသ္သ ဝာ သုဒ္ဓသ္သ ဝာ။ တတ္ထ သီလသ္သ သီလဗ္ဗတပရာမာသော ဣမိနာဟံ သီလေန ဝာ ဝတေန ဝာ တပေန ဝာ ဗ္ရဟ္မစရိယေန ဝာ ဒေဝော ဝာ ဘဝိသ္သာမိ ဒေဝညတရော ဝာ တတ္ထ ကပောတပာဒာဟိ အစ္ဆရာဟိ သဒ္ဓိံ ကီဠိသ္သာမိ ရမိသ္သာမိ ပရိစရိသ္သာမီတိ။ ယထာဘူတဒသ္သနန္တိ ရုစိဝိမုတ္တိ ရာဂော ရာဂပရိဝတ္တကာ ဒိဋ္ဌိရူပနာ ပသ္သနာ အသန္တုသ္သိတသ္သ သီလဗ္ဗတပရာမာသော။ တတ္ထ ကတမော သုဒ္ဓသ္သ သီလဗ္ဗတပရာမာသော? ဣဓေကစ္စော သီလံ ပရာမသတိ, သီလေန သုဇ္ဈတိ, သီလေန နီယတိ, သီလေန မုစ္စတိ, သုခံ ဝီတိက္ကမတိ, ဒုက္ခံ ဝီတိက္ကမတိ, သုခဒုက္ခံ ဝီတိက္ကမတိ အနုပာပုဏာတိ ဥပရိမေန။ တဒုဘယံ သီလဝတံ ပရာမသတိ တဒုဘယေန သီလဝတေန သုဇ္ဈန္တိ မုစ္စန္တိ နီယန္တိ, သုခံ ဝီတိက္ကမန္တိ, ဒုက္ခံ ဝီတိက္ကမန္တိ, သုခဒုက္ခံ ဝီတိက္ကမန္တိ, အနုပာပုဏန္တီတိ အဝိသုစိကရံ ဓမ္မံ အဝိမုတ္တိကရံ ဓမ္မံ ဝိသုစိတော ဝိမုတ္တိတော ပစ္စာဂစ္ဆန္တသ္သ ယာ တထာဘူတသ္သ ခန္တိ ရုစိ မုတ္တိ ပေက္ခနာ အာကာရပရိဝိတက္ကော ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာယနာ ပသ္သနာ, အယံ သုဒ္ဓသ္သ သီလဗ္ဗတပရာမာသော။ ဧတေ ဥဘော ပရာမာသာ အရိယသာဝကသ္သ ပဟီနာ ဘဝန္တိ ယာဝ အာယတိံ အနုပ္ပာဒဓမ္မာ, သော သီလဝာ ဘဝတိ အရိယကန္တေဟိ သီလေဟိ သမန္နာဂတော အက္ခဏ္ဍေဟိ ယာဝ ဥပသမသံဝတ္တနိကေဟိ။ ဣမေသံ တိဏ္ဏံ သံယောဇနာနံ ပဟာနာ သုတဝာ အရိယသာဝကော ဘဝတိ သောတာပန္နော အဝိနိပာတဓမ္မော, သဗ္ဗံ။

    69. Tattha sīlabbataparāmāso dvidhā – sīlassa vā suddhassa vā. Tattha sīlassa sīlabbataparāmāso imināhaṃ sīlena vā vatena vā tapena vā brahmacariyena vā devo vā bhavissāmi devaññataro vā tattha kapotapādāhi accharāhi saddhiṃ kīḷissāmi ramissāmi paricarissāmīti. Yathābhūtadassananti rucivimutti rāgo rāgaparivattakā diṭṭhirūpanā passanā asantussitassa sīlabbataparāmāso. Tattha katamo suddhassa sīlabbataparāmāso? Idhekacco sīlaṃ parāmasati, sīlena sujjhati, sīlena nīyati, sīlena muccati, sukhaṃ vītikkamati, dukkhaṃ vītikkamati, sukhadukkhaṃ vītikkamati anupāpuṇāti uparimena. Tadubhayaṃ sīlavataṃ parāmasati tadubhayena sīlavatena sujjhanti muccanti nīyanti, sukhaṃ vītikkamanti, dukkhaṃ vītikkamanti, sukhadukkhaṃ vītikkamanti, anupāpuṇantīti avisucikaraṃ dhammaṃ avimuttikaraṃ dhammaṃ visucito vimuttito paccāgacchantassa yā tathābhūtassa khanti ruci mutti pekkhanā ākāraparivitakko diṭṭhinijjhāyanā passanā, ayaṃ suddhassa sīlabbataparāmāso. Ete ubho parāmāsā ariyasāvakassa pahīnā bhavanti yāva āyatiṃ anuppādadhammā, so sīlavā bhavati ariyakantehi sīlehi samannāgato akkhaṇḍehi yāva upasamasaṃvattanikehi. Imesaṃ tiṇṇaṃ saṃyojanānaṃ pahānā sutavā ariyasāvako bhavati sotāpanno avinipātadhammo, sabbaṃ.

    သဟသစ္စာဘိသမယာ, ဣတိ ကော ဝစနတ္ထော? စတ္တာရော အဘိသမယာ, ပရိညာဘိသမယော ပဟာနာဘိသမယော သစ္ဆိကိရိယာဘိသမယော ဘာဝနာဘိသမယော။

    Sahasaccābhisamayā, iti ko vacanattho? Cattāro abhisamayā, pariññābhisamayo pahānābhisamayo sacchikiriyābhisamayo bhāvanābhisamayo.

    တတ္ထ အရိယသာဝကော ဒုက္ခံ ပရိညာဘိသမယေန အဘိသမေတိ, သမုဒယံ ပဟာနာဘိသမယေန အဘိသမေတိ, နိရောဓံ သစ္ဆိကိရိယာဘိသမယေန အဘိသမေတိ, မဂ္ဂံ ဘာဝနာဘိသမယေန အဘိသမေတိ။ ကိံ ကာရဏံ? ဒုက္ခသ္သ ပရိညာဘိသမယော, သမုဒယသ္သ ပဟာနာဘိသမယော, နိရောဓသ္သ သစ္ဆိကိရိယာဘိသမယော, မဂ္ဂသ္သ ဘာဝနာဘိသမယော။ သမထဝိပသ္သနာယ ကထံ အဘိသမေတိ? အာရမ္မဏေ စိတ္တံ ဥပနိဗန္ဓေတ္ဝာ ပဉ္စက္ခန္ဓေ ဒုက္ခတော ပသ္သတိ။ တတ္ထ ယော ဥပနိဗန္ဓော, အယံ သမထော။ ယာ ပရိယောဂာဟနာ, အယံ ဝိပသ္သနာ။ ပဉ္စက္ခန္ဓေ ဒုက္ခာတိ ပသ္သတော ယော ပဉ္စက္ခန္ဓေသု အာလယော နိကန္တိ ဥပဂမနံ အဇ္ဈောသာနာ ဣစ္ဆာ မုစ္ဆာ ပဏိဓိ ပတ္ထနာ ပဟီယတိ။ တတ္ထ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဒုက္ခံ။ ယော တတ္ထ အာလယော နိကန္တိ ဥပဂမနံ အဇ္ဈောသာနံ ဣစ္ဆာ မုစ္ဆာ ပဏိဓိ ပတ္ထနာ, အယံ သမုဒယော။ ယံ တသ္သ ပဟာနံ, သော နိရောဓော သမထော ဝိပသ္သနာ စ မဂ္ဂော, ဧဝံ တေသံ စတုန္နံ အရိယသစ္စာနံ ဧကကာလေ ဧကက္ခဏေ ဧကစိတ္တေ အပုဗ္ဗံ အစရိမံ အဘိသမယော ဘဝတိ။ တေနာဟ ဘဂဝာ ‘‘သဟသစ္စာဘိသမယာ အရိယသာဝကသ္သ တီဏိ သံယောဇနာနိ ပဟီယန္တီ’’တိ။

    Tattha ariyasāvako dukkhaṃ pariññābhisamayena abhisameti, samudayaṃ pahānābhisamayena abhisameti, nirodhaṃ sacchikiriyābhisamayena abhisameti, maggaṃ bhāvanābhisamayena abhisameti. Kiṃ kāraṇaṃ? Dukkhassa pariññābhisamayo, samudayassa pahānābhisamayo, nirodhassa sacchikiriyābhisamayo, maggassa bhāvanābhisamayo. Samathavipassanāya kathaṃ abhisameti? Ārammaṇe cittaṃ upanibandhetvā pañcakkhandhe dukkhato passati. Tattha yo upanibandho, ayaṃ samatho. Yā pariyogāhanā, ayaṃ vipassanā. Pañcakkhandhe dukkhāti passato yo pañcakkhandhesu ālayo nikanti upagamanaṃ ajjhosānā icchā mucchā paṇidhi patthanā pahīyati. Tattha pañcakkhandhā dukkhaṃ. Yo tattha ālayo nikanti upagamanaṃ ajjhosānaṃ icchā mucchā paṇidhi patthanā, ayaṃ samudayo. Yaṃ tassa pahānaṃ, so nirodho samatho vipassanā ca maggo, evaṃ tesaṃ catunnaṃ ariyasaccānaṃ ekakāle ekakkhaṇe ekacitte apubbaṃ acarimaṃ abhisamayo bhavati. Tenāha bhagavā ‘‘sahasaccābhisamayā ariyasāvakassa tīṇi saṃyojanāni pahīyantī’’ti.

    ၇၀. တတ္ထ သမထဝိပသ္သနာ ယုဂနဒ္ဓာ ဝတ္တမာနာ ဧကကာလေ ဧကက္ခဏေ ဧကစိတ္တေ စတ္တာရိ ကိစ္စာနိ ကရောတိ, ဒုက္ခံ ပရိညာဘိသမယေန အဘိသမေတိ, ယာဝ မဂ္ဂံ ဘာဝနာဘိသမယေန အဘိသမေတိ။ ကိံ ကာရဏာ? ဒုက္ခံ ပရိညာဘိသမယော, ယာဝ မဂ္ဂံ ဘာဝနာဘိသမယော။ ဧဝံ ဒိဋ္ဌန္တော ယထာ နာဝာ ဇလံ ဂစ္ဆန္တီ စတ္တာရိ ကိစ္စာနိ ကရောတိ, ပာရိမံ တီရံ ပာပေတိ, ဩရိမံ တီရံ ဇဟတိ, ဘာရံ ဝဟတိ, သောတံ ဆိန္ဒတိ; ဧဝမေဝ သမထဝိပသ္သနာ ယုဂနဒ္ဓာ ဝတ္တမာနာ ဧကကာလေ ဧကက္ခဏေ ဧကစိတ္တေ စတ္တာရိ ကိစ္စာနိ ကရောတိ , ဒုက္ခံ ပရိညာဘိသမယေန အဘိသမေတိ, ယာဝ မဂ္ဂံ ဘာဝနာဘိသမယေန အဘိသမေတိ။ ယထာ ဝာ သူရိယော ဥဒယန္တော ဧကကာလေ အပုဗ္ဗံ အစရိမံ စတ္တာရိ ကိစ္စာနိ ကရောတိ, အန္ဓကာရံ ဝိဓမတိ, အာလောကံ ပာတုကရောတိ, ရူပံ နိဒသ္သီယတိ, သီတံ ပရိယာဒိယတိ; ဧဝမေဝ သမထဝိပသ္သနာ ယုဂနဒ္ဓာ ဝတ္တမာနာ ဧကကာလေ။ပေ.။ ယထာ ပဒီပော ဇလန္တော ဧကကာလေ အပုဗ္ဗံ အစရိမံ စတ္တာရိ ကိစ္စာနိ ကရောတိ, အန္ဓကာရံ ဝိဓမတိ, အာလောကံ ပာတုကရောတိ, ရူပံ နိဒသ္သီယတိ, ဥပာဒာနံ ပရိယာဒိယတိ; ဧဝမေဝ သမထဝိပသ္သနာ ယုဂနဒ္ဓာ ဝတ္တမာနာ ဧကကာလေ။ပေ.။။

    70. Tattha samathavipassanā yuganaddhā vattamānā ekakāle ekakkhaṇe ekacitte cattāri kiccāni karoti, dukkhaṃ pariññābhisamayena abhisameti, yāva maggaṃ bhāvanābhisamayena abhisameti. Kiṃ kāraṇā? Dukkhaṃ pariññābhisamayo, yāva maggaṃ bhāvanābhisamayo. Evaṃ diṭṭhanto yathā nāvā jalaṃ gacchantī cattāri kiccāni karoti, pārimaṃ tīraṃ pāpeti, orimaṃ tīraṃ jahati, bhāraṃ vahati, sotaṃ chindati; evameva samathavipassanā yuganaddhā vattamānā ekakāle ekakkhaṇe ekacitte cattāri kiccāni karoti , dukkhaṃ pariññābhisamayena abhisameti, yāva maggaṃ bhāvanābhisamayena abhisameti. Yathā vā sūriyo udayanto ekakāle apubbaṃ acarimaṃ cattāri kiccāni karoti, andhakāraṃ vidhamati, ālokaṃ pātukaroti, rūpaṃ nidassīyati, sītaṃ pariyādiyati; evameva samathavipassanā yuganaddhā vattamānā ekakāle…pe… yathā padīpo jalanto ekakāle apubbaṃ acarimaṃ cattāri kiccāni karoti, andhakāraṃ vidhamati, ālokaṃ pātukaroti, rūpaṃ nidassīyati, upādānaṃ pariyādiyati; evameva samathavipassanā yuganaddhā vattamānā ekakāle…pe….

    ယဒာ အရိယသာဝကော သောတာပန္နော ဘဝတိ အဝိနိပာတဓမ္မော နိယတော ယာဝ ဒုက္ခသ္သန္တံ ကရောတိ, အယံ ဒသ္သနဘူမိ။ သောတာပတ္တိဖလဉ္စ သောတာပတ္တိဖလေ ဌိတော ဥတ္တရိ သမထဝိပသ္သနံ ဘာဝေန္တော ယုဂနဒ္ဓာ ဝတ္တမာနာ ကာမရာဂဗ္ယာပာဒာနံ ယေဘုယ္ယေန ပဟာနာ အရိယသာဝကော ဟောတိ။ သကဒာဂာမိ ပရိနိဋ္ဌိတတ္တာ သကိဒေဝ ဣမံ လောကံ အာဂန္တ္ဝာ ဒုက္ခသ္သန္တံ ကရောတိ, အယံ တနုဘူမိ။

    Yadā ariyasāvako sotāpanno bhavati avinipātadhammo niyato yāva dukkhassantaṃ karoti, ayaṃ dassanabhūmi. Sotāpattiphalañca sotāpattiphale ṭhito uttari samathavipassanaṃ bhāvento yuganaddhā vattamānā kāmarāgabyāpādānaṃ yebhuyyena pahānā ariyasāvako hoti. Sakadāgāmi pariniṭṭhitattā sakideva imaṃ lokaṃ āgantvā dukkhassantaṃ karoti, ayaṃ tanubhūmi.

    သကဒာဂာမိဖလဉ္စ ယော သကဒာဂာမိဖလေ ဌိတော ဝိပသ္သနံ ဘာဝေန္တော ကာမရာဂဗ္ယာပာဒေ သာနုသယေ အနဝသေသံ ပဇဟတိ, ကာမရာဂဗ္ယာပာဒေသု အနဝသေသံ ပဟီနေသု ပဉ္စောရမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနိ ပဟီနာနိ ဘဝန္တိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ သီလဗ္ဗတပရာမာသော ဝိစိကိစ္ဆာ ကာမစ္ဆန္ဒော ဗ္ယာပာဒော စ, ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပဟာနာ 25 အရိယသာဝကော ဟောတိ အနာဂာမီ တတ္ထ ပရိနိဗ္ဗာယီ အနာဝတ္တိဓမ္မော တသ္မာ လောကာ, အယံ ဝီတရာဂဘူမိ။

    Sakadāgāmiphalañca yo sakadāgāmiphale ṭhito vipassanaṃ bhāvento kāmarāgabyāpāde sānusaye anavasesaṃ pajahati, kāmarāgabyāpādesu anavasesaṃ pahīnesu pañcorambhāgiyāni saṃyojanāni pahīnāni bhavanti sakkāyadiṭṭhi sīlabbataparāmāso vicikicchā kāmacchando byāpādo ca, imesaṃ pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ pahānā 26 ariyasāvako hoti anāgāmī tattha parinibbāyī anāvattidhammo tasmā lokā, ayaṃ vītarāgabhūmi.

    အနာဂာမိဖလဉ္စ အနာဂာမိဖလေ ဌိတော ဥတ္တရိ သမထဝိပသ္သနံ ဘာဝေန္တော ပဉ္စ ဥဒ္ဓမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနိ ပဇဟတိ ရူပရာဂအရူပရာဂမာနဥဒ္ဓစ္စအဝိဇ္ဇဉ္စ။ ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ ဥဒ္ဓမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပဟာနာ အရိယသာဝကော အရဟာ ဘဝတိ, ခီဏာသဝော ဝုသိတဝာ သမ္မဒညာ 27 ဝိမုတ္တော ပရိက္ခီဏဘဝသံယောဇနော အနုပ္ပတ္တသဒတ္ထော, အယံ ကတာဘူမိ။

    Anāgāmiphalañca anāgāmiphale ṭhito uttari samathavipassanaṃ bhāvento pañca uddhambhāgiyāni saṃyojanāni pajahati rūparāgaarūparāgamānauddhaccaavijjañca. Imesaṃ pañcannaṃ uddhambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ pahānā ariyasāvako arahā bhavati, khīṇāsavo vusitavā sammadaññā 28 vimutto parikkhīṇabhavasaṃyojano anuppattasadattho, ayaṃ katābhūmi.

    အရဟန္တောဝ အယံ သောပာဒိသေသာ နိဗ္ဗာနဓာတု။ တသ္သ အာယုက္ခယာ ဇီဝိတိန္ဒ္ရိယာပရောဓာ ဣဒဉ္စ ဒုက္ခံ နိရုဇ္ဈတိ, အညဉ္စ ဒုက္ခံ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယော ဣမသ္သ ဒုက္ခသ္သ နိရောဓော ဝူပသမော, အညသ္သ စ အပာတုဘာဝော, အယံ အနုပာဒိသေသာ နိဗ္ဗာနဓာတု။ ဣမာ ဒ္ဝေ နိဗ္ဗာနဓာတုယော။ ဣတိ သစ္စာနိ ဝုတ္တာနိ။ သစ္စာဘိသမယော ဝုတ္တော, ကိလေသဝဝတ္ထာနံ ဝုတ္တံ, ပဟာနံ ဝုတ္တံ, ဘူမိယော ဝုတ္တာ, ဖလာနိ ဝုတ္တာနိ, နိဗ္ဗာနဓာတုယော ဝုတ္တာ။ ဧဝမိမေသု ဝုတ္တေသု သဗ္ဗဗောဓိ ဝုတ္တာ ဘဝတိ။ ဧတ္ထ ယောဂော ကရဏီယော။

    Arahantova ayaṃ sopādisesā nibbānadhātu. Tassa āyukkhayā jīvitindriyāparodhā idañca dukkhaṃ nirujjhati, aññañca dukkhaṃ na uppajjati. Yo imassa dukkhassa nirodho vūpasamo, aññassa ca apātubhāvo, ayaṃ anupādisesā nibbānadhātu. Imā dve nibbānadhātuyo. Iti saccāni vuttāni. Saccābhisamayo vutto, kilesavavatthānaṃ vuttaṃ, pahānaṃ vuttaṃ, bhūmiyo vuttā, phalāni vuttāni, nibbānadhātuyo vuttā. Evamimesu vuttesu sabbabodhi vuttā bhavati. Ettha yogo karaṇīyo.

    ၇၁. တတ္ထ ကတမာယော နဝ အနုပုဗ္ဗသမာပတ္တိယော? စတ္တာရိ ဈာနာနိ စတသ္သော စ အရူပသမာပတ္တိယော နိရောဓသမာပတ္တိ စ။ တတ္ထ စတ္တာရိ ဈာနာနိ ကတမာနိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, 29 ဘိက္ခု ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟီတိ ဝိတ္ထာရေန ကာတဗ္ဗာနိ။ တတ္ထ ကတမာ စတ္တာရော အရူပသမာပတ္တိယော? ဝိရာဂိနော ဝတ ဝတ္တဗ္ဗော, ယာဝ နိရောဓသမာပတ္တိ ဝိတ္ထာရေန ကာတဗ္ဗာ။ ဣမာယော နဝ အနုပုဗ္ဗသမာပတ္တိယော။

    71. Tattha katamāyo nava anupubbasamāpattiyo? Cattāri jhānāni catasso ca arūpasamāpattiyo nirodhasamāpatti ca. Tattha cattāri jhānāni katamāni? Idha, bhikkhave, 30 bhikkhu vivicceva kāmehīti vitthārena kātabbāni. Tattha katamā cattāro arūpasamāpattiyo? Virāgino vata vattabbo, yāva nirodhasamāpatti vitthārena kātabbā. Imāyo nava anupubbasamāpattiyo.

    တတ္ထ ကတမံ ပဌမံ ဈာနံ? ပဉ္စင္ဂဝိပ္ပယုတ္တံ ပဉ္စင္ဂသမန္နာဂတံ။ ကတမေဟိ ပဉ္စဟိ အင္ဂေဟိ ဝိပ္ပယုတ္တံ? ပဉ္စဟိ နီဝရဏေဟိ။ တတ္ထ ကတမာနိ ပဉ္စ နီဝရဏာနိ? ကာမစ္ဆန္ဒောတိ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗော။ တတ္ထ ကတမော ကာမစ္ဆန္ဒော? ယော ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု ဆန္ဒရာဂော ပေမံ နိကန္တိ အဇ္ဈောသာနံ ဣစ္ဆာ မုစ္ဆာ ပတ္ထနာ အပရိစ္စာဂော အနုသယော ပရိယုဋ္ဌာနံ, အယံ ကာမစ္ဆန္ဒနီဝရဏံ။ တတ္ထ ကတမံ ဗ္ယာပာဒနီဝရဏံ? ယော သတ္တေသု သင္ခာရေသု စ အာဃာတော။ပေ.။ ယထာ ဒောသေ တထာ နိဩဋ္ဌာနာ, အယံ ဗ္ယာပာဒော နီဝရဏံ။ တတ္ထ ကတမံ မိဒ္ဓံ? ယာ စိတ္တသ္သ ဇဠတာ စိတ္တသ္သ ဂရုတ္တံ စိတ္တသ္သ အကမ္မနီယတာ စိတ္တသ္သ နိက္ခေပော နိဒ္ဒာယနာ ပစလိကတာ ပစလာယနာ ပစလာယနံ, ဣဒံ မိဒ္ဓံ။ တတ္ထ ကတမံ ထိနံ 31? ယာ ကာယသ္သ ထိနတာ ဇဠတာ ကာယသ္သ ဂရုတ္တာ ကာယသ္သ အပ္ပသ္သဒ္ဓိ, ဣဒံ ထိနံ။ ဣတိ ဣဒဉ္စ ထိနံ ပုရိမကဉ္စ မိဒ္ဓံ တဒုဘယံ ထိနမိဒ္ဓနီဝရဏန္တိ ဝုစ္စတိ။ တတ္ထ ကတမံ ဥဒ္ဓစ္စံ? ယော အဝူပသမော စိတ္တသ္သ, ဣဒံ ဥဒ္ဓစ္စံ။ တတ္ထ ကတမံ ကုက္ကုစ္စံ? ယော စေတသော ဝိလေခော အလဉ္စနာ ဝိလဉ္စနာ ဟဒယလေခော ဝိပ္ပဋိသာရော, ဣဒံ ကုက္ကုစ္စံ။ ဣတိ ဣဒဉ္စ ကုက္ကုစ္စံ ပုရိမကဉ္စ ဥဒ္ဓစ္စံ တဒုဘယံ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စနီဝရဏန္တိ ဝုစ္စတိ။ တတ္ထ ကတမံ ဝိစိကိစ္ဆာနီဝရဏံ? ယော ဗုဒ္ဓေ ဝာ ဓမ္မေ ဝာ သင္ဃေ ဝာ။ပေ.။ အယံ ဝိစိကိစ္ဆာ။ အပိ စ ခော ပန ပဉ္စ ဝိစိကိစ္ဆာယော သမနန္တရာယိကာ ဒေသန္တရာယိကာ သမာပတ္တန္တရာယိကာ မဂ္ဂန္တရာယိကာ သဂ္ဂန္တရာယိကာ, ဣမာယော ပဉ္စ ဝိစိကိစ္ဆာယော ။ ဣဓ ပန သမာပတ္တန္တရာယိကာ ဝိစိကိစ္ဆာ အဓိပ္ပေတာ။ ဣမေ ပဉ္စ နီဝရဏာ။

    Tattha katamaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ? Pañcaṅgavippayuttaṃ pañcaṅgasamannāgataṃ. Katamehi pañcahi aṅgehi vippayuttaṃ? Pañcahi nīvaraṇehi. Tattha katamāni pañca nīvaraṇāni? Kāmacchandoti vitthāretabbo. Tattha katamo kāmacchando? Yo pañcasu kāmaguṇesu chandarāgo pemaṃ nikanti ajjhosānaṃ icchā mucchā patthanā apariccāgo anusayo pariyuṭṭhānaṃ, ayaṃ kāmacchandanīvaraṇaṃ. Tattha katamaṃ byāpādanīvaraṇaṃ? Yo sattesu saṅkhāresu ca āghāto…pe… yathā dose tathā nioṭṭhānā, ayaṃ byāpādo nīvaraṇaṃ. Tattha katamaṃ middhaṃ? Yā cittassa jaḷatā cittassa garuttaṃ cittassa akammanīyatā cittassa nikkhepo niddāyanā pacalikatā pacalāyanā pacalāyanaṃ, idaṃ middhaṃ. Tattha katamaṃ thinaṃ 32? Yā kāyassa thinatā jaḷatā kāyassa garuttā kāyassa appassaddhi, idaṃ thinaṃ. Iti idañca thinaṃ purimakañca middhaṃ tadubhayaṃ thinamiddhanīvaraṇanti vuccati. Tattha katamaṃ uddhaccaṃ? Yo avūpasamo cittassa, idaṃ uddhaccaṃ. Tattha katamaṃ kukkuccaṃ? Yo cetaso vilekho alañcanā vilañcanā hadayalekho vippaṭisāro, idaṃ kukkuccaṃ. Iti idañca kukkuccaṃ purimakañca uddhaccaṃ tadubhayaṃ uddhaccakukkuccanīvaraṇanti vuccati. Tattha katamaṃ vicikicchānīvaraṇaṃ? Yo buddhe vā dhamme vā saṅghe vā…pe… ayaṃ vicikicchā. Api ca kho pana pañca vicikicchāyo samanantarāyikā desantarāyikā samāpattantarāyikā maggantarāyikā saggantarāyikā, imāyo pañca vicikicchāyo . Idha pana samāpattantarāyikā vicikicchā adhippetā. Ime pañca nīvaraṇā.

    တတ္ထ နီဝရဏာနီတိ ကော ဝစနတ္ထော, ကုတော နိဝာရယန္တီတိ? သဗ္ဗတော ကုသလပက္ခိကာ နိဝာရယန္တိ။ ကထံ 33 နိဝာရယန္တိ? ကာမစ္ဆန္ဒော အသုဘတော နိဝာရယတိ, ဗ္ယာပာဒော မေတ္တာယ 34 နိဝာရယတိ, ထိနံ ပသ္သဒ္ဓိတော နိဝာရယတိ, မိဒ္ဓံ ဝီရိယာရမ္ဘတော နိဝာရယတိ, ဥဒ္ဓစ္စံ သမထတော နိဝာရယတိ, ကုက္ကုစ္စံ အဝိပ္ပဋိသာရတော နိဝာရယတိ, ဝိစိကိစ္ဆာ ပညာတော ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒတော နိဝာရယတိ။

    Tattha nīvaraṇānīti ko vacanattho, kuto nivārayantīti? Sabbato kusalapakkhikā nivārayanti. Kathaṃ 35 nivārayanti? Kāmacchando asubhato nivārayati, byāpādo mettāya 36 nivārayati, thinaṃ passaddhito nivārayati, middhaṃ vīriyārambhato nivārayati, uddhaccaṃ samathato nivārayati, kukkuccaṃ avippaṭisārato nivārayati, vicikicchā paññāto paṭiccasamuppādato nivārayati.

    အပရော ပရိယာယော။ ကာမစ္ဆန္ဒော အလောဘတော ကုသလမူလတော နိဝာရယတိ, ဗ္ယာပာဒော အဒောသတော နိဝာရယတိ, ထိနမိဒ္ဓံ သမာဓိတော နိဝာရယတိ, ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ သတိပဋ္ဌာနေဟိ နိဝာရယတိ, ဝိစိကိစ္ဆာ အမောဟတော ကုသလမူလတော နိဝာရယတိ။

    Aparo pariyāyo. Kāmacchando alobhato kusalamūlato nivārayati, byāpādo adosato nivārayati, thinamiddhaṃ samādhito nivārayati, uddhaccakukkuccaṃ satipaṭṭhānehi nivārayati, vicikicchā amohato kusalamūlato nivārayati.

    အပရော ပရိယာယော။ တယော ဝိဟာရာ ဒိဗ္ဗဝိဟာရော ဗ္ရဟ္မဝိဟာရော အရိယဝိဟာရော။ ဒိဗ္ဗဝိဟာရော စတ္တာရိ ဈာနာနိ, ဗ္ရဟ္မဝိဟာရော စတ္တာရိ အပ္ပမာဏာနိ, အရိယဝိဟာရော သတ္တတိံသ ဗောဓိပက္ခိယာ ဓမ္မာ။ တတ္ထ ကာမစ္ဆန္ဒော ဥဒ္ဓစ္စံ ကုက္ကုစ္စဉ္စ ဒိဗ္ဗဝိဟာရံ နိဝာရယတိ, ဗ္ယာပာဒော ဗ္ရဟ္မဝိဟာရံ နိဝာရယတိ, ထိနမိဒ္ဓံ ဝိစိကိစ္ဆာ စ အရိယဝိဟာရံ နိဝာရယတိ။

    Aparo pariyāyo. Tayo vihārā dibbavihāro brahmavihāro ariyavihāro. Dibbavihāro cattāri jhānāni, brahmavihāro cattāri appamāṇāni, ariyavihāro sattatiṃsa bodhipakkhiyā dhammā. Tattha kāmacchando uddhaccaṃ kukkuccañca dibbavihāraṃ nivārayati, byāpādo brahmavihāraṃ nivārayati, thinamiddhaṃ vicikicchā ca ariyavihāraṃ nivārayati.

    အပရော ပရိယာယော။ ကာမစ္ဆန္ဒော ဗ္ယာပာဒော ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စဉ္စ သမထံ နိဝာရယန္တိ, ထိနမိဒ္ဓံ ဝိစိကိစ္ဆာ စ ဝိပသ္သနံ နိဝာရယန္တိ, အတော နီဝရဏန္တိ ဝုစ္စန္တေ။ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ အင္ဂေဟိ ဝိပ္ပယုတ္တံ ပဌမံ ဈာနံ။

    Aparo pariyāyo. Kāmacchando byāpādo uddhaccakukkuccañca samathaṃ nivārayanti, thinamiddhaṃ vicikicchā ca vipassanaṃ nivārayanti, ato nīvaraṇanti vuccante. Imehi pañcahi aṅgehi vippayuttaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ.

    ကတမေဟိ ပဉ္စဟိ အင္ဂေဟိ သမ္ပယုတ္တံ ပဌမံ ဈာနံ? ဝိတက္ကဝိစာရေဟိ ပီတိယာ သုခေန စ စိတ္တေကဂ္ဂတာယ စ။ ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ အင္ဂာနံ ဥပ္ပာဒပဋိလာဘသမန္နာဂမော သစ္ဆိကိရိယံ ပဌမံ ဈာနံ ပဋိလဒ္ဓန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဣမာနိ ပဉ္စ အင္ဂာနိ ဥပ္ပာဒေတ္ဝာ ဝိဟရတီတိ, တေန ဝုစ္စတေ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတီတိ ဒိဗ္ဗေန ဝိဟာရေန။

    Katamehi pañcahi aṅgehi sampayuttaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ? Vitakkavicārehi pītiyā sukhena ca cittekaggatāya ca. Imesaṃ pañcannaṃ aṅgānaṃ uppādapaṭilābhasamannāgamo sacchikiriyaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ paṭiladdhanti vuccati. Imāni pañca aṅgāni uppādetvā viharatīti, tena vuccate paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharatīti dibbena vihārena.

    တတ္ထ ဒုတိယံ ဈာနံ စတုရင္ဂသမန္နာဂတံ ပီတိသုခေန စိတ္တေကဂ္ဂတာယ အဇ္ဈတ္တံ သမ္ပသာဒနေန ဣမာနိ စတ္တာရိ အင္ဂာနိ ဥပ္ပာဒေတ္ဝာ သမ္ပာဒေတ္ဝာ ဝိဟရတိ, တေန ဝုစ္စတိ ဒုတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတီတိ။

    Tattha dutiyaṃ jhānaṃ caturaṅgasamannāgataṃ pītisukhena cittekaggatāya ajjhattaṃ sampasādanena imāni cattāri aṅgāni uppādetvā sampādetvā viharati, tena vuccati dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharatīti.

    တတ္ထ ပဉ္စင္ဂသမန္နာဂတံ တတိယံ ဈာနံ သတိယာ သမ္ပဇညေ သုခေန စိတ္တေကဂ္ဂတာယ ဥပေက္ခာယ ဣမာနိ ပဉ္စင္ဂာနိ ဥပ္ပာဒေတ္ဝာ သမ္ပာဒေတ္ဝာ ဝိဟရတိ, တေန ဝုစ္စတိ တတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတီတိ။

    Tattha pañcaṅgasamannāgataṃ tatiyaṃ jhānaṃ satiyā sampajaññe sukhena cittekaggatāya upekkhāya imāni pañcaṅgāni uppādetvā sampādetvā viharati, tena vuccati tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharatīti.

    တတ္ထ စတုတ္ထံ ဈာနံ စတုရင္ဂသမန္နာဂတံ ဥပေက္ခာယ သတိပာရိသုဒ္ဓိယာ အဒုက္ခမသုခာယ ဝေဒနာယ စိတ္တေကဂ္ဂတာ စ, ဣမေဟိ စတူဟင္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ စတုတ္ထံ ဈာနံ။ ဣတိ ဣမေသံ စတုန္နံ အင္ဂာနံ ဥပ္ပာဒော ပဋိလာဘော သမန္နာဂမော သစ္ဆိကိရိယာ စတုတ္ထံ ဈာနံ ပဋိလဒ္ဓန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဣမာနိ စတ္တာရိ ဈာနာနိ ဥပ္ပာဒေတ္ဝာ သမ္ပာဒေတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ, တေန ဝုစ္စတိ ဒိဗ္ဗေန ဝိဟာရေန ဝိဟရတီတိ။

    Tattha catutthaṃ jhānaṃ caturaṅgasamannāgataṃ upekkhāya satipārisuddhiyā adukkhamasukhāya vedanāya cittekaggatā ca, imehi catūhaṅgehi samannāgataṃ catutthaṃ jhānaṃ. Iti imesaṃ catunnaṃ aṅgānaṃ uppādo paṭilābho samannāgamo sacchikiriyā catutthaṃ jhānaṃ paṭiladdhanti vuccati. Imāni cattāri jhānāni uppādetvā sampādetvā upasampajja viharati, tena vuccati dibbena vihārena viharatīti.

    တတ္ထ ကတမော အနိစ္စဋ္ဌော? ပီဠနဋ္ဌော အနိစ္စဋ္ဌော ပဘင္ဂဋ္ဌော သမ္ပာပနဋ္ဌော ဝိဝေကဋ္ဌော အနိစ္စဋ္ဌော, အယံ အနိစ္စဋ္ဌော။

    Tattha katamo aniccaṭṭho? Pīḷanaṭṭho aniccaṭṭho pabhaṅgaṭṭho sampāpanaṭṭho vivekaṭṭho aniccaṭṭho, ayaṃ aniccaṭṭho.

    တတ္ထ ကတမော ဒုက္ခဋ္ဌော? ပီဠနဋ္ဌော ဒုက္ခဋ္ဌော သမ္ပီဠနဋ္ဌော သံဝေဂဋ္ဌော ဗ္ယာဓိနဋ္ဌော, အယံ ဒုက္ခဋ္ဌော။

    Tattha katamo dukkhaṭṭho? Pīḷanaṭṭho dukkhaṭṭho sampīḷanaṭṭho saṃvegaṭṭho byādhinaṭṭho, ayaṃ dukkhaṭṭho.

    တတ္ထ ကတမော သုညဋ္ဌော? အနုပလိတ္တော သုညဋ္ဌော, အသမ္ဘာဇနဋ္ဌော ဂတပဋ္ဌော 37 ဝိဝဋ္ဋဋ္ဌော, အယံ သုညဋ္ဌော။

    Tattha katamo suññaṭṭho? Anupalitto suññaṭṭho, asambhājanaṭṭho gatapaṭṭho 38 vivaṭṭaṭṭho, ayaṃ suññaṭṭho.

    တတ္ထ ကတမော အနတ္တဋ္ဌော? အနိသ္သရိယဋ္ဌော အနတ္တဋ္ဌော, အဝသဝတ္တနဋ္ဌော, အကာမကာရိဋ္ဌော ပရိဝိဒဋ္ဌော, အယံ အနတ္တဋ္ဌောတိ။

    Tattha katamo anattaṭṭho? Anissariyaṭṭho anattaṭṭho, avasavattanaṭṭho, akāmakāriṭṭho parividaṭṭho, ayaṃ anattaṭṭhoti.

    သုတ္တတ္ထသမုစ္စယော နာမ သံဝတ္တိသန္တိကာ ပေဋကဘူမိ သမတ္တာ။

    Suttatthasamuccayo nāma saṃvattisantikā peṭakabhūmi samattā.







    Footnotes:
    1. အ. နိ. ၄.၄၉
    2. a. ni. 4.49
    3. အဝေစ္ဆဒနံ (ပီ. က.)
    4. avecchadanaṃ (pī. ka.)
    5. အတ္တာနံ (က.)
    6. attānaṃ (ka.)
    7. နာရဇ္ဇော (ပီ. က.)
    8. nārajjo (pī. ka.)
    9. ပသ္သ ဒီ. နိ. ၃.၃၅၂
    10. passa dī. ni. 3.352
    11. ပသ္သ သံယုတ္တနိကာယေ
    12. passa saṃyuttanikāye
    13. ပသ္သ သံယုတ္တနိကာယေ
    14. passa saṃyuttanikāye
    15. ပသ္သ သံယုတ္တနိကာယေ
    16. passa saṃyuttanikāye
    17. ပသ္သ အ. နိ. ၄.၃၁
    18. passa a. ni. 4.31
    19. အဝတ္တိတော (ပီ. က.)
    20. avattito (pī. ka.)
    21. အပ္ပနာ (ပီ. က.) ဓ. သ. ၁၀၀၈ နိက္ခေပကဏ္ဍေ ပသ္သိတဗ္ဗံ
    22. အနိဋ္ဌာဂမနံ (က.)
    23. appanā (pī. ka.) dha. sa. 1008 nikkhepakaṇḍe passitabbaṃ
    24. aniṭṭhāgamanaṃ (ka.)
    25. ပဟာနာယ (ပီ. က.)
    26. pahānāya (pī. ka.)
    27. သမ္ပဇညော (ပီ. က.)
    28. sampajañño (pī. ka.)
    29. ပသ္သ ဒီဃနိကာယေ
    30. passa dīghanikāye
    31. ထီနံ (ပီ.)
    32. thīnaṃ (pī.)
    33. ကိံ ကံ (ပီ. က.)
    34. မေတ္တတော (ပီ.)
    35. kiṃ kaṃ (pī. ka.)
    36. mettato (pī.)
    37. အပ္ပဋ္ဌော (ပီ.)
    38. appaṭṭho (pī.)

    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact