Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / പേടകോപദേസപാളി • Peṭakopadesapāḷi |
൬. സുത്തത്ഥസമുച്ചയഭൂമി
6. Suttatthasamuccayabhūmi
൬൦. ബുദ്ധാനം ഭഗവന്താനം സാസനം തിവിധേന സങ്ഗഹം ഗച്ഛതി, ഖന്ധേസു ധാതൂസു ആയതനേസു ച. തത്ഥ പഞ്ചക്ഖന്ധാ രൂപക്ഖന്ധോ യാവ വിഞ്ഞാണക്ഖന്ധോ. ദസ രൂപആയതനാനി ചക്ഖു രൂപാ ച യാവ കായോ ഫോട്ഠബ്ബാ ച, അയം രൂപക്ഖന്ധോ. തത്ഥ ഛ വേദനാകായാ വേദനാക്ഖന്ധോ ചക്ഖുസമ്ഫസ്സജാ വേദനാ യാവ മനോസമ്ഫസ്സജാ വേദനാ, അയം വേദനാക്ഖന്ധോ. തത്ഥ ഛ സഞ്ഞാകായാ സഞ്ഞാക്ഖന്ധോ, രൂപസഞ്ഞാ യാവ ധമ്മസഞ്ഞാ ഇമേ ഛ സഞ്ഞാകായാ, അയം സഞ്ഞാക്ഖന്ധോ. തത്ഥ ഛ ചേതനാകായാ സങ്ഖാരക്ഖന്ധോ, രൂപസഞ്ചേതനാ യാവ ധമ്മസഞ്ചേതനാ ഇമേ ഛ ചേതനാകായാ, അയം സങ്ഖാരക്ഖന്ധോ. തത്ഥ ഛ വിഞ്ഞാണകായാ വിഞ്ഞാണക്ഖന്ധോ, ചക്ഖുവിഞ്ഞാണം യാവ മനോവിഞ്ഞാണം ഇമേ ഛ വിഞ്ഞാണകായാ, അയം വിഞ്ഞാണക്ഖന്ധോ. ഇമേ പഞ്ചക്ഖന്ധാ.
60. Buddhānaṃ bhagavantānaṃ sāsanaṃ tividhena saṅgahaṃ gacchati, khandhesu dhātūsu āyatanesu ca. Tattha pañcakkhandhā rūpakkhandho yāva viññāṇakkhandho. Dasa rūpaāyatanāni cakkhu rūpā ca yāva kāyo phoṭṭhabbā ca, ayaṃ rūpakkhandho. Tattha cha vedanākāyā vedanākkhandho cakkhusamphassajā vedanā yāva manosamphassajā vedanā, ayaṃ vedanākkhandho. Tattha cha saññākāyā saññākkhandho, rūpasaññā yāva dhammasaññā ime cha saññākāyā, ayaṃ saññākkhandho. Tattha cha cetanākāyā saṅkhārakkhandho, rūpasañcetanā yāva dhammasañcetanā ime cha cetanākāyā, ayaṃ saṅkhārakkhandho. Tattha cha viññāṇakāyā viññāṇakkhandho, cakkhuviññāṇaṃ yāva manoviññāṇaṃ ime cha viññāṇakāyā, ayaṃ viññāṇakkhandho. Ime pañcakkhandhā.
തേസം കാ പരിഞ്ഞാ? അനിച്ചം ദുക്ഖം സഞ്ഞാ അനത്താതി ഏസാ ഏതേസം പരിഞ്ഞാ. തത്ഥ കതമോ ഖന്ധത്ഥോ? സമൂഹത്ഥോ ഖന്ധത്ഥോ, പുഞ്ജത്ഥോ ഖന്ധത്ഥോ, രാസത്ഥോ ഖന്ധത്ഥോ. തം യഥാ ദബ്ബക്ഖന്ധോ വനക്ഖന്ധോ ദാരുക്ഖന്ധോ അഗ്ഗിക്ഖന്ധോ ഉദകക്ഖന്ധോ വായുക്ഖന്ധോ ഇതി ഏവം ഖന്ധേസു സബ്ബസങ്ഗഹോവ ഏവം ഖന്ധത്ഥോ.
Tesaṃ kā pariññā? Aniccaṃ dukkhaṃ saññā anattāti esā etesaṃ pariññā. Tattha katamo khandhattho? Samūhattho khandhattho, puñjattho khandhattho, rāsattho khandhattho. Taṃ yathā dabbakkhandho vanakkhandho dārukkhandho aggikkhandho udakakkhandho vāyukkhandho iti evaṃ khandhesu sabbasaṅgahova evaṃ khandhattho.
തത്ഥ അട്ഠാരസ ധാതുയോ ചക്ഖുധാതു രൂപധാതു ചക്ഖുവിഞ്ഞാണധാതു…പേ॰… മനോധാതു ധമ്മധാതു മനോവിഞ്ഞാണധാതു. ഏതായോ അട്ഠാരസ ധാതുയോ. താസം പരിഞ്ഞാ അനിച്ചം ദുക്ഖം സഞ്ഞാ അനത്താതി ഏസാ ഏതാസം പരിഞ്ഞാ. തത്ഥ കോ ധാതുഅത്ഥോ? വുച്ചതേ അവയവത്ഥോ ധാതുഅത്ഥോ. അവയവോതി ചക്ഖു നോ പസാദോ ചക്ഖുധാതു. ഏവം പഞ്ചസു ധാതൂസു പുന രാഗവവച്ഛേദത്ഥോ ധാതുഅത്ഥോ. വവച്ഛിന്നാ ഹി ചക്ഖുധാതു. ഏവം പഞ്ചസു പുനരാഹ ഏകന്തിപകത്യത്ഥേന ധാതുഅത്ഥോതി വുച്ചതേ. തം യഥാ, പകതിയാ അയം പുരിസോ പിത്തികോ സേമ്ഹികോ വാതികോ സന്നിപാതികോതി ഏവം പകതിചക്ഖുധാതു ദസന്നം പിയാ ച സബ്ബേസു ഇന്ദ്രിയേസു…പേ॰… വിസഭാഗത്ഥോ ധാതുഅത്ഥോ.
Tattha aṭṭhārasa dhātuyo cakkhudhātu rūpadhātu cakkhuviññāṇadhātu…pe… manodhātu dhammadhātu manoviññāṇadhātu. Etāyo aṭṭhārasa dhātuyo. Tāsaṃ pariññā aniccaṃ dukkhaṃ saññā anattāti esā etāsaṃ pariññā. Tattha ko dhātuattho? Vuccate avayavattho dhātuattho. Avayavoti cakkhu no pasādo cakkhudhātu. Evaṃ pañcasu dhātūsu puna rāgavavacchedattho dhātuattho. Vavacchinnā hi cakkhudhātu. Evaṃ pañcasu punarāha ekantipakatyatthena dhātuatthoti vuccate. Taṃ yathā, pakatiyā ayaṃ puriso pittiko semhiko vātiko sannipātikoti evaṃ pakaticakkhudhātu dasannaṃ piyā ca sabbesu indriyesu…pe… visabhāgattho dhātuattho.
തത്ഥ ദ്വാദസായതനാനി കതമാനി? ഛ അജ്ഝത്തികാനി ഛ ബാഹിരാനി. ചക്ഖായതനം യാവ മനായതനന്തി അജ്ഝത്തികം, രൂപായതനം യാവ ധമ്മായതനന്തി ബാഹിരം. ഏതാനി ദ്വാദസ ആയതനാനി. ഏതേസം കാ പരിഞ്ഞാ? അനിച്ചം ദുക്ഖം സഞ്ഞാ അനത്താതി, ഏസാ ഏതേസം പരിഞ്ഞാ. അപി ച ദ്വിധാ പരിഞ്ഞാ ഞാതപരിഞ്ഞാ ച പഹാനപരിഞ്ഞാ ച. തത്ഥ ഞാതപരിഞ്ഞാ നാമ അനിച്ചം ദുക്ഖം സഞ്ഞാ അനത്താതി, ഏസാ ഞാതപരിഞ്ഞാ. പഹാനപരിഞ്ഞാ പന ഛന്ദരാഗപ്പഹാനാ, ഏസാ പഹാനപരിഞ്ഞാ. തത്ഥ കതമോ ആയതനത്ഥോ? വുച്ചതേ ആകാരത്ഥോ ആയതനത്ഥോ. യഥാ സുവണ്ണാകരോ ദുബ്ബണ്ണാകരോ, യഥാ ദ്വീഹി തേഹി ആകാരേഹി തേ തേ ഗാവാ ഉത്തിട്ഠന്തി. ഏവം ഏതേഹി ചിത്തചേതസികാ ഗാവാ ഉത്തിട്ഠന്തി കമ്മകിലേസാ ദുക്ഖധമ്മാ ച. പുനരാഹ ആയദാനത്ഥോ ആയതനത്ഥോ. യഥാ രഞ്ഞോ ആയദാനേഹി ആയോ ഭവതി, ഏവം ആയദാനത്ഥോ ആയതനത്ഥോ.
Tattha dvādasāyatanāni katamāni? Cha ajjhattikāni cha bāhirāni. Cakkhāyatanaṃ yāva manāyatananti ajjhattikaṃ, rūpāyatanaṃ yāva dhammāyatananti bāhiraṃ. Etāni dvādasa āyatanāni. Etesaṃ kā pariññā? Aniccaṃ dukkhaṃ saññā anattāti, esā etesaṃ pariññā. Api ca dvidhā pariññā ñātapariññā ca pahānapariññā ca. Tattha ñātapariññā nāma aniccaṃ dukkhaṃ saññā anattāti, esā ñātapariññā. Pahānapariññā pana chandarāgappahānā, esā pahānapariññā. Tattha katamo āyatanattho? Vuccate ākārattho āyatanattho. Yathā suvaṇṇākaro dubbaṇṇākaro, yathā dvīhi tehi ākārehi te te gāvā uttiṭṭhanti. Evaṃ etehi cittacetasikā gāvā uttiṭṭhanti kammakilesā dukkhadhammā ca. Punarāha āyadānattho āyatanattho. Yathā rañño āyadānehi āyo bhavati, evaṃ āyadānattho āyatanattho.
൬൧. ചത്താരി അരിയസച്ചാനി ദുക്ഖം സമുദയോ നിരോധോ മഗ്ഗോ ച. ദുക്ഖം യഥാ സമാസേന ധമ്മാചരിയം മാനസഞ്ച, സമുദയോ സമാസേന അവിജ്ജാ ച തണ്ഹാ ച, നിരോധോ സമാസേന വിജ്ജാ ച വിമുത്തി ച, മഗ്ഗോ സമാസേന സമഥോ ച വിപസ്സനാ ച.
61. Cattāri ariyasaccāni dukkhaṃ samudayo nirodho maggo ca. Dukkhaṃ yathā samāsena dhammācariyaṃ mānasañca, samudayo samāsena avijjā ca taṇhā ca, nirodho samāsena vijjā ca vimutti ca, maggo samāsena samatho ca vipassanā ca.
തത്ഥ സത്തതിംസ ബോധിപക്ഖികാ ധമ്മാ കതമേ? ചത്താരോ സതിപട്ഠാനാ യാവ അരിയോ അട്ഠങ്ഗികോ മഗ്ഗോ, ഏവമേതേ സത്തതിംസ ബോധിപക്ഖികാ ധമ്മാ. യേ ധമ്മാ അതീതാനാഗതപച്ചുപ്പന്നാനം ബുദ്ധാനം ഭഗവന്താനം പച്ചേകബുദ്ധാനം സാവകാനം ച നിബ്ബാനായ സംവത്തന്തീതി, സോ മഗ്ഗോ ചത്താരോ സതിപട്ഠാനാ. കതമേ ചത്താരോ? ഇധ ഭിക്ഖു കായേ കായാനുപസ്സീ വിഹരതി, സമ്മപ്പധാനം…പേ॰… ഇദ്ധിപാദം…പേ॰… ഇന്ദ്രിയാനി…പേ॰… ബലാനി…പേ॰… തത്ഥ കോ ഇന്ദ്രിയത്ഥോ? ഇന്ദത്ഥോ ഇന്ദ്രിയത്ഥോ, ആധിപതേയ്യത്ഥോ ഇന്ദ്രിയത്ഥോ, പസാദത്ഥോ ഇന്ദ്രിയത്ഥോ, അസാധാരണം കസ്സ കിരിയത്ഥോ ഇന്ദ്രിയത്ഥോ അനവപരിയത്ഥോ ബലത്ഥോ, ഥാമത്ഥോ ബലത്ഥോ, ഉപാദായത്ഥോ ബലത്ഥോ, ഉപത്ഥമ്ഭനത്ഥോ ബലത്ഥോ.
Tattha sattatiṃsa bodhipakkhikā dhammā katame? Cattāro satipaṭṭhānā yāva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, evamete sattatiṃsa bodhipakkhikā dhammā. Ye dhammā atītānāgatapaccuppannānaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ paccekabuddhānaṃ sāvakānaṃ ca nibbānāya saṃvattantīti, so maggo cattāro satipaṭṭhānā. Katame cattāro? Idha bhikkhu kāye kāyānupassī viharati, sammappadhānaṃ…pe… iddhipādaṃ…pe… indriyāni…pe… balāni…pe… tattha ko indriyattho? Indattho indriyattho, ādhipateyyattho indriyattho, pasādattho indriyattho, asādhāraṇaṃ kassa kiriyattho indriyattho anavapariyattho balattho, thāmattho balattho, upādāyattho balattho, upatthambhanattho balattho.
തത്ഥ കതമേ സത്ത ബോജ്ഝങ്ഗാ? സതിസമ്ബോജ്ഝങ്ഗോ യാവ ഉപേക്ഖാസമ്ബോജ്ഝങ്ഗോ. തത്ഥ കതമോ അട്ഠങ്ഗികോ മഗ്ഗോ? സമ്മാദിട്ഠി യാവ സമ്മാസമാധി. തത്ഥ അട്ഠങ്ഗികോ മഗ്ഗോതി ഖന്ധോ സീലക്ഖന്ധോ ച സമാധിക്ഖന്ധോ ച പഞ്ഞാക്ഖന്ധോ ച. തത്ഥ യാ ച സമ്മാവാചാ യോ ച സമ്മാകമ്മന്തോ യോ ച സമ്മാആജീവോ, അയം സീലക്ഖന്ധോ. യാ ച സമ്മാസതി യോ ച സമ്മാവായാമോ യോ ച സമ്മാസമാധി, അയം സമാധിക്ഖന്ധോ. യോ ച സമ്മാസങ്കപ്പോ യാ ച സമ്മാദിട്ഠി, അയം പഞ്ഞാക്ഖന്ധോ. ഏവം തായോ തിസ്സോ സിക്ഖാ. ഏവം തീഹാകാരേഹി ദസ പദാനി…പേ॰….
Tattha katame satta bojjhaṅgā? Satisambojjhaṅgo yāva upekkhāsambojjhaṅgo. Tattha katamo aṭṭhaṅgiko maggo? Sammādiṭṭhi yāva sammāsamādhi. Tattha aṭṭhaṅgiko maggoti khandho sīlakkhandho ca samādhikkhandho ca paññākkhandho ca. Tattha yā ca sammāvācā yo ca sammākammanto yo ca sammāājīvo, ayaṃ sīlakkhandho. Yā ca sammāsati yo ca sammāvāyāmo yo ca sammāsamādhi, ayaṃ samādhikkhandho. Yo ca sammāsaṅkappo yā ca sammādiṭṭhi, ayaṃ paññākkhandho. Evaṃ tāyo tisso sikkhā. Evaṃ tīhākārehi dasa padāni…pe….
തത്ഥ യോഗാവചരോ സീലക്ഖന്ധേ ഠിതോ ദോസം അകുസലം ന ഉപാദിയതി, ദോസാനുസയം സമൂഹനതി, ദോസസല്ലം ഉദ്ധരതി, ദുക്ഖവേദനം പരിജാനാതി, കാമധാതും സമതിക്കമതി. സമാധിക്ഖന്ധേ ഠിതോ ലോഭം അകുസലം ന ഉപാദിയതി, രാഗാനുസയം സമൂഹനതി, ലോഭസല്ലം ഉദ്ധരതി, സുഖവേദനം പരിജാനാതി, രൂപധാതും സമതിക്കമതി. പഞ്ഞാക്ഖന്ധേ ഠിതോ മോഹം അകുസലം ന ഉപാദിയതി, അവിജ്ജാനുസയം സമൂഹനതി, മോഹസല്ലം ദിട്ഠിസല്ലഞ്ച ഉദ്ധരതി, അദുക്ഖമസുഖവേദനം പരിജാനാതി, അരൂപധാതും സമതിക്കമതി. ഇതി തീഹി ഖന്ധേഹി തീണി അകുസലമൂലാനി ന ഉപാദിയതി, ചത്താരി സല്ലാനി ഉദ്ധരതി, തിസ്സോ വേദനാ പരിജാനാതി, തേധാതുകം സമതിക്കമതി.
Tattha yogāvacaro sīlakkhandhe ṭhito dosaṃ akusalaṃ na upādiyati, dosānusayaṃ samūhanati, dosasallaṃ uddharati, dukkhavedanaṃ parijānāti, kāmadhātuṃ samatikkamati. Samādhikkhandhe ṭhito lobhaṃ akusalaṃ na upādiyati, rāgānusayaṃ samūhanati, lobhasallaṃ uddharati, sukhavedanaṃ parijānāti, rūpadhātuṃ samatikkamati. Paññākkhandhe ṭhito mohaṃ akusalaṃ na upādiyati, avijjānusayaṃ samūhanati, mohasallaṃ diṭṭhisallañca uddharati, adukkhamasukhavedanaṃ parijānāti, arūpadhātuṃ samatikkamati. Iti tīhi khandhehi tīṇi akusalamūlāni na upādiyati, cattāri sallāni uddharati, tisso vedanā parijānāti, tedhātukaṃ samatikkamati.
൬൨. തത്ഥ കതമാ അവിജ്ജാ? യം ചതൂസു അരിയസച്ചേസു അഞ്ഞാണന്തി വിത്ഥാരേന യഥാ സോ പാണസജ്ജേസു കഥംകഥാ കാതബ്ബം. തത്ഥ കതമം വിഞ്ഞാണം? ഛ വിഞ്ഞാണകായാ വേദനാ സഞ്ഞാ ചേതനാ ഫസ്സോ മനസികാരോ, ഇദം നാമം. തത്ഥ കതമം രൂപം? ചാതുമഹാഭൂതികം ചതുന്നം മഹാഭൂതാനം ഉപാദായരൂപസ്സ പഞ്ഞത്തിം. ഇതി പുരിമകഞ്ച നാമം ഇദഞ്ച രൂപം തദുഭയം നാമരൂപന്തി വുച്ചതി. തത്ഥ ഛളായതനന്തി ഛ അജ്ഝത്തികാനി ആയതനാനി, ചക്ഖു അജ്ഝത്തികം ആയതനം യാവ മനോ അജ്ഝത്തികം ആയതനം. ഫസ്സോതി ഛ ഫസ്സകായാ ചക്ഖുസമ്ഫസ്സോ യാവ മനോസമ്ഫസ്സോതി ഫസ്സോ. ഛ വേദനാകായാ വേദനാ. തണ്ഹാതി ഛ തണ്ഹാകായാ തണ്ഹാ. ഉപാദാനന്തി ചത്താരി ഉപാദാനാനി കാമുപാദാനം ദിട്ഠുപാദാനം സീലബ്ബതുപാദാനം അത്തവാദുപാദാനന്തി ഉപാദാനം. ഭവോതി തയോ ഭവാ കാമഭവോ രൂപഭവോ അരൂപഭവോ. തത്ഥ കതമാ ജാതി? യാ പഠമം ഖന്ധാനം പഠമം ധാതൂനം പഠമം ആയതനാനം ഉപ്പത്തി ജാതി സഞ്ജാതി ഓക്കന്തി അഭിനിബ്ബത്തി ഖന്ധാനം പാതുഭാവോ, അയം ജാതി. തത്ഥ കതമാ ജരാ? ജരാ നാമ യം തം ഖണ്ഡിച്ചം പാലിച്ചം വലിത്തചതാ പവിവിത്തം ചതുന്നം മഹാഭൂതാനം വിവണ്ണതം ഭഗ്ഗോ തം ജരാ ഹീയനാ പഹീയനാ ആയുനോ ഹാനി സംഹാനി ഇന്ദ്രിയാനം പരിഭേദോ ഉപനാഹോ പരിപാകോ, അയം ജരാ. തത്ഥ കതമം മരണം? മരണം നാമ യം തസ്മിം തസ്മിം സത്തനികായേ തേസം തേസം സത്താനം ചുതി ചവനതാ മരണം കാലങ്കിരിയാ ഉദ്ധുമാതകാനം ഭേദോ കായസ്സ ജീവിതിന്ദ്രിയസ്സ ഉപച്ഛേദോ, ഇദം മരണം. ഇതി പുരിമികാ ച ജരാ ഇദഞ്ച മരണം തദുഭയം ജരാമരണം.
62. Tattha katamā avijjā? Yaṃ catūsu ariyasaccesu aññāṇanti vitthārena yathā so pāṇasajjesu kathaṃkathā kātabbaṃ. Tattha katamaṃ viññāṇaṃ? Cha viññāṇakāyā vedanā saññā cetanā phasso manasikāro, idaṃ nāmaṃ. Tattha katamaṃ rūpaṃ? Cātumahābhūtikaṃ catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāyarūpassa paññattiṃ. Iti purimakañca nāmaṃ idañca rūpaṃ tadubhayaṃ nāmarūpanti vuccati. Tattha chaḷāyatananti cha ajjhattikāni āyatanāni, cakkhu ajjhattikaṃ āyatanaṃ yāva mano ajjhattikaṃ āyatanaṃ. Phassoti cha phassakāyā cakkhusamphasso yāva manosamphassoti phasso. Cha vedanākāyā vedanā. Taṇhāti cha taṇhākāyā taṇhā. Upādānanti cattāri upādānāni kāmupādānaṃ diṭṭhupādānaṃ sīlabbatupādānaṃ attavādupādānanti upādānaṃ. Bhavoti tayo bhavā kāmabhavo rūpabhavo arūpabhavo. Tattha katamā jāti? Yā paṭhamaṃ khandhānaṃ paṭhamaṃ dhātūnaṃ paṭhamaṃ āyatanānaṃ uppatti jāti sañjāti okkanti abhinibbatti khandhānaṃ pātubhāvo, ayaṃ jāti. Tattha katamā jarā? Jarā nāma yaṃ taṃ khaṇḍiccaṃ pāliccaṃ valittacatā pavivittaṃ catunnaṃ mahābhūtānaṃ vivaṇṇataṃ bhaggo taṃ jarā hīyanā pahīyanā āyuno hāni saṃhāni indriyānaṃ paribhedo upanāho paripāko, ayaṃ jarā. Tattha katamaṃ maraṇaṃ? Maraṇaṃ nāma yaṃ tasmiṃ tasmiṃ sattanikāye tesaṃ tesaṃ sattānaṃ cuti cavanatā maraṇaṃ kālaṅkiriyā uddhumātakānaṃ bhedo kāyassa jīvitindriyassa upacchedo, idaṃ maraṇaṃ. Iti purimikā ca jarā idañca maraṇaṃ tadubhayaṃ jarāmaraṇaṃ.
തത്ഥ അന്ധകാരതിമിസാ യഥാഭൂതം അപ്പജാനനലക്ഖണാ അവിജ്ജാ സങ്ഖാരാനം പദട്ഠാനം ഹ. അഭിസങ്ഖരണലക്ഖണാ സങ്ഖാരാ, ഉപചയപുനബ്ഭവാഭിരോപനപച്ചുപട്ഠാനാ. തേ വിഞ്ഞാണസ്സ പദട്ഠാനം. വത്ഥു സവിഞ്ഞത്തിലക്ഖണം വിഞ്ഞാണം, തം നാമരൂപസ്സ പദട്ഠാനം. അനേകസന്നിസ്സയലക്ഖണം നാമരൂപം, തം സളായതനസ്സ പദട്ഠാനം. ഇന്ദ്രിയവവത്ഥാപനലക്ഖണം സളായതനം, തം ഫസ്സസ്സ പദട്ഠാനം . സന്നിപാതലക്ഖണോ ഫസ്സോ, സോ വേദനായ പദട്ഠാനം. അനുഭവനലക്ഖണാ വേദനാ, സാ തണ്ഹായ പദട്ഠാനം. അജ്ഝോസാനലക്ഖണാ തണ്ഹാ, സാ ഉപാദാനസ്സ പദട്ഠാനം. ആദാനപരിഹനനലക്ഖണം ഉപാദാനം, തം ഭവസ്സ പദട്ഠാനം . നാനാഗതിവിക്ഖേപലക്ഖണോ ഭവോ, സോ ജാതിയാ പദട്ഠാനം. ഖന്ധാനം പാതുഭാവലക്ഖണാ ജാതി, സാ ജരായ പദട്ഠാനം. ഉപനയപരിപാകലക്ഖണാ ജരാ, സാ മരണസ്സ പദട്ഠാനം. ആയുക്ഖയജീവിതഉപരോധലക്ഖണം മരണം, തം ദുക്ഖസ്സ പദട്ഠാനം. കായസമ്പീളനലക്ഖണം ദുക്ഖം, തം ദോമനസ്സസ്സ പദട്ഠാനം. ചിത്തസമ്പീളനലക്ഖണം ദോമനസ്സം, തം സോകസ്സ പദട്ഠാനം. സോചനലക്ഖണോ സോകോ, സോ പരിദേവസ്സ പദട്ഠാനം. വചീനിച്ഛാരണലക്ഖണോ പരിദേവോ, സോ ഉപായാസസ്സ പദട്ഠാനം. യേ ആയാസാ തേ ഉപായാസാ.
Tattha andhakāratimisā yathābhūtaṃ appajānanalakkhaṇā avijjā saṅkhārānaṃ padaṭṭhānaṃ ha. Abhisaṅkharaṇalakkhaṇā saṅkhārā, upacayapunabbhavābhiropanapaccupaṭṭhānā. Te viññāṇassa padaṭṭhānaṃ. Vatthu saviññattilakkhaṇaṃ viññāṇaṃ, taṃ nāmarūpassa padaṭṭhānaṃ. Anekasannissayalakkhaṇaṃ nāmarūpaṃ, taṃ saḷāyatanassa padaṭṭhānaṃ. Indriyavavatthāpanalakkhaṇaṃ saḷāyatanaṃ, taṃ phassassa padaṭṭhānaṃ . Sannipātalakkhaṇo phasso, so vedanāya padaṭṭhānaṃ. Anubhavanalakkhaṇā vedanā, sā taṇhāya padaṭṭhānaṃ. Ajjhosānalakkhaṇā taṇhā, sā upādānassa padaṭṭhānaṃ. Ādānaparihananalakkhaṇaṃ upādānaṃ, taṃ bhavassa padaṭṭhānaṃ . Nānāgativikkhepalakkhaṇo bhavo, so jātiyā padaṭṭhānaṃ. Khandhānaṃ pātubhāvalakkhaṇā jāti, sā jarāya padaṭṭhānaṃ. Upanayaparipākalakkhaṇā jarā, sā maraṇassa padaṭṭhānaṃ. Āyukkhayajīvitauparodhalakkhaṇaṃ maraṇaṃ, taṃ dukkhassa padaṭṭhānaṃ. Kāyasampīḷanalakkhaṇaṃ dukkhaṃ, taṃ domanassassa padaṭṭhānaṃ. Cittasampīḷanalakkhaṇaṃ domanassaṃ, taṃ sokassa padaṭṭhānaṃ. Socanalakkhaṇo soko, so paridevassa padaṭṭhānaṃ. Vacīnicchāraṇalakkhaṇo paridevo, so upāyāsassa padaṭṭhānaṃ. Ye āyāsā te upāyāsā.
നവ പദാനി യത്ഥ സബ്ബോ അകുസലപക്ഖോ സങ്ഗഹം സമോസരണം ഗച്ഛതി. കതമാനി നവ പദാനി? ദ്വേ മൂലകിലേസാ, തീണി അകുസലമൂലാനി, ചത്താരോ വിപല്ലാസാ. തത്ഥ ദ്വേ മൂലകിലേസാ അവിജ്ജാ ച ഭവതണ്ഹാ ച, തീണി അകുസലമൂലാനി ലോഭോ ദോസോ മോഹോ ച. ചത്താരോ വിപല്ലാസാ 1 – ‘‘അനിച്ചേ നിച്ച’’ന്തി സഞ്ഞാവിപല്ലാസോ ചിത്തവിപല്ലാസോ ദിട്ഠിവിപല്ലാസോ, ‘‘ദുക്ഖേ സുഖ’’ന്തി സഞ്ഞാവിപല്ലാസോ ചിത്തവിപല്ലാസോ ദിട്ഠിവിപല്ലാസോ, ‘‘അനത്തനി അത്താ’’തി സഞ്ഞാവിപല്ലാസോ ചിത്തവിപല്ലാസോ ദിട്ഠിവിപല്ലാസോ, ‘‘അസുഭേ സുഭ’’ന്തി സഞ്ഞാവിപല്ലാസോ ചിത്തവിപല്ലാസോ ദിട്ഠിവിപല്ലാസോ.
Nava padāni yattha sabbo akusalapakkho saṅgahaṃ samosaraṇaṃ gacchati. Katamāni nava padāni? Dve mūlakilesā, tīṇi akusalamūlāni, cattāro vipallāsā. Tattha dve mūlakilesā avijjā ca bhavataṇhā ca, tīṇi akusalamūlāni lobho doso moho ca. Cattāro vipallāsā 2 – ‘‘anicce nicca’’nti saññāvipallāso cittavipallāso diṭṭhivipallāso, ‘‘dukkhe sukha’’nti saññāvipallāso cittavipallāso diṭṭhivipallāso, ‘‘anattani attā’’ti saññāvipallāso cittavipallāso diṭṭhivipallāso, ‘‘asubhe subha’’nti saññāvipallāso cittavipallāso diṭṭhivipallāso.
൬൩. തത്ഥ അവിജ്ജാ നാമ ചതൂസു അരിയസച്ചേസു യഥാഭൂതം അഞ്ഞാണം, അയം അവിജ്ജാ. ഭവതണ്ഹാ നാമ യോ ഭവേസു രാഗോ സാരാഗോ ഇച്ഛാ മുച്ഛാ പത്ഥനാ നന്ദീ അജ്ഝോസാനം അപരിച്ചാഗോ, അയം ഭവതണ്ഹാ.
63. Tattha avijjā nāma catūsu ariyasaccesu yathābhūtaṃ aññāṇaṃ, ayaṃ avijjā. Bhavataṇhā nāma yo bhavesu rāgo sārāgo icchā mucchā patthanā nandī ajjhosānaṃ apariccāgo, ayaṃ bhavataṇhā.
തത്ഥ കതമോ ലോഭോ അകുസലമൂലം?
Tattha katamo lobho akusalamūlaṃ?
ലോഭോ നാമ സോ തേസു തേസു പരവത്ഥൂസു പരദബ്ബേസു പരട്ഠാനേസു പരസാപതേയ്യേസു പരപരിഗ്ഗഹിതേസു ലോഭോ ലുബ്ഭനാ ഇച്ഛാ മുച്ഛാ പത്ഥനാ നന്ദീ അജ്ഝോസാനം അപരിച്ചാഗോ, അയം ലോഭോ അകുസലമൂലം. കസ്സേതം മൂലം? ലോഭോ ലോഭജസ്സ അകുസലസ്സ കായകമ്മസ്സ വചീകമ്മസ്സ മനോകമ്മസ്സ ച, തഥാ യഥാ തംസമ്പയുത്താനം ചിത്തചേതസികാനം ധമ്മാനം മൂലം.
Lobho nāma so tesu tesu paravatthūsu paradabbesu paraṭṭhānesu parasāpateyyesu parapariggahitesu lobho lubbhanā icchā mucchā patthanā nandī ajjhosānaṃ apariccāgo, ayaṃ lobho akusalamūlaṃ. Kassetaṃ mūlaṃ? Lobho lobhajassa akusalassa kāyakammassa vacīkammassa manokammassa ca, tathā yathā taṃsampayuttānaṃ cittacetasikānaṃ dhammānaṃ mūlaṃ.
തത്ഥ കതമോ ദോസോ അകുസലമൂലം?
Tattha katamo doso akusalamūlaṃ?
സോ സത്തേസു ആഘാതോ അക്ഖന്തി അപ്പച്ചയോ ബ്യാപാദോ പദോസോ അനത്ഥകാമതാ ചേതസോ പടിഘാതോ, അയം ദോസോ അകുസലമൂലം.
So sattesu āghāto akkhanti appaccayo byāpādo padoso anatthakāmatā cetaso paṭighāto, ayaṃ doso akusalamūlaṃ.
കസ്സേതം മൂലം?
Kassetaṃ mūlaṃ?
ദോസജസ്സ കായകമ്മസ്സ വചീകമ്മസ്സ മനോകമ്മസ്സ സമ്പയുത്താനഞ്ച ചിത്തചേതസികാനം ധമ്മാനം മൂലം.
Dosajassa kāyakammassa vacīkammassa manokammassa sampayuttānañca cittacetasikānaṃ dhammānaṃ mūlaṃ.
തത്ഥ കതമോ മോഹോ അകുസലമൂലം?
Tattha katamo moho akusalamūlaṃ?
യം ചതൂസു അരിയസച്ചേസു അനഭിസമയോ അസമ്പജ്ജഗ്ഗാഹോ അപ്പടിവേധോ മോഹോ മുയ്ഹനാ സമ്മോഹോ സമ്മുയ്ഹനാ അവിജ്ജാ തമോ അന്ധകാരോ ആവരണം നീവരണം ഛദനം അച്ഛദനം 3 അപസച്ഛാഗമനം കുസലാനം ധമ്മാനം, അയം മോഹോ അകുസലമൂലം.
Yaṃ catūsu ariyasaccesu anabhisamayo asampajjaggāho appaṭivedho moho muyhanā sammoho sammuyhanā avijjā tamo andhakāro āvaraṇaṃ nīvaraṇaṃ chadanaṃ acchadanaṃ 4 apasacchāgamanaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ, ayaṃ moho akusalamūlaṃ.
കസ്സേതം മൂലം?
Kassetaṃ mūlaṃ?
മോഹജസ്സ അകുസലസ്സ കായകമ്മസ്സ വചീകമ്മസ്സ മനോകമ്മസ്സ ച തംസമ്പയുത്തകാനഞ്ച ചിത്തചേതസികാനം ധമ്മാനം മൂലം.
Mohajassa akusalassa kāyakammassa vacīkammassa manokammassa ca taṃsampayuttakānañca cittacetasikānaṃ dhammānaṃ mūlaṃ.
തത്ഥ വിപല്ലാസാ ജാനിതബ്ബാ, വിപല്ലാസാനം വത്ഥു ജാനിതബ്ബം. യം വിപല്ലാസം സിയാ, തം ജാനിതബ്ബം. തത്ഥ ഏകോ വിപല്ലാസോ തീണി വിപല്ലാസാനി ചത്താരി വിപല്ലാസവത്ഥൂനി. കതമോ ഏകോ വിപല്ലാസോ ച, യേന പടിപക്ഖേന വിപല്ലാസിതം ഗണ്ഹാതി?
Tattha vipallāsā jānitabbā, vipallāsānaṃ vatthu jānitabbaṃ. Yaṃ vipallāsaṃ siyā, taṃ jānitabbaṃ. Tattha eko vipallāso tīṇi vipallāsāni cattāri vipallāsavatthūni. Katamo eko vipallāso ca, yena paṭipakkhena vipallāsitaṃ gaṇhāti?
‘‘അനിച്ചേ നിച്ച’’ന്തി, ‘‘ദുക്ഖേ സുഖ’’ന്തി, ‘‘അനത്തനി അത്താ’’തി, ‘‘അസുഭേ സുഭ’’ന്തി, അയം ഏകോ വിപല്ലാസോ.
‘‘Anicce nicca’’nti, ‘‘dukkhe sukha’’nti, ‘‘anattani attā’’ti, ‘‘asubhe subha’’nti, ayaṃ eko vipallāso.
കതമാനി ചത്താരി വിപല്ലാസവത്ഥൂനി?
Katamāni cattāri vipallāsavatthūni?
കായോ വേദനാ ചിത്തം ധമ്മാ ച. ഇമാനി ചത്താരി വിപല്ലാസവത്ഥൂനി.
Kāyo vedanā cittaṃ dhammā ca. Imāni cattāri vipallāsavatthūni.
കതമാനി തീണി വിപല്ലാസാനി?
Katamāni tīṇi vipallāsāni?
സഞ്ഞാ ചിത്തം ദിട്ഠി ച. ഇമാനി തീണി വിപല്ലാസാനി.
Saññā cittaṃ diṭṭhi ca. Imāni tīṇi vipallāsāni.
തത്ഥ മനാപികേ വത്ഥുമ്ഹി ഇന്ദ്രിയവത്ഥേ വണ്ണായതനേ വാ യോ നിമിത്തസ്സ ഉഗ്ഗാഹോ, അയം സഞ്ഞാവിപല്ലാസോ. തത്ഥ വിപരീതചിത്തസ്സ വത്ഥുമ്ഹി സതി വിഞ്ഞത്തി, അയം ചിത്തവിപല്ലാസോ. തത്ഥ വിപരീതചിത്തസ്സ തമ്ഹി രൂപേ ‘‘അസുഭേ സുഭ’’ന്തി യാ ഖന്തി രുചി ഉപേക്ഖനാ നിച്ഛയോ ദിട്ഠി നിദസ്സനം സന്തീരണാ, അയം ദിട്ഠിവിപല്ലാസോ. തത്ഥ വത്ഥുഭേദേന കായേസു ദ്വാദസ വിപല്ലാസാ ഭവന്തി. തയോ കായേ തയോ വേദനായ തയോ ചിത്തേ തയോ ധമ്മേ, ചത്താരോ സഞ്ഞാവിപല്ലാസാ ചത്താരോ ചിത്തവിപല്ലാസാ ചത്താരോ ദിട്ഠിവിപല്ലാസാ, ആയതനൂപചയതോ ചക്ഖുവിഞ്ഞാണസഞ്ഞാസമങ്ഗിസ്സ രൂപേസു ദ്വാദസ വിപല്ലാസാ യാവ മനോ സഞ്ഞാസമങ്ഗിസ്സ, ധമ്മേസു ദ്വാദസ വിപല്ലാസാ ഛ ദ്വാദസകാ ചത്താരി വിപല്ലാസാ ഭവന്തി. ആരമ്മണനാനത്തതോ ഹി അപരിമിതസങ്ഖേയ്യാനം സത്താനം 5 അപരിമിതമസങ്ഖേയ്യാ വിപല്ലാസാ ഭവന്തി ഹീനുക്കട്ഠമജ്ഝിമതായ.
Tattha manāpike vatthumhi indriyavatthe vaṇṇāyatane vā yo nimittassa uggāho, ayaṃ saññāvipallāso. Tattha viparītacittassa vatthumhi sati viññatti, ayaṃ cittavipallāso. Tattha viparītacittassa tamhi rūpe ‘‘asubhe subha’’nti yā khanti ruci upekkhanā nicchayo diṭṭhi nidassanaṃ santīraṇā, ayaṃ diṭṭhivipallāso. Tattha vatthubhedena kāyesu dvādasa vipallāsā bhavanti. Tayo kāye tayo vedanāya tayo citte tayo dhamme, cattāro saññāvipallāsā cattāro cittavipallāsā cattāro diṭṭhivipallāsā, āyatanūpacayato cakkhuviññāṇasaññāsamaṅgissa rūpesu dvādasa vipallāsā yāva mano saññāsamaṅgissa, dhammesu dvādasa vipallāsā cha dvādasakā cattāri vipallāsā bhavanti. Ārammaṇanānattato hi aparimitasaṅkheyyānaṃ sattānaṃ 6 aparimitamasaṅkheyyā vipallāsā bhavanti hīnukkaṭṭhamajjhimatāya.
൬൪. തത്ഥ പഞ്ചക്ഖന്ധാ ചത്താരി അത്തഭാവവത്ഥൂനി ഭവന്തി. യോ രൂപക്ഖന്ധോ, സോ കായോ അത്തഭാവവത്ഥു. യോ വേദനാക്ഖന്ധോ, സോ വേദനാ അത്തഭാവവത്ഥു. യോ സഞ്ഞാക്ഖന്ധോ ച സങ്ഖാരക്ഖന്ധോ ച, തേ ധമ്മാ അത്തഭാവവത്ഥു. യോ വിഞ്ഞാണക്ഖന്ധോ, സോ ചിത്തം അത്തഭാവവത്ഥു. ഇതി പഞ്ചക്ഖന്ധാ ചത്താരി അത്തഭാവവത്ഥൂനി. തത്ഥ കായേ ‘‘അസുഭേ സുഭ’’ന്തി വിപല്ലാസോ ഭവതി. ഏവം വേദനാസു…പേ॰… ചിത്തേ…പേ॰… ധമ്മേസു ച അത്തവിപല്ലാസോ ഭവതി. തത്ഥ ചതുന്നം വിപല്ലാസാനം സമുഗ്ഘാതനത്ഥം ഭഗവാ ചത്താരോ സതിപട്ഠാനേ ദേസേതി പഞ്ഞപേതി കായേ കായാനുപസ്സീ വിഹരതോ ‘‘അസുഭേ സുഭ’’ന്തി വിപല്ലാസം സമുഗ്ഘാതേതി, ഏവം വേദനാസു, ചിത്തേ, ധമ്മേസു ച കാതബ്ബം.
64. Tattha pañcakkhandhā cattāri attabhāvavatthūni bhavanti. Yo rūpakkhandho, so kāyo attabhāvavatthu. Yo vedanākkhandho, so vedanā attabhāvavatthu. Yo saññākkhandho ca saṅkhārakkhandho ca, te dhammā attabhāvavatthu. Yo viññāṇakkhandho, so cittaṃ attabhāvavatthu. Iti pañcakkhandhā cattāri attabhāvavatthūni. Tattha kāye ‘‘asubhe subha’’nti vipallāso bhavati. Evaṃ vedanāsu…pe… citte…pe… dhammesu ca attavipallāso bhavati. Tattha catunnaṃ vipallāsānaṃ samugghātanatthaṃ bhagavā cattāro satipaṭṭhāne deseti paññapeti kāye kāyānupassī viharato ‘‘asubhe subha’’nti vipallāsaṃ samugghāteti, evaṃ vedanāsu, citte, dhammesu ca kātabbaṃ.
തത്ഥ അന്ധകാരതിമിസാ അപ്പടിവേധലക്ഖണാ അവിജ്ജാ, തസ്സാ വിപല്ലാസപദട്ഠാനം. അജ്ഝോസാനലക്ഖണാ തണ്ഹാ, തസ്സാ പിയരൂപസാതരൂപം പദട്ഠാനം. അത്താസയവഞ്ചനാലക്ഖണോ ലോഭോ, തസ്സ അദിന്നാദാനം പദട്ഠാനം. ഇധ വിവാദലക്ഖണോ ദോസോ, തസ്സ പാണാതിപാതോ പദട്ഠാനം. വത്ഥുവിപ്പടിപത്തിലക്ഖണോ മോഹോ, തസ്സ മിച്ഛാപടിപത്തി പദട്ഠാനം. സങ്ഖതാനം ധമ്മാനം അവിനാസഗ്ഗഹണലക്ഖണാ നിച്ചസഞ്ഞാ, തസ്സാ സബ്ബസങ്ഖാരാ പദട്ഠാനം. സാസവഫസ്സോപഗമനലക്ഖണാ സുഖസഞ്ഞാ, തസ്സാ മമങ്കാരോ പദട്ഠാനം. ധമ്മേസു ഉപഗമനലക്ഖണാ അത്തസഞ്ഞാ , തസ്സാ അഹങ്കാരോ പദട്ഠാനം. വണ്ണസങ്ഗഹണലക്ഖണാ സുഭസഞ്ഞാ, തസ്സാ ഇന്ദ്രിയഅസംവരോ പദട്ഠാനം. ഏതേഹി നവഹി പദേഹി ഉദ്ദിട്ഠേഹി സബ്ബോ അകുസലപക്ഖോ നിദ്ദിട്ഠോ ഭവതി, സോ ച ഖോ ബഹുസ്സുതേന സക്കാ ജാനിതും നോ അപ്പസ്സുതേന, പഞ്ഞവതാ നോ ദുപ്പഞ്ഞേന, യുത്തേന നോ അയുത്തേന.
Tattha andhakāratimisā appaṭivedhalakkhaṇā avijjā, tassā vipallāsapadaṭṭhānaṃ. Ajjhosānalakkhaṇā taṇhā, tassā piyarūpasātarūpaṃ padaṭṭhānaṃ. Attāsayavañcanālakkhaṇo lobho, tassa adinnādānaṃ padaṭṭhānaṃ. Idha vivādalakkhaṇo doso, tassa pāṇātipāto padaṭṭhānaṃ. Vatthuvippaṭipattilakkhaṇo moho, tassa micchāpaṭipatti padaṭṭhānaṃ. Saṅkhatānaṃ dhammānaṃ avināsaggahaṇalakkhaṇā niccasaññā, tassā sabbasaṅkhārā padaṭṭhānaṃ. Sāsavaphassopagamanalakkhaṇā sukhasaññā, tassā mamaṅkāro padaṭṭhānaṃ. Dhammesu upagamanalakkhaṇā attasaññā , tassā ahaṅkāro padaṭṭhānaṃ. Vaṇṇasaṅgahaṇalakkhaṇā subhasaññā, tassā indriyaasaṃvaro padaṭṭhānaṃ. Etehi navahi padehi uddiṭṭhehi sabbo akusalapakkho niddiṭṭho bhavati, so ca kho bahussutena sakkā jānituṃ no appassutena, paññavatā no duppaññena, yuttena no ayuttena.
നവ പദാനി കുസലാനി യത്ഥ സബ്ബോ കുസലപക്ഖോ സങ്ഗഹോ സമോസരണം ഗച്ഛന്തി. കതമാനി നവ പദാനി? സമഥോ വിപസ്സനാ അലോഭോ അദോസോ അമോഹോ അനിച്ചസഞ്ഞാ ദുക്ഖസഞ്ഞാ അനത്തസഞ്ഞാ അസുഭസഞ്ഞാ ച.
Nava padāni kusalāni yattha sabbo kusalapakkho saṅgaho samosaraṇaṃ gacchanti. Katamāni nava padāni? Samatho vipassanā alobho adoso amoho aniccasaññā dukkhasaññā anattasaññā asubhasaññā ca.
തത്ഥ കതമോ സമഥോ? യാ ചിത്തസ്സ ഠിതി സണ്ഠിതി അവട്ഠിതി ഠാനം പട്ഠാനം ഉപട്ഠാനം സമാധി സമാധാനം അവിക്ഖേപോ അവിപ്പടിസാരോ വൂപസമോ മാനസോ ഏകഗ്ഗം ചിത്തസ്സ, അയം സമഥോ.
Tattha katamo samatho? Yā cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti ṭhānaṃ paṭṭhānaṃ upaṭṭhānaṃ samādhi samādhānaṃ avikkhepo avippaṭisāro vūpasamo mānaso ekaggaṃ cittassa, ayaṃ samatho.
തത്ഥ കതമാ വിപസ്സനാ? ഖന്ധേസു വാ ധാതൂസു വാ ആയതനേസു വാ നാമരൂപേസു വാ പടിച്ചസമുപ്പാദേസു വാ പടിച്ചസമുപ്പന്നേസു വാ ധമ്മേസു ദുക്ഖേസു വാ സമുദയേസു വാ നിരോധേ വാ മഗ്ഗേ വാ കുസലാകുസലേസു വാ ധമ്മേസു സാവജ്ജഅനവജ്ജേസു വാ കണ്ഹസുക്കേസു വാ സേവിതബ്ബഅസേവിതബ്ബേസു വാ സോ യഥാഭൂതം വിചയോ പവിചയോ വീമംസാ പരവീമംസാ ഗാഹനാ അഗ്ഗാഹനാ പരിഗ്ഗാഹനാ ചിത്തേന പരിചിതനാ തുലനാ ഉപപരിക്ഖാ ഞാണം വിജ്ജാ വാ ചക്ഖു ബുദ്ധി മേധാ പഞ്ഞാ ഓഭാസോ ആലോകോ ആഭാ പഭാ ഖഗ്ഗോ നാരാചോ 7 ധമ്മവിചയസമ്ബോജ്ഝങ്ഗോ സമ്മാദിട്ഠി മഗ്ഗങ്ഗം, അയം വിപസ്സനാ. തേനേസാ വിപസ്സനാ ഇതി വുച്ചതി വിവിധാ വാ ഏസാ വിപസ്സനാതി, തസ്മാ ഏസാ വിപസ്സനാതി വുച്ചതി. ദ്വിധാ ചേസാ ഹി വിപസ്സനാ ധമ്മവിപസ്സനാതി വുച്ചതി, ദ്വിധാ ഇമായ പസ്സതി സുഭഞ്ച അസുഭഞ്ച കണ്ഹഞ്ച സുക്കഞ്ച സേവിതബ്ബഞ്ച അസേവിതബ്ബഞ്ച കമ്മഞ്ച വിപാകഞ്ച ബന്ധഞ്ച വിമോക്ഖഞ്ച ആചയഞ്ച അപചയഞ്ച പവത്തിഞ്ച നിവത്തിഞ്ച സംകിലേസഞ്ച വോദാനഞ്ച, ഏവം വിപസ്സനാതി വുച്ചതി. അഥ വാ വിഇതി ഉപസഗ്ഗോ പസ്സനാതി അത്ഥോ തസ്മാ വിപസ്സനാതി വുച്ചതേ, അയം വിപസ്സനാ.
Tattha katamā vipassanā? Khandhesu vā dhātūsu vā āyatanesu vā nāmarūpesu vā paṭiccasamuppādesu vā paṭiccasamuppannesu vā dhammesu dukkhesu vā samudayesu vā nirodhe vā magge vā kusalākusalesu vā dhammesu sāvajjaanavajjesu vā kaṇhasukkesu vā sevitabbaasevitabbesu vā so yathābhūtaṃ vicayo pavicayo vīmaṃsā paravīmaṃsā gāhanā aggāhanā pariggāhanā cittena paricitanā tulanā upaparikkhā ñāṇaṃ vijjā vā cakkhu buddhi medhā paññā obhāso āloko ābhā pabhā khaggo nārāco 8 dhammavicayasambojjhaṅgo sammādiṭṭhi maggaṅgaṃ, ayaṃ vipassanā. Tenesā vipassanā iti vuccati vividhā vā esā vipassanāti, tasmā esā vipassanāti vuccati. Dvidhā cesā hi vipassanā dhammavipassanāti vuccati, dvidhā imāya passati subhañca asubhañca kaṇhañca sukkañca sevitabbañca asevitabbañca kammañca vipākañca bandhañca vimokkhañca ācayañca apacayañca pavattiñca nivattiñca saṃkilesañca vodānañca, evaṃ vipassanāti vuccati. Atha vā viiti upasaggo passanāti attho tasmā vipassanāti vuccate, ayaṃ vipassanā.
൬൫. തത്ഥ ദ്വേ രോഗാ സത്താനം അവിജ്ജാ ച ഭവതണ്ഹാ ച, ഏതേസം ദ്വിന്നം രോഗാനം നിഘാതായ ഭഗവതാ ദ്വേ ഭേസജ്ജാനി വുത്താനി സമഥോ ച വിപസ്സനാ ച. ഇമാനി ദ്വേ ഭേസജ്ജാനി പടിസേവേന്തോ ദ്വേ അരോഗേ സച്ഛികരോതി രാഗവിരാഗം ചേതോവിമുത്തിം അവിജ്ജാവിരാഗഞ്ച പഞ്ഞാവിമുത്തിം. തത്ഥ തണ്ഹാരോഗസ്സ സമഥോ ഭേസജ്ജം, രാഗവിരാഗാ ചേതോവിമുത്തി അരോഗം. അവിജ്ജാരോഗസ്സ വിപസ്സനാഭേസജ്ജം അവിജ്ജാവിരാഗാ പഞ്ഞാവിമുത്തി അരോഗം. ഏവഞ്ഹി ഭഗവാ ചാഹ, ‘‘ദ്വേ ധമ്മാ പരിഞ്ഞേയ്യാ 9 നാമഞ്ച രൂപഞ്ച, ദ്വേ ധമ്മാ പഹാതബ്ബാ അവിജ്ജാ ച ഭവതണ്ഹാ ച, ദ്വേ ധമ്മാ ഭാവേതബ്ബാ സമഥോ ച വിപസ്സനാ ച, ദ്വേ ധമ്മാ സച്ഛികാതബ്ബാ വിജ്ജാ ച വിമുത്തി ചാ’’തി. തത്ഥ സമഥം ഭാവേന്തോ രൂപം പരിജാനാതി, രൂപം പരിജാനന്തോ തണ്ഹം പജഹതി, തണ്ഹം പജഹന്തോ രാഗവിരാഗാ ചേതോവിമുത്തിം സച്ഛികരോതി, വിപസ്സനം ഭാവേന്തോ നാമം പരിജാനാതി, നാമം പരിജാനന്തോ അവിജ്ജം പജഹതി, അവിജ്ജം പജഹന്തോ അവിജ്ജാവിരാഗാ പഞ്ഞാവിമുത്തിം സച്ഛികരോതി. യദാ ഭിക്ഖുനോ ദ്വേ ധമ്മാ പരിഞ്ഞാതാ ഭവന്തി നാമഞ്ച രൂപഞ്ച, തഥാസ്സ ദ്വേ ധമ്മാ പഹീനാ ഭവന്തി അവിജ്ജാ ച ഭവതണ്ഹാ ച. ദ്വേ ധമ്മാ ഭാവിതാ ഭവന്തി സമഥോ ച വിപസ്സനാ ച, ദ്വേ ധമ്മാ സച്ഛികാതബ്ബാ ഭവന്തി വിജ്ജാ ച വിമുത്തി ച. ഏത്താവതാ ഭിക്ഖു കതകിച്ചോ ഭവതി. ഏസാ സോപാദിസേസാ നിബ്ബാനധാതു. തസ്സ ആയുപരിയാദാനാ ജീവിതിന്ദ്രിയസ്സ ഉപരോധാ ഇദഞ്ച ദുക്ഖം നിരുജ്ഝതി, അഞ്ഞഞ്ച ദുക്ഖം ന ഉപ്പജ്ജതി. തത്ഥ യോ ഇമേസം ഖന്ധാനം ധാതുആയതനാനം നിരോധോ വൂപസമോ അഞ്ഞേസഞ്ച ഖന്ധധാതുആയതനാനം അപ്പടിസന്ധി അപാതുഭാവോ, അയം അനുപാദിസേസാ നിബ്ബാനധാതു.
65. Tattha dve rogā sattānaṃ avijjā ca bhavataṇhā ca, etesaṃ dvinnaṃ rogānaṃ nighātāya bhagavatā dve bhesajjāni vuttāni samatho ca vipassanā ca. Imāni dve bhesajjāni paṭisevento dve aroge sacchikaroti rāgavirāgaṃ cetovimuttiṃ avijjāvirāgañca paññāvimuttiṃ. Tattha taṇhārogassa samatho bhesajjaṃ, rāgavirāgā cetovimutti arogaṃ. Avijjārogassa vipassanābhesajjaṃ avijjāvirāgā paññāvimutti arogaṃ. Evañhi bhagavā cāha, ‘‘dve dhammā pariññeyyā 10 nāmañca rūpañca, dve dhammā pahātabbā avijjā ca bhavataṇhā ca, dve dhammā bhāvetabbā samatho ca vipassanā ca, dve dhammā sacchikātabbā vijjā ca vimutti cā’’ti. Tattha samathaṃ bhāvento rūpaṃ parijānāti, rūpaṃ parijānanto taṇhaṃ pajahati, taṇhaṃ pajahanto rāgavirāgā cetovimuttiṃ sacchikaroti, vipassanaṃ bhāvento nāmaṃ parijānāti, nāmaṃ parijānanto avijjaṃ pajahati, avijjaṃ pajahanto avijjāvirāgā paññāvimuttiṃ sacchikaroti. Yadā bhikkhuno dve dhammā pariññātā bhavanti nāmañca rūpañca, tathāssa dve dhammā pahīnā bhavanti avijjā ca bhavataṇhā ca. Dve dhammā bhāvitā bhavanti samatho ca vipassanā ca, dve dhammā sacchikātabbā bhavanti vijjā ca vimutti ca. Ettāvatā bhikkhu katakicco bhavati. Esā sopādisesā nibbānadhātu. Tassa āyupariyādānā jīvitindriyassa uparodhā idañca dukkhaṃ nirujjhati, aññañca dukkhaṃ na uppajjati. Tattha yo imesaṃ khandhānaṃ dhātuāyatanānaṃ nirodho vūpasamo aññesañca khandhadhātuāyatanānaṃ appaṭisandhi apātubhāvo, ayaṃ anupādisesā nibbānadhātu.
തത്ഥ കതമം അലോഭോ കുസലമൂലം? യംധാതുകോ അലോഭോ അലുബ്ഭനാ അലുബ്ഭിതത്തം അനിച്ഛാ അപത്ഥനാ അകന്താ അനജ്ഝോസാനം. അയം അലോഭോ കുസലമൂലം. കസ്സേതം മൂലം? അലോഭജസ്സ കുസലസ്സ കായകമ്മസ്സ വചീകമ്മസ്സ മനോകമ്മസ്സ തംസമ്പയുത്താനഞ്ച ചിത്തചേതസികാനം ധമ്മാനം മൂലം. അഥ വാ അരിയോ അട്ഠങ്ഗികോ മഗ്ഗോ കുസലന്തി വുച്ചതി, സോ തിണ്ണം മഗ്ഗങ്ഗാനം മൂലം. കതമേസം തിണ്ണം, സമ്മാസങ്കപ്പസ്സ സമ്മാവായാമസ്സ സമ്മാസമാധിസ്സ ച ഇമേസം മൂലന്തി, തസ്മാ കുസലമൂലന്തി വുച്ചതി.
Tattha katamaṃ alobho kusalamūlaṃ? Yaṃdhātuko alobho alubbhanā alubbhitattaṃ anicchā apatthanā akantā anajjhosānaṃ. Ayaṃ alobho kusalamūlaṃ. Kassetaṃ mūlaṃ? Alobhajassa kusalassa kāyakammassa vacīkammassa manokammassa taṃsampayuttānañca cittacetasikānaṃ dhammānaṃ mūlaṃ. Atha vā ariyo aṭṭhaṅgiko maggo kusalanti vuccati, so tiṇṇaṃ maggaṅgānaṃ mūlaṃ. Katamesaṃ tiṇṇaṃ, sammāsaṅkappassa sammāvāyāmassa sammāsamādhissa ca imesaṃ mūlanti, tasmā kusalamūlanti vuccati.
തത്ഥ കതമം അദോസോ കുസലമൂലം? യാ സത്തേസു വാ സങ്ഖാരേസു വാ അനഘാതോ അപ്പടിഘാതോ അബ്യാപത്തി അബ്യാപാദോ അദോസോ മേത്താ മേത്തായനാ അത്ഥകാമതാ ഹിതകാമതാ ചേതസോ പസാദോ, അയം അദോസോ കുസലമൂലം. കസ്സേതം മൂലം? അദോസജസ്സ കുസലസ്സ കായകമ്മസ്സ വചീകമ്മസ്സ മനോകമ്മസ്സ തംസമ്പയുത്താനഞ്ച ചിത്തചേതസികാനം ധമ്മാനം മൂലം. അഥ വാ തിണ്ണം മഗ്ഗങ്ഗാനം മൂലം. കതമേസം തിണ്ണം? സമ്മാവാചായ സമ്മാകമ്മന്തസ്സ സമ്മാആജീവസ്സ ച ഇമേസം തിണ്ണം മഗ്ഗങ്ഗാനം മൂലം, തസ്മാ കുസലമൂലന്തി വുച്ചതി.
Tattha katamaṃ adoso kusalamūlaṃ? Yā sattesu vā saṅkhāresu vā anaghāto appaṭighāto abyāpatti abyāpādo adoso mettā mettāyanā atthakāmatā hitakāmatā cetaso pasādo, ayaṃ adoso kusalamūlaṃ. Kassetaṃ mūlaṃ? Adosajassa kusalassa kāyakammassa vacīkammassa manokammassa taṃsampayuttānañca cittacetasikānaṃ dhammānaṃ mūlaṃ. Atha vā tiṇṇaṃ maggaṅgānaṃ mūlaṃ. Katamesaṃ tiṇṇaṃ? Sammāvācāya sammākammantassa sammāājīvassa ca imesaṃ tiṇṇaṃ maggaṅgānaṃ mūlaṃ, tasmā kusalamūlanti vuccati.
തത്ഥ കതമം അമോഹോ കുസലമൂലം? യം ചതൂസു അരിയസച്ചേസു യഥാഭൂതം ഞാണദസ്സനം അഭിസമയോ സമ്മാ ച പച്ചാഗമോ പടിവേധോ അമോഹോ അസമ്മുയ്ഹനാ അസമ്മോഹോ വിജ്ജാപകാസോ ആലോകോ അനാവരണം സേക്ഖാനം കുസലാനം ധമ്മാനം, അയം അമോഹോ കുസലമൂലം. കസ്സേതം മൂലം? അമോഹജസ്സ കുസലസ്സ കായകമ്മസ്സ വചീകമ്മസ്സ മനോകമ്മസ്സ തംസമ്പയുത്താനഞ്ച ചിത്തചേതസികാനം ധമ്മാനം മൂലം. അഥ വാ ദ്വിന്നം മഗ്ഗങ്ഗാനം ഏതം മൂലം. കതമേസം ദ്വിന്നം? സമ്മാദിട്ഠിയാ ച സമ്മാസതിയാ ച ഇമേസം ദ്വിന്നം മഗ്ഗങ്ഗാനം മൂലം, തസ്മാ കുസലമൂലന്തി വുച്ചതി. ഏവം ഇമേസം തീഹി കുസലമൂലേഹി അട്ഠങ്ഗികോ മഗ്ഗോ യോജേതബ്ബോ.
Tattha katamaṃ amoho kusalamūlaṃ? Yaṃ catūsu ariyasaccesu yathābhūtaṃ ñāṇadassanaṃ abhisamayo sammā ca paccāgamo paṭivedho amoho asammuyhanā asammoho vijjāpakāso āloko anāvaraṇaṃ sekkhānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ, ayaṃ amoho kusalamūlaṃ. Kassetaṃ mūlaṃ? Amohajassa kusalassa kāyakammassa vacīkammassa manokammassa taṃsampayuttānañca cittacetasikānaṃ dhammānaṃ mūlaṃ. Atha vā dvinnaṃ maggaṅgānaṃ etaṃ mūlaṃ. Katamesaṃ dvinnaṃ? Sammādiṭṭhiyā ca sammāsatiyā ca imesaṃ dvinnaṃ maggaṅgānaṃ mūlaṃ, tasmā kusalamūlanti vuccati. Evaṃ imesaṃ tīhi kusalamūlehi aṭṭhaṅgiko maggo yojetabbo.
൬൬. തത്ഥ കതമാ അനിച്ചസഞ്ഞാ? ‘‘സബ്ബേ സങ്ഖാരാ ഉപ്പാദവയധമ്മിനോ’’തി ച യാ സഞ്ഞാ സഞ്ജാനനാ വവത്ഥപനാ ഉഗ്ഗാഹോ, അയം അനിച്ചസഞ്ഞാ. തസ്സാ കോ നിസ്സന്ദോ? അനിച്ചസഞ്ഞായ ഭാവിതായ ബഹുലീകതായ അട്ഠസു ലോകധമ്മേസു ചിത്തം നാനുസന്ധതി ന സന്ധതി ന സണ്ഠഹതി, ഉപേക്ഖാ വാ പടിക്കൂലതാ വാ സണ്ഠഹതി, അയമസ്സാ നിസ്സന്ദോ.
66. Tattha katamā aniccasaññā? ‘‘Sabbe saṅkhārā uppādavayadhammino’’ti ca yā saññā sañjānanā vavatthapanā uggāho, ayaṃ aniccasaññā. Tassā ko nissando? Aniccasaññāya bhāvitāya bahulīkatāya aṭṭhasu lokadhammesu cittaṃ nānusandhati na sandhati na saṇṭhahati, upekkhā vā paṭikkūlatā vā saṇṭhahati, ayamassā nissando.
തത്ഥ കതമാ ദുക്ഖസഞ്ഞാ? ‘‘സബ്ബേ സങ്ഖാരാ ദുക്ഖാ’’തി യാ സഞ്ഞാ സഞ്ജാനനാ വവത്ഥപനാ ഉഗ്ഗാഹോ, അയം ദുക്ഖസഞ്ഞാ. തസ്സാ കോ നിസ്സന്ദോ? ദുക്ഖസഞ്ഞായ ഭാവിതായ ബഹുലീകതായ ആലസ്സേ സംപമാദേ വിമ്ഹയേ ച ചിത്തം നാനുസന്ധതി ന സന്ധതി ന സണ്ഠഹതി, ഉപേക്ഖാ വാ പടിക്കൂലതാ വാ സണ്ഠഹതി, അയമസ്സാ നിസ്സന്ദോ.
Tattha katamā dukkhasaññā? ‘‘Sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti yā saññā sañjānanā vavatthapanā uggāho, ayaṃ dukkhasaññā. Tassā ko nissando? Dukkhasaññāya bhāvitāya bahulīkatāya ālasse saṃpamāde vimhaye ca cittaṃ nānusandhati na sandhati na saṇṭhahati, upekkhā vā paṭikkūlatā vā saṇṭhahati, ayamassā nissando.
തത്ഥ കതമാ അനത്തസഞ്ഞാ? ‘‘സബ്ബേസു ധമ്മേസു അനത്താ’’തി യാ സഞ്ഞാ സഞ്ജാനനാ വവത്ഥപനാ ഉഗ്ഗാഹോ, അയം അനത്തസഞ്ഞാ. തസ്സാ കോ നിസ്സന്ദോ, അനത്തസഞ്ഞായ ഭാവിതായ ബഹുലീകതായ അഹങ്കാരോ ചിത്തം നാനുസന്ധതി ന സന്ധതി, മമങ്കാരോ ന സണ്ഠഹതി, ഉപേക്ഖാ വാ പടിക്കൂലതാ വാ സണ്ഠഹതി, അയമസ്സാ നിസ്സന്ദോ.
Tattha katamā anattasaññā? ‘‘Sabbesu dhammesu anattā’’ti yā saññā sañjānanā vavatthapanā uggāho, ayaṃ anattasaññā. Tassā ko nissando, anattasaññāya bhāvitāya bahulīkatāya ahaṅkāro cittaṃ nānusandhati na sandhati, mamaṅkāro na saṇṭhahati, upekkhā vā paṭikkūlatā vā saṇṭhahati, ayamassā nissando.
തത്ഥ കതമാ അസുഭസഞ്ഞാ? ‘‘സത്ത സങ്ഖാരാ അസുഭാ’’തി യാ സഞ്ഞാ സഞ്ജാനനാ വവത്ഥപനാ ഉഗ്ഗാഹോ, അയം അസുഭസഞ്ഞാ. തസ്സാ കോ നിസ്സന്ദോ? അസുഭസഞ്ഞായ ഭാവിതായ ബഹുലീകതായ സുഭനിമിത്തേ ചിത്തം നാനുസന്ധതി ന സന്ധതി ന സണ്ഠഹതി, ഉപേക്ഖാ വാ പടിക്കൂലതാ വാ സണ്ഠഹതി, അയമസ്സാ നിസ്സന്ദോ.
Tattha katamā asubhasaññā? ‘‘Satta saṅkhārā asubhā’’ti yā saññā sañjānanā vavatthapanā uggāho, ayaṃ asubhasaññā. Tassā ko nissando? Asubhasaññāya bhāvitāya bahulīkatāya subhanimitte cittaṃ nānusandhati na sandhati na saṇṭhahati, upekkhā vā paṭikkūlatā vā saṇṭhahati, ayamassā nissando.
തത്ഥ പഞ്ചന്നം ഖന്ധാനം പരിഞ്ഞാ ഭഗവതാ ദേസിതാ, യോ തത്ഥ അസുഭസഞ്ഞാ രൂപക്ഖന്ധസ്സ പരിഞ്ഞത്തം, ദുക്ഖസഞ്ഞാ വേദനാക്ഖന്ധസ്സ പരിഞ്ഞത്തം, അനത്തസഞ്ഞാ സഞ്ഞാക്ഖന്ധസ്സ സങ്ഖാരക്ഖന്ധസ്സ പരിഞ്ഞത്തം, അനിച്ചസഞ്ഞാ വിഞ്ഞാണക്ഖന്ധസ്സ പരിഞ്ഞത്തം. തത്ഥ സമഥേന തണ്ഹം സമുഗ്ഘാതേതി, വിപസ്സനാ അവിജ്ജം സമുഗ്ഘാതേതി, അദോസേന ദോസം സമുഗ്ഘാതേതി, അമോഹേന മോഹം സമുഗ്ഘാതേതി, അനിച്ചസഞ്ഞായ നിച്ചസഞ്ഞം സമുഗ്ഘാതേതി, ദുക്ഖസഞ്ഞായ സുഖസഞ്ഞം സമുഗ്ഘാതേതി, അനത്തസഞ്ഞായ അത്തസഞ്ഞം സമുഗ്ഘാതേതി, അസുഭസഞ്ഞായ സുഭസഞ്ഞം സമുഗ്ഘാതേതി.
Tattha pañcannaṃ khandhānaṃ pariññā bhagavatā desitā, yo tattha asubhasaññā rūpakkhandhassa pariññattaṃ, dukkhasaññā vedanākkhandhassa pariññattaṃ, anattasaññā saññākkhandhassa saṅkhārakkhandhassa pariññattaṃ, aniccasaññā viññāṇakkhandhassa pariññattaṃ. Tattha samathena taṇhaṃ samugghāteti, vipassanā avijjaṃ samugghāteti, adosena dosaṃ samugghāteti, amohena mohaṃ samugghāteti, aniccasaññāya niccasaññaṃ samugghāteti, dukkhasaññāya sukhasaññaṃ samugghāteti, anattasaññāya attasaññaṃ samugghāteti, asubhasaññāya subhasaññaṃ samugghāteti.
ചിത്തവിക്ഖേപപടിസംഹരണലക്ഖണോ സമഥോ, തസ്സ ഝാനാനി പദട്ഠാനം. സബ്ബധമ്മം യഥാഭൂതം പടിവേധലക്ഖണാ വിപസ്സനാ, തസ്സാ സബ്ബനേയ്യം പദട്ഠാനം. ഇച്ഛാപടിസംഹരണലക്ഖണോ അലോഭോ, തസ്സ അദിന്നാദാനാ വേരമണീ പദട്ഠാനം. അബ്യാപാദലക്ഖണോ അദോസോ, തസ്സ പാണാതിപാതാ വേരമണീ പദട്ഠാനം. വത്ഥുഅപ്പടിഹതലക്ഖണോ അമോഹോ, തസ്സ സമ്മാപടിപത്തി പദട്ഠാനം. സങ്ഖതാനം ധമ്മാനം വിനാസഗ്ഗഹണലക്ഖണാ അനിച്ചസഞ്ഞാ, തസ്സാ ഉദയബ്ബയോ പദട്ഠാനം. സാസവഫസ്സസഞ്ജാനനലക്ഖണാ ദുക്ഖസഞ്ഞാ, തസ്സാ വേദനാ പദട്ഠാനം. സബ്ബധമ്മഅനുപഗമനലക്ഖണാ അനത്തസഞ്ഞാ, തസ്സാ ധമ്മസഞ്ഞാ പദട്ഠാനം. വിനീലകവിപുബ്ബകഉദ്ധുമാതകസമുഗ്ഗഹണലക്ഖണാ അസുഭസഞ്ഞാ, തസ്സാ നിബ്ബിദാ പദട്ഠാനം. ഇമേസു നവസു പദേസു ഉപദിട്ഠേസു സബ്ബോ കുസലപക്ഖോ ഉപദിട്ഠോ ഭവതി, സോ ച ബഹുസ്സുതേന സക്കാ ജാനിതും നോ അപ്പസ്സുതേന, പഞ്ഞവതാ നോ ദുപ്പഞ്ഞേന, യുത്തേന നോ അയുത്തേനാതി.
Cittavikkhepapaṭisaṃharaṇalakkhaṇo samatho, tassa jhānāni padaṭṭhānaṃ. Sabbadhammaṃ yathābhūtaṃ paṭivedhalakkhaṇā vipassanā, tassā sabbaneyyaṃ padaṭṭhānaṃ. Icchāpaṭisaṃharaṇalakkhaṇo alobho, tassa adinnādānā veramaṇī padaṭṭhānaṃ. Abyāpādalakkhaṇo adoso, tassa pāṇātipātā veramaṇī padaṭṭhānaṃ. Vatthuappaṭihatalakkhaṇo amoho, tassa sammāpaṭipatti padaṭṭhānaṃ. Saṅkhatānaṃ dhammānaṃ vināsaggahaṇalakkhaṇā aniccasaññā, tassā udayabbayo padaṭṭhānaṃ. Sāsavaphassasañjānanalakkhaṇā dukkhasaññā, tassā vedanā padaṭṭhānaṃ. Sabbadhammaanupagamanalakkhaṇā anattasaññā, tassā dhammasaññā padaṭṭhānaṃ. Vinīlakavipubbakauddhumātakasamuggahaṇalakkhaṇā asubhasaññā, tassā nibbidā padaṭṭhānaṃ. Imesu navasu padesu upadiṭṭhesu sabbo kusalapakkho upadiṭṭho bhavati, so ca bahussutena sakkā jānituṃ no appassutena, paññavatā no duppaññena, yuttena no ayuttenāti.
൬൭. തത്ഥ നിച്ചസഞ്ഞാധിമുത്തസ്സ അപരാപരം ചിത്തം പണാമേന്തോ സതിമപച്ചവേക്ഖതോ അനിച്ചസഞ്ഞാ ന ഉപട്ഠാതി, പഞ്ചസു കാമഗുണേസു സുഖസ്സാദാധിമുത്തസ്സ ഇരിയാപഥസ്സ അഗതിമപച്ചവേക്ഖതോ ദുക്ഖസഞ്ഞാ ന ഉപട്ഠാതി, ഖന്ധധാതുആയതനേസു അത്താധിമുത്തസ്സ നാനാധാതുഅനേകധാതുവിനിബ്ഭോഗമപച്ചവേക്ഖതോ അനത്തസഞ്ഞാ ന ഉപട്ഠാതി, വണ്ണസണ്ഠാനാഭിരതസ്സ കായേ സുഭാധിമുത്തസ്സ ച വിപ്പടിച്ഛന്നാ അസുഭസഞ്ഞാ ന ഉപട്ഠാതി.
67. Tattha niccasaññādhimuttassa aparāparaṃ cittaṃ paṇāmento satimapaccavekkhato aniccasaññā na upaṭṭhāti, pañcasu kāmaguṇesu sukhassādādhimuttassa iriyāpathassa agatimapaccavekkhato dukkhasaññā na upaṭṭhāti, khandhadhātuāyatanesu attādhimuttassa nānādhātuanekadhātuvinibbhogamapaccavekkhato anattasaññā na upaṭṭhāti, vaṇṇasaṇṭhānābhiratassa kāye subhādhimuttassa ca vippaṭicchannā asubhasaññā na upaṭṭhāti.
അവിപ്പടിസാരലക്ഖണാ സദ്ധാ, സദ്ദഹനാ പച്ചുപട്ഠാനം. തസ്സ ചത്താരി സോതാപത്തിയങ്ഗാനി പദട്ഠാനം. ഏവഞ്ഹി വുത്തം ഭഗവതാ 11 സദ്ധിന്ദ്രിയം ഭിക്ഖവേ, കുഹിം ദട്ഠബ്ബം, ചതൂസു സോതാപത്തിയങ്ഗേസു കുസലേസു ധമ്മേസു.
Avippaṭisāralakkhaṇā saddhā, saddahanā paccupaṭṭhānaṃ. Tassa cattāri sotāpattiyaṅgāni padaṭṭhānaṃ. Evañhi vuttaṃ bhagavatā 12 saddhindriyaṃ bhikkhave, kuhiṃ daṭṭhabbaṃ, catūsu sotāpattiyaṅgesu kusalesu dhammesu.
സൂരാഅപടിക്ഖേപനലക്ഖണം വീരിയിന്ദ്രിയം, വീരിയിന്ദ്രിയാരമ്ഭോ പച്ചുപട്ഠാനം. തസ്സ അതീതാ ചത്താരോ സമ്മപ്പധാനാ പദട്ഠാനം. യഥാ വുത്തം ഭഗവതാ 13 വീരിയിന്ദ്രിയം, ഭിക്ഖവേ, കുഹിം ദട്ഠബ്ബം, ചതൂസു സമ്മപ്പധാനേസു.
Sūrāapaṭikkhepanalakkhaṇaṃ vīriyindriyaṃ, vīriyindriyārambho paccupaṭṭhānaṃ. Tassa atītā cattāro sammappadhānā padaṭṭhānaṃ. Yathā vuttaṃ bhagavatā 14 vīriyindriyaṃ, bhikkhave, kuhiṃ daṭṭhabbaṃ, catūsu sammappadhānesu.
സതി സരണലക്ഖണാ, അസമ്മോഹപച്ചുപട്ഠാനാ. തസ്സ അതീതാ ചത്താരോ സതിപട്ഠാനാ പദട്ഠാനം. യഥാ വുത്തം ഭഗവതാ സതിന്ദ്രിയം ഭിക്ഖവേ, കുഹിം ദട്ഠബ്ബം, ചതൂസു സതിപട്ഠാനേസു.
Sati saraṇalakkhaṇā, asammohapaccupaṭṭhānā. Tassa atītā cattāro satipaṭṭhānā padaṭṭhānaṃ. Yathā vuttaṃ bhagavatā satindriyaṃ bhikkhave, kuhiṃ daṭṭhabbaṃ, catūsu satipaṭṭhānesu.
ഏകഗ്ഗലക്ഖണോ സമാധി, അവിക്ഖേപപച്ചുപട്ഠാനോ, തസ്സ ചത്താരി ഞാണാനി പദട്ഠാനം. യഥാ വുത്തം ഭഗവതാ സമാധിന്ദ്രിയം, ഭിക്ഖവേ, കുഹിം ദട്ഠബ്ബം, ചതൂസു ഝാനേസു.
Ekaggalakkhaṇo samādhi, avikkhepapaccupaṭṭhāno, tassa cattāri ñāṇāni padaṭṭhānaṃ. Yathā vuttaṃ bhagavatā samādhindriyaṃ, bhikkhave, kuhiṃ daṭṭhabbaṃ, catūsu jhānesu.
പജാനനലക്ഖണാ പഞ്ഞാ, ഭൂതത്ഥസന്തീരണാ പച്ചുപട്ഠാനാ, തസ്സ ചത്താരി അരിയസച്ചാനി പദട്ഠാനം. യഥാ വുത്തം ഭഗവതാ 15 പഞ്ഞിന്ദ്രിയം, ഭിക്ഖവേ, കുഹിം ദട്ഠബ്ബം, ചതൂസു അരിയസച്ചേസു.
Pajānanalakkhaṇā paññā, bhūtatthasantīraṇā paccupaṭṭhānā, tassa cattāri ariyasaccāni padaṭṭhānaṃ. Yathā vuttaṃ bhagavatā 16 paññindriyaṃ, bhikkhave, kuhiṃ daṭṭhabbaṃ, catūsu ariyasaccesu.
ചത്താരി ചക്കാനി 17 പതിരൂപദേസവാസോ ചക്കം, സപ്പുരിസൂപനിസ്സയോ ചക്കം, അത്തസമ്മാപണിധാനം ചക്കം, പുബ്ബേ കതപുഞ്ഞതാ ചക്കം. തത്ഥ അരിയസന്നിസ്സയലക്ഖണോ പതിരൂപദേസവാസോ, സോ സപ്പുരിസൂപനിസ്സയസ്സ പദട്ഠാനം. അരിയസന്നിസ്സയലക്ഖണോ സപ്പുരിസ്സൂപനിസ്സയോ, സോ അത്തസമ്മാപണിധാനസ്സ പദട്ഠാനം. സമ്മാപടിപത്തിലക്ഖണം അത്തസമ്മാപണിധാനം, തം പുഞ്ഞാനം പദട്ഠാനം. കുസലധമ്മോപചയലക്ഖണം പുഞ്ഞം, തം സബ്ബസമ്പത്തീനം പദട്ഠാനം.
Cattāri cakkāni 18 patirūpadesavāso cakkaṃ, sappurisūpanissayo cakkaṃ, attasammāpaṇidhānaṃ cakkaṃ, pubbe katapuññatā cakkaṃ. Tattha ariyasannissayalakkhaṇo patirūpadesavāso, so sappurisūpanissayassa padaṭṭhānaṃ. Ariyasannissayalakkhaṇo sappurissūpanissayo, so attasammāpaṇidhānassa padaṭṭhānaṃ. Sammāpaṭipattilakkhaṇaṃ attasammāpaṇidhānaṃ, taṃ puññānaṃ padaṭṭhānaṃ. Kusaladhammopacayalakkhaṇaṃ puññaṃ, taṃ sabbasampattīnaṃ padaṭṭhānaṃ.
ഏകാദസസീലമൂലകാ ധമ്മാ സീലവതോ അവിപ്പടിസാരോ ഭവതി…പേ॰… സോ വിമുത്തിഞാണദസ്സനം ‘‘നാപരം ഇത്ഥത്തായാ’’തി പജാനനാ. തത്ഥ വേരമണിലക്ഖണം സീലം, തം അവിപ്പടിസാരസ്സ പദട്ഠാനം. ന അത്താനുവാദലക്ഖണോ അവിപ്പടിസാരോ, സോ പാമോജ്ജസ്സ പദട്ഠാനം. അഭിപ്പമോദനലക്ഖണം പാമോജ്ജം, തം പീതിയാ പദട്ഠാനം. അത്തമനലക്ഖണാ പീതി , സാ പസ്സദ്ധിയാ പദട്ഠാനം. കമ്മനിയലക്ഖണാ പസ്സദ്ധി, സാ സുഖസ്സ പദട്ഠാനം. അബ്യാപാദലക്ഖണം സുഖം, തം സമാധിനോ പദട്ഠാനം. അവിക്ഖേപനലക്ഖണോ സമാധി, സോ യഥാഭൂതഞാണദസ്സനസ്സ പദട്ഠാനം. അവിപരീതസന്തീരണലക്ഖണാ പഞ്ഞാ, സാ നിബ്ബിദായ പദട്ഠാനം അനാലയനലക്ഖണാ നിബ്ബിദാ, സാ വിരാഗസ്സ പദട്ഠാനം. അസംകിലേസലക്ഖണോ വിരാഗോ, സോ വിമുത്തിയാ പദട്ഠാനം. അകുസലധമ്മവിവേകലക്ഖണാ വിമുത്തി, സാ വിമുത്തിനോ വോദാനസ്സ പദട്ഠാനം.
Ekādasasīlamūlakā dhammā sīlavato avippaṭisāro bhavati…pe… so vimuttiñāṇadassanaṃ ‘‘nāparaṃ itthattāyā’’ti pajānanā. Tattha veramaṇilakkhaṇaṃ sīlaṃ, taṃ avippaṭisārassa padaṭṭhānaṃ. Na attānuvādalakkhaṇo avippaṭisāro, so pāmojjassa padaṭṭhānaṃ. Abhippamodanalakkhaṇaṃ pāmojjaṃ, taṃ pītiyā padaṭṭhānaṃ. Attamanalakkhaṇā pīti , sā passaddhiyā padaṭṭhānaṃ. Kammaniyalakkhaṇā passaddhi, sā sukhassa padaṭṭhānaṃ. Abyāpādalakkhaṇaṃ sukhaṃ, taṃ samādhino padaṭṭhānaṃ. Avikkhepanalakkhaṇo samādhi, so yathābhūtañāṇadassanassa padaṭṭhānaṃ. Aviparītasantīraṇalakkhaṇā paññā, sā nibbidāya padaṭṭhānaṃ anālayanalakkhaṇā nibbidā, sā virāgassa padaṭṭhānaṃ. Asaṃkilesalakkhaṇo virāgo, so vimuttiyā padaṭṭhānaṃ. Akusaladhammavivekalakkhaṇā vimutti, sā vimuttino vodānassa padaṭṭhānaṃ.
൬൮. ചതസ്സോ അരിയഭൂമിയോ ചത്താരി സാമഞ്ഞഫലാനി. തത്ഥ യോ യഥാഭൂതം പജാനാതി, ഏസാ ദസ്സനഭൂമി. സോതാപത്തിഫലഞ്ച സോ യഥാഭൂതം പജാനിത്വാ നിബ്ബിന്ദതി, ഇദം തനുകാമരാഗസ്സ പദട്ഠാനം ബ്യാപാദാനം. സകദാഗാമിഫലഞ്ച സണ്ഹം വിരജ്ജതി, അയം രാഗവിരാഗാ ചേതോവിമുത്തി. അനാഗാമിഫലഞ്ച യം അവിജ്ജാവിരാഗാ വിമുച്ചതി, അയം കതാഭൂമി. അരഹത്തഞ്ച സാമഞ്ഞഫലാനീതി കോ വചനത്ഥോ, അരിയോ അട്ഠങ്ഗികോ മഗ്ഗോ സാമഞ്ഞം, തസ്സേതാനി ഫലാനി സാമഞ്ഞഫലാനീതി വുച്ചതി. കിസ്സ ബ്രഹ്മഞ്ഞഫലാനീതി വുച്ചന്തേ? ബ്രഹ്മഞ്ഞഅരിയോ അട്ഠങ്ഗികോ മഗ്ഗോ, തസ്സ താനി ഫലാനീതി ബ്രഹ്മഞ്ഞഫലാനീതി വുച്ചന്തേ.
68. Catasso ariyabhūmiyo cattāri sāmaññaphalāni. Tattha yo yathābhūtaṃ pajānāti, esā dassanabhūmi. Sotāpattiphalañca so yathābhūtaṃ pajānitvā nibbindati, idaṃ tanukāmarāgassa padaṭṭhānaṃ byāpādānaṃ. Sakadāgāmiphalañca saṇhaṃ virajjati, ayaṃ rāgavirāgā cetovimutti. Anāgāmiphalañca yaṃ avijjāvirāgā vimuccati, ayaṃ katābhūmi. Arahattañca sāmaññaphalānīti ko vacanattho, ariyo aṭṭhaṅgiko maggo sāmaññaṃ, tassetāni phalāni sāmaññaphalānīti vuccati. Kissa brahmaññaphalānīti vuccante? Brahmaññaariyo aṭṭhaṅgiko maggo, tassa tāni phalānīti brahmaññaphalānīti vuccante.
തത്ഥ സോതാപന്നോ കഥം ഹോതി? സഹ സച്ചാഭിസമയാ അരിയസാവകസ്സ തീണി സംയോജനാനി പഹീയന്തി സക്കായദിട്ഠി വിചികിച്ഛാ സീലബ്ബതപരാമാസോ ച, ഇമേസം തിണ്ണം സംയോജനാനം പഹാനാ പരിക്ഖയാ അരിയസാവകോ ഹോതി സോതാപന്നോ അവിനിപാതധമ്മോ യാവ ദുക്ഖസ്സന്തം കരോതി.
Tattha sotāpanno kathaṃ hoti? Saha saccābhisamayā ariyasāvakassa tīṇi saṃyojanāni pahīyanti sakkāyadiṭṭhi vicikicchā sīlabbataparāmāso ca, imesaṃ tiṇṇaṃ saṃyojanānaṃ pahānā parikkhayā ariyasāvako hoti sotāpanno avinipātadhammo yāva dukkhassantaṃ karoti.
തത്ഥ കതമാ സക്കായദിട്ഠി? അസ്സുതവാ ബാലോ പുഥുജ്ജനോ യാവ അരിയധമ്മേ അകോവിദോ, സോ രൂപം അത്തതോ സമനുപസ്സതി യാവ വിഞ്ഞാണസ്മിം അത്താനം, സോ ഇമേസു പഞ്ചസു ഖന്ധേസു അത്തഗ്ഗാഹോ വാ അത്തനിയഗ്ഗാഹോ വാ ഏസോഹമസ്മി ഏകസ്മിം വസവത്തികോ 19 പക്ഖിത്തോ അനുഗ്ഗഹോ അനുസയന്തോ അങ്ഗമങ്ഗന്തി പരതി. യാ തഥാഭൂതസ്സ ഖന്തി രുചി പേക്ഖനാ ആകാരപരിവിതക്കോ ദിട്ഠിനിജ്ഝായനാ അഭിപ്പസന്നാ, അയം വുച്ചതേ സക്കായദിട്ഠീതി.
Tattha katamā sakkāyadiṭṭhi? Assutavā bālo puthujjano yāva ariyadhamme akovido, so rūpaṃ attato samanupassati yāva viññāṇasmiṃ attānaṃ, so imesu pañcasu khandhesu attaggāho vā attaniyaggāho vā esohamasmi ekasmiṃ vasavattiko 20 pakkhitto anuggaho anusayanto aṅgamaṅganti parati. Yā tathābhūtassa khanti ruci pekkhanā ākāraparivitakko diṭṭhinijjhāyanā abhippasannā, ayaṃ vuccate sakkāyadiṭṭhīti.
തത്ഥ പഞ്ച ദിട്ഠിയോ ഉച്ഛേദം ഭജന്തി. കതമായോ പഞ്ച? രൂപം അത്തതോ സമനുപസ്സതി, യാവ വിഞ്ഞാണം അത്തതോ സമനുപസ്സതി, ഇമായോ പഞ്ച ഉച്ഛേദം ഭജന്തി, അവസേസായോ പന്നരസ സസ്സതം ഭജന്തി. ഇതി സക്കായദിട്ഠിപഹാനാ ദ്വാസട്ഠിദിട്ഠിഗതാനി പഹീയന്തി. പഹാനാ ഉച്ഛേദം സസ്സതഞ്ച ന ഭജതി. ഇതി ഉച്ഛേദസസ്സതപ്പഹാനാ അരിയസാവകസ്സ ന കിഞ്ചി ദിട്ഠിഗതം ഭവതി, അഞ്ഞാ വാ ലോകുത്തരായ സമ്മാദിട്ഠിയാ. കഥം പന സക്കായദിട്ഠി ന ഭവതി? ഇധ അരിയസാവകോ സുതവാ ഹോതി, സബ്ബോ സുക്കപക്ഖോ കാതബ്ബോ, യാവ അരിയധമ്മേസു കോവിദോ രൂപം അനത്തതോ സമനുപസ്സതി, യാവ വിഞ്ഞാണം…പേ॰… ഏവമസ്സ സമനുപസ്സന്തസ്സ സക്കായദിട്ഠി ന ഭവതി.
Tattha pañca diṭṭhiyo ucchedaṃ bhajanti. Katamāyo pañca? Rūpaṃ attato samanupassati, yāva viññāṇaṃ attato samanupassati, imāyo pañca ucchedaṃ bhajanti, avasesāyo pannarasa sassataṃ bhajanti. Iti sakkāyadiṭṭhipahānā dvāsaṭṭhidiṭṭhigatāni pahīyanti. Pahānā ucchedaṃ sassatañca na bhajati. Iti ucchedasassatappahānā ariyasāvakassa na kiñci diṭṭhigataṃ bhavati, aññā vā lokuttarāya sammādiṭṭhiyā. Kathaṃ pana sakkāyadiṭṭhi na bhavati? Idha ariyasāvako sutavā hoti, sabbo sukkapakkho kātabbo, yāva ariyadhammesu kovido rūpaṃ anattato samanupassati, yāva viññāṇaṃ…pe… evamassa samanupassantassa sakkāyadiṭṭhi na bhavati.
കഥം വിചികിച്ഛാ ന ഭവതി? ഇധ അരിയസാവകോ ബുദ്ധേ ന കങ്ഖതി, ന വിചികിച്ഛതി അഭിപ്പസീദതി, ഇതിപി സോ ഭഗവാതി സബ്ബം. ധമ്മേ ന കങ്ഖതി ന വിചികിച്ഛതി സബ്ബം. യാവ തണ്ഹക്ഖയോ വിരാഗോ നിരോധോ നിബ്ബാനന്തി, ഇമിനാ ദുതിയേന ആകങ്ഖിയേന ധമ്മേന സമന്നാഗതോ ഹോതി. സങ്ഘേ ന കങ്ഖതി…പേ॰… യാവ പൂജാ ദേവാനഞ്ച മനുസ്സാനഞ്ചാതി, ഇമിനാ തതിയേന ആകങ്ഖിയേന ധമ്മേന സമന്നാഗതോ ഹോതി.
Kathaṃ vicikicchā na bhavati? Idha ariyasāvako buddhe na kaṅkhati, na vicikicchati abhippasīdati, itipi so bhagavāti sabbaṃ. Dhamme na kaṅkhati na vicikicchati sabbaṃ. Yāva taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānanti, iminā dutiyena ākaṅkhiyena dhammena samannāgato hoti. Saṅghe na kaṅkhati…pe… yāva pūjā devānañca manussānañcāti, iminā tatiyena ākaṅkhiyena dhammena samannāgato hoti.
സബ്ബേ സങ്ഖാരാ ദുക്ഖാതി ന കങ്ഖതി ന വിചികിച്ഛതി അധിമുച്ചതി അഭിപ്പസീദതി. തണ്ഹാ ദുക്ഖസമുദയോതി ന കങ്ഖതി ന വിചികിച്ഛതി. തണ്ഹാനിരോധാ ദുക്ഖനിരോധോതി ന കങ്ഖതി ന വിചികിച്ഛതി. അരിയോ അട്ഠങ്ഗികോ മഗ്ഗോ ദുക്ഖനിരോധഗാമിനീ പടിപദാതി ന കങ്ഖതി ന വിചികിച്ഛതി അധിമുച്ചതി അഭിപ്പസീദതി. യാവ ബുദ്ധേ വാ ധമ്മേ വാ സങ്ഘേ വാ ദുക്ഖേ വാ സമുദയേ വാ നിരോധേ വാ മഗ്ഗേ വാ കങ്ഖായനാ വിമതി വിചികിച്ഛാ ദ്വേധാപഥാ ആസപ്പനാ 21 പരിസപ്പനാ അനവട്ഠാനം അധിട്ഠാഗമനം 22 അനേകംസോ അനേകംസികതാ, തേ തസ്സ പഹീനാ ഭവന്തി പണുന്നാ ഉച്ഛിന്നമൂലാ താലാവത്ഥുകതാ അനഭാവംകതാ ആയതിം അനുപ്പാദധമ്മാ.
Sabbe saṅkhārā dukkhāti na kaṅkhati na vicikicchati adhimuccati abhippasīdati. Taṇhā dukkhasamudayoti na kaṅkhati na vicikicchati. Taṇhānirodhā dukkhanirodhoti na kaṅkhati na vicikicchati. Ariyo aṭṭhaṅgiko maggo dukkhanirodhagāminī paṭipadāti na kaṅkhati na vicikicchati adhimuccati abhippasīdati. Yāva buddhe vā dhamme vā saṅghe vā dukkhe vā samudaye vā nirodhe vā magge vā kaṅkhāyanā vimati vicikicchā dvedhāpathā āsappanā 23 parisappanā anavaṭṭhānaṃ adhiṭṭhāgamanaṃ 24 anekaṃso anekaṃsikatā, te tassa pahīnā bhavanti paṇunnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā.
൬൯. തത്ഥ സീലബ്ബതപരാമാസോ ദ്വിധാ – സീലസ്സ വാ സുദ്ധസ്സ വാ. തത്ഥ സീലസ്സ സീലബ്ബതപരാമാസോ ഇമിനാഹം സീലേന വാ വതേന വാ തപേന വാ ബ്രഹ്മചരിയേന വാ ദേവോ വാ ഭവിസ്സാമി ദേവഞ്ഞതരോ വാ തത്ഥ കപോതപാദാഹി അച്ഛരാഹി സദ്ധിം കീളിസ്സാമി രമിസ്സാമി പരിചരിസ്സാമീതി. യഥാഭൂതദസ്സനന്തി രുചിവിമുത്തി രാഗോ രാഗപരിവത്തകാ ദിട്ഠിരൂപനാ പസ്സനാ അസന്തുസ്സിതസ്സ സീലബ്ബതപരാമാസോ. തത്ഥ കതമോ സുദ്ധസ്സ സീലബ്ബതപരാമാസോ? ഇധേകച്ചോ സീലം പരാമസതി, സീലേന സുജ്ഝതി, സീലേന നീയതി, സീലേന മുച്ചതി, സുഖം വീതിക്കമതി, ദുക്ഖം വീതിക്കമതി, സുഖദുക്ഖം വീതിക്കമതി അനുപാപുണാതി ഉപരിമേന. തദുഭയം സീലവതം പരാമസതി തദുഭയേന സീലവതേന സുജ്ഝന്തി മുച്ചന്തി നീയന്തി, സുഖം വീതിക്കമന്തി, ദുക്ഖം വീതിക്കമന്തി, സുഖദുക്ഖം വീതിക്കമന്തി, അനുപാപുണന്തീതി അവിസുചികരം ധമ്മം അവിമുത്തികരം ധമ്മം വിസുചിതോ വിമുത്തിതോ പച്ചാഗച്ഛന്തസ്സ യാ തഥാഭൂതസ്സ ഖന്തി രുചി മുത്തി പേക്ഖനാ ആകാരപരിവിതക്കോ ദിട്ഠിനിജ്ഝായനാ പസ്സനാ, അയം സുദ്ധസ്സ സീലബ്ബതപരാമാസോ. ഏതേ ഉഭോ പരാമാസാ അരിയസാവകസ്സ പഹീനാ ഭവന്തി യാവ ആയതിം അനുപ്പാദധമ്മാ, സോ സീലവാ ഭവതി അരിയകന്തേഹി സീലേഹി സമന്നാഗതോ അക്ഖണ്ഡേഹി യാവ ഉപസമസംവത്തനികേഹി. ഇമേസം തിണ്ണം സംയോജനാനം പഹാനാ സുതവാ അരിയസാവകോ ഭവതി സോതാപന്നോ അവിനിപാതധമ്മോ, സബ്ബം.
69. Tattha sīlabbataparāmāso dvidhā – sīlassa vā suddhassa vā. Tattha sīlassa sīlabbataparāmāso imināhaṃ sīlena vā vatena vā tapena vā brahmacariyena vā devo vā bhavissāmi devaññataro vā tattha kapotapādāhi accharāhi saddhiṃ kīḷissāmi ramissāmi paricarissāmīti. Yathābhūtadassananti rucivimutti rāgo rāgaparivattakā diṭṭhirūpanā passanā asantussitassa sīlabbataparāmāso. Tattha katamo suddhassa sīlabbataparāmāso? Idhekacco sīlaṃ parāmasati, sīlena sujjhati, sīlena nīyati, sīlena muccati, sukhaṃ vītikkamati, dukkhaṃ vītikkamati, sukhadukkhaṃ vītikkamati anupāpuṇāti uparimena. Tadubhayaṃ sīlavataṃ parāmasati tadubhayena sīlavatena sujjhanti muccanti nīyanti, sukhaṃ vītikkamanti, dukkhaṃ vītikkamanti, sukhadukkhaṃ vītikkamanti, anupāpuṇantīti avisucikaraṃ dhammaṃ avimuttikaraṃ dhammaṃ visucito vimuttito paccāgacchantassa yā tathābhūtassa khanti ruci mutti pekkhanā ākāraparivitakko diṭṭhinijjhāyanā passanā, ayaṃ suddhassa sīlabbataparāmāso. Ete ubho parāmāsā ariyasāvakassa pahīnā bhavanti yāva āyatiṃ anuppādadhammā, so sīlavā bhavati ariyakantehi sīlehi samannāgato akkhaṇḍehi yāva upasamasaṃvattanikehi. Imesaṃ tiṇṇaṃ saṃyojanānaṃ pahānā sutavā ariyasāvako bhavati sotāpanno avinipātadhammo, sabbaṃ.
സഹസച്ചാഭിസമയാ, ഇതി കോ വചനത്ഥോ? ചത്താരോ അഭിസമയാ, പരിഞ്ഞാഭിസമയോ പഹാനാഭിസമയോ സച്ഛികിരിയാഭിസമയോ ഭാവനാഭിസമയോ.
Sahasaccābhisamayā, iti ko vacanattho? Cattāro abhisamayā, pariññābhisamayo pahānābhisamayo sacchikiriyābhisamayo bhāvanābhisamayo.
തത്ഥ അരിയസാവകോ ദുക്ഖം പരിഞ്ഞാഭിസമയേന അഭിസമേതി, സമുദയം പഹാനാഭിസമയേന അഭിസമേതി, നിരോധം സച്ഛികിരിയാഭിസമയേന അഭിസമേതി, മഗ്ഗം ഭാവനാഭിസമയേന അഭിസമേതി. കിം കാരണം? ദുക്ഖസ്സ പരിഞ്ഞാഭിസമയോ, സമുദയസ്സ പഹാനാഭിസമയോ, നിരോധസ്സ സച്ഛികിരിയാഭിസമയോ, മഗ്ഗസ്സ ഭാവനാഭിസമയോ. സമഥവിപസ്സനായ കഥം അഭിസമേതി? ആരമ്മണേ ചിത്തം ഉപനിബന്ധേത്വാ പഞ്ചക്ഖന്ധേ ദുക്ഖതോ പസ്സതി. തത്ഥ യോ ഉപനിബന്ധോ, അയം സമഥോ. യാ പരിയോഗാഹനാ, അയം വിപസ്സനാ. പഞ്ചക്ഖന്ധേ ദുക്ഖാതി പസ്സതോ യോ പഞ്ചക്ഖന്ധേസു ആലയോ നികന്തി ഉപഗമനം അജ്ഝോസാനാ ഇച്ഛാ മുച്ഛാ പണിധി പത്ഥനാ പഹീയതി. തത്ഥ പഞ്ചക്ഖന്ധാ ദുക്ഖം. യോ തത്ഥ ആലയോ നികന്തി ഉപഗമനം അജ്ഝോസാനം ഇച്ഛാ മുച്ഛാ പണിധി പത്ഥനാ, അയം സമുദയോ. യം തസ്സ പഹാനം, സോ നിരോധോ സമഥോ വിപസ്സനാ ച മഗ്ഗോ, ഏവം തേസം ചതുന്നം അരിയസച്ചാനം ഏകകാലേ ഏകക്ഖണേ ഏകചിത്തേ അപുബ്ബം അചരിമം അഭിസമയോ ഭവതി. തേനാഹ ഭഗവാ ‘‘സഹസച്ചാഭിസമയാ അരിയസാവകസ്സ തീണി സംയോജനാനി പഹീയന്തീ’’തി.
Tattha ariyasāvako dukkhaṃ pariññābhisamayena abhisameti, samudayaṃ pahānābhisamayena abhisameti, nirodhaṃ sacchikiriyābhisamayena abhisameti, maggaṃ bhāvanābhisamayena abhisameti. Kiṃ kāraṇaṃ? Dukkhassa pariññābhisamayo, samudayassa pahānābhisamayo, nirodhassa sacchikiriyābhisamayo, maggassa bhāvanābhisamayo. Samathavipassanāya kathaṃ abhisameti? Ārammaṇe cittaṃ upanibandhetvā pañcakkhandhe dukkhato passati. Tattha yo upanibandho, ayaṃ samatho. Yā pariyogāhanā, ayaṃ vipassanā. Pañcakkhandhe dukkhāti passato yo pañcakkhandhesu ālayo nikanti upagamanaṃ ajjhosānā icchā mucchā paṇidhi patthanā pahīyati. Tattha pañcakkhandhā dukkhaṃ. Yo tattha ālayo nikanti upagamanaṃ ajjhosānaṃ icchā mucchā paṇidhi patthanā, ayaṃ samudayo. Yaṃ tassa pahānaṃ, so nirodho samatho vipassanā ca maggo, evaṃ tesaṃ catunnaṃ ariyasaccānaṃ ekakāle ekakkhaṇe ekacitte apubbaṃ acarimaṃ abhisamayo bhavati. Tenāha bhagavā ‘‘sahasaccābhisamayā ariyasāvakassa tīṇi saṃyojanāni pahīyantī’’ti.
൭൦. തത്ഥ സമഥവിപസ്സനാ യുഗനദ്ധാ വത്തമാനാ ഏകകാലേ ഏകക്ഖണേ ഏകചിത്തേ ചത്താരി കിച്ചാനി കരോതി, ദുക്ഖം പരിഞ്ഞാഭിസമയേന അഭിസമേതി, യാവ മഗ്ഗം ഭാവനാഭിസമയേന അഭിസമേതി. കിം കാരണാ? ദുക്ഖം പരിഞ്ഞാഭിസമയോ, യാവ മഗ്ഗം ഭാവനാഭിസമയോ. ഏവം ദിട്ഠന്തോ യഥാ നാവാ ജലം ഗച്ഛന്തീ ചത്താരി കിച്ചാനി കരോതി, പാരിമം തീരം പാപേതി, ഓരിമം തീരം ജഹതി, ഭാരം വഹതി, സോതം ഛിന്ദതി; ഏവമേവ സമഥവിപസ്സനാ യുഗനദ്ധാ വത്തമാനാ ഏകകാലേ ഏകക്ഖണേ ഏകചിത്തേ ചത്താരി കിച്ചാനി കരോതി , ദുക്ഖം പരിഞ്ഞാഭിസമയേന അഭിസമേതി, യാവ മഗ്ഗം ഭാവനാഭിസമയേന അഭിസമേതി. യഥാ വാ സൂരിയോ ഉദയന്തോ ഏകകാലേ അപുബ്ബം അചരിമം ചത്താരി കിച്ചാനി കരോതി, അന്ധകാരം വിധമതി, ആലോകം പാതുകരോതി, രൂപം നിദസ്സീയതി, സീതം പരിയാദിയതി; ഏവമേവ സമഥവിപസ്സനാ യുഗനദ്ധാ വത്തമാനാ ഏകകാലേ…പേ॰… യഥാ പദീപോ ജലന്തോ ഏകകാലേ അപുബ്ബം അചരിമം ചത്താരി കിച്ചാനി കരോതി, അന്ധകാരം വിധമതി, ആലോകം പാതുകരോതി, രൂപം നിദസ്സീയതി, ഉപാദാനം പരിയാദിയതി; ഏവമേവ സമഥവിപസ്സനാ യുഗനദ്ധാ വത്തമാനാ ഏകകാലേ…പേ॰….
70. Tattha samathavipassanā yuganaddhā vattamānā ekakāle ekakkhaṇe ekacitte cattāri kiccāni karoti, dukkhaṃ pariññābhisamayena abhisameti, yāva maggaṃ bhāvanābhisamayena abhisameti. Kiṃ kāraṇā? Dukkhaṃ pariññābhisamayo, yāva maggaṃ bhāvanābhisamayo. Evaṃ diṭṭhanto yathā nāvā jalaṃ gacchantī cattāri kiccāni karoti, pārimaṃ tīraṃ pāpeti, orimaṃ tīraṃ jahati, bhāraṃ vahati, sotaṃ chindati; evameva samathavipassanā yuganaddhā vattamānā ekakāle ekakkhaṇe ekacitte cattāri kiccāni karoti , dukkhaṃ pariññābhisamayena abhisameti, yāva maggaṃ bhāvanābhisamayena abhisameti. Yathā vā sūriyo udayanto ekakāle apubbaṃ acarimaṃ cattāri kiccāni karoti, andhakāraṃ vidhamati, ālokaṃ pātukaroti, rūpaṃ nidassīyati, sītaṃ pariyādiyati; evameva samathavipassanā yuganaddhā vattamānā ekakāle…pe… yathā padīpo jalanto ekakāle apubbaṃ acarimaṃ cattāri kiccāni karoti, andhakāraṃ vidhamati, ālokaṃ pātukaroti, rūpaṃ nidassīyati, upādānaṃ pariyādiyati; evameva samathavipassanā yuganaddhā vattamānā ekakāle…pe….
യദാ അരിയസാവകോ സോതാപന്നോ ഭവതി അവിനിപാതധമ്മോ നിയതോ യാവ ദുക്ഖസ്സന്തം കരോതി, അയം ദസ്സനഭൂമി. സോതാപത്തിഫലഞ്ച സോതാപത്തിഫലേ ഠിതോ ഉത്തരി സമഥവിപസ്സനം ഭാവേന്തോ യുഗനദ്ധാ വത്തമാനാ കാമരാഗബ്യാപാദാനം യേഭുയ്യേന പഹാനാ അരിയസാവകോ ഹോതി. സകദാഗാമി പരിനിട്ഠിതത്താ സകിദേവ ഇമം ലോകം ആഗന്ത്വാ ദുക്ഖസ്സന്തം കരോതി, അയം തനുഭൂമി.
Yadā ariyasāvako sotāpanno bhavati avinipātadhammo niyato yāva dukkhassantaṃ karoti, ayaṃ dassanabhūmi. Sotāpattiphalañca sotāpattiphale ṭhito uttari samathavipassanaṃ bhāvento yuganaddhā vattamānā kāmarāgabyāpādānaṃ yebhuyyena pahānā ariyasāvako hoti. Sakadāgāmi pariniṭṭhitattā sakideva imaṃ lokaṃ āgantvā dukkhassantaṃ karoti, ayaṃ tanubhūmi.
സകദാഗാമിഫലഞ്ച യോ സകദാഗാമിഫലേ ഠിതോ വിപസ്സനം ഭാവേന്തോ കാമരാഗബ്യാപാദേ സാനുസയേ അനവസേസം പജഹതി, കാമരാഗബ്യാപാദേസു അനവസേസം പഹീനേസു പഞ്ചോരമ്ഭാഗിയാനി സംയോജനാനി പഹീനാനി ഭവന്തി സക്കായദിട്ഠി സീലബ്ബതപരാമാസോ വിചികിച്ഛാ കാമച്ഛന്ദോ ബ്യാപാദോ ച, ഇമേസം പഞ്ചന്നം ഓരമ്ഭാഗിയാനം സംയോജനാനം പഹാനാ 25 അരിയസാവകോ ഹോതി അനാഗാമീ തത്ഥ പരിനിബ്ബായീ അനാവത്തിധമ്മോ തസ്മാ ലോകാ, അയം വീതരാഗഭൂമി.
Sakadāgāmiphalañca yo sakadāgāmiphale ṭhito vipassanaṃ bhāvento kāmarāgabyāpāde sānusaye anavasesaṃ pajahati, kāmarāgabyāpādesu anavasesaṃ pahīnesu pañcorambhāgiyāni saṃyojanāni pahīnāni bhavanti sakkāyadiṭṭhi sīlabbataparāmāso vicikicchā kāmacchando byāpādo ca, imesaṃ pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ pahānā 26 ariyasāvako hoti anāgāmī tattha parinibbāyī anāvattidhammo tasmā lokā, ayaṃ vītarāgabhūmi.
അനാഗാമിഫലഞ്ച അനാഗാമിഫലേ ഠിതോ ഉത്തരി സമഥവിപസ്സനം ഭാവേന്തോ പഞ്ച ഉദ്ധമ്ഭാഗിയാനി സംയോജനാനി പജഹതി രൂപരാഗഅരൂപരാഗമാനഉദ്ധച്ചഅവിജ്ജഞ്ച. ഇമേസം പഞ്ചന്നം ഉദ്ധമ്ഭാഗിയാനം സംയോജനാനം പഹാനാ അരിയസാവകോ അരഹാ ഭവതി, ഖീണാസവോ വുസിതവാ സമ്മദഞ്ഞാ 27 വിമുത്തോ പരിക്ഖീണഭവസംയോജനോ അനുപ്പത്തസദത്ഥോ, അയം കതാഭൂമി.
Anāgāmiphalañca anāgāmiphale ṭhito uttari samathavipassanaṃ bhāvento pañca uddhambhāgiyāni saṃyojanāni pajahati rūparāgaarūparāgamānauddhaccaavijjañca. Imesaṃ pañcannaṃ uddhambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ pahānā ariyasāvako arahā bhavati, khīṇāsavo vusitavā sammadaññā 28 vimutto parikkhīṇabhavasaṃyojano anuppattasadattho, ayaṃ katābhūmi.
അരഹന്തോവ അയം സോപാദിസേസാ നിബ്ബാനധാതു. തസ്സ ആയുക്ഖയാ ജീവിതിന്ദ്രിയാപരോധാ ഇദഞ്ച ദുക്ഖം നിരുജ്ഝതി, അഞ്ഞഞ്ച ദുക്ഖം ന ഉപ്പജ്ജതി. യോ ഇമസ്സ ദുക്ഖസ്സ നിരോധോ വൂപസമോ, അഞ്ഞസ്സ ച അപാതുഭാവോ, അയം അനുപാദിസേസാ നിബ്ബാനധാതു. ഇമാ ദ്വേ നിബ്ബാനധാതുയോ. ഇതി സച്ചാനി വുത്താനി. സച്ചാഭിസമയോ വുത്തോ, കിലേസവവത്ഥാനം വുത്തം, പഹാനം വുത്തം, ഭൂമിയോ വുത്താ, ഫലാനി വുത്താനി, നിബ്ബാനധാതുയോ വുത്താ. ഏവമിമേസു വുത്തേസു സബ്ബബോധി വുത്താ ഭവതി. ഏത്ഥ യോഗോ കരണീയോ.
Arahantova ayaṃ sopādisesā nibbānadhātu. Tassa āyukkhayā jīvitindriyāparodhā idañca dukkhaṃ nirujjhati, aññañca dukkhaṃ na uppajjati. Yo imassa dukkhassa nirodho vūpasamo, aññassa ca apātubhāvo, ayaṃ anupādisesā nibbānadhātu. Imā dve nibbānadhātuyo. Iti saccāni vuttāni. Saccābhisamayo vutto, kilesavavatthānaṃ vuttaṃ, pahānaṃ vuttaṃ, bhūmiyo vuttā, phalāni vuttāni, nibbānadhātuyo vuttā. Evamimesu vuttesu sabbabodhi vuttā bhavati. Ettha yogo karaṇīyo.
൭൧. തത്ഥ കതമായോ നവ അനുപുബ്ബസമാപത്തിയോ? ചത്താരി ഝാനാനി ചതസ്സോ ച അരൂപസമാപത്തിയോ നിരോധസമാപത്തി ച. തത്ഥ ചത്താരി ഝാനാനി കതമാനി? ഇധ, ഭിക്ഖവേ, 29 ഭിക്ഖു വിവിച്ചേവ കാമേഹീതി വിത്ഥാരേന കാതബ്ബാനി. തത്ഥ കതമാ ചത്താരോ അരൂപസമാപത്തിയോ? വിരാഗിനോ വത വത്തബ്ബോ, യാവ നിരോധസമാപത്തി വിത്ഥാരേന കാതബ്ബാ. ഇമായോ നവ അനുപുബ്ബസമാപത്തിയോ.
71. Tattha katamāyo nava anupubbasamāpattiyo? Cattāri jhānāni catasso ca arūpasamāpattiyo nirodhasamāpatti ca. Tattha cattāri jhānāni katamāni? Idha, bhikkhave, 30 bhikkhu vivicceva kāmehīti vitthārena kātabbāni. Tattha katamā cattāro arūpasamāpattiyo? Virāgino vata vattabbo, yāva nirodhasamāpatti vitthārena kātabbā. Imāyo nava anupubbasamāpattiyo.
തത്ഥ കതമം പഠമം ഝാനം? പഞ്ചങ്ഗവിപ്പയുത്തം പഞ്ചങ്ഗസമന്നാഗതം. കതമേഹി പഞ്ചഹി അങ്ഗേഹി വിപ്പയുത്തം? പഞ്ചഹി നീവരണേഹി. തത്ഥ കതമാനി പഞ്ച നീവരണാനി? കാമച്ഛന്ദോതി വിത്ഥാരേതബ്ബോ. തത്ഥ കതമോ കാമച്ഛന്ദോ? യോ പഞ്ചസു കാമഗുണേസു ഛന്ദരാഗോ പേമം നികന്തി അജ്ഝോസാനം ഇച്ഛാ മുച്ഛാ പത്ഥനാ അപരിച്ചാഗോ അനുസയോ പരിയുട്ഠാനം, അയം കാമച്ഛന്ദനീവരണം. തത്ഥ കതമം ബ്യാപാദനീവരണം? യോ സത്തേസു സങ്ഖാരേസു ച ആഘാതോ…പേ॰… യഥാ ദോസേ തഥാ നിഓട്ഠാനാ, അയം ബ്യാപാദോ നീവരണം. തത്ഥ കതമം മിദ്ധം? യാ ചിത്തസ്സ ജളതാ ചിത്തസ്സ ഗരുത്തം ചിത്തസ്സ അകമ്മനീയതാ ചിത്തസ്സ നിക്ഖേപോ നിദ്ദായനാ പചലികതാ പചലായനാ പചലായനം, ഇദം മിദ്ധം. തത്ഥ കതമം ഥിനം 31? യാ കായസ്സ ഥിനതാ ജളതാ കായസ്സ ഗരുത്താ കായസ്സ അപ്പസ്സദ്ധി, ഇദം ഥിനം. ഇതി ഇദഞ്ച ഥിനം പുരിമകഞ്ച മിദ്ധം തദുഭയം ഥിനമിദ്ധനീവരണന്തി വുച്ചതി. തത്ഥ കതമം ഉദ്ധച്ചം? യോ അവൂപസമോ ചിത്തസ്സ, ഇദം ഉദ്ധച്ചം. തത്ഥ കതമം കുക്കുച്ചം? യോ ചേതസോ വിലേഖോ അലഞ്ചനാ വിലഞ്ചനാ ഹദയലേഖോ വിപ്പടിസാരോ, ഇദം കുക്കുച്ചം. ഇതി ഇദഞ്ച കുക്കുച്ചം പുരിമകഞ്ച ഉദ്ധച്ചം തദുഭയം ഉദ്ധച്ചകുക്കുച്ചനീവരണന്തി വുച്ചതി. തത്ഥ കതമം വിചികിച്ഛാനീവരണം? യോ ബുദ്ധേ വാ ധമ്മേ വാ സങ്ഘേ വാ…പേ॰… അയം വിചികിച്ഛാ. അപി ച ഖോ പന പഞ്ച വിചികിച്ഛായോ സമനന്തരായികാ ദേസന്തരായികാ സമാപത്തന്തരായികാ മഗ്ഗന്തരായികാ സഗ്ഗന്തരായികാ, ഇമായോ പഞ്ച വിചികിച്ഛായോ . ഇധ പന സമാപത്തന്തരായികാ വിചികിച്ഛാ അധിപ്പേതാ. ഇമേ പഞ്ച നീവരണാ.
Tattha katamaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ? Pañcaṅgavippayuttaṃ pañcaṅgasamannāgataṃ. Katamehi pañcahi aṅgehi vippayuttaṃ? Pañcahi nīvaraṇehi. Tattha katamāni pañca nīvaraṇāni? Kāmacchandoti vitthāretabbo. Tattha katamo kāmacchando? Yo pañcasu kāmaguṇesu chandarāgo pemaṃ nikanti ajjhosānaṃ icchā mucchā patthanā apariccāgo anusayo pariyuṭṭhānaṃ, ayaṃ kāmacchandanīvaraṇaṃ. Tattha katamaṃ byāpādanīvaraṇaṃ? Yo sattesu saṅkhāresu ca āghāto…pe… yathā dose tathā nioṭṭhānā, ayaṃ byāpādo nīvaraṇaṃ. Tattha katamaṃ middhaṃ? Yā cittassa jaḷatā cittassa garuttaṃ cittassa akammanīyatā cittassa nikkhepo niddāyanā pacalikatā pacalāyanā pacalāyanaṃ, idaṃ middhaṃ. Tattha katamaṃ thinaṃ 32? Yā kāyassa thinatā jaḷatā kāyassa garuttā kāyassa appassaddhi, idaṃ thinaṃ. Iti idañca thinaṃ purimakañca middhaṃ tadubhayaṃ thinamiddhanīvaraṇanti vuccati. Tattha katamaṃ uddhaccaṃ? Yo avūpasamo cittassa, idaṃ uddhaccaṃ. Tattha katamaṃ kukkuccaṃ? Yo cetaso vilekho alañcanā vilañcanā hadayalekho vippaṭisāro, idaṃ kukkuccaṃ. Iti idañca kukkuccaṃ purimakañca uddhaccaṃ tadubhayaṃ uddhaccakukkuccanīvaraṇanti vuccati. Tattha katamaṃ vicikicchānīvaraṇaṃ? Yo buddhe vā dhamme vā saṅghe vā…pe… ayaṃ vicikicchā. Api ca kho pana pañca vicikicchāyo samanantarāyikā desantarāyikā samāpattantarāyikā maggantarāyikā saggantarāyikā, imāyo pañca vicikicchāyo . Idha pana samāpattantarāyikā vicikicchā adhippetā. Ime pañca nīvaraṇā.
തത്ഥ നീവരണാനീതി കോ വചനത്ഥോ, കുതോ നിവാരയന്തീതി? സബ്ബതോ കുസലപക്ഖികാ നിവാരയന്തി. കഥം 33 നിവാരയന്തി? കാമച്ഛന്ദോ അസുഭതോ നിവാരയതി, ബ്യാപാദോ മേത്തായ 34 നിവാരയതി, ഥിനം പസ്സദ്ധിതോ നിവാരയതി, മിദ്ധം വീരിയാരമ്ഭതോ നിവാരയതി, ഉദ്ധച്ചം സമഥതോ നിവാരയതി, കുക്കുച്ചം അവിപ്പടിസാരതോ നിവാരയതി, വിചികിച്ഛാ പഞ്ഞാതോ പടിച്ചസമുപ്പാദതോ നിവാരയതി.
Tattha nīvaraṇānīti ko vacanattho, kuto nivārayantīti? Sabbato kusalapakkhikā nivārayanti. Kathaṃ 35 nivārayanti? Kāmacchando asubhato nivārayati, byāpādo mettāya 36 nivārayati, thinaṃ passaddhito nivārayati, middhaṃ vīriyārambhato nivārayati, uddhaccaṃ samathato nivārayati, kukkuccaṃ avippaṭisārato nivārayati, vicikicchā paññāto paṭiccasamuppādato nivārayati.
അപരോ പരിയായോ. കാമച്ഛന്ദോ അലോഭതോ കുസലമൂലതോ നിവാരയതി, ബ്യാപാദോ അദോസതോ നിവാരയതി, ഥിനമിദ്ധം സമാധിതോ നിവാരയതി, ഉദ്ധച്ചകുക്കുച്ചം സതിപട്ഠാനേഹി നിവാരയതി, വിചികിച്ഛാ അമോഹതോ കുസലമൂലതോ നിവാരയതി.
Aparo pariyāyo. Kāmacchando alobhato kusalamūlato nivārayati, byāpādo adosato nivārayati, thinamiddhaṃ samādhito nivārayati, uddhaccakukkuccaṃ satipaṭṭhānehi nivārayati, vicikicchā amohato kusalamūlato nivārayati.
അപരോ പരിയായോ. തയോ വിഹാരാ ദിബ്ബവിഹാരോ ബ്രഹ്മവിഹാരോ അരിയവിഹാരോ. ദിബ്ബവിഹാരോ ചത്താരി ഝാനാനി, ബ്രഹ്മവിഹാരോ ചത്താരി അപ്പമാണാനി, അരിയവിഹാരോ സത്തതിംസ ബോധിപക്ഖിയാ ധമ്മാ. തത്ഥ കാമച്ഛന്ദോ ഉദ്ധച്ചം കുക്കുച്ചഞ്ച ദിബ്ബവിഹാരം നിവാരയതി, ബ്യാപാദോ ബ്രഹ്മവിഹാരം നിവാരയതി, ഥിനമിദ്ധം വിചികിച്ഛാ ച അരിയവിഹാരം നിവാരയതി.
Aparo pariyāyo. Tayo vihārā dibbavihāro brahmavihāro ariyavihāro. Dibbavihāro cattāri jhānāni, brahmavihāro cattāri appamāṇāni, ariyavihāro sattatiṃsa bodhipakkhiyā dhammā. Tattha kāmacchando uddhaccaṃ kukkuccañca dibbavihāraṃ nivārayati, byāpādo brahmavihāraṃ nivārayati, thinamiddhaṃ vicikicchā ca ariyavihāraṃ nivārayati.
അപരോ പരിയായോ. കാമച്ഛന്ദോ ബ്യാപാദോ ഉദ്ധച്ചകുക്കുച്ചഞ്ച സമഥം നിവാരയന്തി, ഥിനമിദ്ധം വിചികിച്ഛാ ച വിപസ്സനം നിവാരയന്തി, അതോ നീവരണന്തി വുച്ചന്തേ. ഇമേഹി പഞ്ചഹി അങ്ഗേഹി വിപ്പയുത്തം പഠമം ഝാനം.
Aparo pariyāyo. Kāmacchando byāpādo uddhaccakukkuccañca samathaṃ nivārayanti, thinamiddhaṃ vicikicchā ca vipassanaṃ nivārayanti, ato nīvaraṇanti vuccante. Imehi pañcahi aṅgehi vippayuttaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ.
കതമേഹി പഞ്ചഹി അങ്ഗേഹി സമ്പയുത്തം പഠമം ഝാനം? വിതക്കവിചാരേഹി പീതിയാ സുഖേന ച ചിത്തേകഗ്ഗതായ ച. ഇമേസം പഞ്ചന്നം അങ്ഗാനം ഉപ്പാദപടിലാഭസമന്നാഗമോ സച്ഛികിരിയം പഠമം ഝാനം പടിലദ്ധന്തി വുച്ചതി. ഇമാനി പഞ്ച അങ്ഗാനി ഉപ്പാദേത്വാ വിഹരതീതി, തേന വുച്ചതേ പഠമം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതീതി ദിബ്ബേന വിഹാരേന.
Katamehi pañcahi aṅgehi sampayuttaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ? Vitakkavicārehi pītiyā sukhena ca cittekaggatāya ca. Imesaṃ pañcannaṃ aṅgānaṃ uppādapaṭilābhasamannāgamo sacchikiriyaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ paṭiladdhanti vuccati. Imāni pañca aṅgāni uppādetvā viharatīti, tena vuccate paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharatīti dibbena vihārena.
തത്ഥ ദുതിയം ഝാനം ചതുരങ്ഗസമന്നാഗതം പീതിസുഖേന ചിത്തേകഗ്ഗതായ അജ്ഝത്തം സമ്പസാദനേന ഇമാനി ചത്താരി അങ്ഗാനി ഉപ്പാദേത്വാ സമ്പാദേത്വാ വിഹരതി, തേന വുച്ചതി ദുതിയം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതീതി.
Tattha dutiyaṃ jhānaṃ caturaṅgasamannāgataṃ pītisukhena cittekaggatāya ajjhattaṃ sampasādanena imāni cattāri aṅgāni uppādetvā sampādetvā viharati, tena vuccati dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharatīti.
തത്ഥ പഞ്ചങ്ഗസമന്നാഗതം തതിയം ഝാനം സതിയാ സമ്പജഞ്ഞേ സുഖേന ചിത്തേകഗ്ഗതായ ഉപേക്ഖായ ഇമാനി പഞ്ചങ്ഗാനി ഉപ്പാദേത്വാ സമ്പാദേത്വാ വിഹരതി, തേന വുച്ചതി തതിയം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതീതി.
Tattha pañcaṅgasamannāgataṃ tatiyaṃ jhānaṃ satiyā sampajaññe sukhena cittekaggatāya upekkhāya imāni pañcaṅgāni uppādetvā sampādetvā viharati, tena vuccati tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharatīti.
തത്ഥ ചതുത്ഥം ഝാനം ചതുരങ്ഗസമന്നാഗതം ഉപേക്ഖായ സതിപാരിസുദ്ധിയാ അദുക്ഖമസുഖായ വേദനായ ചിത്തേകഗ്ഗതാ ച, ഇമേഹി ചതൂഹങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം ചതുത്ഥം ഝാനം. ഇതി ഇമേസം ചതുന്നം അങ്ഗാനം ഉപ്പാദോ പടിലാഭോ സമന്നാഗമോ സച്ഛികിരിയാ ചതുത്ഥം ഝാനം പടിലദ്ധന്തി വുച്ചതി. ഇമാനി ചത്താരി ഝാനാനി ഉപ്പാദേത്വാ സമ്പാദേത്വാ ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി, തേന വുച്ചതി ദിബ്ബേന വിഹാരേന വിഹരതീതി.
Tattha catutthaṃ jhānaṃ caturaṅgasamannāgataṃ upekkhāya satipārisuddhiyā adukkhamasukhāya vedanāya cittekaggatā ca, imehi catūhaṅgehi samannāgataṃ catutthaṃ jhānaṃ. Iti imesaṃ catunnaṃ aṅgānaṃ uppādo paṭilābho samannāgamo sacchikiriyā catutthaṃ jhānaṃ paṭiladdhanti vuccati. Imāni cattāri jhānāni uppādetvā sampādetvā upasampajja viharati, tena vuccati dibbena vihārena viharatīti.
തത്ഥ കതമോ അനിച്ചട്ഠോ? പീളനട്ഠോ അനിച്ചട്ഠോ പഭങ്ഗട്ഠോ സമ്പാപനട്ഠോ വിവേകട്ഠോ അനിച്ചട്ഠോ, അയം അനിച്ചട്ഠോ.
Tattha katamo aniccaṭṭho? Pīḷanaṭṭho aniccaṭṭho pabhaṅgaṭṭho sampāpanaṭṭho vivekaṭṭho aniccaṭṭho, ayaṃ aniccaṭṭho.
തത്ഥ കതമോ ദുക്ഖട്ഠോ? പീളനട്ഠോ ദുക്ഖട്ഠോ സമ്പീളനട്ഠോ സംവേഗട്ഠോ ബ്യാധിനട്ഠോ, അയം ദുക്ഖട്ഠോ.
Tattha katamo dukkhaṭṭho? Pīḷanaṭṭho dukkhaṭṭho sampīḷanaṭṭho saṃvegaṭṭho byādhinaṭṭho, ayaṃ dukkhaṭṭho.
തത്ഥ കതമോ സുഞ്ഞട്ഠോ? അനുപലിത്തോ സുഞ്ഞട്ഠോ, അസമ്ഭാജനട്ഠോ ഗതപട്ഠോ 37 വിവട്ടട്ഠോ, അയം സുഞ്ഞട്ഠോ.
Tattha katamo suññaṭṭho? Anupalitto suññaṭṭho, asambhājanaṭṭho gatapaṭṭho 38 vivaṭṭaṭṭho, ayaṃ suññaṭṭho.
തത്ഥ കതമോ അനത്തട്ഠോ? അനിസ്സരിയട്ഠോ അനത്തട്ഠോ, അവസവത്തനട്ഠോ, അകാമകാരിട്ഠോ പരിവിദട്ഠോ, അയം അനത്തട്ഠോതി.
Tattha katamo anattaṭṭho? Anissariyaṭṭho anattaṭṭho, avasavattanaṭṭho, akāmakāriṭṭho parividaṭṭho, ayaṃ anattaṭṭhoti.
സുത്തത്ഥസമുച്ചയോ നാമ സംവത്തിസന്തികാ പേടകഭൂമി സമത്താ.
Suttatthasamuccayo nāma saṃvattisantikā peṭakabhūmi samattā.
Footnotes: