Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / జాతక-అట్ఠకథా • Jātaka-aṭṭhakathā |
[౧౩౬] ౬. సువణ్ణహంసజాతకవణ్ణనా
[136] 6. Suvaṇṇahaṃsajātakavaṇṇanā
యం లద్ధం తేన తుట్ఠబ్బన్తి ఇదం సత్థా జేతవనే విహరన్తో థుల్లనన్దం భిక్ఖునిం ఆరబ్భ కథేసి. సావత్థియఞ్హి అఞ్ఞతరో ఉపాసకో భిక్ఖునిసఙ్ఘం లసుణేన పవారేత్వా ఖేత్తపాలం ఆణాపేసి ‘‘సచే భిక్ఖునియో ఆగచ్ఛన్తి, ఏకేకాయ భిక్ఖునియా ద్వే తయో భణ్డికే దేహీ’’తి. తతో పట్ఠాయ భిక్ఖునియో తస్స గేహమ్పి ఖేత్తమ్పి లసుణత్థాయ గచ్ఛన్తి. అథేకస్మిం ఉస్సవదివసే తస్స గేహే లసుణం పరిక్ఖయం అగమాసి. థుల్లనన్దా భిక్ఖునీ సపరివారా గేహం గన్త్వా ‘‘లసుణేనావుసో అత్థో’’తి వత్వా ‘‘నత్థయ్యే, యథాభతం లసుణం పరిక్ఖీణం, ఖేత్తం గచ్ఛథా’’తి వుత్తా ఖేత్తం గన్త్వా న మత్తం జానిత్వా లసుణం ఆహరాపేసి. ఖేత్తపాలో ఉజ్ఝాయి ‘‘కథఞ్హి నామ భిక్ఖునియో న మత్తం జానిత్వా లసుణం హరాపేస్సన్తీ’’తి? తస్స కథం సుత్వా యా తా భిక్ఖునియో అప్పిచ్ఛా, తాపి, తాసం సుత్వా భిక్ఖూపి, ఉజ్ఝాయింసు. ఉజ్ఝాయిత్వా చ పన భగవతో ఏతమత్థం ఆరోచేసుం. భగవా థుల్లనన్దం భిక్ఖనిం గరహిత్వా ‘‘భిక్ఖవే, మహిచ్ఛో పుగ్గలో నామ విజాతమాతుయాపి అప్పియో హోతి అమనాపో, అప్పసన్నే పసాదేతుం, పసన్నానం వా భియ్యోసోమత్తాయ పసాదం జనేతుం, అనుప్పన్నం వా లాభం ఉప్పాదేతుం, ఉప్పన్నం వా పన లాభం థిరం కాతుం న సక్కోతి. అప్పిచ్ఛో పన పుగ్గలో అప్పసన్నే పసాదేతుం, పసన్నానం వా భియ్యోసోమత్తాయ పసాదం జనేతుం, అనుప్పన్నం వా లాభం ఉప్పాదేతుం, ఉప్పన్నం వా పన లాభం థిరం కాతుం సక్కోతీ’’తిఆదినా నయేన భిక్ఖూనం తదనుచ్ఛవికం ధమ్మం కథేత్వా ‘‘న, భిక్ఖవే, థుల్లనన్దా ఇదానేవ మహిచ్ఛా, పుబ్బేపి మహిచ్ఛాయేవా’’తి వత్వా అతీతం ఆహరి.
Yaṃ laddhaṃ tena tuṭṭhabbanti idaṃ satthā jetavane viharanto thullanandaṃ bhikkhuniṃ ārabbha kathesi. Sāvatthiyañhi aññataro upāsako bhikkhunisaṅghaṃ lasuṇena pavāretvā khettapālaṃ āṇāpesi ‘‘sace bhikkhuniyo āgacchanti, ekekāya bhikkhuniyā dve tayo bhaṇḍike dehī’’ti. Tato paṭṭhāya bhikkhuniyo tassa gehampi khettampi lasuṇatthāya gacchanti. Athekasmiṃ ussavadivase tassa gehe lasuṇaṃ parikkhayaṃ agamāsi. Thullanandā bhikkhunī saparivārā gehaṃ gantvā ‘‘lasuṇenāvuso attho’’ti vatvā ‘‘natthayye, yathābhataṃ lasuṇaṃ parikkhīṇaṃ, khettaṃ gacchathā’’ti vuttā khettaṃ gantvā na mattaṃ jānitvā lasuṇaṃ āharāpesi. Khettapālo ujjhāyi ‘‘kathañhi nāma bhikkhuniyo na mattaṃ jānitvā lasuṇaṃ harāpessantī’’ti? Tassa kathaṃ sutvā yā tā bhikkhuniyo appicchā, tāpi, tāsaṃ sutvā bhikkhūpi, ujjhāyiṃsu. Ujjhāyitvā ca pana bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Bhagavā thullanandaṃ bhikkhaniṃ garahitvā ‘‘bhikkhave, mahiccho puggalo nāma vijātamātuyāpi appiyo hoti amanāpo, appasanne pasādetuṃ, pasannānaṃ vā bhiyyosomattāya pasādaṃ janetuṃ, anuppannaṃ vā lābhaṃ uppādetuṃ, uppannaṃ vā pana lābhaṃ thiraṃ kātuṃ na sakkoti. Appiccho pana puggalo appasanne pasādetuṃ, pasannānaṃ vā bhiyyosomattāya pasādaṃ janetuṃ, anuppannaṃ vā lābhaṃ uppādetuṃ, uppannaṃ vā pana lābhaṃ thiraṃ kātuṃ sakkotī’’tiādinā nayena bhikkhūnaṃ tadanucchavikaṃ dhammaṃ kathetvā ‘‘na, bhikkhave, thullanandā idāneva mahicchā, pubbepi mahicchāyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
అతీతే బారాణసియం బ్రహ్మదత్తే రజ్జం కారేన్తే బోధిసత్తో అఞ్ఞతరస్మిం బ్రాహ్మణకులే నిబ్బత్తి. తస్స వయప్పత్తస్స సమానజాతికా కులా పజాపతిం ఆహరింసు. తస్సా నన్దా నన్దావతీ సున్దరీనన్దాతి తిస్సో ధీతరో అహేసుం. తాసు పతికులం అగతాసుయేవ బోధిసత్తో కాలం కత్వా సువణ్ణహంసయోనియం నిబ్బత్తి, జాతిస్సరఞాణఞ్చస్స ఉప్పజ్జి. సో వయప్పత్తో సువణ్ణసఞ్ఛన్నం సోభగ్గప్పత్తం మహన్తం అత్తభావం దిస్వా ‘‘కుతో ను ఖో చవిత్వా అహం ఇధూపపన్నో’’తి ఆవజ్జేన్తో ‘‘మనుస్సలోకతో’’తి ఞత్వా పున ‘‘కథం ను ఖో మే బ్రాహ్మణీ చ ధీతరో చ జీవన్తీ’’తి ఉపధారేన్తో ‘‘పరేసం భతిం కత్వా కిచ్ఛేన జీవన్తీ’’తి ఞత్వా చిన్తేసి ‘‘మయ్హం సరీరే సోవణ్ణమయాని పత్తాని కోట్టనఘట్టనఖమాని, ఇతో తాసం ఏకేకం పత్తం దస్సామి, తేన మే పజాపతి చ ధీతరో చ సుఖం జీవిస్సన్తీ’’తి. సో తత్థ గన్త్వా పిట్ఠివంసకోటియం నిలీయి, బ్రాహ్మణీ చ ధీతరో చ బోధిసత్తం దిస్వా ‘‘కుతో ఆగతోసి, సామీ’’తి పుచ్ఛింసు. ‘‘అహం తుమ్హాకం పితా కాలం కత్వా సువణ్ణహంసయోనియం నిబ్బత్తో తుమ్హే దట్ఠుం ఆగతో. ఇతో పట్ఠాయ తుమ్హాకం పరేసం భతిం కత్వా దుక్ఖజీవికాయ జీవనకిచ్చం నత్థి, అహం వో ఏకేకం పత్తం దస్సామి, తం విక్కిణిత్వా సుఖేన జీవథా’’తి ఏకం పత్తం దత్వా అగమాసి. సో ఏతేనేవ నియామేన అన్తరన్తరా ఆగన్త్వా ఏకేకం పత్తం దేతి, బ్రాహ్మణీ చ ధీతరో చ అడ్ఢా సుఖితా అహేసుం.
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto aññatarasmiṃ brāhmaṇakule nibbatti. Tassa vayappattassa samānajātikā kulā pajāpatiṃ āhariṃsu. Tassā nandā nandāvatī sundarīnandāti tisso dhītaro ahesuṃ. Tāsu patikulaṃ agatāsuyeva bodhisatto kālaṃ katvā suvaṇṇahaṃsayoniyaṃ nibbatti, jātissarañāṇañcassa uppajji. So vayappatto suvaṇṇasañchannaṃ sobhaggappattaṃ mahantaṃ attabhāvaṃ disvā ‘‘kuto nu kho cavitvā ahaṃ idhūpapanno’’ti āvajjento ‘‘manussalokato’’ti ñatvā puna ‘‘kathaṃ nu kho me brāhmaṇī ca dhītaro ca jīvantī’’ti upadhārento ‘‘paresaṃ bhatiṃ katvā kicchena jīvantī’’ti ñatvā cintesi ‘‘mayhaṃ sarīre sovaṇṇamayāni pattāni koṭṭanaghaṭṭanakhamāni, ito tāsaṃ ekekaṃ pattaṃ dassāmi, tena me pajāpati ca dhītaro ca sukhaṃ jīvissantī’’ti. So tattha gantvā piṭṭhivaṃsakoṭiyaṃ nilīyi, brāhmaṇī ca dhītaro ca bodhisattaṃ disvā ‘‘kuto āgatosi, sāmī’’ti pucchiṃsu. ‘‘Ahaṃ tumhākaṃ pitā kālaṃ katvā suvaṇṇahaṃsayoniyaṃ nibbatto tumhe daṭṭhuṃ āgato. Ito paṭṭhāya tumhākaṃ paresaṃ bhatiṃ katvā dukkhajīvikāya jīvanakiccaṃ natthi, ahaṃ vo ekekaṃ pattaṃ dassāmi, taṃ vikkiṇitvā sukhena jīvathā’’ti ekaṃ pattaṃ datvā agamāsi. So eteneva niyāmena antarantarā āgantvā ekekaṃ pattaṃ deti, brāhmaṇī ca dhītaro ca aḍḍhā sukhitā ahesuṃ.
అథేకదివసం సా బ్రాహ్మణీ ధీతరో ఆమన్తేసి ‘‘అమ్మా, తిరచ్ఛానానం నామ చిత్తం దుజ్జానం. కదాచి వో పితా ఇధ నాగచ్ఛేయ్య, ఇదానిస్స ఆగతకాలే సబ్బాని పత్తానిపి లుఞ్చిత్వా గణ్హామా’’తి. తా ‘‘ఏవం నో పితా కిలమిస్సతీ’’తి న సమ్పటిచ్ఛింసు. బ్రాహ్మణీ పన మహిచ్ఛతాయ పున ఏకదివసం సువణ్ణహంసరాజస్స ఆగతకాలే ‘‘ఏహి తావ, సామీ’’తి వత్వా తం అత్తనో సన్తికం ఉపగతం ఉభోహి హత్థేహి గహేత్వా సబ్బపత్తాని లుఞ్చి. తాని పన బోధిసత్తస్స రుచిం వినా బలక్కారేన గహితత్తా సబ్బాని బకపత్తసదిసాని అహేసుం. బోధిసత్తో పక్ఖే పసారేత్వా గన్తుం నాసక్ఖి. అథ నం సా మహాచాటియం పక్ఖిపిత్వా పోసేసి. తస్స పున ఉట్ఠహన్తాని పత్తాని సేతాని సమ్పజ్జింసు. సో సఞ్జాతపత్తో ఉప్పతిత్వా అత్తనో వసనట్ఠానమేవ గన్త్వా న పున ఆగమాసి.
Athekadivasaṃ sā brāhmaṇī dhītaro āmantesi ‘‘ammā, tiracchānānaṃ nāma cittaṃ dujjānaṃ. Kadāci vo pitā idha nāgaccheyya, idānissa āgatakāle sabbāni pattānipi luñcitvā gaṇhāmā’’ti. Tā ‘‘evaṃ no pitā kilamissatī’’ti na sampaṭicchiṃsu. Brāhmaṇī pana mahicchatāya puna ekadivasaṃ suvaṇṇahaṃsarājassa āgatakāle ‘‘ehi tāva, sāmī’’ti vatvā taṃ attano santikaṃ upagataṃ ubhohi hatthehi gahetvā sabbapattāni luñci. Tāni pana bodhisattassa ruciṃ vinā balakkārena gahitattā sabbāni bakapattasadisāni ahesuṃ. Bodhisatto pakkhe pasāretvā gantuṃ nāsakkhi. Atha naṃ sā mahācāṭiyaṃ pakkhipitvā posesi. Tassa puna uṭṭhahantāni pattāni setāni sampajjiṃsu. So sañjātapatto uppatitvā attano vasanaṭṭhānameva gantvā na puna āgamāsi.
సత్థా ఇమం అతీతం ఆహరిత్వా ‘‘న, భిక్ఖవే, థుల్లనన్దా ఇదానేవ మహిచ్ఛా, పుబ్బేపి మహిచ్ఛాయేవ , మహిచ్ఛతాయ చ పన సువణ్ణమ్హా పరిహీనా. ఇదాని పన అత్తనో మహిచ్ఛతాయ ఏవ లసుణమ్హాపి పరిహాయిస్సతి, తస్మా ఇతో పట్ఠాయ లసుణం ఖాదితుం న లభిస్సతి. యథా చ థుల్లనన్దా, ఏవం తం నిస్సాయ సేసభిక్ఖునియోపి. తస్మా బహుం లభిత్వాపి పమాణమేవ జానితబ్బం, అప్పం లభిత్వా పన యథాలద్ధేనేవ సన్తోసో కాతబ్బో, ఉత్తరి న పత్థేతబ్బ’’న్తి వత్వా ఇమం గాథమాహ –
Satthā imaṃ atītaṃ āharitvā ‘‘na, bhikkhave, thullanandā idāneva mahicchā, pubbepi mahicchāyeva , mahicchatāya ca pana suvaṇṇamhā parihīnā. Idāni pana attano mahicchatāya eva lasuṇamhāpi parihāyissati, tasmā ito paṭṭhāya lasuṇaṃ khādituṃ na labhissati. Yathā ca thullanandā, evaṃ taṃ nissāya sesabhikkhuniyopi. Tasmā bahuṃ labhitvāpi pamāṇameva jānitabbaṃ, appaṃ labhitvā pana yathāladdheneva santoso kātabbo, uttari na patthetabba’’nti vatvā imaṃ gāthamāha –
౧౩౬.
136.
‘‘యం లద్ధం తేన తుట్ఠబ్బం, అతిలోభో హి పాపకో;
‘‘Yaṃ laddhaṃ tena tuṭṭhabbaṃ, atilobho hi pāpako;
హంసరాజం గహేత్వాన, సువణ్ణా పరిహాయథా’’తి.
Haṃsarājaṃ gahetvāna, suvaṇṇā parihāyathā’’ti.
తత్థ తుట్ఠబ్బన్తి తుస్సితబ్బం.
Tattha tuṭṭhabbanti tussitabbaṃ.
ఇదం పన వత్వా సత్థా అనేకపరియాయేన గరహిత్వా ‘‘యా పన భిక్ఖునీ లసుణం ఖాదేయ్య, పాచిత్తియ’’న్తి (పాచి॰ ౭౯౪) సిక్ఖాపదం పఞ్ఞాపేత్వా జాతకం సమోధానేసి – ‘‘తదా బ్రాహ్మణీ అయం థుల్లనన్దా అహోసి, తిస్సో ధీతరో ఇదాని తిస్సోయేవ భగినియో, సువణ్ణహంసరాజా పన అహమేవ అహోసి’’న్తి.
Idaṃ pana vatvā satthā anekapariyāyena garahitvā ‘‘yā pana bhikkhunī lasuṇaṃ khādeyya, pācittiya’’nti (pāci. 794) sikkhāpadaṃ paññāpetvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā brāhmaṇī ayaṃ thullanandā ahosi, tisso dhītaro idāni tissoyeva bhaginiyo, suvaṇṇahaṃsarājā pana ahameva ahosi’’nti.
సువణ్ణహంసజాతకవణ్ణనా ఛట్ఠా.
Suvaṇṇahaṃsajātakavaṇṇanā chaṭṭhā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / జాతకపాళి • Jātakapāḷi / ౧౩౬. సువణ్ణహంసజాతకం • 136. Suvaṇṇahaṃsajātakaṃ